'Het wemelt
van mooie
opdrachten'
Nu vette vingerafdruk, straks hi-tech oersoep
Annie M.G. Schmidthuis hangt aan een zijden draa.
Cultuur&Kunst
Elle Eggels signeert
roman in Noordwijk
Doek van Jacob Ma
weer terug in Utred
Leiden-gevoel
Gitaarwonder met kanselboodschap
VKIJUML.23 UMUBcK 1^8
CHEF JAN RIJSDAM, 071 -5356444, PLV CHEF ANNET VAN AARSEN
Na een carrière als modejour
naliste besloot Elle Eggels alles
op te geven om haar droom te
verwezenlijken: reizen en in
een ver land een boek schrij
ven. Dat is inmiddels gelukt en
aanstaande zaterdag 24 okto
ber signeert ze haar romande
buut 'Het huis van de zeven
zusters' van 15.00 tot 16.00 uur
in Boekhandel van Der Meer
in Noordwijk. Het boek
schreef ze in Guatemala en
Mexico. Het verhaalt over de
levens van zeven bakkers
dochters in het katholieke
Limburg van de naoorlogse ja
ren. Boekhandel van der Meer
is gevestigd aan het Vuurto
renplein 10.
:er
Inktzwarte wolken hangen boven het Annie M.G.
Schmidthuis, het Utrechtse cultuurcentrum voor
kinderen. Gisteren werd bekend dat het zeer de
vraag is of het cehtrum er komt. De uitgifte van
obligaties, een laatste redmiddel, heeft niet ge
noeg geld opgebracht om de komst van het Annie
M.G. Schmidthuis zeker te stellen. Ook de haal
baarheidvan de exploitatie lijkt dubieus.
Het streefbedrag van drie miljoen gulden, no
dig voor verbouwing en inrichting van het voor
malige pand van het Universiteitsmuseum, is niet
gehaald. Hoeveel geld er precies ontbreekt, wil de
stichting Annie M.G. Schmidt niet bekendmaken.
Het bestuur beraadt zich de komende weken of
het zinvol is om verder te gaan. Eén van de opties
lijkt een Schmidthuis in sterk afgeslankte vorm.
„Het ziet er niet vrolijk uit", zegt T. Zeijlema-
ker, woordvoerder *van de afdeling culturele za
ken van de gemeente Utrecht. De gemeente heeft
een half miljoen subsidie op de plank liggen voor
het Schmidthuis. Die subsidie, bestemd voor ver
bouwing en inrichting, wordt gegeven 'onder de
gebruikelijke voorwaarden'. Dat wil z
een deugdelijk bedrijfsplan moet liL_
inkomsten en uitgaven verantwoord
Zéijlemaker: ,Als de exploitatie in d<
loopt, zoals in het geval van het Schi
moet de sponsoring expliciet verantvvcx
En het vinden van sponsors is nu juisl
bleem.
'Niet hoe veel, maar hoe eel',
een schilderij van de zeventien-
de-eeuwse Utrechtse meester
Jacob Marell, hangt na een af
wezigheid van vier jaar binnen
kort weer in het Centraal Muse
um in Utrecht. Langs een bui
tengewone omweg krijgt het
museum dit bijzondere schilde
rij opnieuw in bruikleen nadat
het de afgelopen vier jaar in een
museum in Frankfurt hing. Het
stilleven werd tijdens de kunst
en antiekbeurs PAN in Amster
dam gekocht door een Ameri
kaan van Nederlandse komaf,
die het direct aanbood aan het
Centraal Museum.
Vele jaren hing het stilleven
van Jacob Marell (1613-1681) in
het Utrechtse museum, totdat
de toenmalige eigenaar besloot
de bruikleen te beëindigen. In
1994 kwam de oude meester in
Frankfurt terecht. De Amster
damse kunsthandelaar Charles
Roelofsz tipte enkele maandèn
geleden de conservator oude
kunst van het Centraal Muse
um, Liesbeth Helmus, dat hij
het werk te koop zou aanbieden
tijdens PAN. Voor het museum
behoorde aankoop echter niet
tot de mogelijkheden.
bij
Toen vervolgens di
kaan Ernst Krijgers Jan JSV
student in Utrecht,
toonde meldde Roel»
de belangstelling van
traal Museum voor
Waarop Krijgersz
aankoop besloot het
alsnog in langdurige
aan het museum
Daarmee heeft het mi
weer twee werken van
de collectie.
'Niet hoe veel, maai
wat merkwaardige
de titel van het schild
op het spreekwoord
zeventiende eeuw veel ian
de Nederlandse literati
komt. 'Niet hoeveel,
edel' betekent in mi
derlands: het gaat ni(jbe«
kwantiteit, maar om
teit. Marell schilderde
omstreeks 1655.
Jacob Marell werd gi id
Frankenthal en vestj i
van 1630 tot 1650 in Ufib;
1659 keerde hij er
1679. Hij stierfin 1681i
furt. Marell werd sie
vloed door Utrechtse p.
als Bosschaert de Jong hu
en later vooral door
aangevende stilleven It
Jan Davidsz. De Heem ibi]
!ar
Koekkoek domineert dag van 19de
ik
AMSTERDAM ANP
De schildersfamilie Koekkoek is dominant van de partij 0
van de 19de eeuw, dinsdag 27 oktober in het Amsterdams
huis Christie's. Topstuk is Zomerlandschap van Barend
Koekkoek (1803-1862). De opbrengst, die naar de Ineke F(
ting gaat, wordt geraamd op drie tot vijf ton. Verder is
vertegenwoordigd met werken van Hermanus Sen., Marin
nus, Hermanus Jr., Willem, Hendrik Barend, Hendrik Pie fn
hannes Hermanus Barend.
Giny Vos leeft zich uit op toren van Naturalis
Aioloz blij met Manteau-bibliotheek
Het Leidse antiquariaat Aioloz heeft een cruciale rol ge
speeld bij de overdracht van het persoonlijke en literaire
archief van uitgeefster Angèle Manteau aan de Koninklij
ke Bibliotheek (KB) in Den Haag. Zelf heeft Aioloz de be
langrijke bibliotheek van deze grande dame aangekocht.
Piet van Winden, eigenaar van het Leidse antiquariaat,
heeft daarmee de hand weten te leggen op een collectie
boeken van onschatbare waarde, een verzameling waar
binnen de golfbewegingen van de Vlaamse en Neder
landse literatuur bijna seismografisch zijn geregistreerd.
Piet van Winden: "Angèle heeft
in het begin van deze eeuw ge
werkt als hulpje bij Jan Gres-
hoff, de bekende literator. Hij
heeft haar geïntroduceerd bij
uitgeverij A.A.M. Stols, waarvan
ze de Brusselse vestiging na een
tijdje heeft overgenomen. In
haar bibliotheek bevindt zich
een grote schat aan boeken die
de ontwikkeling van de Neder
landse en Vlaamse literatuur
goed laten zien. Curieus is een
exemplaar van Du Perrons 'Het
land van herkomst', waarin zich
allerlei correcties voor een
tweede druk bevinden. Zo'n
boek is voor kenners iets heel
aparts."
„Het is de bedoeling dat al die
boeken worden gecatalogiseerd.
Een heel werk. Het wemelt van
de mooie en komische op
drachten. Zo is er bijvoorbeeld
een hele warme opdracht van
Gerard Reve in een boek dat hij
Angèle in 1973 heeft toege
stuurd, tesamen met een hand
geschreven gedicht. Hij tekent
met 'De Nederlandse Curtz-Ma-
hler'. Let op dat Curtz. Het ge
dicht werd verzonden in dezelf
de koker als die waarin hij de
oorkonde ontving voor zijn rid
derschap in de Orde van Oranje
Nassau."
„De handschriften en brieven
heeft Angèle aan de Koninklijke
Bibiliotheek in Den Haag ge-
schoinken. Het letterkundig
museum in Vlaanderen sprong
volgens de uitgeefster nogal
slordig om bij de raadpleging
van handschriften en brieven.
Hield zich niet aan de verja
ringstermijn. En met het Neder
lands Letterkundig Museum in
Den Haag had ze geen positieve
ervaringen. De mensen daar la
gen haar niet."
„Kijk, ik ga dan op zo'n mo
ment geen lans breken voor het
Nederlands Letterkundig Muse
um. Ik ben dan wel geen Jeho-
vah-getuige die na het eerste
vriendelijke woord meteen zijn
voet tussen de deur zet, maar
als iemand een aanbod doet en
zijn mening over iets al heeft
gevormd, ga ik daar wel zo tac
tisch mogelijk op in."
.Angèle Manteau is zeer be
langrijk geweest voor de Neder
landse literatuur. Zij heeft onder
meer het gehele werk van Qod-
fried Bomans uitgegeven.
Bomans is lange tijd toch vooral
beschouwd als een televisie
persoonlijkheid, een columnist
met veel humor. Niet als een
echte schrijver. Toen hij te
rechtkwam in het Manteau-
fonds, tussen serieuze schrijvers
als Gerard Reve en Jeroen Brou
wers, had hij het gevoel dat hij
er weer bij hoorde. En terecht."
„Het is grappig om te zien
hoe lief Jeroen Brouwers in het
begin van zijn carrière is voor
Angèle Manteau. Hij heeft haar
op dat moment natuurlijk no
dig. Later wordt de toon wat
driester, worden de opdrachten
in de boeken wat fermer. Daar
aan kun je zien dat hij door
breekt. Brouwers is maar één
van de vele voorbeelden. Er zijn
nog talloze andere mooie op
drachten. De bibliotheek is een
Fundgnibe voor liefhebbers van
literatuur. Ik ben er dan ook erg
blij mee."
nvt
Collega kunstenaar Frans de
Wit uit Leiden belde Giny Vos
enkele weken geleden op en
vertelde dat de metisen in Lei
den helemaal niets van 'die
vlek' op Naturalis snapten. Niet
zo verwonderlijk. Wie nu om
hoogkijkt langs de toren van het
natuurhistorisch museum in
Leiden kan in de veronderstel
ling verkeren dat een reus een
vettige vingerafdruk heeft ach
tergelaten op het gebouw. De
grijze grilligheid hoog aan de
toren is echter geen spoor van
een gigant, maar een enorme
vlakte van zo'n 100.000 led
lampjes.
Eenmaal aangeschakeld krioe
len de lichtjes in een complexe
choreografie die het drukke be
staan van micro-organismen
verbeelden. En dat doen ze van
af het voorjaar 1999, 24 uur per
dag in een nonstop beweging.
Nu is er nog weinig te zien.
Maar net als de evolutie zelf
groeit het leven langzaam uit
van enkele kronkelende 'cellen'
tot een uiterst beweeglijke hi-
tech oersoep. Alsof fluoresce
rende amoebes en pantoffel-
diertjes uit hun waterdruppel
zijn gekomen om over de muur
van het museum te kruipen,
zich te vermenigvuldigen, op te
bloeien en uit te sterven. Een
beeldende metafoor voor alles
dat krioelt en stoeit en altijd
weer boeit.
Wie het werk ziet kan niet an
ders dan die associatie hebben.
„Het is kunst in een publiek do
mein en dat moet op verschil-
lendè manieren te lezen zijn."
verduidelijkt Vos de directheid
en toegankelijkheid van het
werk.
Haar atelier is gevuld met
ruimte, spaarzaam benut door
beeldschermen en elegant klei
ne elektronica. Het ademt een
efficiëntie die inherent is aan al
haar werk. Software neemt nu
eenmaal minder plaats in dan
linnen en verf en Vos veront
schuldigt zich voor het ontbre
ken van artistieke rotzooi. „Ik
heb altijd een beetje het idee
alsof ik plaatjes moet ophangen
voor een ander, om aan dat
beeld te voldoen dat mensen
van kunstenaars hebben. Maar
ik heb wel gemerkt dat het
communiceert. Vandaar die an
sichtkaartjes en die foto's."
Op haar prikbord hangt een
artikel uit het NRC met de titel
'Raamvertellingen'. Het had op
haar eerdere projecten kunnen
slaan. Joekels van transparante
verhellen van licht en glas, on
dubbelzinnige statements als
commentaar op hun directe
omgeving. Wat te denken van
Manhattans skyline door een
simpel gegeven als verlichting
getransformeerd tot een ro
buust kasteel? Vanaf een grote
afstand gezien verschenen op
magische wijze, als de zon on
derging, transen en kantelen
werk dan een vondst. Maar het
is meer dan dat. Het werkt op
diverse niveaus waarbij het con
cept niet het belangrijkste is.
Dat is uiteindelijke uitvoering.
Die levert de ervaring."
Bij het werk 'A Castle for Mi
ke' is het helaas nog niet zo ver
gekomen. Het lichtkasteel is
voorlopig nog een luchtkasteel.
Ze heeft er wel prints van ver
kocht. „En wie weet, misschien
komt het ooit nog eens tot
stand."
Nu heeft ze ter voorbereiding
een groot schema opgehangen
van de biologische koolstof
stofwisseling. Maar dat was
voor haarzelf, om te weten hoe
beestjes werken. „Dat ging ei
genlijk wel iets te ver. Maar
soms moet je dat doen om te
weten waar je naar op zoek
bent. En ik wilde dat het juist
was op een wetenschappelijke
manier. Ik wil geen onzin ver
kondigen."
En dat betekent dat ze voor
haar Naturalisopdracht in na
tuurhistorische musea in Brus
sel, in Londen en Parijs vorsde,
biologische naslagwerken raad--
pleegde en door microscopen
tuurde. Het onzichtbare leven
moest zichtbaar worden ge
maakt. De kronkelige lijnen op
een groot stuk schetspapier te
gen de muur zijn dan ook geen
nerveuze uitbarstingen van cre
ativiteit, maar de documentatie
van het gedrag van microsco
pisch kleine filmsterren. Vos
trok de bewegingen over nadat
ze de gefilmde microwereld op
de muur had geprojecteerd. „Üc
heb ze zelf namen gegeven."
In eerste instantie was het de
bedoeling dat de hele toren zou
krioelen van de Arno's, Dio's en
Panto's en ander elektronisch
ongedierte maar dat bleek toch
te kostbaar. Het moest kleiner.
En toen speelde meteen de
vorm waarin het zich allemaal
zou afspelen een rol. „Een cirkel
zou te veel associaties met een
voetbal opleveren. Een water
druppel is een organischer
vorm, maar kan elke mogelijke
vorm aannemen. Toen heb ik
de atlas maar ter hand geno
men op zoek naar mooi ge
vormde meren."
Wat nu te zien is op de toren
van Naturalis is een gedigitali
seerde versie van het Victoria-
meer in Oost Afrika, uiteindelijk
bewoond door een oplichtend
ecosysteem uit Nederlandse
sloten.
Daarbij hielp het toeval nog
een handje om alles kloppend
te maken. „Wat bleek nou: in
het Victoriameer hebben zich in
korte tijd veel evolutionaire ver
anderingen afgespeeld. Een
beetje analoog aan mijn eigen
meer. En precies op de hoogte
van het meer op de toren, be
vindt zich de vissencollectie van
datzelfde Victoriameer. Dat is
altijd zo bij goed werk; het geeft
iets extra's."
De wereld volgens Carlos Santana
Op het Haagse Lange Voorhout
staat sinds kort het door Kees
Verkade gemaakte bronzen
beeld van Louis Couperus
(1863-1923). Onder het beeld
van de schrijver
staat zijn beken
de uitspraak:
Zoo ik iets ben,
ben ik een Hage
naar'. Couperus
was geboren en
getogen in 's Gra-
venhage. Maar
ook wie elders is
geboren kan zich
met een stad
identificeren. De
in Rotterdam ge
boren schilder
Willem de Koon
ing (1904-1997)
antwoordde op
de vraag of hij
een Nederlander
of een Ameri
kaan was: ik ben
een New Yorker.
In het begin van
de jaren zestig
solidariseerde de Amerikaanse
president John F. Kennedy
(1917- 1963) zich met de bevol
king van Berlijn. Staande op het
balkon naast burgemeester Willy
Brandt riep hij onder veel bijval:
'Ich bin ein Berliner'. Nog steeds
apen vele politici dit optreden
van Kennedy na.
Lfitde Verkenningen 1998 van
het Sociaal Cultureel Planbu
reau (SCP) valt op te maken dat
Nederlanders zich minder be
trokken voelen bij eigen stad en
land, dan dat bij de medebur
gers van de Europese'Unie het
geval is. Algemeen wordt inge
zien dat de 'liefde voor de stad'
een belangrijke bindende factor
in een stad is en sterk bijdraagt
aan de sociale cohesie. Zo bezien
is het dure reclamespotje op de
tv om mensen een 'Almere-ge-
voel' bij te brengen, best te verde
digen. Uit Amerikaans onder
zoek is bekend, dat burgers zich
via hun wijk met een stad iden
tificeren; alleen al om die reden
is het toe te juichen dat ook in
Leiden de aandacht voor de
wijkgeschiedenis zo toeneemt.
Gelukkig groeit het aantal histo
rische verenigingen in Neder
land nog steeds.
Rond de vorige eeuwwisseling
kwamen de historische vereni
gingen op. In verband met haar
eeuwfeest hield de Koninklijke
Nederlandse Oudheidkundige
Bond (KNOB) vorige week een
wetenschappelijk congres in de
Stadsgehoorzaal. Leiden was
mede als congresstad gekozen
als eerbetoon aan de oprichter
van de KNOB, mr dr J.C. Over-
voorde (1865-1930). Overvoorde
was lange tijd archivn #c
gemeente Leiden en 0. jc
van het Stedelijk Aft
Lakenhal i
Met steun van Prt
de
£"1° en
f t
bek en
jaarboekje een keur a
digingen voor lezingen
sies. Als je ziet hoe ster tv;
den-gevoel' op 3 okteI t
toch nog veel te weinif
ren lid van de Vereng
Leiden. Of geldt de co
de Verkenningen van
zelfs (een beetje) voorl
De nieuwe Staat iaj
voor Cultuur, Rick
Ploeg, kwam ook nogt
bij het Leidse KNO B-a
had, gezien de concha
SCP, natuurlijk de esst r
van historische veren
onze tijd moeten ben
Deze kans heeft hij gen
hij wel vaker doet,
voorkeur aan om
(dus aandacht in de k
lingen te bestrijden dit
verdedigd had. Over
tenzorg bijvoorbeeld
staatssecretaris vooral
katuraal beeld te hebbt 0O
Wel zinnig is het w 1()(
van Rick van der Plot
cultureel erfgoed voor
beter toegankelijk u
Hierbij ziet hij een rol 1
voor het ondenvijs. Er
wel meer groepen die
ben op een betere intr [n
onze cultuur. Het geli
voor alle nieuwkom aa
het ondenvijs zijn
verenigingen de vanzi |er;
de bondgenoten van d en
ders. Cultuur bindt
nieuwe mensen aan dé
beleid van ons stadsl p|
geslaagd, indien ook ja e h
nieuwkomers een 'Leid j]
ontwikkelen en zich
'Leidenarennoemen.
Idi
We staan aan de vooravond
van een nieuwe wereld. Met
deze boodschap komt meester-
gitarist Carlos Santana volgen
de week vrijdag 30 oktober
naar het Rotterdamse Ahoy'.
De boodschap is verpakt in een
aantal duizelingweldtende gi
taarsolo's, want muziek is voor
de Mexicaan het medium bij
uitstek om met anderen te
communiceren. En communi
catie, daar draait alles om,
vindt Carlos Santana.Als je als
muzikant geen contact met je
publiek zoekt, dan is er iets mis
met je. Ik ben bezig met een
nieuwe plaat en daarop werk ik
samen met onder andere Prin
ce en Lauryn Hill van de Fu-
gees. Een geweldige kans voor
mij om dus straks ook te com
municeren met een andere ge
neratie, jongeren van beneden
de 25."
Je kunt van het donkerhuidi-
ge snarenwonder zeggen wat je
wilt, maar niet dat het hem
ontbreekt aan passie voor zijn
vak. Al sinds de jaren zestig
trekt hij onder de naam Santa
na met zijn band de wereld
rond en nog steeds slaagt hij er
moeiteloos in om grote zalen
en zelfs stadions uit te verko
pen. Maar vingervlugge Carlos
heeft dan ook altijd vakman
schap aan een interessante
muzikale visie weten te koppe
len.
Hij speelde eigenlijk al we
reldmuziek lang voordat die
term was uitgevonden. In zijn
vroegste composities integreer
de hij immers Cubaanse en
Afrikaanse ritmes. En zelfs al
verliest Carlos zich in Zuid-
Amerikaanse ritmes, z'n blues-
en rockroots blijven er altijd in
doorklinken. Al die elementen
bij elkaar zorgen ervoor dat
Santana in het rijtje van 's we
relds meest herkenbare sna-
renplukkers thuishoort.
Maar Carlos vindt dat er heel
wat meer is in dit leven dan
muziekmaken. Sterker nog: hij
heeft een belangrijke bood
schap voor deze wereld. Daar
bij zijn z'n sleutelwoorden: vre
de, liefde, licht en geluk. We le
ven in het eind der tijden, laten
we dat eerst even vooropstel
len. Althans, volgens Carlos
Santana. Niet dat d^ wereld
vergaat, maar er komt wel een
hele nieuwe tijdgeest. En die
probeert de Mexicaan nu alvast
te vangen in zijn gitaarspel.
„De wereld is al jaren in be
weging", stelt Santana. „En
dankzij televisiezenders als
CNN is iedereen in staat alle
belangrijke ontwikkelingen te
volgen. We hebben de Berlijnse
Muur omver zien gaan, we
Giny Vos studeert op duizenden 'eencelligen'.
foto united photos poppe de boer
achter de ramen van wolken
krabbers. Je hoefde alleen maar
de lampen in een bepaald pa
troon aan te doen. New York
droomde met weemoed en het
licht aan over een geschiedenis
die zij nooit heeft gehad. Het is
werk dat, zoals zij zelf zegt,
klopt. „Als het goed is dan is
wat ik maak onlosmakelijk ver
bonden met de omgeving waar
het staat. Er moet een goede re
den zijn waarom het daar staat.
In het ergste geval noem je mijn
hebben de veranderingen in
Zuid-Afrika gezien. Dat waren
al voortekenen van een grote
omslag. Ik ben ervan overtuigd
dat we op dit moment op de
drempel staan van een totaal
nieuw bewustzijn van de
mensheid. Een bewustzijn
waarin steeds minder plaats is
voor haat en agressie en waarin
het goede de overhand heeft.
De mensheid zal steeds meer
z'n hart laten spreken."
„We leven nu nog in een tijd
waarin geweld domineert.
Maar dat loopt op z'n eind.
Laat ik het zo zeggen: het is net
alsof je naar een parade zit te
kijken, waarvan de laatste deel
nemers aan je ogen voorbij
trekken. Die verandering vol
trekt zich natuurlijk niet zon
der dat je er wat voor hoeft te
doen en het gebeurt ook niet
van de ene op de andere dag.
•Maar wie oren heeft, die hore.
En het is mijn taak als gitarist
om de mensen via mijn muziek
die nieuwe wereld aan te kon
digen. Met muziek kun je die
per in iemand doordringen dan
met een mes, als je begrijpt wat
ik bedoel."
Mensen moeten zich vereni
gen, betoogt Carlos Santana als
een vakbondsleider van de ou
de stempel. „Samen hebben zé
een enorme kracht. Nu wordt
die nog te veel gebruikt voor
negatieve dingen, maar dat
wordt straks allemaal anders.
Nee, ik ben niet een of andere
godsdienstwaanzinnige of een
geloofsfanaat. Noem het maar
spiritualiteit. Want dat is het
wat mij deze woorden ingeeft.
En ik ben niet de enige die er
mee bezig is. Prince, Sting en
Dave Matthews hebben dezelf
de spiritualiteit. We proberen
ons publiek zo te raken dat hun
ogen opengaan."
„Ik ben niet bang om dóód te
gaan zonder die nieuwe wereld
te hebben gezien. Want als ik
er niet meer ben, komt er ie
mand anders voor mij in de
plaats. Mijn zoon of wie dan
ook en hij denkt mijn gedach
ten. Zo blijf ik voortbestaan."
Carlos Santana. „Ik ben ervan overtuigd dat we op dit moment op de drempel staan van een totaal nieuw
bewustzijn van de mensheid." foto gpd
