Musical met
klapstuk en lekkere
spruitjesgeur
'Steeds meer volwassenen lezen kinderboeken 9
Cultuur Kunst
£AG
10 OKTOBER 1998
CHEF JAN RIJSDAM, 071-5356444, PLV. CHEF AD VAN KAAM 071-5356443
m
leer dan dertig jaar is 'Heerlijk duurt het
it' weer in het theater. Deze eerste echte Ne-
'ecljndse musical, in 1965 geschreven door Annie
steljSchmidt en Harrie Bannink, verdient het vol-
Paul de Leeuw om opnieuw te worden opge-
p. „Het is belangrijk datje dit soort dingen
Chouden. Er zitten geweldige nummers in,
E.van ik niet eens wist dat ze uit deze musical
bn. Ze moeten door iedereen gehoord wor-
>n in de context worden geplaatst, zodat ie-
eh©n weet dat het ooit een musical is geweest."
ïagFÜjk duurt het langst' wordt beschouwd als
,egin van de Nederlandse musicaltraditie. De
uctie bevat klassiek geworden liedjes als
rniet', 'Kom Kees' en "t Is over' - destijds ge
en door Conny Stuart - en het onvergetelijke
tejen mooie Pinksterdag' - door Leen Jonge-
Isejd en André van den Heuvel. De musical werd
taal 543 keer uitgevoerd, een Nederlands re-
dat nadien nooit meer door een musical van
i bodem is geëvenaard.
tlijk duurt het langst' verhaalt over een vrouw
man dreigt te verliezen aan zijn secreta-
en vervolgens zelf valt voor haar buurman,
nd^rtussen wordt hun dochter verliefd op een
t oiSe werknemer van haar man. De verschillen
nzicht tussen man en vrouw over de vrije
iele mores die hun dochter er op nahoudt,
2,%gen de spanningen nog verder. Annie M.G.
lidt voorzag de verwikkelingen op de haar
ivolgbare wijze van luchtig maar raak com-
aar.
wordt vrijwel integraal in originele
e opgevoerd, hier en daar slechts gemodemi-
i door Ivo de Wijs. Sterker nog: hij heeft het
Jfummer er weer in teruggebracht dat vlak
de première in 1965 geschrapt. De decorwis-
g naar dit lied lukte niet, en bovendien was
usical toch al aan de lange kant. Zo werd
lijk duurt het langst' een enorm succes zon-
j at iemand wellicht ooit begrepen heeft waar
el op sloeg.
Deft niemand zich dat dus meer af te vragen.
C de Leeuw wil er alvast wel iets over kwijt,
t. rlijk duurt het langst is een nummer tussen
ee stelletjes uit het stuk", vertelt hij in een
e tijdens de repetities. „Het gaat om de vrije
Jjal waarmee ze worstelden in de jaren vijftig
-listig. Het zijn de jaren dat alles moet kunnen,
friet het burgermansfatsoen. In het lied wordt
|te gezegd 'leef de tijd zo goed mogelijk waar-
|gelukkig bent'. Want heerlijk duurt het lang-
ibeuw wilde graag een rol in de musical. „Ik
■:i de kruidenier spelen. Leen Jongewaard is er-
Jdoorgebroken en ik wil graag doorbreken
,'"|t spontaan). Het is een kleinere, maar een
Ittend leuke rol. Er horen twee geweldige
jjners bij: 'Op een mooie pinksterdag' en
Kees'. De lmiidenier heeft een sombere kijk
I wereld en is enorm met psychologie bezig.
jaren moet alles kunnen. Hij wil wel graag
het lukt hem niet zo goed."
Ivel De Leeuw de meeste liedjes kent, heeff'hij
1 usical nooit gezien, zijn rol dus evenmin. „Er
or mij een soort mystiek omheen. Ik vind het
pm hem te creëren. In het begin speelde ik
heel extravert, maar het is een beetje een
fiere man. Nu ben ik veel introverter gewor-
ieuw speelt met twee vrouwen voor wie hij
lewondering heeft: Jasperina de Jong en Jen-
;ean. Zij vertolken om en om de vrouwelijke
drol. „Dat is leuk," vindt De Leeuw. „Je moet
heel erg aanpassen. Je speelt toch anders
j 'ien dan met Jenny. Dat is moeilijk, met na-
oor Marnix Kappers, hun man. In feite is het
uobaan. Eigenlijk zou je de musical ook twee
:moeten zien, want het maakt echt uit."
'i ikele seizoenen voornamelijk tv-opnamen te
ien gedaan, voelt De Leeuw zich weer een
Ie thuis gekomen in het theater. „Het is zo
ir om weer eens in een ensemble te staan, ge-
met een leuk clubje plezier maken op to-
jlk merk dat ik dat gemist heb. Met Jasperina,
y en Marnix Kappers spelen is toch weer een
^.discipline en een lesje hoe het allemaal kan.
ie veel dingen zelf, creëer heel veel dingen,
fiets leren spelen, en worden geregisseerd
'{iemand anders, is goed om te doen."
de musical niets dan lof, wat De Leeuw be-
„Het is puur Hollands, echt Annie M.G.
cdidt. Met een enorm gehalte van klapstuk en
ire spruitjesgeur. Het heeft niets van die me-
Ausicals die we de laatste jaren hebben gehad,
leeft geen groteske vormen aangenomen. Je
Annie M.G. Schmidt niet opblazen tot 'Miss
)n', en zeggen: jongens, we doen 'Heerlijk',
Paul de Leeuw als kruidenier in 'Heerlijk duurt het langst'
Paul de Leeuw is
terug in het
theater. In
'Heerlijk duurt
het langst', een
musical van
Annie M.G.
Schmidt, speelt
hij de rol van
kruidenier. De
titel zou
evengoed voor
hemzelf bedacht
kunnen zijn.
„Het is zo lekker
om weer eens in
een ensemble te
staan. Ik merk
dat ik dat gemist
heb." Als
sombere
middenstander
schittert De
Leeuw naast
sterren als
Marnix Kappers,
Jasperina de Jong
en Jenny Arean.
Op bijna lyrische
wijze probeert hij
ons te overtuigen
van het belang
van deze musical.
zullen we ook een helikopter naar beneden laten
donderen."
Het is helemaal hoe een muzikale komedie moet
worden gespeeld, vervolgt De Leeuw. „Het is fraai,
het is muzikaal, mooi geregisseerd en gespeeld en
JUDITH VAN KLAVEREN/GPD
het decor is goed aangepast aan de jaren zestig,
terwijl het toch naar deze tijd is gehaald. Absoluut
kleinkunst. Net als de musicals waar je vroeger
met plezier naartoe ging: 'Foxtrot', 'De dader heeft
het gedaan', 'Pingping'."
„We hebben wel discussies gehad over of een grap
nog kon. Maar heel veel grappen blijven overeind.
Dat vind ik knap, voor een verhaal dat in 1965 is
geschreven."
De Leeuw beschouwt het als een visitekaartje voor
Annie M.G. Schmidt. „Ze is de beste tekstschrijver
die we ooit hebben gehad. Het is belangrijk dat
jongeren in aanraking komen met deze teksten.
'Het is over' is het mooiste dat ooit geschreven is.
Het is jammer dat zulke cultuur voorbij gaat. Ik
wil niet zozeer het Swiebertje-gevoel creëren,
maar het is wel belangrijk dat je dit soort dingen
blijft houden. Je kunt overspoeld worden met bui
tenlandse concepten, maar in Nederland is Gisle-
bert Thierens, de producent, toch te prijzen dat hij
zo zijn nek uitsteekt. Ik kost wél geld, net als vele
anderen die meedoen."
Als het aan De Leeuw ligt houdt het niet op bij
'Heerlijk duurt het langst'. „Ik zou het heel leuk
vinden als over twee jaar weer een musical van
Annie M.G. Schmidt afgestoft wordt. Op Broad
way is het niet meer dan normaal dat musicals te
rug komen. 'Showboat' was vorig jaar een enorm
succes."
Zelf ziet De Leeuw 'vrijwel alles' op musicalge-
bied. Hij is geregeld te vinden in Londen of New
York om 'dingen op te pikken'. „Dat is heel crea
tief voor jezelf, je raakt erdoor geïnspireerd. Ik
merk het door het werken hier, ik ben meteen
weer aan het schrijven geslagen. Televisie is toch
anders, dan ben je alleen maar bezig met dingen
uit de krant te halen om ze te bewerken. Ik heb
plannen om zelf iets in het theater te doen, maar
dit is toch het allerleukst. Lekker met z'n allen in
de bus zitten, een beetje beppen, Berenburgertje
mee, beetje borrelen."
Ondanks deze gezelligheid („een verschrikkelijk
woord, maar het is niet anders") speelt De Leeuw
niet alle uitvoeringen mee. Op 1 februari verlaat
hij het gezelschap, omdat dan zijn televisiepro
gramma 'Laat de Leeuw' wordt uitgebreid van
twee naar drie keer per week. „Dat wil ik volhou
den," zegt hij stellig. Hij vervolgt, een stuk milder:
„Het is echt jammer dat ik weg moet, maar ik wil
door. Vanaf februari ga ik weer zaterdagavond live
uitzenden, en dat is onmogelijk als je in een musi
cal zit. Ik speel honderd keer en dan neemt Frans
Mulder de rol over."
De Leeuw lijkt moeiteloos over te stappen van het
ene genre naar het andere. Televisie, radio, thea
ter, nog maar een paar weken geleden ging 'De
Pijnbank' in première. In de film van Theo van
Gogh, naar een script van Justus van Oei, speelt
De Leeuw een serieuze rol, naast Jack Wouterse,
Eric van Sauers en Roeland Fernhout. En De
Leeuw is nog niet 'uitgefilmd'. Volgend jaar kun
nen we een nieuwe productie verwachten: 'Sjors
Sjimmie en de Rebellenclub'. Dit wordt een
soort schermutselingenfilm, aldus De Leeuw, die
hij samen met Eric van Sauers maakt.
Fans van de zanger Paul de Leeuw komen voorlo
pig minder aan hun trekken, want nieuwe cd-op-
namen zitten er vooralsnog niet in. Of toch? „Ik
ben nu even klaar daarmee," zegt De Leeuw in
eerste instantie. Maar vervolgt dan: „Er zijn plan
nen voor een cd met vertaalde Franse liederen. Als
er een cd komt, zou dat m'n volgende project zijn.
Ik heb het in het theater gedaan, en daar werd
goed op gereageerd. Het is ook een wens van Ruut
Weissman (regisseur van 'Heerlijk duurt het
langst' en een vriend van De Leeuw, red.) dat ik
ooit Franse nummers vertaald en bewerkt op
neem. Maar dan moet eerst de hype van 'Ik heb je
lief weg zijn. De cd wordt er een voor de liefheb
ber, inhoudelijk wat meer diepgang. 'Lief was
ontzettend leuk, maar er staan veel nummers op
waarvan ik denk 'dat is niet echt een must om te
zingen'."
Eerst zijn er andere dingen te doen. Zoals een so
loprogramma in het jaar 2000. „Televisie is dan
wat mij betreft voorbij, tenzij er kamervragen ko
men. Met dat theaterprogramma wil ik een half
jaar het land in. Daarna vwl ik een paar maanden
weg, op wereldreis."
De Leeuw, die een grachtenpand bewoont in Am
sterdam, voelt zich nog altijd voor een belangrijk
deel Rotterdammer. Hij heeft ook een woning in
de Maasstad. „Ik vind het ontzettend leuk om in
Rotterdam te zijn," zegt hij. „Het geeft me een
wee gevoel. Vooral 's avonds, om dan de skyline
vanaf de Willemsbrug te zien bijvoorbeeld, dat is
magnifiek. Het is heel raar dat je sommige men
sen moet overtuigen dat ze een keer naar Rotter
dam moeten gaan. Het is het klassieke voorbeeld
dat ze dan zeggen 'Na half elf is er niks te doen'.
Dan weet je niet waar je moet zijn. Je moet ook
niet op de Lijnbaan blijven. Als je denkt dat de
Lijnbaan Rotterdam is, ben je toch wel een tikkel
tje achterlijk."
Leidse hoogleraar kinder- en jeugdliteratuur, Helma van Lierop:
a van Lierop: „Bij die leesbevorderingsprojecten bekruipt mij ook wel eens een betuttelend
FOTO OPD
Van Lierop heeft zes uur per week om in
Leiden onderzoek te doen, colleges te
geven, studenten en promovendi te be
geleiden en congressen te bezoeken. Ze
krijgt daarvoor een onkostenvergoeding
van 2500 gulden per jaar. Geld voor een
salaris of voor onderzoek is er niet.
Een aanfluiting en belediging voor An
nie M.G. Schmidt, menen critici, onder
wie kinderboekenschrijfster Imme Dros.
Maar Van Lierop is gewend aan de ar
metierige omstandigheden in jeugdboe-
kenland. Naast haar baan als docent
jeugdliteratuur aan de Katholieke Uni
versiteit Brabant (KUB) adviseert, jureert
en schrijft ze over het kinderboek. Lief
dewerk oud papier.
Zij ziet in het Leidse leerstoeltje juist een
begin van erkenning van de jeugdlitera
tuur als onderdeel van de Nederlandse
letterkunde. „In het dagelijks leven
wordt de grens tussen boeken voor kin
deren en volwassenen ook steeds va
ger", aldus Van Lierop. Wist je vroeger
als puber niet wat te lezen, nu is het gat
tussen 12 en 16 jaar gedicht met boeken
van bijvoorbeeld Imme Dros, die in
complexiteit niet onderdoen voor die
van volwassenen.
„Er is een groeiende groep volwassenen
die kinderboeken voor zichzelf koopt.
Het zijn vaak twintigers en dertigers die
zich ook helemaal niet schamen om in
de trein een jeugdboek open te slaan",
stelt ze vast. Van Lierop doet zelf onder
zoek naar auteurs naar schrijvers die zo
wel boeken voor volwassenen als kin
derboeken schrijven en bekijkt welke
waardering zulke schrijvers krijgen in
beide genres. Annie M.G. Schmidt is ook
Kinderen lezen steeds minder, maar met de verkoop
van kinderboeken gaat het beter dan ooit. Worden ze
ook gelezen of is het kinderboek het nieuwe
statussymbool? En wat zijn dan de effecten van de
miljoenen kostende projecten om kinderen te laten
lezen? Zaken die professor Helma van Lierop (42) wil
onderzoeken. Ze is sinds 1 september de eerste
'bijzonder hoogleraar' op de Annie M.G.
Schmidtleerstoel in Leiden.
MONIQUE DE KNEGT/GPD
zo'n voorbeeld van een 'dubbel-pu-
blieksschrijver', aldus Van Lierop. Ze
kreeg voor haar werk voor beide groe
pen erkenning waardoor de kinderlitera
tuur in aanzien steeg.
Sinds 1990 is de verkoop van kinderboe
ken in Nederland bijna verdubbeld tot
zo'n 6,5 miljoen stuks vorig jaar. Tegelij
kertijd zeggen onderzoeken dat kinde
ren steeds minder lezen. Dankt het kin
derboek zijn groeiende verkoop aan vol
wassen lezers of liggen veel boeken thuis
ongelezen in de kast, zoals ook de ency
clopedie jaren geleden een statussym
bool werd?
En als het kinderboek vaak ongelezen
blijft, wat zegt dat dan over de vele 'lees-
bevorderende' projecten in het land?
Van Lierop wil het allemaal onderzocht
hebben. Maar er is geen geld. „Bij die
leesbevorderingsprojecten bekruipt mij
ook wel eens een betuttelend gevoel.
Waarom moeten we alle mensen aan
het lezen zetten? Tegelijkertijd ben ik
overtuigd van de zin ervan."
„Kinderen die niet lezen, lopen een gro
tere kans op een achterstand op school.
Daarnaast kunnen boeken kinderen heel
veel plezier geven en bijdragen aan de
persoonlijke vorming. Door boeken te
lezen krijg je een ander perspectief op
bepaalde zaken, leer je kijken naar an
dere mensen en culturen. Dat kan ook
via de televisie, maar toch hebben boe
ken een meerwaarde. Ze stimuleren de
fantasie van kinderen en laten meer aan
de verbeelding over".
De helft van haar jeugd heeft Van Lierop
doorgebracht in de bibliotheek. Alles
heeft ze gelezen. Van onbenullige kost
schoolverhaaltjes tot literaire meester
werken. 'Zomerzotheid' van Cissy van
Marxveldt is haar favoriet van vroeger.
Nu staat het werk van Anne Provoost
(met name 'Vallen') boven aan haar lijst.
De keuzes van de kinderjury's deelt ze
zelden of nooit. „Persoonlijk geef ik niet
veel om de boeken van Paul van Loon of
Carry Slee. Maar ze vallen bij kinderen
in de smaak en dat is heel belangrijk. Je
moet alles aanbieden om kinderen lees-
kritisch te maken. En daar kun je niet
vroeg genoeg mee beginnen: met stoffen
en plastic boekjes voor baby's, voorle
zen, zelf lezen. Boeken moeten net zo
gewoon zijn als speelgoed is".
Het aanbod van kinderboeken in Neder
land is groot en gevarieerd, maar biedt
geen garantie voor een 'boekenmin-
nend' kind. Ouders moeten enthou
siasmeren en zelf het goede voorbeeld
geven door regelmatig te lezen. En dan
nog. De oudste zoon (9) van Van Lierop
heeft veel meer met boeken dan zijn
jongere broer(7). Het zit ook een beetje
in de genen. „Of, zoals Annie M.G.
Schmidt zei: Je hebt leefkinderen en
leeskinderen. De eerste groep gaat naar
buiten om de wereld te verkennen en de
tweede duikt in de boeken."
