Met 'n schoenlepel de auto m
WEER
TV
Skiën in Alpen ove
twintig jaar voorbij
Het Gesprek van de Dag
Wetenschappers delven
goud met plantjes
Vlucht naar voren
Informatie borstvoeding op geheime
plek om vieze mannente weren
DONDERDAG 8 OKTOBER 1998
C 0
E N T A A R
Tuinieren is geduld hebben. Maar bij 'Meer Tuinplezier' overdrijven
ze toch wel een beetje.
Het is op zichzelf geen slecht programma, dat 'Tuinplezier'. Samen
steller en presentator Bert Huls praat aangenaam en met kennis van
zaken over planten en alles wat daar bij hoort. Een beschaafde ver
schijning trouwens, die Bert. Waar veel van zijn W-collega's voort
durend met hun overall de aarde induiken, schrijdt Bert in zijn nette
kleren door keurig bijgehouden tuinen. En als hij al een keer zijn
handen uit de mouwen steekt, is dat om met viltstift een fraai tuin
ontwerp te maken.
Geen probleem, natuurlijk. Om een goede tuintip te geven hoefje
echt niet de indruk te wekken dat je net uit de composthoop bent ge
kropen.
Jammer is wel dat Bert per week kennelijk maar voor 15 minuten
tekst weet te verzinnen. En dat de TROS hem elke keer weer vraagt
een halfuur te vullen. Om dat tijdsverschil te overbruggen, bombar
deert hij zijn kijker met een lange reeks overbodige beelden.
Het kan geen kwaad om eens te laten zien hoe mooi een roos in een
pergola uitkomt. Daar mag je je cameraman ook best wel wat werk
van laten maken. Maar na de zevende rozen-close-up, gevolgd door
het achtste pergola-overzicht begint de verveling een beetje toe te
slaan.
En deed hij dat één keertje, dan ging het nog wel. Maar elk onder
werp waarvoor Bert enig enthousiasme heeft opgevat, de plant van
de week bijvoorbeeld, laat hij schier eindeloos, van alle mogelijke
kanten, filmen. Zo'n hibiscus zou er bijna nog van gaan blozen.
Als gezellig opvullertje gooit Bert ook geregeld de tuin van een beken
de persoonlijkheid in zijn programma. Kan heel aardig zijn. Ware
het niet dat Bert keer op keer aantoont dat een goede tuinarchitect
niet per definitie een scherp interviewer hoeft te zijn. En dat groene
vingers zeker geen voorwaarde zijn om een Bekende Persoonlijkheid
te worden.
Goedele Liekens mocht gisteren uittentreure uitleggen dat ze eigen
lijk niets in haar tuin had te vertellen. En wat ze wel deed, ging nog
verkeerd ook. Hoewel die dingetjes, hoe heten ze ook alweer, nog best
wel aa rdig hadden gebloeid.
Zo ging het nog vijf minuten door, terwijl de camera van uitgebloei
de hortensia naar de coniferenhaag en weer terug naar de tuinka
bouters zwiepte.
Leuke meid hoor, die Goedele. Maar daar zijn weer andere pro-
plezier.
t vallen, Bert en zorg voortaan voor wat meer tuin-
Nieuw-Zeelandse wetenschap
pers delven goud met mosterd
plantjes. Als de plantjes worden
gekweekt op een bodem met
veel gouderts, dan blijkt zich
veel goud op te hopen in de bla
deren.
Een team van de Massey-uni-
versiteit plantte de mosterd-
plant Brassica juncea in aarde
met gouderts. Door de toevoe
ging van ammoniumthiocya-
naat werd het edelmetaal uit
het fijngemaalde gesteente ge
haald. Hoe hoger de concentra
tie van die scheikundige stof,
hoe meer goud in de planten is
teruggevonden.
In sommige gevallen consta
teerden de wetenschappers in
een week tijd tot 57 microgram
goud per kilo droge plantenma-
terie. Deze concentratie ligt
meer dan vijfduizend maal ho
ger dan het normale goudgehal
te in planten, stellen de onder
zoekers in het Britse weten
schappelijk blad Nature dat
vandaag verscheen.
Met de huidige prijs van het
goud kan het biologische procé
dé al bij een hoeveelheid van
zeventien microgram per kilo
economisch renderend zijn, zo
hebben wetenschappers bere
kend. Zij gaan ervan uit dat de
methode ook op andere edel
metalen van toepassing is.
Kans op dichte mist
Oktober 1998 vertoont tot dusver veel overeenkomsten met de wijn
maand van bijna honderd jaar geleden: 1902. Ook toen werd er met
een soms straffe oost tot noordoostenwind koude lucht aangevoerd.
In De Bilt werden tijdens de eerste decade (1-10 oktober) vijf dagen
geregistreerd met een maximumtemperatuur onder de 10 graden. Dat
is nu ook het geval. Met maximaal 8,8 graad noteerde het KNMI gis
teren alweer het vierde datumrecord. Verder is het deze maand net
als 1902 uitgesproken somber. Op Schiphol zijn tot nu toe nog maar
drie en op Valkenburg twee uur zonneschijn geregistreerd.
Het normale aantal uren oktoberzon bedraagt iets meer dan 100. Na
de regen van de afgelopen nacht (Schiphol 10 mm) en vandaag over
dag (de regenzone verplaatst zich naar het westen) wordt de bewol
king vanavond dunner. Het is niet uitgesloten dat het opklaart. Daar
er tevens weinig wind staat, kan de temperatuur flink zakken. Nabij
het aardoppervlak zou het in duinkommen tot nachtvorst kunnen ko
men. Er is een vrij grote kans op de vorming van dichte mist.
Morgen overdag is het meest droog. Wel komt aanvankelijk mist of
laaghangende bewolking voor. Later op de dag komt er meer bewol
king en misschien valt daar ook nog wat motregen uit. Het wordt mor
genmiddag zo'n 14 graden. De wind gaat uit het zuidwesten waaien
en neemt 's avonds toe tot vrij krachtig. Op zaterdag krijgen we regen
en wind van een depressie bij de Noorse kust. Op zondag mogen we
enkele opklaringen tegemoet zien.
Minister Netelenbos heeft de fouten en het geschipper van haar
voorgangster Jorritsma met de mantel der liefde bedekt. In het Ka
merdebat over Schiphol heeft ze gekozen voor een vlucht naar vo
ren. Door te beloven snel met een plan van aanpak te komen, on
derdrukte ze het gemor van alle partijen. Partijen die overigens ook
zelf hebben zitten slapen toen Jorritsma hen het ideaalbeeld voor
hield van groei van de luchtvaart bij gelijktijdige vermindering van
de geluidshinder. Milieugroeperingen, KLM én Schiphol zijn het op
dit punt roerend eens: dat lukt nooit.
Netelenbos is optimistisch en ziet nog wel mogelijkheden. Daar
mee stelt ze zich kwetsbaar op. De laatste jaren heeft geen politicus
grip gekregen op de luchtvaart. Te vrezen valt dat de minister, die
zich gisteren behendig toonde maar nauwelijks antwoord gaf op de
prangende vragen van de Kamerleden, meer belooft dan ze kan
waarmaken. Bovendien wandelt ze in een juridisch schemergebied
omdat ze van Schiphol iets eist (niet meer dan 12.000 woningen
met zware geluidsoverlast) dat niet wettelijk is vastgelegd. In de be
sluitvorming rond Schiphol, de Planologische Kernbeslissing, staat
een wettelijk vastgesteld maximum van 15.100 huizen.
Netelenbos heeft zich hiermee afhankelijk gemaakt van de goede
wil van de luchthaven, die voor 1999 met het pistool op de borst
toch akkoord is gegaan met 12.000. Dat lijkt een zegening, maar
kan zich evengoed tegen de minister keren wanneer de gevolgen
voor de luchtvaart desastreus blijken te zijn.
En een paar flinke herfststormen kunnen dit beleidsvoornemen al
omver blazen. De minister mag dan gisteren een slag hebben ge
wonnen, de eigenlijke strijd moet nog beginnen. En daarbij komt
meer kijken dan behendigheid. Netelenbos en het kabinet moeten
ook visie en doortastendheid tonen. Aan alle onzekerheden over de
toekomst van de luchtvaart en Schiphol moet nu eens een einde
komen.
Overbodige beelden
De Vereniging Borstvoeding Na
tuurlijk (VBN) ziet zich genoodzaakt
de maandelijkse informatieavonden
over borstvoeding op 'geheime'
plaatsen te houden. Dat is de enige
manier om 'vieze mannen' buiten
de deur te houden.
Dat zegt een woordvoerster van de
VBN-afdeling Soest, die op haar pri-
vé-adres elke tweede dinsdag van
de maand een informatieavond
over borstvoeding houdt. Vorig jaar
kreeg een VBN-collega in Amers
foort last van een viezerik, die her
haaldelijk opbelde.
„Zulke mannen denken dat ze blote
borsten te zien krijgen op een infor
matieavond", zegt woordvoerster
Regina uit Soest. Ze wil niet met
haar achternaam in de krant. „Dan
kunnen ze nog achter m'n adres ko
men."
Om te voorkomen dat er mannen
met verkeerde bedoelingen bij de
informatieavond opduiken, moeten
geïnteresseerden zich van tevoren
telefonisch aanmelden. Tijdens dat
telefoongesprek wordt de beller 'ge
screend'.
Nog simpeler zou het zijn om alleen
vrouwen toe te laten. Maar dat voert
te ver. „Vaders of aanstaande vaders
willen vaak ook mee. Dat is belang
rijk, want je moet een bewuste keu
ze maken voor borstvoeding.
Overigens gebeurt er tijdens de in
formatieavondenweinig opwin
dends. Er wordt uitgelegd hoe
borstvoeding werkt, wat de proble
men kunnen zijn en hoe daarmee
om te gaan.
Over twintig tot dertig jaar zullen Ne
derlanders en andere buitenlandse
toeristen in grote delen van de Alpen
niet meer kunnen skiën. Diverse be
kende wintersportplaatsen, zoals het
Oostenrijkse Kitzbühel, zullen zich op
andere activiteiten moeten richten.
Dat blijkt uit een onderzoek dat de
milieuorganisatie Greenpeace in sa
menwerking met de universiteit van
Wenen heeft verricht. Als de uitstoot
van drijfgassen in het huidige tempo
blijft doorgaan, kunnen de gletsjers
binnen enkele tientallen jaren smel
ten en worden winters zonder
v ook in de Alpen regel.
Alleen al een stijging van des
delde temperatuur met een
Celsius kan rampzalige gevolf
de Alpen hebben. Skiën zal dl
mogelijk zijn op een hoogte
meter of meer. „Het skiseizol
aanmerkelijk korter en het wjf
sporttoerisme verdwijnt in al
ge vorm, als dit scenario uitk
dus Erwin Mayer van Greenp
Volgens de meteorologe Helj
Kromp-Kolb zullen de gevolj
de klimaatverandering voori i
veel groter zijn dan voor 1;
gebieden.
TNO werkt aan concept van nieuw auto-interieur voor 'Nederlandse maat'
Zo'n dertig procent
van de Nederlandse
mannen zit met opge
trokken knieën achter
het stuur. Laptops,
mobilofoons en tele
foons zwerven door de
wagen of zijn proviso
risch bevestigd, met
alle gevolgen van dien.
Daarom werkt TNO
aan een nieuw con
cept voor het auto-in
terieur.
Twee meter tien meet R. Leurs,
pr-man van de Club voor Lange
Mensen. Geregeld gaat hij au
to's 'passen'. Het loopt vaak
niet goed af. „Oké, de auto's
zijn tegenwoordig vrij hoog",
zegt Leurs. „Maar het probleem
bij lange mensen zoals ik zit 'm
vooral in de beenruimte. Je zit
met je benen tegen stuur, dash
board of middenconsole aange
klemd. Doordat we ook grotere
voeten hebben, is de tussen
ruimte van de pedalen vaak ook
te klein."
Leurs 'paste' onlangs een
Hyundai Athos. De auto oogt
ruim en sportief. „Er zouden
vier basketballers in kunnen,
maar ik moest m'n schoenen
uittrekken om bij de pedalen te
komen. Een uur later had ik
kramp in m'n benen."
Leurs wil niet beweren dat de
auto-industrie geen zorg be
steedt aan lange mensen. „Ik
heb zelfs het idee dat Neder
land een soort laboratorium
voor grotere bestuurders is voor
autofabrikanten." Mogelijkhe
den die ze voor langere mensen
bieden zijn echter vaak kost
baar. „Een goedkope oplossing
is het verlengen van de stoelsle-
de met tien a twintig centime
ter. Maar als je je auto later wilt
inruilen, kan zo'n aanpassing
ontsierend en dus waardeverla-
Lange mensen moeten een auto 'passen'.
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER RON PICHEL
gend zijn. Je zou ook een
sportstuur kunnen monteren,
maar daar kan weer geen airbag
in. Een space-wagon is groot
genoèg, maar de prijs voor
nieuwe en tweedehands varian
ten is nog erg hoog."
Zo'n dertig procent van de Ne
derlandse mannen zit niet al
leen klem, maar heeft vaak ook
onvoldoende zicht op de in
strumenten. „Ze moeten bijna
met een schoenlepel de auto in
worden geholpen", zegt A. Ou-
denhuijzen, industrieel ontwer
per en ergonoom bij TNO Soes-
terberg. Lastig is dat ze bijvoor
beeld de snelheidsmeter niet
goed kunnen aflezen, of dat de
hoofdsteun te laag is. „De kans
op een whiplash bij een aanrij
ding van achteren neemt hier
door bij langere mensen toe."
Auto-ontwerpers gaan volgens
de TNO-man vaak nog uit van
verouderde mens-maten, bij
voorbeeld van Amerikaanse ge
gevens uit 1961. Ook worden
per automodel andere data ge
bruikt. Saab, Volvo en Toyota
ontwerpen voor grotere men
sen. Mercedes biedt voor haar
S-klasse stoelen in drie verschil-
lende-maten aan. „Maar de
achterbank is nog steeds te
klein voor een stel volwassen
generaals", lacht Oudenhuij-
zen.
Nederlanders zijn het langste
volk ter wereld. We groeien nog
steeds, met zo'n 1,6 millimeter
per jaar. De verwachting is dat
die groei zeker tot 2015 doorzet.
We zijn gemiddeld zo'n zeven
centimer langer dan Amerika-
Waren tot nu toe uiterlijk,
milieu en prestaties de voor
naamste uitgangspunten voor
het ontwerpen van een auto, nu
neemt Oudenhuijzen de maat
van de mens als uitgangspunt.
Hoe zit de auto zo comfortabel
en veilig mogelijk om de mens
heen? En kan hij overal makke
lijk bij, bijvoorbeeld bij zijn mo
biele telefoon?
Oudenhuijzen zit in zijn 'virtual
environment lab', een werk
ruimte vol werkstations. Com
putermodellen van driedimen
sionale mensen plaatst hij in
computermodellen van
(mobiele) werkplekken. Doel:
het creëren van een zo goed
mogelijke werkplek. „Het voor
deel van digitale techniek is dat
we geen kostbare houten mo
dellen meer hoeven te bouwen.
Bovendien is deze methode
veel sneller."
De ontwerper werkt opl
van een nieuwe meettei
van TNO, bodyscanninj
naamd. Een scanner ma
door middel van lasersti
die het lichaam aftasten
driedimensionale kopie
buitenkant van de mens
zou een autofabrikant d
gegevens van zijn
kunnen laten analyserei
auto op maat kunnen n
Het kan van essentieel b
zijn om met kloppende
gegevens te werken. Nie
het comfort, ook de veib
en gezondheid van besti
kan immers in het gedri
men. Enkele jaren geled
bleek uit een onderzoek
klapbanden van vliegtw
de lange Nederlandse pi
te kleine cockpits door
van hun voeten soms oi
de remmen in werking
Als te lange bestuurden
kleine auto's zitten, kun
rugklachten en arbeidsv
het gevolg zijn. Zakelijki
klagen steeds meer ovei
auto. Zo'n tien procent
ziekteverzuim wordt vei
zaakt door rugklachten,
fer betreft overigens dei
werkende bevolking, du
alleen de mensen die be
matig de hele dag in de
zitten.
Met eigen TNO-geld is
huijzen bezig met de uil
king van een nieuw con
voor een auto-interieur,
stemd op de Nederland
en op de veilige integral
allerlei apparatuur. Zoal
planners, laptops en telt
(„een hot item, waar eij
niemand nog goed raad
weet"). „We willen een,
ontwerpen waarbij we s
dalen en stuur zó kunn|'
stellen dat iedereen tuss
1.52 en 1.98 meter er co
bel en veilig in kan zitte
Het nieuwe model zal
1999 te zien zijn op een
over het toepassen van
mensionale mensmode
Den Haag.
CHRISTA VAN DER HOFF
De ambities van Monica en Emily
MENSELIJK
Het bed is, alle emancipatie ten spijt,
nog steeds de snelste weg voor een
vrouw om carrière te maken. Die wat
cynische uitspraak is van de socioloog
Bram Buunk. fonge vrouwen als Mo
nica Lewinsky en - in eigen land -
Emily Bremers lijken die uitspraak te
ondersteunen.
In het gezelschap van drie andere
vrouwen met dochters in de leeftijd
van Monica (25) en Emily (28) kreeg
ik de vraag voorgelegd wat ik als moe
der gedaan zou hebben met zo'n jurk
voorzien van presidentiële spermaspo
ren. We waren het snel en hartgrondig
met elkaar eens. We zouden hem fluks
hebben verduisterd. In een vuilniszak
hebben gepropt, in een kledingcontai-
ner laten verdwijnen, in de open
haard tot as laten vergaan of desnoods
in stukken geknipt aan een quiltende
kennis hebben gegeven, die de sper-
mavlekken nog creatief in haar com
positie had kunnen verwerken..
Stomen vonden we geen van al
len een optie, want hardnekkige
vlekken krijgen ze er door
gaans, ook na een speciale be
handeling, niet uit.
Maar de traag die ons
vooral bezighield was:
wat drijft nou zo'n moe
der? Waarom denken ze
j in termen van markt
waarde over hun doch-
ter en stimuleren ze
'haar het geluk te ver
overen via. de afgeleide
status van de best moge
lijke partij? Dat lijkt vra
gen om moeilijkheden, die
zich dan ook vroeg of laa t
voordoen, maar dan is er
kennelijk weereen nieuwe
HELEENCRUL
strategie: de voldoening van je gram of
gelijk halen. Daarmee hebben zowel
Monica als Emily inmiddels een
(inter)nationale bekendheid gekregen
die ze anders, moeizaam en op eigen
kracht strevend naar een functie bo
ven schaal tivaalf en ten slotte ge
trouwd meteen anonieme dierenarts
of jurist, nooit hadden bereikt,
'De familie heeft het hoog gespeeld',
bekende Hummie van de Tonnekreek
in haar hoedanigheid als hoofdredac
trice van Weekend, toen ik haar bijna
tweeënhalf jaar geleden interviewde
over de functie van roddelbladen. De
aanleiding daarvoor was het feit dat
het 'uit'zou zijn tussen Willem-
Alexanderen Emily. We waren heter
over eens dat we het als moeder van
dochters in de leeftijd van Emily heel
anders aangepakt zouden hebben.
Van de Tonnekreek zou zelfs een brief
aan 'Majesteit' hebben geschreven met
het verzoek alles in het werk te stellen
om de relatie te ontmoedigen.
We zouden beiden tegen onze omge
vingen tegen de (roddel)pers over die
relatie gezwegen hebben als het graf.
Maar lekken is natuurlijk dè manier
om te zorgen dat de relatie in the pic
ture komt, men steeds meer over een
verloving gaat praten en er tenslotte
geen weg meer terug is. Bingo.
Zelf zou ik een hartig woordje met
mijn dochter hebben gesproken, haar
in ieder geval met klem aangeraden
hebben letterlijk en figuurlijk een
beetje afstand van de kroonprins der
Nederlanden te houden en vooral
door te gaan met haar eigen leven.
Zowel Van de Tonnekreek als ik za
gen een koninklijk huwelijk van onze
dochter als een soort nachtmerrie,
niet in de laatste plaats omdat we niet
alleen moeder zijn maar ook journa
liste. We zouden in zo'n geval acuut
ons vak moeten opgeven.
Het idee datje zelf weinig te winnen
hebt, en je dochter veel te verliezen,
omdat de kans groot is dat zij bescha
digd uit dat avontuur te voorschijn
komt en levenslang de gedoodverfde
scharrel of 'ex' van president of prins
wordt, heeft kennelijk de moeders
van Monica en Emily niet bezigge
houden. Integendeel. Zelfs toen het
noodlottig afliep, was het advies niet
'duik onder', maar 'maak van de
nood een deugd'.
Dus ging Monica wapperen met haar
jurk en bezocht Emily op de zaterdag
na de bekendmaking 'Het is uit', de
kapper, maakte zich op in frisse oor
logskleuren, en poseerde vervolgens
voor haar voordeur waar zij een korte
persconferentie hield. In een poging
de geschiedenis toch nog naar haar
hand te zetten, vertelde zij, opgefokt
lachend en nadrukkelijk opgelucht,
dat het 'echt uit' was. Zo slaagde zij er
niet alleen in de media van de afgelo
pen week te beheersen maar ook een
aantal flatteuze foto's van zichzelf in
omloop te brengen. Daarmee lijkt ze
te bewijzen waar Beatrix bang voor is
geweest.
Wellicht was onze koningin niet zo
zeer kopschuw voor een 'gewoon
burgermeisje' als wel voor een
schoondochter en een omstreden fa
milie die door hun brandende ambi
ties een indiscrete risicofactor voor de
monarchie zouden zijn. En is Willem-
Alexander dat ten langen leste ook
zelf gaan inzien. Alle kans dat de pr-
stunt van zijn voormalige vriendin de
laatste twijfel over de juistheid van
zijn beslissing heeft weggenomen.
PRINS BERNHARD is za
terdag in Grand Hotel Huis
ter Duin in Noordwijk bij de
Flying Doctors Gala-avond
voor de Stichting Amref
Nederland. Tijdens de bij
eenkomst zal hij de nieuwe
onderscheiding Flying Doc
tors Award uitreiken. Het is
de eerste keer dat deze
prijs, ontworpen door Kees
Verkade, wordt uitgereikt.
Deze onderscheiding wordt
voortaan elk jaar toege
kend aan een persoon die
bijzonder verdienstelijk is
geweest voor de Amref Fly
ing Doctors. De baten van
het Gala zijn bestemd voor
Amref Flying Doctors. Deze
stichting bouwt momenteel
in Nairobi een nieuw me
disch opleidingscentrum
voor gezondheidswerkers.
Een Grieks modehuis heeft
MONICA LEWINSKY
125.000 dollar (een kleine
250.000 gulden) geboden
om twee jurken te tonen op
de modeshow van 14 no
vember. Het modehuis Lu
cifer verbindt er volgens de
Griekse media een voor
waarde aan: de voormalige
Witte-Huisstagiaire moet
voor die datum vijf kilo zijn
afgevallen. Lewinsky heeft
nog niet gereageerd op het
aanbod.
JOHN GLENN heeft op de
NASA-lanceerbasis in Ca
pe Canaveral de laatste
test afgelegd voordat hij
over drie weken met zijn
77 jaar op afstand de oud
ste ruimtevaarder zal wor
den. De senator, die in
1962 de eerste Amerik
was die zich in een
om de aarde bevond,
het 'geweldig' te vindei d
rug te zijn. De enormei61
diabelangstelling bij d(
'countdowntest', eenlf
waarbij het aftellen woi
gesimuleerd tot vijf sec
den voorde lancering,
niet alleen aan de aam
zigheid van Glenn toe
schrijven. Onder de zei
overige bemanningsled
bevinden zich de eerste
Spanjaard en de eerste
panse vrouw in de ruirr
