Mondriaan gestolen
'Al krijg je een bos veren in je kont, vliegen lukt niet
Cultuur Kunst
Tien jaar in details
Minimaal toneel van hoge kwalitt
Slotfilm Utrecht wint festival Sebasti;
DINSDAG 29 SEPTEMBER 1998
EU-Literatuurprijs voor Hugo Claus
Stockholm Hugo Claus krijgt de Aristeion-literatuurprijs van de
Europese Unie. Ook de Spaanse vertaler Miguel Saenz wordt op
deze wijze onderscheiden. Beide mannen ontvangen 20.000
ECU. De prijzen worden op 11 november in Stockholm uitge
reikt. Hugo Claus, die ook jaar in jaar uit genoemd wordt als
kandidaat voor de Nobelprijs voor de literatuur, krijgt de onder
scheiding voor zijn laatste roman 'De Geruchten.' De Spanjaard
ontvangt het geld voor de vertaling in het Spaans van Günter
Grass' roman 'Ein weites Feld'.
Bowie herenigd met succesproducer
Hilversum David Bowie duikt na een scheiding van meer dan
twintig jaar weer met producer Tony Visconti de studio in. Sa
men met Visconti beleefde Bowie halverwege de jaren '70 een
grote artistieke piek, die resulteerde in platen als 'Young Ameri
cans', 'Scary Monsters', 'Heroes' en 'Low'. Bowie verbrak de sa
menwerking nadat Visconti vervelende dingen over hem in de
pers had gezegd. Of het tot een nieuw album komt is nog niet
bekend. Het duo gaat in elk geval samen een filmsoundtrack op
nemen. 'Skylife', is de titel van dat nummer. Verder zit er een
song in de pen voor de John Lennon tribute-cd, die volgend jaar
uitkomt.
Clara van Gooi wint Gouden Kalf
utrecht Clara van Gooi heeft op het Nederlands Film Festival
in Utrecht voor de tweede keer het Gouden Kalf voor de beste
korte film gewonnen. Ze kreeg de prijs, 15.000 gulden aan facili
taire ondersteuning voor een nieuwe productie, voor haar dans
film 'Nussin'. In 1995 won Van Gooi al een Kalf met haar korte
dansfilm "Bitting and Other Effects'. 'Nussin', waarin twee paren
midden in de winter de tango dansen, is volgend jaar juni op te
levisie te zien. De NPS-prijs voor beste korte film, 10.000 gulden
groot, gaat dit jaar naar de 8 minuten durende productie 'Gita-
nes' van Mark de Cloe.
The Shoes op Propop
leiden De Leids/Zoeterwoudse band The Shoes vormt dit jaar
de hoofd-act op het traditionele Propop-festival dat op zaterdag
7 november in de Stadsgehoorzaal wordt gehouden. Behalve
The Shoes geven op dit zestiger-jaren-feest ook Bluezooka en de
Amsterdamse band Pee Bee The Night Train acte de prësence.
De voorverkoop begint op 20 oktober.
Determinatiedag in Oudheden
leiden Het Rijksmuseum van Oudheden en het Koninklijk Pen
ningkabinet in Leiden houden tijdens de jaarlijkse Nationale
Wetenschapsdag op zondag 4 oktober een determinatiedag. Ie
dere bezoeker kan zijn of haar oudheidkundige bezittingen,
munten en penningen gratis laten beoordelen door specialisten
van de twee musea, de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bo
demonderzoek en door kunsthandelaar Mieke Zilverberg. Ver
der zijn er voordrachten over spectaculaire vervalsingen en is er
voor kinderen een speciaal film- en rondleidingenprogramma.
Afscheid Pim Wallis de Vries van Leidse Schouwburg
Eén en al lofzang gistermiddag
in de Leidse Schouwburg. En al
die zoetgevooisde klanken wer
den uitgestort over het beschei
den hoofd van schouwburgdi
recteur Pim Wallis de Vries, die
officieel adieu zei tegen zijn
personeel en talloze genodig
den. Pim gaf in zijn afscheids
speech aan cultuurwethouder
Alexander Pechtold het klem
mende advies meer geld dan nu
het geval is in de bedrijfsvoering
van de schouwburg te stoppen.
„We hebben het punt bereikt
dat niet meer mogelijk is nog
meer van het personeel te eisen.
Ze hebben zich al voor meer
dan honderd procent ingezet.
Als er niet meer geld beschik
baar komt, zal dat ten koste van
de programmering gaan. Dat is
dus een taak voor mijn opvol
ger, Bart van Mossel. Aan een
lege zaal hebben we niks."
Omdat Pim in zijn volgende
baan gaat produceren, zo ver
telde bedrijfsleider Elvire Wage-
ner, waren er geen artiesten
voor Pims afscheid uitgenodigd.
„Die komt hij nog genoeg te
gen", zei Wagener, die de ver
schillende onderdelen van het
afscheidsprogramma charmant
en met humor aan elkaar praat
te.
En zo kwam het dat burge
meester Goekoop, wethouder
Alexander Pechtold, wat ver
dwaalde raadsleden en andere
Leidse hotemetoten de middag
opluisterden. Alleen actrice
Shireen Strooker vertegenwoor
digde de muze. Ze liep wat ont
heemd rond tussen de Leidse
incrowd. Natuurlijk gaven Pims
evenknieën, in de personen van
LAK-theaterdirecteur Ronald
Helmer en Stadsgehoorzaal-be
windvoerster Petra Unger, die
als een walkure van Wagner de
vleiende woorden van Pim in
Pim Wallis de Vries zegt de Leidse schouwburg officieel adieu. „Als er niet meer geld beschikbaar komt, zal dat ten koste van de programmering
gaan." foto loek zuiderduin
ontvangst nam, acte de présen-
ce.
Terwijl portier Willem l'Ecluse
video-opnamen maakte vanaf
zijn zitplaats, haalde wethouder
Pechtold herinneringen op aan
de „soms moeilijke, maar altijd
prettige gesprekken" met Pim
over de voortgang van de reno
vatie. Hij bood hem ter herinne
ring een beeldje aan van Corne-
lisz Joppensz. „Net zoals deze
jongen buiten de veste van Lei
den keek en daar de hutspot
ontdekte, zo heeft Pim ook bui
ten de grenzen gekeken en veel
moois binnengehaald.
Vervolgens kwam de ontwer
per van het schouwburgboekje
en de affiches met wat verbale
rozenblaadjes voor Pim. Zijn
bescheiden toespraak werd
overdonderd door burgemees
ter Cees Goekoop, die de laatste
twee decennia van de schouw
burg losjes samenvatte. De
schouwburgdirecteur deed hem
denken aan de mascotte van
een Limburgse politiekapel, een
hondje dat ook PIM heette. Die
letters stonden onder meer
voor: professioneel, informeel
en maatschappijgericht. „Met
Frans Boelen, de vorige direc
teur, was het allemaal nogal tur
bulent, als ik het zo mag noe
men. Veel premières, meer
stoelen. We hebben daarna
voor iemand gekozen die het
ietsje zakelijker zou aanpakken.
Voor Pim dus." Hij bood de di
recteur een loodzware, ingelijs
te, tegel aan van het raadhuis,
„Een grafsteen, waarop u het
grootste theater hier ter stede
ziet."
Nachtburgemeester René Val-
lentgoed, die voor de verande
ring door een kapper met Park
inson was geknipt, kwam com
pleet met doodgravershoed ook
nog even opdraven. „Het feit
dat wij hier 's avonds nog zo
laat kunnen parkeren bij de Di-
gros is mede aan Pim te dan
ken. Hij heeft gezorgd voor de
opbloei van het nachtli
de avondwinkels.
Brigadeur Scheurle
dienst van De Theate
hekelde de ongehoorza
van Pim op cynisch-ki
wijze. Aan het eind v
ambtelijke vermaning m
een compliment aan
het ware uit zijn strot v
Maar dat was allema.
scherts.
Pim zelf sloot de mii
„Ik moest, toen dit afscl
derde, telkens denken
rard-Jan Rijnders' toi
'Count your blessings',
zegeningen. En dat doe
Dit is echt de dierbaar
van mijn leven ge wees
wat de bedrijfsvoering b
er nog veel te doen. Als
gebeurt, zal het aantal v
lingen terug moeten."
Pim kreeg na afloop
middag een enveloppe
houd aangeboden waan
een reis van twee m
naar het Caraïbisch gein
bekostigen. Om die e»
in ontvangst te nemen,
hij wederom het toneelt
en afzei Elvire Wageni
lijkt wel een klucht."
Het cadeau dat Pim he
ontroerde, was een si
van Peter Willemsen, di
kunstenaar die ook v
kunstwerk in de schoi
foyer heeft gezorgd. In d
foyer schudde Pim na
talloze handen en werd
op zijn vertrek geheven.
Op de vraag wat hij n
lijk van de middag voi
woordde cultuurwe
Alexander Pechtold: „Ee
man, Pim, zeer syin
Ach, dit hoort erbij. Pin
niet van al die aandach
gelijk. Ik zeg altijd maar
krijg je een hele bos vei
kont, vliegen lukt niet'."
Lintje voor dirigent Lev Markiz
utrecht Dirigent Lev Markiz is zondagavond geridderd. Dat ge
beurde in Muziekcentrum Vredenburg, tijdens het feestconcert
ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van Nieuw Sinfonietta
Amsterdam. Markiz was van de oprichting in 1988 tot vorig jaar
artistiek leider en chefdirigent van dit kamerorkest. Sinds zijn af
scheid is hij een van de vaste gastdirigenten. In de jaren dat
Markiz er de scepter zwaaide, groeide het Amsterdamse initia
tief Nieuw Sinfonietta uit tot een professioneel kamerorkest van
internationale allure. Hij dirigeerde het orkest niet alleen bij
honderd concerten in Amsterdam en ruim vijfhonderd uitvoe
ringen elders in Nederland, ook nam hij het Nieuw Sinfonietta
op sleeptouw naar de Verenigde Staten, de voormalige sovjetsta
ten, Italië, Spanje, Frankrijk en Duitsland. Momenteel leidt hij
het Orchestre de Chambre de Genève.
Eenakter naar levens RAF-terroristes
Amsterdam Het Werkteater speelt in de tweede helft van okto
ber een eenakter die gebaseerd is op de levens van de RAF-terro
ristes Ulrike Meinhoff en Gudrun Ensslin. Marja Kok regisseert
Rosa Knaup en Bo Sikkens, die de voorstelling, 'Sehnsucht', ook
deels improviserend hebben ontwikkeld. Sehnsucht wordt op de
speelavonden gecombineerd met de eenakter 'Peretietjes', die al
eerder onder leiding van Marja Kok ontstond. Het gaat over
vrouwen en geweld. De linkse terreurorganisatie RAF, de Rote
Armee Fraktion, werd in 1970 opgericht en trok jarenlang een
spoor van bloedig geweld door vooral Duitsland. Imperialisme
en monopoliekapitalisme waren de vijanden van de RAF, die
tientallen slachtoffers maakte, onder wie de bekende werkge
versvoorzitter Hans Martin Schleyer.
Lustrum Leids Architektenburo Hans Bik
beeldende kunst
recensie sandra spukerman
Tentoonstelling 'Beelden van samen
hang'. Te zien: t/m 22/12, ma. t/m vr
9.00-17.00 uur Kunsthistonsch Instituut.
RUL. Doelensteeg 16, Leiden
Grote zwartwit foto's van
raampartijen, schuin, soms
rond of met een deel van een
lantaarnpaal ervoor, een don
kere foto van een golvende ge
vel waar de halfronde balkon
netjes haast tegen de facade
aangeplakt lijken en een ge
bouw 'op poten' met een enor
me luxaflex ervoor; ter gelegen
heid van het 10-jarig bestaan
van Leidse Architektenburo
Hans Bik sieren tal van archi
tectuurfoto's de komende we
ken de tentoonstellingsgang
van het Kunsthistorisch Insti
tuut in Leiden.
Gelukkig ligt er ook een map
met 'gewone' foto's van de ge
bouwen, zodat een reconstruc
tie valt te maken van wat op de
zwartwit foto's slechts gedeel
telijk te zien is: een apparte
mentengebouw aan de Ste-
venshofdreef bij voorbeeld.
Dat de gebouwen kleur heb
ben en uit het meest uiteenlo
pende materiaal zijn opgetrok
ken, ontdek je ook pas als je de
'gewone' overzichtspresentatie
van het bureau doorbladert.
Daarbij valt op dat Architekten
buro Bik de .afgelopen 10 jaar
totaal verschillende bouwwer
ken heeft ontworpen. Het com
plex voor de materiaaldienst in
Amsterdam verschilt duidelijk
van het woonhuis Clincken-
burgh in Oegstgeest. En waar
de bibliotheek in Hilversum
een gesloten en ingetogen ge
bouw is, straalt de bibliotheek
in Voorhout juist openheid uit.
Biks gebouwen laten zich
niet gemakkelijk in een bepaald
vakje indelen. Het is geen high
tech wat hij maakt, geen neo
stijl, noch postmodernisme. Ei
genlijk heeft het werk van Bik
van alles wat, zonder dat het
vrijblijvend oogt. Moeiteloos
combineert hij verschillende
stijlen. Zo voegt hij aan een tra
ditioneel huis met alle gemak
een high-tech luifeltje toe. Be
langrijke constanten zijn de
aandacht voor details, de zorg
vuldigheid waarmee het hele
ontwerp en bouwproces zijn
omgeven en het bijna grafische
karakter van de ontwerpen.
Samenhang
Moeilijkheid bij zo'n divers
oeuvre is natuurlijk het ontdek
ken van de samenhang. Hoe
maak je de buitenwacht duide
lijk wat voor soort gebouwen je
nu eigenlijk ontwerpt. Op het
moment dat Bik door de ten
toonstellingscommissie van het
Kunsthistorisch Instituut werd
benaderd, zijn zijn ideeën
daarover concreet uitgewerkt.
De architect nodigde de jonge
fotograaf Rick Schaap uit om
'10 jaar Hans Bik' vast te leg
gen. Opdracht was de samen
hang in het uiteenlopende oeu
vre van het architectenbureau
zichtbaar te maken en karakte
ristieke kenmerken uit de verf
te laten komen.
De keuze voor zwartwit foto
grafie toont duidelijk de een
heid in de vaak veelkleurige ge
bouwen van Bik. De keuze voor
details heeft te maken met de
handtekening van de architect
en zijn bureau; tot in de
puntjes verzorgd en met aan-
Uit het Zeeuws Museum in Middelburg is een schilderij
van Piet Mondriaan ontvreemd. Het betreft het schilderij
'De Boom' uit 1908/1909. Het schilderij geldt als een van
de belangrijkste kunstwerken van het museum. Dat
kocht 'De Boom' in 1994 voor 260.000 gulden. Het
Zeeuws Museum spreekt van een onvoorstelbaar groot
verlies.
Het schilderij stelt een zwarte
appelboom voor tegen een don
kerblauwe achtergrond. Het
werk verdween tussen donder
dagavond 24 september en za
terdagochtend 26 september,
aldus de politie. 'De Boom' had
in 1994 (het Mondriaanjaar)
een prominente plaats in de
tentoonstelling 'Mondriaan en
Toorop temidden van hun tijd
genoten' in het Zeeuws Muse
um. Het schilderij is ook gepu
bliceerd in het boek 'Reünie op
het duin, Mondriaan en tijdge
noten in Zeeland' en in de re
cent verschenen oeuvrecatalo-
gus met de nu bekende werken
van Piet Mondriaan, geschreven
door Joop M. Joosten en Robert
P. Welsh.
Het schilderij meet 27,2 bij
38,4 centimeter en heeft geen
signatuur en datum. Het is ver
vaardigd met olieverf op papier,
waarschijnlijk in de openlucht,
en geplakt op doek. Mondriaan
schilderde in deze periode veel
(appel)bomen. Van de nu gesto
len appelboom tegen een blau
we achtergrond bestond ook
een tweede, grotere versie uit
1909, maar die is in particulier
bezit in New York in vlammen
opgegaan. De nu gestolen Mon
driaan is waarschijnlijk doorene
C. Kickert van de schilder ge
kocht. Het heeft daarna om
zwervingen gemaakt voordat
het in 1994 in het Zeeuws Mu
seum belandde.
In de jaren 1908 en 1909
woonde Mondriaan vooral in
Amsterdam, maar bivakkeerde
geregeld in Domburg. Hij had
in die periode onder meer een
belangrijke expositie in het Ste
delijk in Amsterdam, samen
met Spoor en Sluijters. Mondri
aan liet voor de organisatie er
van zelfs de begrafenis van zijn
moeder schieten.
Onlangs leidde de aanschaf
van Mondriaans schilderij "Vic
tory Boogie Woogie' voor tach
tig miljoen gulden met geld van
De Nederlandsche Bank tot hef
tige discussies in de samenle
ving en de politiek.
Het gestolen schilderij van Mondriaan; zwarte appelboom tegen donkerblauwe achtergrond.
Het gebouw voor de materiaaldienst in Amsterdam (1998).
dacht voor opmerkelijke de
tails.
Dat Rick Schaap een eigen
zinnige visie heeft op architec
tuurfotografie blijkt het duide
lijkste uit de foto die hij maakte
van een bedrijfsgebouw aan de
Broekslooüaan in Noordwijk.
Dit gebouw ligt aan het water.
Dat gegeven heeft hij geaccen
tueerd door de spiegeling in het
water niet als aanvulling mee te
fotograferen, maar tot hoofd
onderwerp te promoveren. Pas
als je de foto aandachtig be
kijkt, dringt tot je door wat er
aan de hand is. En daar zit mis
schien ook wel het probleem
van deze architectuurfoto's.
Het inzicht in de totaliteit van
recensie dick van teylingen
De Tijd speelt Berenice van Jean Racine Regie: Johan van Assche
Vertaling: Laurens Spoor. Met Elsie de Brauw, Warre Borgmans,
Jeroen Willems, Pierre Callens en Johan van Lierde. Gezien: Leid
se Schouwburg, op 26 september.
Welnu, zegt Antiochius na lang getergd aarzelen.
Eindelijk heeft hij besloten om aan Berenice, de
koningin van Palestina, te vertellen hoe lang hij al
verliefd op haar is. Daarna wil hij verdwijnen,
omdat Titus, de man die hij al vijf jaar trouw
dient en die kortgeleden keizer is geworden, en
Berenice van elkaar houden. Omdat de senaat en
het volk van Rome geen vreemde dame op de
troon tolereren, moet Titus kiezen tussen zijn
liefde en zijn ambitie als keizer. Hij vindt dat hij
zijn verantwoordelijkheden niet mag onüopen en
kiest voor zijn plicht.
Titus vraagt Antiochius de hartverscheurende
boodschap aan Berenice over te brengen. Nu is
de koningin niet bepaald een welnu-type. Diep
verdrietig, gekwetst en cynisch striemt ze Titus
met haar verontwaardiging. Ellende alom. Ieder
een overweegt zelfmoord als oplossing, maar uit
eindelijk beslist Berenice toch dat ze haar leven
verder in doffe berusting zal uitzitten.
Welnu is het eerste woord van een stuk met
een hoog welnu-gehalte. De personagt
voor zware dilemmas, wikken en wegen,
men uiteindelijk een beslissing waar ze
lukkiger van worden. Welnu en helaas, he
woord van het stuk, zijn eikaars onverm
gevolg.
De Tijd speelt Berenice zo sober moge
decor bestaat uit twee stoelen op een zwi
gelende speelvloer met een doek daarbov
de kleding is op een smaakvolle manier
aandacht besteed. Beweging blijft tot he
tiële beperkt. Niets leidt af van waar het fl
de taal en de emoties van meer dan drie!
jaar terug.
Om dergelijk minimaal toneel toch bot
houden heb je uitstekende acteurs nodig
Brauw, Jeroen Willems en Warre Borgmai
de tekst in de vertaling van Laurens Spo
helder overkomen; hooguit doen ze wele
al te veel moeite om nadrukkelijke rijmw
te verdoezelen.
Op deze prachtige en zuivere voorstelüi
men zaterdagavond maar honderd menst
schaamt je dan een beetje in een stad i
universiteit en een grote letterenfaculü
moet dat in Haarlem, of Breda? We kunnfl
hopen dat de nieuwe schouwburgdirecH
niet blindstaart op kijkcijfers en ook d
voorstellingen blijft programmeren.
het gebouw ontbreekt. Het de
tail is tot hoofdzaak verheven.
Dat levert prachtige foto's op
en een mooie tentoonstelling.
En het getuigt van lef om juist
een jonge fotograaf deze pre
sentatie te laten maken. Maar
of deze foto's de helderheid
bieden die opdrachtgevers te
vreden stelt, is zeer de vraag.
De door Alejandro Agresti gere
gisseerde film 'Door De Wind
Gejaagd' heeft zondag de Gou
den Schelp gewonnen, de
hoofdprijs van het Internationa
le Filmfestival van San Sebas
tian. Morgenavond wordt de
film van de in Zoetermeer inge
schreven Argentijnse regisseur,
meedingend naar de Gouden
Kalveren, vertoond als slotfilm
van het Nederlands Film Festi
val. 'Wind with the Gone', zoals
de internationale titel luidt,
werd volledig opgenomen in Ar
gentinië, met Argentijnse en
Spaanse acteurs en een hilari
sche gastrol van de Fransman
Jean Rochefort. Als Nederlandse
inbreng nam producent René
Scholten voor twintig procent
deel in de film waarvan de mu
ziek (Paul M. Brugge) en ge-
luidsmixage (Kees Linthorst)
een Nederlandse signatuur dra
gen.
Het betreft een buitengewoon
spitse en onderhoudende ko
medie die zich afspeelt in 1972
in een geïsoleerd dorp in Pa-
tagonië waar nog geen televisie
is gearriveerd. Voor alle indruk
ken over hoe het leven in de rest
van de wereld eruit ziet, is de
bevolking afhankelijk
journaals en speelfilms z
worden vertoond in de
bioscoop. Maar omdat I
het laatste oord van he
Amerikaanse continent
de films terechtkomen
dan al vierhonderd keer
kaar gehaald en foutief'
elkaar gezet. Zodoende
de Patagoniërs ook een
nant verbasterd idee van
reld en omdat men daai
als overal elders toch
ging heeft om de filmvvf
heid te imiteren in het d
leven, lijkt Rio Pico veel
open inrichting.
