- 'Ij.
ÉT-
ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1998
De geschiedenis van het
Lange Voorhout
Is er iets Haagsers denkbaar dan het Lange Voorhout? Die deftige straat
met zijn voorname gevels, de lindebomen, de rust. De mooiste laan door
de eeuwen heenwordt er van gezegd. Over dat stukje Nederland
verscheen een boek dat de geschiedenis van die Haagse tiots heeft
vastgelegd: 'Het Lange Voorhout - Monumenten, mensen, macht'. Het
werk verhaalt over een tijd die begint met Die Haghe, een dorp vol
schapen waar zich monniken gingen vestigen, bestuurders, edelen en zelfs
Oranjes. Met het Lange Voorhout als in alle opzichten voornaam
centrum: riante panden en in de laan altijd wat te doen - van plechtige
processie tot kleurrijke kermis. Rond 1900 echter sloeg de verzakelijking
toe. Woonhuizen werden vertimmerd tot kantoorpanden en de kennis
ging decennia lang uit het straatbeeld. Maar: de Haagse deftigheid bleef.
Een impressie in woord en beeld van het Lange Voorhout.
De plannen van de Ge
schiedkundige Vereni
ging Die Haghe om een
uit te brengen over het Lange
lorhout, wierpen Lidy van der Spek
lazerswoude) het onderwerp voor
ar doctoraalscriptie cultuurweten
happen in de schoot. Ze verdiepte
:h in een bijzonder stukje Lange
lorhout, een pand met landelijke
rmaardheid: Hotel Des hides. Over
geschiedenis van dat paleisje le-
rde ze een bijdrage aan het boek.
Honderden uren bracht Lidy van
Spek door in het gemeentear-
ief. Talloze malen dwaalde ze door
gangen en vertrekken van Hotel
i Indes. De speurtocht leverde on-
andere een schat aan architecto-
ich feitenmateriaal op. Bijvoor-
eld het gegeven dat de oreilles
de vensters van Des Indes bij
statige hotel voor het eerst in Ne
tland werden toegepast. Van der
iek vergeleek Des Indes daarnaast
andere roemruchte palace-ho-
in Europa. Ook verzamelde ze
tante wetenswaardigheden over
leven van de bewoners en gas
was er die intrigerende eerste be-
baron van Brienen. Van der
ek: „Des Indes is niet gebouwd als
iel, maar als paleisachtige woning,
ton van Brienen, die tot dan op
idgoed Clingendael in Wassenaar
londe, gaf in 1856 opdracht aan de
lagse architect Arend Roodenburg om een
nterverblijf te ontwerpen. De baron, puissant
vond het chique om grote feesten te geven,
lar in de wintermaanden waren de gaten niet
bereid om de reis naar het buitenverblijf te
idernemen. Hij had daarom dus een winterver-
jf nodig, midden in de stad. Een paleisje, met
lzaal en verscheidene logeervertrekken. Dat
f aanzien.
ben verhalen tegengekomen over het pro
scue gedrag van de baron. Hij zou er minares-
op na hebben gehouden. In het boek over
Lange Voorhout is een foto opgenomen van
Deurknop in Hotel
des Indes, het vroe
gere winterverblijf
van baron van Brie
nen. Het verhaal gaat
dat de baron een
veer in het deurbe-
slag stak als hij een
vrouwelijke gast in
zijn slaapkamer ont
ving.
foto
lidy van der spek
het beslag op de deur van zijn slaap
vertrek. Aan de bovenkant zit een
klein gaatje in dat beslag. Daar zou
de baron als teken een veer in heb
ben gestoken, telkens wanneer hij
met een vrouw het bed deelde." Ter
zijde: in de vroegere slaapkamer van
de baron, overleed op 23 januari
1931 hotelgaste Anna - prima baleri-
na - Pavlova.
De baron heeft niet lang kunnen ge
nieten van zijn aardse schatten aan
het Lange Voorhout nummer 56. In
1858 werd de eerste steen gelegd
voor het paleis. Een paar jaar later, in
1863, stierf hij ten gevolge van een
longontsteking. Zijn oudste zoon, Ar
nold van Brienen verkocht het pand
in 1881 aan ene Friedrich J.G. Wirtz,
die er een Palace Hotel van maakte.
De kranten uit die tijd schreven er
uiterst lovend over. Van der Spek
dook uit het archief een verslag uit
'Het Vaderland' op. „Een hotel dat
zich in het bijzonder voor de huis
vestingen van Indische familieën
aanbeveelt, een uitstekend restau
rant heeft, ook voor stadsgenooten,
te vergelijken met de grootste inrich
tingen van dien aard te Parijs en in
andere wereldsteden. De prachti
ge breede ingang maakt een flink ef
fect en het gezicht naar de beiden
zijden van den hoofdingang, geheel
in wit marmer, met kolossale zuilen,
is werkelijk verrassend, vooral door
de weerkaatsing van corridors in de
met zorg aangebrachte spiegels. Alle kamers zijn
van prachtige marmeren gebeeldhouwde
schoorsteenmantels en kozijnplaten van dezelfde
kleurvoorzien."
In de loop van decennia is Hotel des Indes nog
diverse malen'verbouwd. Maar het statige, de
grandeur is tot op de dag van vandaag behou
den. Een ononderbroken stroom prinsen, politici
en Indische planters vond de weg naar het hotel.
En Van der Spek? Ondanks de vele bezoeken
aan dat statige gebouw aan het Lange Voorhout
heeft zij er nog nooit een nacht doorgebracht, ,,'t
Is toch een beetje boven mijn budget."
tel des Indes. Op deze afbeelding is het paleisje veel groter dan in werkelijkheid. En de Vos in Tuin-
iat aan de rechterzijde, eigenlijk een smal straatje, ziet er - ten onrechte - uit als een brede allee. Het Lange Voorhout - Monumenten, mensen, macht; Dr. Thera Wijsenbeek en anderen; uitgeverij Waanders; prijs tot 1 januari 79,95 gulden, daarna 99,50 gulden,
foto-s haags gemeentearchief Tentoonstelling over hetzelfde onderwerp: Haags Historisch Museum, Korte Vijverberg 7; t.m. 29 november.
- - -
De panden aan het Lange Voorhout zijn van binnen vaak net zo statig als aan de buitenkant. Lange Voorhout 32,
het huidige kantoor van Van Lanschot bankiers, werd in 1773 en daarna verbouwd voor Cornelis van Heemskerck,
een vrijgezel. De decoraties zijn goed bewaard gebleven. Op de foto: 'Spelende kinderen'; D. van der Aa, circa 1772.
foto m. ibelings
Aan feesten geen gebrek, in de .panden aan
het Lange Voorhout. Groots werd daar bij
voorbeeld het huwelijk gevierd van Cornelis
Tromp, zoon van de grote admiraal, met Mar-
garetha van Raephorst. De bruidstaart maakte
indruk: twee oorlogsschepen van suiker waar
van de kanonnen met echt buskruit waren ge
vuld. Maar: het afschieten van de kanonnen
mislukte... De familie van de bruid - zo blijkt
uit de geschiedschrijving - was slecht te spre
ken over het officiële huwelijksgedicht, dat
'aanstotelijcke perioden' bevatte. Ook in latere
tijden wisten de Hagenaars hoe ze een feest
moesten bouwen. In het begin van deze eeuw
waren de partijen in de Pulchri Studio ver
maard. Op de foto een groep gasten op een
gekostumeerd feest in 'Pulchri'.
De grootste attractie van de kermis op het
Lange Voorhout vormde - enkele eeuwen ge
leden - voor de lagere klasse het zoeken van
een huwelijkspartner of het aanknopen van
minder serieuze amoureuze relaties. Wanneer
een vrouw de door de man gekochte kermis-
doek, de zogeheten 'hylickmaker' (huwelijks
maker) aannam, dan trokken ze in ieder geval
tijdens de kermis verder samen op. Op de fo
to: kermistafereel Lange Voorhout - Chris
Meyer, 1803.
Twee amazones en een ruiter. Een ochtendta
fereel op het Lange Voorhout, ca. 1880.
'Mogelijk', aldus het bijschrift in het boek,
'gaat het hier om koningin Emma en prinses
Wilhelmina'.
rende belangrijke gebeurtenis in de Hofbuurt vormde
de sinds 1407 tweemaal per jaar gehouden vrijmarkt,
oorspronkelijk in november en juli. Voorafgaand aan de
markt werd een plechtige mis opgedragen, waarna een
grote processie volgde. Aan deze 'ommeganck' deden de
deken en kanunniken van de hofkapel, geestelijke en
wereldlijke broederschappen alsmede de gilden mee.
Kerkklokken luidden daarna het begin van de kermis in.
Op de foto: Het Voorhout gezien vanaf de Kneuterdijk;
J.E. la Fargue.
Ondanks de toename van het aantal huizen had het
Lange Voorhout lang een landelijk karakter. Die rust
werd slechts verstoord door gro.te evenementen die veel
volk op de been brachten. Zo nu en dan organiseerden
de Hollandse graven er toernooien, die vanuit de ramen,
van de huizen Wassenaer en Naeldwijck goed konden
worden bekeken. Het parcours liep van het begin van de
Kneuterdijk over de laan tot in ieder geval ter hoogte
van Lange Voorhout 38. Later werden deze wedstrijden
verplaatst naar het huidige toernooiveld. Een terugke
i J
