Rel over bebloed naakt in Alphen
Teylers Museum kijkt de dood in het gezicht
Zippergate: de™ ultieme fase
53?? \w.C-
Cultuur Kunst
Schone
Schijn
De hormoonhuishouding
van Jacques de
Al Dente afstandelijk
vidre
SATERDAG 19 SEPTEMBER 1998
n rijsdam, 071-5356444, plv. chef ao van kaam 071-5356443
Tournee Westbroek uitgesteld
^echt/leiden De dit najaar geplande theatertournee van Henk
Westbroek wordt verplaatst naar februari volgende jaar. De
V Utrechtse zanger songschrijver radiopresentator politicus heeft
chronische poliepen op en enkele scheurtjes in zijn stemban
den. Dat heeft zijn management medegedeeld. Westbroek wordt
in december geopereerd. In Leiden zou Westbroek op 22 okto
ber hebben opgetreden in de Stadsgehoorzaal.
Benefietconcert van Bécaud
iMSTERDAMGilbert Bécaud, één van de overwoestbare kanon
nen van het Franse chanson, geeft op dinsdag 22 september een
concert in het Concertgebouw in Amsterdam. De netto-op
brengst is voor het leukemieprogramma van het Amsterdams
Medisch Centrum en voor de nieuwbouw van het laboratorium
voor leukemieonderzoek van het Dijkzigt-ziekenhuis in Rotter
dam. De inmiddels 70-jarige Monsieur 100.000-volt komt met
zijn eigen band en zal ongetwijfeld een aantal van zijn zelfge
componeerde krakers ten beste geven.
Postume onderscheiding Kurosawa
i Tokyo» De Japanse regering heeft, filmregisseur Akira Kurosawa,
die op 6 september overleed, postuum onderscheiden met de
eremedaille van het volk. Kurosawa is de eerste filmregisseur
aan wie deze onderscheiding is verleend. De prijs is in 1977 in
gesteld en sindsdien aan achttien personen toegekend. Ku-
10c| rosawa's zoon Hisao neemt de onderscheiding op 1 oktober in
ontvangst. De filmregisseur, die 88 jaar is geworden, is bekend
geworden door films als Rashomon (1950), The Seven Samurai
(1954) en het historische epos Kagemusha (1980). Hij kreeg in
een speciale Oscar voor zijn gehele oeuvre.
Stafïla Trio in K&O
leiden Pianist Mark Kreeftmeijer, violiste Myriam Wisse en kla-
rinettiste Angela Daniëls vormen samen het Staffa Trio. Het trio,
dat donderdag 24 september in de kapelzaal van K&O optreedt,
ontleent zijn naam aan het eilandje waar Mendelssohn inspira-
tie opdeed voor het schrijven van de ouverture De Hebriden.
Mendelssohn maakt echter geen deel uit van het repertoire dat
het trio ten gehore brengt in het Leidse K&O. Wel een trio van
Khatchaturian, een suite van Darius Milhaud en een bewerking
Schuberts Grand Rondeau dat oorspronkelijk was geschre
ven voor piano a quatre mains. Het concert begint om 12.45 uur.
Boekverkoop in bibliotheek
eiden De collectie van de Leidse bibliotheek wordt wekelijks
langevuld met nieuwe boeken en andere media. Maar daar
naast worden ook boeken afgeschreven. Op zaterdag 26 septem
ber van 10.00 tot 16.00 uur en op zondag 27 september is er van
12.00 tot 16.00 uur weer een grote boekverkoop in de Centrale
Bibliotheek. Het filiaal in de Merenwijk begint al aanstaande
maandag aan de literaire uitverkoop. Deze gaat door tot en met
«3 oktober, tijdens de openingsuren van de bibliotheek aan de
osmolen 4. Alle boeken gaan voor één gulden ©f 2,50 van de
land.
Cor Bakker in Perdido
iegom Het tweede seizoen van jazzclub Perdido in Hillegom
igint met een optreden van Cor Bakker. De voormalige bege
leider van Paul de Leeuw wordt begeleid door vibrafonist Frits
idesbergen die al eerder heeft gewerkt met Milt Jackson,
)oots Thielemans, Thijs van Leer en Louis van Dijk. Bakker zelf
leed eerder al tournees met Madeline Bell, het Rosenberg Trio
ENt en is wekelijks op de radio te horen als presentator van het pro
gramma Music Minded. Het concert wordt zaterdag 26 septem-
ber gegeven in het gebouw van de Kulturele Raad aan de Prinses
■to' Irenelaan 16 in Hillegom.
ie Techno-party in LVC
leiden De platenmaatschappij Input Records die jaarlijks ook
dj één van de tenten van het Dance Valley festival programmeert,
-a]i organiseert een techno/drum bass party buiten de Amster-
10e damse grachtengordel, en wel in het LVC. Op de danszolder be
dienen de dj's Nubian (uitgeroepen tot Neerlands beste jungle
dj), Andy Haze en Surreal Hardleader de draaitafels. In de bene
denzaal draaien vier techno dj's de platen waaronder dj Lucien
m en de Engelse techno-meester Mark Broom. B-MOVIES begint
ij 2 om 22.00 en gaat door tot 4.00 uur. Kaarten zijn verkrijgbaar bij
jofl de reguliere voorverkoopadressen.
Kunstenares en suppoost Riet Kolenberg 'past censuur toein STAA-galerie
In de STAA-galerie in Alphen aan den Rijn is commotie
ontstaan over een fotografisch werk van het Amsterdam
se kunstenaarscollectief KKEP. De tentoongestelde af
beelding - een bebloed naakt onderlijf van een vrouw
met daarbij een waarschuwing die in de regel op tabaks-
produkten staat - is Riet Kolenberg, een van de suppoos
ten, in het verkeerde keelgat geschoten.
ALPHEN AAN DEN RUN
ANNET VAN AARSEN
stond een witte doek over het
kunstwerk. Ze is nu door Wil
lem van den Broek, organisator
Kolenberg - zelf kunstenares - van de Kunstestafette in Al-
hing steevast als zij in de galerie phen, van haar taak ontheven.
Van den Broek is niet gediend
van de censuur die Kolenberg
toepaste. „Iedereen die de gale
rie bezocht, miste zo een stuk
van de tentoonstelling. Kolen
berg vond het bewuste werk bij
zonder smakeloos, walgelijk. Ik
respecteer haar mening. Maar
het is een probleem als een sup
poost een kunstwerk gaat af
dekken", zegt hij.
Kolenberg verklaart dat ze
niet naar de kunst van KKEP
kon kijken. „Het bracht voor mij
een minachting voor vrouwen
tot uitdrukking. Onterend en
neerbuigend. Ik heb er geen zin
meer in, in zulke dingen. Dus
heb ik er een doek over gehan
gen als vorm van protest. Dan
hoefde ik er tenminste niet
meer voor te zitten. De stappen
die nu genomen zijn, zijn wat
mij betreft geen goede oplos
sing. Je hebt kans dat er nu veel
meer mensen naar deze smake
loosheid komen kijken."
Ze ziet weinig kwaad in haar
actie. „Ik maak zelf niet anders
dan vrouwen, maar dan op een
andere manier", zegt ze. „En
eerlijk gezegd heb ik het zelf
ook eens meegemaakt dat ik
een beeld moest weghalen. In
de registratiekamer in het Paleis
van Justitie was een tentoon
stelling waarvoor ik acht beel
den mocht aanleveren. Ik heb
toen ook mijn marmeren borst
meegenomen. Dat kon dus niet,
dat zou te veel afleiden. Prima,
de klant is toch koning?"
Coördinator Van den Broek
vindt zelf intussen dat er weinig
mis is met de creatie die KKEP
aanleverde voor de tentoonstel
ling 'Mooi versus Mentaliteit'.
„Dit kunstenaarscollectief ge
bruikt de taal van reclame in
haar kunstuitingen. Op die ma
nier balanceren ze op de rand
van kunst en reclame. Ze ma
ken dingen, waarbij je, als je er
langs zou fietsen, je kop om
draait. Ze zaaien verwarring. De
bewuste afbeelding lijkt een an-
ti-rookreclame, maar dat is het
dus niet. Ik heb er zelf geen
moeite mee. Ik vind het een pri
ma beeld."
HAARLEM KEES VAN DER LINDEN
De lange wimpers lijken zacht
jes te bewegen, door het half ge
opende mondje schijnt adem te
stromen. Toch is de wolk van
een baby die Kruseman in 1830
schilderde dood. Voordat de
verdrietige ouders het lieten be
graven, gaven zij opdracht een
portret te maken van hun zoon
tje, dat te snel was gestorven
om levend te kunnen poseren.
De schilder plaatste zijn ezel
naast de rieten wieg en penseel
de een zoete herinnering. Het
vale grijs van de huid verving hij
door zacht rose, de verstarring
in het gezicht en de handjes
blies hij nieuw leven in.
Maar zo romantisch is het schil
deren 'naar het lijk' niet altijd
geweest. Teylers Museum toont
vanaf vandaag tientallen por
tretten van gestorven kinderen
en volwassenen, waarvan de
meeste het genadeloze karakter
van de dood niet verhullen.
Vooral de opkomst van de foto
grafie heeft het mogelijk ge
maakt een 'levensechte' herin
nering te bewaren aan een ont
zield lichaam. Bijna pijnlijk om
te zien is de foto van een dode
peuter uit eind vorige eeuw, ge
maakt door fotograaf P. de Jong.
De uitputting van het zieke kind
is nog duidelijk aan het gezicht
je af te lezen.
Tot de late middeleeuwen
was het doodsportret voorbe
houden aan de hoge adel en
geestelijkheid. Koningen, prin
sen, hertogen en kardinalen lie
ten zich in kerken uitbeitelen in
natuursteen, liggend op hun
tombes. In de zestiende eeuw
ontdekte ook de burgerij en de
lagere geestelijkheid het doods
portret, waarna het in de zeven
tiende eeuw pas echt populair
werd. Vooral kinderen en
merkwaardig, genoeg rooms -
katholieke geestelijken poseer
den op hun sterfbed.
Na de reformatie hadden de
rooms-kathólieken zich nood
gedwongen teruggetrokken in
schuilkerken. Onder de moeilij
ke omstandigheden waarin de
gelovigen nu moesten leven,
hemelden zij hun pastoors op
tot halve heiligen. Samensteller
van de expositie Bert Sliggers:
„Bij leven werden deze pastoors
niet geportretteerd, dat was te
gevaarlijk. Maar na hun dood
kon dat wel." Een echt grafmo
nument zat er voor de betreur
de geestelijken nooit in, dus
moesten zij genoegen nemen
met geschilderde praalbedden
om eeuwig op te rusten.
Dat er vooral portretjes van
dode kinderen zijn overleverd,
is begrijpelijk, aldus Sliggers.
„Het was natuurlijk rouwver
werking, de kindersterfte in die
tijd was ontzettend hoog." De
omvang van deze erfenis is des
te opmerkelijker, omdat er met
dergelijke schilderijen niet zui
nig werd omgesprongen. „De
overleden kinderen kregen een
plaatsje in de kamer. Als later
ook de ouders stierven, brach
ten de broers en zussen de pa
neeltjes naar zolder. Die vonden
zo'n lijkbleek kindje op een
doodsbedje maar niks. En weer
een generatie later stopte het als
brandhout in de kachel."
Soms werden alle kinderen
uit één en hetzelfde gezin, in
clusief het overleden kroost,
met hun ouders op een schilde
rij gezet. „Op die manier ont
stond een soort genealogie",
legt Sliggers uit. „De dode kin
deren waren herkenbaar aan
hun bleke gezichtjes, de levende
aan een frisse gelaatskleur." De
composities van dergelijke
schilderijen kunnen soms le
vendig zijn, maar zijn vaak op
vallend houterig. Zoals een ge
bakerde overleden tweeling uit
de 17de eeuw. De kindjes staan
rechtop naast elkaar, als een pe
per- en zoutstelletje, de ogen
toe. Of een vierling uit 1621,
eveneens stuk voor stuk ingeba
kerd; drie staan stram rechtop
met rose gezichtjes, de vierde is
lijkbleek en ligt op zijn kant.
In de negentiende eeuw, de
eeuw van nationalisme en per
soonsverheerlijking, kreeg het
Een schilderij van Jan Adam Kruseman: Arent van Usendijk in zijn wieg (1830 - Centraal Museum Utrecht).
FOTO UNITED PHOTO'S DE BOER
atelier hing hij haar gezicht, de
mond ingevallen, de nek in ri
gor mortis. Een confronterende
afbeelding, die Scheffer verborg
achter twee houten luikjes.
Teylers heeft meer van derge
lijke voorbeelden weten op te
doodsportret een nieuwe im
puls. Voordat de Haarlemse
dichter Bilderdijk als een vader
landse held naar zijn graf werd
gedragen, maakten de bedroef
de achterblijvers gipsen afdruk
ken van zijn gezicht en zijn
erte u eenieder via Internet alles
ow in de weet kan komen over de
irmoonhuishouding van Bill
inton, is in de ogen van velen
it definitieve bewijs geleverd
t nk nde stelling dat het eigenlijk
media' zijn die de wereld re-
ten iren. De roep om beteugeling
rod nhun macht klinkt luider dan
;ehi lit tevoren.
ogd itgerekend in Leiden kwam
ent izeweek het onomstotelijke
IjeS iwijs van de omgekeerde stel-
ook iguit de hoge hoed: de bood-
n* happer is slechts een machte
ed as doorgeefluik. De effecten
nï n zijn boodschap zijn zo on-
oifl «rspelbaar dat, al zou hij wil-
an p n, hij de touwtjes zelden of
3n ioit in handen krijgt. Een jour-
s (list is hooguit de baas over
g,d jn eigen verhaal.
gaf deze krant woensdag j.l.
zos nsmakelijk voorproefje van
ml (optreden dat de Amerikaan-
En a rocktheatergroep Impotent
mil a Snakes dinsdag aanstaande
het Leids Vrijetijdscentrum
VQ geeft. We baseerden ons
het artikel op een door de
^-leiding verstrekte video-
eidi ind met opnamen van een
•nto lakes-show en op de Internet-
evan het extravagante gezel-
hap. De voorbeschouwing liet
eU n duidelijkheid niets te wen-
;en4 [lover: er valt dinsdag op het
js i kuele vlak veel te beleven,
aan de Breestraat 66. De
:ieki emee van de Amerikanen
l vu mt neer op een kruistocht te-
ulti n de goede zeden.
de laatste alinea van het stuk
elden we dat CDA, RPF en
JN'-»' «i «wUcp
thfÏKH brfaj&m.
wte* ié' m
SBHMEüHESnEU
BSWÜSuit tZ W3MSTrjawfi»
foxr fm
R" O-"* m¥imm»-M#*s-ntm w- mv» m
4* m Mas ktméem tn
è4* m ia m Uw M/tut.
Th. ra
tUBmm1
De boodschapper is slechts een machteloos doorgeefluik.
Quarry t«
SGP in Leeuwarden burgemees
ters en wethouders dringend
hebben verzocht de impotente
zeeslangen buiten de stads
poorten te houden. „In Leiden
lijken de jongens en meisjes
hun seksshow zonder proble
men te kunnen opvoeren. Wel
alleen voor 18 jaar en ouder",
luiden de slotzinnen.
Toegegeven, die laatste alinea
kan worden opgevat als een uit
nodiging aan de RPF/SGP/GPV-
fractie in Leiden om de hand
schoen op te pakken. Maar dat
kan de krant natuurlijk moeilijk
afdwingen. Van het CDA in Lei
den valt in dit opzicht weinig te
verwachten. Het Staphorst-ge-
halte van de christen-democra
ten van deze stad is immers bij
kans nul. Fractievoorzitter Mar
jan de Jonge en wethouder
Huib Kruijt zijn er niet de men
sen naar om hel en verdoeme
nis te prediken over concertbe
zoekers, die behalve hun oren
en ogen ook hun zinnen willen
prikkelen.
Hans Vollaard van de Leidse
RPF/SGP/GPV, een aanwinst
voor het stadsbestuur, trouwens
ook niet. Hij komt op voor het
gedachtegoed van zijn partij,
dat wel, maar andersdenkenden
staat hij niet te woord vanachter
een over het hoofd getrokken
zwarte kous. Vollaard kwam na
lezing van het LD-artikel in ac
tie, maar hij volgde daarbij niet
het Friese voorbeeld. De jonge
Leidse stadsbestuurder koos in
zijn open protestbrief voor de
rechtstreekse dialoog met het
LVC. Waarvoor hulde.
Maar dat Jacques de Coo van
het anders zo losbandige Leiden
Weer Gezellig/De Groenen zich
bij Vollaards protest zou aan
sluiten. zoiets bedenk je niet.
Ook wij hadden nooit kunnen
bevroeden dat het kennelijk
groen en gezellig is om seksuele
prikkels uit te bannen.
Over De Coo vind je op Internet
geen letter. Toch weten we nu
meer over zijn hormoonhuis
houding. dan over die van de
president van de Verenigde Sta
ten. Is dat door ons toedoen?
Wij hadden in elk geval nooit
kunnen dromen dat wij de ware
aard van LWG/De Groenen nog
ooit zouden bloot leggen. Hun
streven om van Leiden een neo-
Victoriaanse stad te maken,
mag je gerust het best bewaarde
geheim in de Leidse politiek
noemen. Gelukkig zet het LVC
door en mogen de Impotent
Sea Snakes Leiden Weer Gezel
lig komen maken. En reken
maar dat het vol is, dinsdag in
de Leidse poptempel. Niet door
toedoen van de media, maar
door hormonen. Als die zelfs de
leider van het vrije Westen de
baas zijn, wat mag je dan nog
van een gewone Leidenaar ver
wachten?
LEIDEN WIM KOEVOET
handen. De necrofiele romanti
cus Ary Scheffer deed hetzelfde
met zijn moeder, die hij hevig
had bewonderd. Hij bouwde
een soort tabernakel om de gip
sen afdruk van haar hand in op
te bergen. Aan de muur van zijn
Letterkundig
Museum eert
Miep Diekmann
DEN HAAG ANP
Het Letterkundig Museum in
Den Haag viert het vijftigjarige
schrijverschap van jeugdboe
kenauteur Miep Diekmann (73)
deze winter met een speciale
tentoonstelling. Diekmann
schreef zo'n zestig boeken, die
ook vertaald werden in het
Duits, Engels, Frans, Spaans,
Tsjechisch, Japans en Papia
mento. Ze maakte zich ook
sterk voor de emancipatie van
het kinderboek tot volwaardig
artikel. Kinderboeken zijn voor
haar geen zoethoudertjes, ze
zijn middelen om de jeugd voor
te bereiden op zaken als erotiek,
geweld, dood, politiek en discri
minatie.
De geschiedenis van de sla
venhandel is terug te vinden in
haar 'Marijn bij de lorredraai
ers' en zelfrnoord onder jonge
ren in 'De dagen van Olim'. In
Diekmanns boeken komen vaak
sterke figuren voor, die zich ver
zetten tegen de heersende op
vattingen.
Diekmann zette ook een
stempel op de naoorlogse kin-
der- en jeugdliteratuur door het
coachen van aankomende col
lega's in Nederland en op de
Antillen, als „Schrijver in de
klas", als recensente en als
voorstandster van de Staatsprijs
(nu de Theo Thijssen-prijs) en
de Nienke van Hichtum-prijs.
De expositie over Diekmann
duurt van 1 oktober tot en met
9 mei en bestaat uit boeken, il
lustraties, portretten, affiches,
de outfit die Diekmann droeg
bij de uitreiking van de toen
door haarzelf verworven Staats
prijs in 1970 en beeldfragmen
ten die de familie Diekmann
zelf maakte in de jaren dertig op
Curasao. Zo is de jonge Miep te
zien op plekken die ze later in
haar boeken zou verwerken.
sporen, inclusief de gispen do
denmaskers van de koningen
Willem I, II en III, afkomstig van
de zolders van paleis 't Loo. Ook
de grote Vlaamse schrijver Wil
lem Elsschot die trouwens
opvallend veel op de Belgische
stripfiguur Lambik leek rust
in een vitrine. Naast hem liggen
de hoofden van de neo-calvinis-
tische staatsman Abraham Kuy-
per en de meestervervalser Han
Vermegeren. Van het gezicht
van de ongelukkige koningin
Sophie is geen gipsen afdruk
bewaard gebleven; wel bestaat
er een fascinerende foto. De
close-up werd na haar dood ge
nomen. Achter een voile krullen
de keurig gekapte haren om een
strak gelaat.
Sliggers is zeer ingenomen
met het resultaat, dat een over
zicht biedt van ruim vier eeu
wen doodsportretten. Hij geeft
toe, ze zijn niet allemaal even
leuk om naar te kijken. Vooral
de foto's die Marrie Bot onlangs
maakte van het rouwbeklag van
allochtone Nederlanders zijn
indringend. Haar werk vormt
het sluitstuk van de expositie,
die rustig begint met enkele
zestiende-eeuwse portretten,
maar allengs beklemmender
wordt. „Ik wil helemaal niet ta
boedoorbrekend bezig zijn",
haast Sliggers zich te zeggen.
„Maar ik wil de mensen hier
eens met frisse ogen naar laten
kijken. De afgelopen jaren heb
je in Nederland verschillende
exposities gehad over rouwritu-
elen en begraven, maar die gin
gen steeds over de verpakking.
Dit zijn de doden zelf. Waarom
zou je die uit de weg gaan?"
Expositie: Naar het lijk Het
Nederlandse doodsportret
1500-heden. Van 19 september
tot 29 november 1998. di-za
10.17 uur, zon- feestdagen
12-17 uur. Toegang ƒ7,50.
Adres: Spaame 16 in Haarlem.
Catalogus: 220 pp, 150 ill.,
49,50.
THEATER
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
'Een bruid in de morgen' van Hugo
Claus door Toneelgroep Al Dente. Spel:
Erik Basselier, Anne Marie van der
Kwaak, Jasper Croos, Maartje Schoorl
en Mandy Kleewein. Regie: Jos Nijhof.
Gezien: 18/9, Theater De Ware Liefde,
Kagerstraat Leiden. Aldaar nog te zien
19/9,25/9 en 26/9.
Hoewel Hugo Claus zelf een
realistisch decor voor zijn be
faamde 'Bruid in de morgen'
afwees, zijn er meestal in het
toneelbeeld van uitvoeringen
toch wel een huiskamer en
een slaapkamer te onderschei
den. Regisseur Jos Nijhof laat
zelfs dat achterwege. Naast
enkele stoelen is het decor
slechts met een paar foeilelijke
schemerlampen gevuld. Sym
bool voor een bedompt sa
menzijn. Ontsnapping hieruit
is volgens moeder Pattini
slechts mogelijk door haar
zoon uit te huwelijken aan een
rijke nicht. Hun dochter An
drea, die met broer Thomas
een hechte, bijna incestueuze
band heeft, probeert dit - ver
geefs - te voorkomen.
Bij toneelgroep Al Dente
speelt zich dit alles in een on
definieerbare ruimte af. De es
sentiële tegenstelling tussen
het huiskameroverleg en de
geheime gesprekjes in de
slaapkamer valt weg. Waar
schijnlijk om melodrama te
voorkomen, heeft de regisseur
dus de stilering nog wat extra
onderstreept. Deze op zichzelf
acceptabele ingreep leidt hier
tot een afstandelijkheid die het
stuk zelf niet echt ten goede
komt. Het heeft iets onbe
stemds. Pas heel laat krijgt een
zekere, voor dit stuk echter
onmisbare, heftigheid kans
van slagen.
Door deze afwezigheid van
realistische elementen in aan
kleding en enscenering ont
breekt het de spelers soms aan
houvast. Jasper Groos is de
uitzondering, hij speelt met
perfecte consequentie de naï-
veling die niet weet wat hem
overkomt en voor wie hij moet
kiezen.
Maartje Schoorl als zijn zus
Andrea is veelal te introvert en
ook in de rolopvattingen van
moeder en nicht zijn aarzelin
gen te ontdekken. Dat is jam
mer. Het is net, alsof er meer
in de verder verzorgde uitvoe
ring had kunnen zitten. Nu
mist het te vaak de beklem
mende sfeer, die je mag ver
wachten.
Spiegelwanden
1 Spiegels op maat
I Spiegels met lijst
I Glazen meubelen
I Vitrines
l Tafels volgens model
I Motiefstralen
I Hardglazen deuren
l Alles urt eigen atelier
VORMGEVER VAN
GLAS EN SPIEGEL
Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Telefoon 071-5218055
