lieuwe stroming hoopt op multi-etnisch Bosnië
iitse Groenen staan ver van de werkelijkheid af
Scherpe aanval Chirac
op voorganger Mitterrand
Buitenland
48!
Beieren moet Kohl stevig steuntje geven
Nieuw declaratiestelsel voor
Europarlement bezuinigt niet
^DAG 12 SEPTEMBER 1998
3d
of
jr). V"
\^jërs en Kroaten hebben bij verkiezingen ook minder nationalistische keuze
^stoppingen op de wegen en de 'Werk aan de weg'-
die in de berm staan, zijn nieuwe fenomenen op
naar Banja Luka in Bosnië. Jarenlang
zo goed als stil in dit door Serviërs gecontro-
p/mi gedeelte van Bosnië dat de Republika Srpska
.genoemd.
V HAROLD DOORNBOS
jONDENT
jatie, economische her-
ian 2vrijheid van meningsui-
mentfren er sinds het begin
^go^borlog in 1992 taboe. Ul-
437aonalisten liadden het te
het opblazen van
in Liën, katholieke kerken en
I -57ivan Bosnische moslims.
missnds het aantreden, ne-
geleden, van Mil-
^adik als premier van de
"jka Srpska, begint ook dit
J6D(om met de woorden van
^^voners te spreken, 'weer
aoutje te leven'.
q die aan het hoofd staat
Sociaal
graten, heeft de republiek
Ziiit haar zelfgekozen iso-
- T[a1s eerste politiek leider
ië sprak hij zich uit voor
jorwaardelijke terugkeer
II .^htelingen naar hun
Sogse woonplaatsen,
kte hij mee aan het ar-
van een tiental Serviërs
het Haagse oorlogstri-
/erden gezocht,
st steunde Dodik pers-
hij scheidde de kerk
Staat en zette zich in
lEkbestrijding van corrup-
-ie 38-jarige zakenman-
,ei^is ging het politieke ge-
met ultranationalis-
de Servische Democra-
an Uartij (SDS) van voorma-
sch.|r Radovan Karadzic, die
^Jlit moment op een on-
ae plaats schuil houdt
i, balij ook op de lijst van
k; Vc#g staat. Beweerde Ka
mlat het Servische gedeel-
i iosnië simpelweg be-
tot Groot-Servië, Dodik
ednoierde Bosnië als een on-
07tlijk land waar ruimte
'n voor én Serviërs én
ién Kroaten.
ik met het zwarte-hem-
jp| (leden zorgde ervoor dat
lkeic|opulair werd bij de in
ternationale gemeenschap. Tot
dan toe had het Westen immers
altijd zaken moeten doen met
Serviërs die extreem-rechtse
oorlogsmisdadigers waren en
die er niet voor terug deinsden
om VN-soldaten te gijzelen of
aan radarinstallaties vast te bin
den. Dodik kreeg als beloning
ruim driehonderd miljoen Duit
se mark aan hulp aangeboden
uit het buitenland. En dus kon
de premier aan de slag. Alleen al
de 'Werk aan de weg'-projecten'
leverden drieduizend nieuwe
arbeidsplaatsen op. In totaal
vonden het afgelopen jaar ruim
45.000 mensen een nieuwe
baan.
,,De aanwezigheid van Dodik
als premier in de Republika
Srpska is de belangrijkste poli
tieke ontwikkeling sinds de on
dertekening van het Dayton
Vredesakkoord in 1995", con
cludeert de International Crisis
Group, ICG, een invloedrijke
lobbyorganisatie in Bosnië.
Maar niet alleen aan de Servi
sche kant in Bosnië gist het.
Ook onder Bosnische Kroaten is
er een splitsing ontstaan.
Net zoals Dodik zich verzet te
gen de Groot-Servië-politiek
van de SDS, is het Kroatische lid
binnen het Bosnische presidi
um, Kresimir Zubak, het ge
vecht aangegaan met de heer
sende HDZ-partij die juist naar
een Groot-Kroatië streeft. Zu
bak stapte in juni van dit jaar
uit de Kroatische Democrati
sche Unie (HDZ) en richtte zijn
eigen Nieuwe Kroatische Initia
tief (NHI) op.
Volgens Zubak staat de HDZ in
Bosnië pnder volledige controle
van de HDZ in Kroatië. De ul
tra-nationalistische Kroatische
president Franjo Tudjman zou
Hercegovina, een gebied in het
westen van Bosnië waar met
name etnische Kroaten wonen,
willen inlijven bij Kroatië.
In tegenstelling tot de HDZ
Bosnische moslims juichen tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Tuzla voor kandidaten van president Izetbegovic's Democratische Actie Partij.
heeft de NHI zich uitgesproken
voor de terugkeer van vluchte
lingen. Zubak zelf weigerde
twee weken geleden naar Za
greb cif te reizen waar alle
Bosnische Kroatische politieke
partijen op het matje waren ge
roepen door Tudjman. Dit werd
door een razende Tudjman zo
ongeveer als landverraad be
schouwd.
„Het is aangenaam om te zien
dat er eindelijk binnen de Servi
sche- en Kroatische gemeen
schap politici opstaan die Bos
nië niet willen opdelen door
hun Groot-Servië- of Groot
Kroatië-aspiraties", aldus een
Amerikaanse diplomaat in Sara
jevo. Trouwens, omdat de
Bosnische moslims in tegenstel
ling tot Serviërs en Kroaten in
Bosnië geen 'moederland' in de
regio hebben, zijn de moslims
altijd sterke voorstanders ge
weest van een ongedeeld Bos
nië.
Dodik en Zubak kunnen reke
nen op heel wat weerstand bin
nen hun eigen gelederen. Zo
werd een maand geleden de
aan Dodik loyale politiechef van
het nationalistische bolwerk Pa-
Ie doodgeschoten. Met name in
het oostelijk gedeelte van de Re
publika Srpska wordt Dodik
door velen beschouwd als een
'verrader van de Servische
zaak', omdat hij luistert naar
het Westen en probeert het
Dayton Vredesakkoord uit te
voeren. Ook vinden zij het maar
niets dat Dodik voor de oorlog
een burgemeester was van een
stadje in de buurt van Banja
Luka en daar altijd goede con-
tacten had met Bosnische mos
lims.
Zubak is op zijn beurt bedreigd
door radicale Kroaten. Zijn NHI
partij kan met geen mogelijk
heid een zaaltje huren in west-
Mostar. Aanplakbiljetten met de
afbeelding van Zubak erop zijn
allemaal met olie besmeurd.
Soldaten van het Bosnisch-
FOTO »RtrDAMIR SAGOU
Kroatische leger (HVO) ver
stoorden in het noorden van
Bosnië een verkiezingsbijeen
komst van de NHI.
En de Kroatische televisie is
pro-HDZ en zend zeer anti-
NHI-propaganda uit. Als straf
werden drie dagen geleden vijf
tien HDZ-politici van de verkie
zingslijsten geschrapt door de
Organisatie voor Veiligheid en
Samenwerking in Europa, OV-
SE, die de Bosnische verkiezin
gen organiseert. Hierdoor is er
in HDZ-gelederen de angst ont
staan dat de internationale ge
meenschap Zubak gebruikt om
van de ultranationalisten af te
komen, net zoals dat in Dodik's
Republika Srpska met de SDS is
gebeurd.
Ook Zubaks vooroorlogse verle
den wordt tegen hem gebruikt
door de hardliners. Zubak was
een rechter in Doboj in het
noorden van Bosnië, ver verwij
derd van Hercegovina. Zubak
zou hierdoor meer een Bosniër,
dus een moslim zijn, dan een
Kroaat. En Zubak's vrouw is
Servisch. Dat is ook al erg ver
dacht, vinden de radicale
Kroaten.
Volgens recente opiniepeilingen
gaat Dodik de verkiezingen in
de Republika Srpska wel win
nen. Dat komt met name omdat
hij een coalitie is aangegaan
met de nationalistische partij
van Biljana Plavsic, de presiden
te van de Serviërs in Bosnië en
de Socialistische partij, die in
nauw contact staat met de Joe
goslavische president Slobodan
Milosevic.
„Dodik is het redelijke gezicht
dat geld oplevert uit het buiten
land, Plavsic trekt de nationalis
ten aan en de socialistische par
tij steunt traditioneel op de
enigszins liberaal ingestelde
middenklasse en arbeiders",
kenschets Maja Bjelajac, een
journaliste die werkt voor het
onafhankelijke tijdschrift Repor
ter, de coalitie van Dodik. „De
kans is vrij groot dat die coalitie
na de verkiezingen uiteenvalt,
want de verschillen tussen de
drie zijn simpel weg te groot en
dan hebben we weer een cri
sis."
Voor Zubak zijn de kansen op
een overwinning minder goed.
Opiniepeilingen geven hem on
geveer 25 procent van de stem
men, terwijl de HDZ op zestig
procent zou uitkomen. Maar
voor Bosnië is het al heel wat,
zo redeneren diplomaten, dat er
voor het eerste een stroming
onder Kroaten en Serviërs be
staat die in ieder geval een on
gedeeld, multi-etnisch Bosnië
een kans wil geven.
PETER VAN NUL1SENBURG
i thuiswedstrijd, hij is verze-
de steun van de kleine dui
nhangers in de bloedhete bier
aar voor Edmund Stoiber Ls 'de
rijd pas gewonnen als het laatste
jiaal geklonken heeft'. De mi-
i-president, fervent aanhanger
ecordkampioen Bayern Mün-
heeft een zwak voor voetbalcli
chés. Dank zij zijn CSU speelt zijn
Beieren al in 'de top van de Bundesliga
van de Duitse deelstaten'.
Dat is aardig, maar zijn ambities rei
ken verder: hij wil in de Europese top,
de Champions League. Daarom is de
afgelopen 'succesvolle' regeerperiode,
nog maar de 'eerste helft' geweest De
'tweede helft' kan nog veel mooier
worden, als de kiezers hem morgen
die kans willen geven. De kiezers in
Abensberg, dat maakt het applaus na
elk Stoiberiaans 'doelpunt' duidelijk,
zijn daartoe gaarne bereid.
Stoiber moet de absolute meerder
heid verdedigen waarop de CSU sinds
1970 een abonnement heeft Hij wil
'vijftig procent plus X' halen en vol
gens de laatste polls zijn zijn kansen
goed. Zijn opponente, de sociaal-de-
mocrate Renate Schmidt, zou al blij
zijn als ze iets meer wint dan de dertig
procent van vier jaar geleden. Maar er
staat meer op het spel dan het prolon
geren of veroveren van de macht in
Beieren. Over twee weken vinden de
Bondsdagverkiezingen plaats en daar
zijn de vooruitzichten voor de CSU en
haar grote zusterpartij, de CDU van
bondskanselier Kohl, een stuk minder
gunstig. Een royale 'vijftig procent
plus X' zou de campagne van Kohl de
laatste, misschien wel beslissende im
puls kunnen geven.
Extra geld voor 'gedupeerdeparlementariërs
ETER VAN NUUSENBURG
waiSt stond dat hij mocht
iventi Helmut Kohl uit de
Q;rii te verdrijven, riep
CHilSchröder euforisch uit
te ruimen met de Groenen
'zelfs met een
voofheid van één zetel'. Dat
bintspraak waaraan de
1 ej^treker niet graag meer
-srinnerd. Natuurlijk,
juw^itie om de eerste soci-
;rattfocrafische bondskanse-
I: Qis 1992 te worden, is nog
r al i,ot:maar Groenen
jideij niet langer zijn favorie-
te zijn. Hij flirt
ükkelijk met de moge-
Wiiivan een grote coalitie
en £DU.
f't °&iak van deze neergang
1 -hst van de kandidaat-
-r moeten de Groenen in
plaats bij zich zelf zoe-
alijken er keer op keer
slagen op beslissende
bij de burgers
twijfels over hun
^aardigheid als rege-
ïgetij wakker te roepen,
jparflg er de afgelopen jaren
t pi^Zo goed uit. De Groe-
g^frteerden van de ver-
oo^d die de SPD teisterde
I0.£ötter Lafontaine orde
1 stelde en werden de
lacht' in de Duitse poli-
i^adden in Joschka Fi-
(J jpt alleen een 'hoog be-
Deg-an zoals Kohl prijzend
ekele, maar ook de eigenlij-
juriatieleider in de Bonds-
j die altijd wars was van
n ^pverheerlijkingleek
1 -53f8r'jPen dat ze munt
fan uit zijn populari-
nrocht omwille van
£che gevoeligheden
JBnoemd worden, maar
werd de partijleider. De
3CJ()ichten in de opiniepei-
J&ren dan ook uiterst
De Groenen zouden
„J1 den procent van de
|«halen.
-pm het congres in
Joschka Fischer, lijstaanvoerder van de Duitse Groenen, voert campagne in de Beierse hoofdstad München,
waar morgen vooruitlopend op de algemene Bondsdagverkiezingen van 27 september, deelstaatverkiezingen
worden gehouden. foto Rtr michael dalder
Maagdenburg. Op zaterdag 7
maart deden de afgevaardig
den een serieuze poging om de
kansen op regeringsdeelname
om zeep te helpen. Ondanks
de waarschuwingen van leden
van de realistische vleugel
werd een voorstel aangeno
men om de benzineprijs in
tien jaar tot vijf mark per liter
te verhogen. Dat was in het
land van sint Mercedes een
oorlogsverklaring aan een be
langrijk deel van het electoraat,
de automobilisten.
De betekenis van het besluit
moet iedere 'realo' drie verbijs
terende seconden na aanname
duidelijk zijn geweest: politieke
zelfmoord. Schröder, als lid
van de raad van bestuur van
Volkswagen een 'automan', liet
gelijk weten dat 'zoiets met
hem niet te maken was'. Het
was het begin van wat een dui
zelingwekkende neergang zou
worden.
Een Groenen-lid van de
Bondsdag vond dat de burger
met het Maagdenburger Ben-
zinebesluit (MBB) nog niet ge
noeg de stuipen op het lijf was
gejaagd. Ze eiste dat hij nog
maar één keer in de drie jaar
een vliegvakantie naar zon, zee
en strand zou boeken. Voorzit
ter Trittin hoopte zich te profi
leren door de eedaflegging van
de rekruten van de democrati
sche Bundeswehr te vergelij
ken met de ceremonieën van
de nationaal-socialistische
Wehrmacht. Dat vonden ook
prominente partijgenoten te
gortig, zodat er hardop over af
zetting van de voorzitter werd
nagedacht.
Zoveel chaos vond uiteraard
zijn weerslag in de peilingen.
De Groenen moesten vrezen
dat ze de kiesdrempel van vijf
procent niet zouden' halen en
zelfs de campagneleidster
schatte de kans op terugkeer in
de Bondsdag zeer realistisch
op 50/50.
De turbulentie was niet alleen
schadelijk, het leidde ook af
van een andere voor de Groe
nen negatieve ontwikkeling.
De Groenen zijn eigenlijk een
welvaartspartij. Ze profiteert
van het onbehagen dat veel,
vooral beter opgeleide kiezers,
in tijden van grote materiële
voorspoed bekruipt. Dat ver
klaart het succes dat de partij
boekte met haar belangrijkste
thema dat, naast het pacifisme,
het fundament is van de partij:
de zorg voor het milieu.
Maar nu het land vier miljoen
werklozen heeft, wordt dat door
veel kiezers als een 'luxe-thema'
beschouwd. De rokende
schoorsteen wordt weer belang
rijker dan het gat in de ozon
laag. Die kiezers zoeken hun
heil weer bij de SPD, waar ze in
eerste instantie ook vaak van
daan kwamen. De meeste Groe
nen, onder aanvoering van Fi
scher, weten natuurlijk hoe de
vlag er bij hangt.
Ze proberen zich nu realisti
scher op te stellen dan ooit. In
het 'geactualiseerde' verkie
zingsprogramma is het MBB
verdwenen en heeft het herstel
van de werkgelegenheid priori
teit gekregen. De 'vredesmissie'
van de Bundeswehr in Bosnië
wordt nu zelfs door Trittin en
zijn linkervleugel geaccepteerd.
Grote Broer SPD zal bij eventu
ele coalitie-onderhandelingen
niet op stang worden gejaagd
met 'ononderhandelbare pun
ten'.
Dankzij deze hernieuwde reali
teitszin is het zo goed als zeker
dat de Groenen de sprong over
de kiesdrempel zullen maken,
maar de kans dat Fischer vice-
kanselier en minister van bui
tenlandse zaken wordt, is niet
gestegen. De kiezers zien vol
gens de polls weinig heil in een
rood-groene regering. De erva
ringen met dergelijke coalities
in de deelstaten zijn matig tot
slecht. En Schroder vreest de
onberekenbaarheid van de po
tentiële partner. Voor de Groe
nen gaat het volgens sommige
waarnemers niet alleen om re
geringsdeelname, maar ook het
voortbestaan van de partij. Als
rood-groen in Bonn niet tot
stand komt, vrezen zij dat de
oorlog tussen de linker- en
rechtervleugel weer oplaait en
de partij uit elkaar valt.
BRUSSEL MARC PEEPERKORN
CORRESPONDENT
Europarlementariërs hebben
weinig te vrezen van de plan
nen om hun reiskostenregeling
minder fraudegevoelig te ma
ken. Eventueel verlies aan in
komsten wordt namelijk ge
compenseerd, zo blijkt uit het
nog vertrouwelijke voorstel dat
maandag door het bestuur van
het Europarlement wordt be
sproken. De nieuwe toeslag kan
oplopen tot tweeduizend gul
den per maand.
PvdA-Europarlementariër
Dankert vindt dat het voorstel
'niet deugt'. Hij vreest overigens
dat er tot de verkiezingen in ju
ni volgend jaar überhaupt niets
aan de fraudegevoelige regelin
gen zal veranderen om de zit
tende parlementariërs te be
schermen.
„De weerstand tegen de plan
nen is enorm", beaamt ook par
lementsvoorzitter Gil Robles.
Uitstel van de noodzakelijk ge
achte hervormingen betekent
dat het gesjoemel alle kans
krijgt voort te duren.
De voorstellen voor een nieu
we onkostenregeling zijn opge
steld door vijf Europarlementa
riërs, de zogenaamde quaesto
ren. Deze 'penningmeesters'
van het parlement zijn de afge
lopen maanden onderling ern
stig verdeeld geraakt. Hel uit
eindelijke plan (drie voor, twee
tegen) dat maandag aan de or
de komt, stelt uitdrukkelijk dat
de nieuwe regelingen 'niet be
doeld zijn als bezuiniging'. Bij
de Nederlandse Europarlemen
tariërs wekt dit de nodige erger
nis: het huidige vergoedingen
stelsel wordt door hen immers
als te riant ervaren.
In het nieuwe voorstel wordt
reizen om de parlementsverga
deringen in Brussel en Straats
burg bij te wonen alleen nog
vergoed op basis van het (dure)
business-class vliegtarief. De
niet malse kilometervergoeding
(1,70 per kilometer) voor het
woon-werkverkeer, komt daar
mee te vervallen. Dankert wijst
erop dat het mogelijk blijft het
duurste tarief te claimen, maar
stiekem goedkoper (economy-
class) vliegen. Voor alle andere
reizen geldt een vergoeding op
basis van een eerste klas trein-
tarief.
Vooral Europarlementariërs
die van ver komen (Finland,
Griekenland, Spanje) kan het
nieuwe reiskostensysteem geld
gaan kosten. De quaestoren
stellen daarom een compensa
tie voor die. afhankelijk van de
afstand Brussel-woonplaats,
schommelt tussen de tweehon
derd en tweeduizend gulden
per maand. „Daardoor kan de
reductie van de reiskosten ver
zacht worden", aldus het voor
stel.
Voor de fraude met de ver
goeding voor medewerkers
(ruim twintigduizend gulden
per maand, waarvoor sommige
Europarlementariërs hun 'oma'
in dienst hadden) bieden de
quaestoren geen oplossing. Op
vallend is verder hel plan om
een geheel nieuwe onkostenre
geling in het leven te roepen:
voor binnenlandse reizen in het
thuisland van de Europarle
mentariërs. Tot 30.000 kilome
ter per jaar zouden zij mogen
declarerep (tarief nog niet be
kend), plus 24 retourtickets voor
vliegtuig of trein. De quaestoren
noemen dit plan 'bespreek
baar'.
Maandag buigt het parle-
mentsbestuur zich over de
plannen. De vraag is of het be
stuur een beslissing durft te ne
men, en zo ja, wanneer de nieu
we regels in moeten gaan. Daar
na is het de beurt aan het voltal
lige parlement om zijn goed
keuring te geven. De Neder
landse parlementariërs hebben
deze week in de Nederlandse-
pers al laten weten niet met de
voorstellen akkoord te zullen
gaan.
De rechts-liberale Franse presi
dent Jacques Chirac beschuldigt
zijn socialistische voorganger
Francois Mitterrand ervan ex
treem-rechts in Frankrijk kan
sen te hebben geboden, enkel
om zijn traditionele rechtse ri
valen te ondermijnen. Chirac
doet dat in een deze week gepu
bliceerd interview. Hij gaf het
interview in maart voor een
boek van de schrijver Jean La-
couture.
Het is voor het eerst dat Chi
rac zo fel uitvalt tegen zijn over
leden voorganger. Hij verwijt
Mitterrand (1916-1996) voor
partijbelangen het nationale be
lang te hebben opgeofferd en
het destijds zwakke extreem
rechts te hebben gekoesterd en
opgekweekt tot een grote poli
tieke kracht. Zo zouden Milter-
rands traditionele rechtse con
currenten worden verzwakt.
„Mitterrand heeft het Front
National (FN) met zijn handen
gekneed, door bij de verkiezin
gen evenredige vertegenwoordi
ging in te voeren (in plaats van
het districtenstelsel). Zo ver
grootte en consolideerde hij de
macht van het Front in de jaren
tachtig. Ik heb hem dat toen
ook gezegd", aldus Chirac. „Het
was geen toevallig bijproduct
van de hervorming van het kies
stelsel, Mitterrand wilde de
rechts-liberale partijen via ex
treem-rechts ondermijnen.
Mitterrand was volgens Chi
rac een intellectueel, maar geen
ziener. „Hij had een ideologi
sche kijk op Frankrijk die was
doordrengd met cynisme." Mit
terrand beredeneerde te veel.
„Hij hield van Frankrijk met zijn
hersenen, maar niet met zijn
gevoel."
Zo groeide het FN uit tot een
gevestigde partij met circa 15
procent van de stemmen achter
zich. Chirac noemt het FN 'ra
cistisch en xenofoob' en politici
die er mee samenwerken, scha
den volgens hem de waarden
van het land en het imago van
Frankrijk in de wereld. Chirac
gaat daarbij voorbij aan het feit
dat leden van zijn eigen achter
ban op verschillende plaatsen
in Frankrijk met het FN samen
werken.
