4 I
rijkdom van een straatarm land
N.
r
Het andere Roemenië, lieflijk en gastvrij
ZATERDAG 12 SEPTEMBi
Verloederd Roemenië kent bijzondere toeristische hoogstandjes
Eigenlijk moet het grootste deel van Roemenië - ruim 23 miljoen inwoners, circa tien procent werkloosheid - in de steigers. Walachijein het zuiden, Moldavië
in het oosten, Transsylvanië in het noorden, de bergdorpjes in de Karpaten. Het is armoe troef. Maar wie bereid is door verloedering heen te kijken, ontdekt
een ander Roemenië. Een gastvrij land met een ongerepte natuur en tal van historische bezienswaardigheden.
aila, een nietig stationnetje op het
A Roemeense platteland. Een primi-
tief gehucht waar de tijd al tiental
len jaren stilstaat. In het enige; stoffige straatje
scharrelen varkens, kippen en koeien hun
kostje bij elkaar. Een paar boeren liggen met
hun kinderen languit op hun met hooi volge
laden karren, getrokken door paarden.
Wie brengt de gestrande reiziger terug naar
Saratele, vanwaar de sneltrein naar de hoofd
stad Boekarest vertrekt? In de verte nadert een
auto. Een stopteken. Een chauffeur met een
verweerd gezicht is bereid om voor de somma
van vijftigduizend lei (12,50 gulden) vijftien ki
lometer terug te rijden naar Saratele. Het aan
bod wordt gretig aanvaard.
Zijn auto, een gammele Volkswagen met
351.345 kilometer op de teller, stopt op het
stationsplein naast een houten uitspanning
met golfplaten dak. Buiten staan een paar ta
feltjes en stoeltjes. Er zitten Roemenen op
leeftijd. Met een pul bier voor zich. Zwijgzaam
staren ze naar de auto.
Het lijkt alsof vooral oudere Roemenen op het
platteland, die vaak een armetierig bestaan
leiden, lijdzaam berusten in hun lot. Roeme
nië, het lelijke eendje van de Balkan is arm,
straatarm. Een land aan de bedelstaf. Op geen
enkele manier laat de natie zich vergelijken
met andere voormalige communistische lan
den als Tsjechië, Hongarije en Polen, waar het
leven in alle opzichten vele malen beter is.
Maria, een bejaarde vrouw, wacht ook op de
trein. Zij gaat haar dochter bezoeken in Bras-
ov, een paar honderd kilometer zuidelijker.
„Die landen zijn in onze ogen echt rijk. Daar is
het leven goed. Ze hebben een voorsprong die
nauwelijks valt in te halen. Om maar te zwij
gen over westerse landen. Waarom gaat het bij
ons zo verdomde slecht? Alles is zo verpau
perd. Als ik ons land vergelijk met andere ex-
communistische landen, die toch in hetzelfde
schuitje hebben gezeten... Ik word er zo neer
slachtig van. Ik schaam me zelfs."
Bijna twee tientjes kost de reis haar. En dat
met een pensioentje van amper 250.000 lei,
net 65 gulden. „Voor mijn medicijnen ben ik
alleen al 45.000 lei kwijt. Alles in dit land wordt
steeds maar duurder en ik, ik krijg er nauwe
lijks geld bij." Vergeleken met het gemiddelde
inkomen van de Roemenen, één miljoen lei
(250 gulden) heeft Maria het slecht.
Maar ook met 250 gulden is het geen vetpot.
Wie de prijzen ziet in de supermarkten in gro
te steden vraagt zich af hoe Roemenen rond
komen. Een biertje kost 1,40 gulden, een blik
doperwten twee gulden, een pond uien 85
cent en een zak voorgebakken patat 2,60 gul
den. Voor een liter benzine betaalt de Roe
meen tachtig cent en een televisie van wester
se makelij kost bijna net zoveel als in ons land.
„Maar", zegt een klant in de supermarkt, „het
grijze circuit is zo groot. Iedereen scharrelt
overal geld bijeen."
Slechts een enkeling heeft het goed op het
platteland. Zoals de Nederlander Alex Stelwa
gen (35). Hij woont met vrouw en kinderen in
het dorpje Tismana, op 360 kilometer van
Boekarest. Ruim een jaar geleden kwam hij
naar Roemenië. Vrienden verklaarden hem
voor gek. De zakenman geeft zichzelf een paar
jaar de tijd om te slagen. „Zo niet, dan gaan
we terug."
Verliefd
Roemenië, hij was op slag verliefd op het land
toen hij er zijn vakantie doorbracht. „Ik ben
binnengekomen met twee grote commerciële
opdrachten. En ik heb wat geld achter de
hand. Weet je, de loonkosten zijn laag, de op
leidingen vaak hoog en het land beschikt over
voldoende grondstoffen, zoals een grote voor
raad aardolie. Op papier ziet het er allemaal
goed uit."
Stelwagen prijst de rust en eenvoud van het
platteland. „Mijn kinderen zouden niet meer
weg willen. In het dorp waar ik woon is het
nog 1800. Alleen in mijn huis is het 1998. De
vriendjes van mijn kinderen kijken hun ogen
uit. Al dat speelgoed. Computers. Lego."
Jan Steen (50) is eigenaar van een confectie
fabriek op het platteland en uitbater van een
café in Boekarest. Hij is minder optimistisch.
Steen woont al vier jaar in het land. „Op het
platteland is de snelheid van het leven gelijk
aan de snelheid van het transport. Vrijheid,
democratie, de economie van de vrije markt.
Denk niet dat ze daar op het platteland wak
ker van liggen. Kom nou. Als zij en hun bees
ten maar te eten hebben. Wat er in Boekarest
en andere grote steden gebeurt, het zal de
meesten worst zijn."
Het kan zijn, zegt hij, dat Roemenië het
voordeel heeft van de achterstand. „Maar er
moet nog zoveel veranderen." Hij wijst op de
corruptie. „Die is nog zo groot. De mentaliteit
moet worden omgebogen. Jongeren willen
wel, maar ouderen... Wat het communisme
met hen heeft gedaan, begrijp je pas als je hier
woont. Ze zijn zo gehersenspoeld. Er werd al
tijd voor ze gezorgd. En nu moeten ze zelf
standig denken, eigen initiatief tonen en dat
lukt moeilijk. Dat zie ik elke dag, hier in Boek
arest."
Deprimerend
Boekarest. De verpauperde hoofdstad heeft,
gek genoeg, de meeste casino's ter wereld, op
Monte Carlo en Las Vegas na. In het centrum
hangen groepjes zwervers rond. Kinderen zijn
het nog. Op blote voeten, ongewassen, vieze
kleren. Ze snuiven lijm. Een deprimerende
omgeving. Vaag is te zien waarom de metro
pool (2.3 miljoen inwoners) ooit door het le
ven ging als het Parijs van Oost-Europa. De
eerste indruk is dat alleen de slopershamer
uitkomst kan bieden in deze stad.
Vanuit Boekarest regeerden de gehate dicta
tor Nicolae Ceausescu en zijn even gehate
vrouw Elena het land met strakke hand, van
1965 tot en met december 1989. Toen werden
ze na een proces achter gesloten deuren ter
dood veroordeeld. De beelden van de execu
tie, op 25 december 1989, gingen de hele we
reld over. Vlak bij het Parlementsgebouw, op
het Plein van de Revolutie en het Universi
teitsplein, herinneren houten kruizen en ko
gelgaten in omringende herenhuizen, waar de
partijtop en leden van de Securitate woonden,
aan de bloedige vrijheidsstrijd.
Ceausescu heeft de bevolking tot op het bot
uitgezogen en het land de afgrond ingeduwd.
De grootheidswaanzin van de dictator en zijn
vrouw leidde tot de bouw van het wanstaltige
grote paleis in de vorm van een reusachtige
bruidstaart in het centrum van Boekarest. Het
bouwwerk, dat zo'n 3,5 miljard dollar heeft ge
kost, telt zo'n 7000 kamers en heeft een opper
vlakte van 450.000 m2. Het is, op het Pentagon
in Washington na, het grootste gebouw ter
wereld.
Hondenplaag
Op de plaats van het paleis woonden ooit dui
zenden gezinnen. Maar Ceausescu sloopte
voor zijn megalomane project begin jaren
tachtig een kwart van de historische binnen
stad. Bewoners werden verbannen naar grau
we flatblokken elders in de stad. Huisdieren
moesten ze achterlaten met als gevolg dat
Boekarest vijftien jaar later zit opgescheept
met een hondenplaag die zijn weerga niet
kent. Naar schatting 200.000 schurftige zwerf
honden dolen door de stad. Om het probleem
op te lossen heeft het gemeentebestuur een
grootschalig sterilisatieproject opgezet samen
met een Oostenrijkse dierenbeschermingsor
ganisatie.
Het mag dan economisch slecht gaan, er
zijn nog tal van investeerders die op betere tij
den hopen. Op de lijst van geldschieters
neemt Nederland de tweede plaats in, achter
Duitsland. Ondernemingen als ABN AMRO en
ING zijn er nadrukkelijk aanwezig. Westerse
De bruidstaart van Ceausescu in Boekarest.
bedrijven, harde valuta, toeristen en vertrou
wen dat het ooit weer goed komt. Dat heeft
Roemenië nodig, zegt Herbert Gruenwald
(43). Hij is journalist voor de Duitse zender
ARD.
De Duitstalige Roemeen zegt: „Als iemand
je probeert wijs te maken dat het onder Ceau
sescu beter was, loop dan weg. Het verschil
van voor en na de revolutie is vrijheid, vooral
de onbetaalbare vrijheid van het woord. We
hebben in dit land eindelijk een democratisch
gekozen regering, maar de touwtjes zijn nog
steeds in handen van mensen die voor de re
volutie ook al de baas waren. Iedereen vindt
dat het anders moet, zelfs ex-leden van de ge
heime dienst de Securitate. Alleen willen die
hun machtsposities niet opgeven."
Zij rijden nog trots rond in hun dure wester
foto uit toeristische folder
se auto's, terwijl de gewone sterveling al blij is
dat hij zijn tien jaar oude Dacia een beetje
knap op de weg kan houden. De Roemeense
Dacia - type Renault 12 - wordt in licentie ge
fabriceerd in Pitesti, een treurige stad vol
Oost-Europese flatgebouwen. Ruim 29.000
mensen hebben werk in de plaatselijke auto-
fabriek. De stad met 185.000 inwoners ligt
honderd kilometer ten noorden van Boekarest
en is te bereiken via de enige snelweg in het
land. Het jaren vijftig plaveisel wordt ook veel
vuldig gebruikt door paard en wagens.
Dat doet Jan Steen het volgende opmerken:
„Die paarden en wagens die je overal tegen
komt. Zie dat nou maar als toeristische attrac
tie. Ze maken in ieder geval ondubbelzinnig
duidelijk dat Roemenië nog een lange weg
heeft af te leggen."
Paard en wagen - een gewoon onderdeel van het straatbeeld. foto ed blaauvi
De zomerresidentie van Koning Karei de Eerste. Gebouwd in 1875 en zowel binnen als buiten van een over
weldigende schoonheid. foto ed blaauw
I ederlandse toeristen laten
Roemenië links liggen. En niet zon
der reden. Openbaar vervoer, cam
pings, hotels, wegen. Alles is in dit
land, zelfs vergeleken met andere,
veel rijkere Oost-Europese landen als
Hongarije, Tsjechië en Polen, matig
tot slecht van kwaliteit. Wie Roeme
nië voor het eerst bezoekt, schrikt.
Niet zo verwonderlijk want op Alba
nië na is Roemenië het armste land
van heel Europa.
Maar wie door de verloedering heen
wil kijken, ontdekt het andere Roe
menië. Een lieflijk en gastvrij land
met een ongerepte natuur en tal van
historische momumenten, als tast
bare herinnering aan de rijke cultu
rele geschiedenis. Neem de hoofd
stad Boekarest, gesticht door de her
der Bucur, waar de Franse invloed
vooral in de architectuur zichtbaar is.
Een voorbeeld is de Are de Triomp-
he. Het is een kopie van het Franse
monument, alleen een stukje kleiner.
Een must in Boekarest is het Village
Museum. Daar zijn alle soorten hui
zen en boerderijen van alle Roe
meense streken uit vorige eeuwen
samengebracht. Ook het voormalige
werkpaleis van Koning Karei de Eer
ste en het Nationale Museum zijn
een bezoek meer dan waard.
Midden in het centrum, aan de straat
Stavroleos, staat een prachtig geres
taureerd Grieks-orthodox kerkje uit
1729. Opvallend zijn vooral de rijke
muurschilderingen. Die zijn ook aan
gebracht in het sfeervolle plaatsje
Curtea de Arges (honderd kilometer
ten noorden van Boekarest), in het
ongeschonden Byzantijnse kerkje uit
1352.
Maar de beroemdste fresco's zijn te
zien in het noorden van het land, in
het klooster en de Sixtijnse kapel van
Voronet. Volgens kenners zijn de
kleuren nergens mooier dan daar.
Het leven van de in het klooster ver
blijvende nonnen bestaat nog steeds
uit veelvuldig bidden en voor het vee
zorgen.
Gezellig
De meeste Roemeense steden ogen
grauw en troosteloos. Brasov is de
uitzondering die de regel bevestigd.
De stad, met 350.000 inwoners de
grootste van de streek Transsylvanië,
is schoon en bovenal gezellig. Goed
geklede mensen vullen er de winkel
straten en vele terrasjes. Brasov,
knooppunt van het Roemeens spoor
wegennet, is gesticht door Duitsers
in de dertiende eeuw. Er wonen nog
tienduizenden Duitstalige Roeme
nen.
Naast hun eigen (Romaanse) taal
spreken veel Roemenen vaak ook
Frans, Engels of Italiaans. Zo'n zeven
procent van de bevolking bestaat uit
Hongaars sprekende Roemenen. Een
andere forse minderheid vormen de
zigeuners. Die worden met de nek
aangekeken. Zigeuners zijn lui en
stélen, houden Roemenen halsstarrig
vol. Vlak bij Brasov, in de omgeving
van Sinaia ligt de voormalige zomer
residentie van Koning Karei de Eer
ste. Het kasteel, gebouwd in 1875,
wordt in de volksmond de Parel van
de Karpaten genoemd. En terecht.
Want het bouwwerk is zowel binnen
als buiten van een overweldigende
schoonheid. Het kasteel telt 160 ka
mers. De een nog mooier dan de an
der. Rond 1900 had het paleis al cen
trale verwarming en een lift. Jaarlijks
bezoeken duizenden mensen het
buitenverblijf. Honderd jaar geleden
waren de bouwkosten al tweehon
derd miljoen dollar.
Toen het koningshuis in 1947 werd
verdreven om plaats te maken voor
communistische leiders ging het pa
leis op slot. De dicator Ceausescu ge
bruikte het om buitenlandse gasten
te ontvangen. De Amerikaanse presi
denten Richard Nixon en Gerald
Ford kwamen langs, maar ook PLO-
leider Yasser Arafat logeerde er een
paar nachtjes.
Hoogstandje
Een ander toeristisch hoogstandje is
het middeleeuwse stadje Sighisoara,
honderd kilometer ten noord-oosten
van Brasov. Het verhaal wil dat Dra-
cula daar geboren is. DraCula, de
Transsylvaanse vampier, hoofdper
soon in de griezelroman van de Ierse
schrijver Bram Stoker. Aan de hand
van feiten en overleveringen heeft hij
deze nationale figuur gemodelleerd.
Het verhaal gaat dat in de 15e eet
de vader van Dracula, een zeker*
Dracul veelvuldig met Turken vo:
die het land wilden binnendringt
Dracul (draak) behoorde tot deD
kenorde die in opdracht van dep
ongelovigen moest bekeren. Toe:
deze vorst in ballingschap ii
hisoara verbleef, werd zijn zoon*
Tepes geboren in het huis dat nu
restaurant herbergt.
Deze Tepes, Dracula dus, ontpop
zich, volgens de verhalen, als een
gekende wreedaard. Hij spies te 2
slachtoffers. In het boek van Stol
Dracula verworden tot een licht
schuw wezen met scherpe hoekt!
den die er genoegen in schept ofi
schuldige vrouwen in de hals tel
ten.
Alle bezienswaardigheden tensp
in 1997 brachten slechts 6413 N«
landers een bezoek aan Roemen)
Het merendeel bezocht het winti
sportplaatsje Poiana Brasov of gü
naar de Zwarte Zee waar de omgt
ving in alle opzichten veel gelijke
vertoont met de Spaanse CostaB
va. In totaal bezochten in 1997 bi
een miljoen mensen het 'vergetet
land'. De meesten (126.710) kwal
uit het aangrenzende Bulgarije it
zuiden.
Voor meer informatie: het Roemeen)
keersbureau, Weteringschans 165, A
sterdam. Telefoon 020 - 62 39 04 4.
