Eeuwig oorlog in Nevada
r
NELLIS:
geheimer dan geheim
r
ZATERDAG 12 SEPTEMBER 1998
wmKÊm
Ook voor Nederlandse piloten lijkt het menens
Nederlandse straaljagers draaien - tegen een achtergrond
van 'red rock'-rotsen warm voor een volgende missie vanaf
Nellis Airbase. foto cpd paul janssen
Namaakbommen
gooien op het
oerrein bi] Vlieland
voor de vlieger van
een F-16 een nuttig
8rwei. Hij voelt eens
liet toestel korte tijd
nbalans raakt als de
kilo's van de vleugel
vallen en hij kan
mtroleren of hij het
iel goed in het vizier
id. Maar het is saai,
eloos saai. Hij vliegt
n, werpt, draait een
p ndjeen landt acht
nuten later weer op
de vliegbasis
'Mwarden. Nee, dan
mda. Daar schieten
enminste terug. Het
osteen paar cen ten,
maar dan heb
je ook wat.
msjbzma
Het enorme oefengebied bij de Amerikaanse vliegbasis Nellis
is, ook voor aan de trainingen deelnemende piloten, niet
overal toegankelijk. Een flink aantal nauwkeurig omschreven
terreinen is alleen voor bevoegden. De vijftienhonderd mili
tairen die hier werken, worden dagelijks met Boeings 737,
die geen enkel kenteken dragen, vanuit Las Vegas en Bur-
banks naar hun arbeidsplaats vervoerd.
De strenge beperkingen hebben alles te maken met enkele
vliegvelden in het oefengebied. Hier wordt gewerkt aan ge
heime projecten van de Amerikaanse luchtmacht. Zo is de
Stealth-bommenwerper die in de Golfoorlog zijn debuut
maakte in het diepste geheim ontwikkeld op Nellis.
Een medewerker van het gezaghebbende defensieblad Jane's
Defence Weekly kreeg dit jaar, als eerste buitenstaander, toe
gang tot een deel van de verboden zones. Zijn waarnemingen
bevestigden de al langer bestaande vermoedens. Nieuwe toe
stellen als de Predator, een onbemand supersnel verken
ningsvliegtuigje, worden uitgebreid getest in de afgesloten
gebieden. Het verboden oefengebied kent ook de grootste
opslag van het Amerikaanse wapenarsenaal aan kernbom
men en kruisraketten.
De gastvliegers, die aan een Flag-oefening deelnemen, krij
gen zeer ernstig op het hart gedrukt de gevoelige gebieden te
mijden. Met radar en camera's worden de nooit te over
schrijden grenzen bewaakt. Piloten die al dan niet per abuis
een verboden zone binnenvliegen worden gestraft. Zo werd
een Leeuwarder F-16-vlieger ooit een dag geschorst van de
oefeningen omdat hij een kilometertje te ver was gegaan - bij
de gebruikte vliegsnelheden een secondenkwestie. Maar hij
was gewaarschuwd en nam zijn straf sportief op.
In het zuiden van de Ame
rikaanse staat Nevada ligt
op tien kilometer van Las
Vegas de Nellis Air Force Base.
Het is, ondanks de luttele twee
startbanen, het zenuwcentrum
van eeji immens oefenterrein
voor NAVO-partners en andere
kapitaalkrachtige luchtmachten.
Ruim 1,5 miljoen hectare, meer
dan heel Zwitserland, omvat het
paradepaardje van alle militaire
trainingsgebieden in de Verenig
de Staten.
In het geheel onbewoonde ge
bied heerst met uitzondering van
de weekeinden permanent oor
log. Vliegvelden, bebouwde ge
bieden. industriecomplexen en
wegtransporten worden aange
vallen, bruggen gebombardeerd,
radar- en geschutsinstallaties uit
geschakeld. Hier kan alles wat
voor de vliegers thuis amper mo
gelijk is: extreem laag vliegen,
door de geluidsbarrière gaan en
met scherp schieten zoveel als
nuttig lijkt.
Bloedstollend wordt de exerci
tie voor de deelnemer, als
vanachter de bergen van rode
rotssteen vreemd beschilderde F-
16's opduiken die het duidelijk
op de oefenende gast hebben
voorzien. Intussen is, als hij pech
heeft, zijn toestel gevangen door
de radar van een SAM-raketin
stallatie.
Thuis zeggen dat het wel een
beetje meeviel is er niet bij: het
landschap is bezaaid met video
camera's en andere elektronica,
die aan krachtige centrale com
puters zijn gekoppeld. Elke ge
vlogen meter, elke beweging
wordt vastgelegd in een pro
gramma met driedimensionale
weergave. Neergeschoten, ook al
gebeurt dit slechts in theorie, is
neergeschoten.
Red flag
Jan Dijk uit het Friese dorp Har-
kema kijkt in een forse hangar
mismoedig naar een ontmantel
de Belgische F-16-motor. Het is
de laatste week van augustus,
ook de laatste week voor de Ne
derlandse deelnemers aan de oe
fening Red Flag. Op het platform
om de hoek, waar vele tientallen
vliegtuigen staan opgesteld,
sehroeit de zon de thermometer
omhoog naar een genadeloze 46
graden. Binnen is het amper koe
ler.
De sergeant-majoor vormt met
drie landgenoten en drie Belgen
een motorenonderhoudsploeg
die de deelnemende negen Ne
derlandse en zeven Belgische F-
16's draaiende moet houden. Hij
heeft het 'hartstikke druk'. Keer
op keer loopt de late avonddienst
niet tot elf uur, maar tof twee,
drie, soms zelfs vier uur in de
nacht. „Maar het is een erezaak.
De zaak moet 's morgens klaar
staan."
Soms is de techniek lastig. De
Belgen vliegen nog met de type-
200-motor, de Nederlanders be
schikken in hun sterk gemoder
niseerde F-16's over het type 220.
Maar lastiger is de hitte. Jan Dijk:
„Het is heel zwaar werk. 's
Nachts is het nog boven de der
tig graden. Na een paar uur sleu
telen ben je kapot." Toch hou
den de toestellen zich goed on
der de zware omstandigheden:
„Er is hooguit wat meer brand
stoflekkage, door de hitte. Maar
verder kunnen onze kisten het
M
prima aan." Dijk is een van de
240 leden van de Deployable Air
Task Force, die Nederland en
België eendrachtig naar Nellis
hebben afgevaardigd. Brussel
zond de leden van twee comple
te squadrons, uit Kleine Brogel
en Florennes. Het Nederlandse
ministerie van defensie in Den
Haag koos voor een zuiniger
aanpak: in totaal 54 vliegers van
de vliegbases Leeuwarden en
Volkel nemen bij toerbeurt met
de Nederlandse toestellen deel
aan de oefening.
Geïntegreerd opereren is niet
nieuw voor de VS-gangers. Al ge
ruime tijd trekken de lage landen
gezamenlijk op in het Italiaanse
Vülaffanca, onder één comman
dant, om luchtsteun boven Bos-
nië-Hercegovina of Kosovo te
verlenen. De samenwerking is
het gevolg van het politieke be
sluit om delen van de lucht
macht gezamenlijk in te zetten
wanneer internationale organisa
ties als de VN, NAVO of WEU
hier om vragen.
Gebrul
Terwijl in de warme hangar de
motordeskundigen zich het
hoofd breken over de defecte
computer voor de brandstofbe
sturing, landt zestig meter ver
derop elke twintig seconden een
vliegtuig. De oefening voor de
middag zit er op, het gebrul van
straalmotoren en enkele zware
turbopropellor-kisten is niet van
de lucht.
Zo'n zeventig toestellen trek
ken zwarte strepen op het lan-
dingsbeton. Veel F-15's en F-
16's, enkele squadrons A-10's en
AMX'en, twee C-130's voor het
nabootsen van troepentransport,
enkele monstrueuze B-52's, een
zeldzame B-l, twee KDC-135
tankervliegtuigen, een AWACS-
radartoestel met zijn forse scho
tel op de rug.
Dan schieten uit twee richtin
gen brandweerwagens aan, ge
volgd door een terreinvoertuig
met een explosievenploeg. Een
scherpe bom is niet goed van een
Belgische F-16 losgekomen en
het toestel moet met het gevaar
lijke ding nog onder de vleugel
terugkeren naar Nellis. De vlieger
houdt het hoofd koel en zet zijn
toestel vlekkeloos aan de grond.
Deskundigen lossen het pro
bleem razendsnel op.
De Nederlandse en Belgische
piloten hebben, als ze naar hun
eigen parkeerplaatsen zijn ge
taxied en uit de F-16's zijn ge
klommen, weinig commentaar
op de gevlogen missie. Voor elke
vlucht zijn ze gespannen, na een
uitgebreide en ingewikkelde
briefing. En ze weten dat ze wor
den aangevallen door die rare
beige en hemelsblauwe F-16's,
maar niet waar en wanneer.
Na de vlucht is de spanning
amper afgenomen: een urenlan
ge 'debriefing' moet uitwijzen of
ze hun opdracht correct en scha
devrij hebben uitgevoerd. Eentje
laat zich ontvallen: „Die truck die
ik moest omschieten zag er als
nieuw uit. Werkelijk als nieuw. Ik
blies hem in één keer van de
weg!"
De vraag blijft of de enthou
siaste vlieger op papier nog in le
ven is. Tegen het einde van deze
Red Flag-oefening laat de Belgi
sche detachementscommandant
luitenant-kolonel Geert de Meijer
trots de resultaten van de gevlo
gen missies zien. De Nederlan
ders scoorden in de eerste perio
de uit 156 vluchten 89,1 procent,
de Belgen uit 116 vluchten 88,9
procent. In de tweede periode
zakten de percentages iets, tot
respectievelijk 87,4 en 84,5.
Het lijken indrukwekkende cij
fers. Tot De Meijer toelicht dat
het hier om percentages 'uitge
voerde vluchten' gaat, oftewel
vliegtuigen die volgens plan zijn
vertrokken. Ruim tien procent
kwam niet op tijd in de lucht,
door technisch malheur of an
derszins. Hoe de vluchten vervol
gens zijn verlopen kan hij abso
luut niet zeggen: die gegevens
zijn 'nog in lange tijd niet be
schikbaar
Agressor squadrons
Niet beschikbaar - of te pijnlijk?
Gevreesd mag worden dat meer
dan de helft van de vliegers hun
missie niet heeft overleefd.
Tot de vele vaste bewoners van
Nellis horen de Agressor Squa
drons, opgericht nadat in de
Vietnamoorlog talloze Ameri-
kaanse vliegers in een echte
strijd kansloos bleken.
Een zo realistisch mogelijke
training, met tegenstanders die
Russische tactieken toepassen,
moest het dramatisch verlies aan
levens en materieel terugbren
gen. Nog steeds gebruiken de
'agressors' boven de woestijn en
in de bergpassen van Nevada de
technieken uit het vroegere
Oostblok.
Daar is een simpele verklaring
voor. Echte tegenstanders in de
echte wereld beschikken veelal
nog over - soms aangepast - Rus
sisch wapentuig, inclusief de bij
behorende, in Moskou ontwik
kelde tactieken. Een volgende in
zet van de Nederlandse lucht
macht zou heel goed boven en
rond Albanië kunnen plaatsvin
den. En daar vliegen nog de
Mig's en staan nog de SAM-ra-
ketten.
Al jaren doen Nederland en Bel
gië, in steeds nauwere samen-
werking, om het jaar mee aan
Red Flag, het doorlopend oor
logstoneel in Nellis. Het is een
kostbare operatie: per oefening,
die bestaat uit drie perioden van
elk twee weken, moet elk land
voor alle faciliteiten bijna twee
miljoen gulden aan Nellis beta
len. Hier komt nog eenzelfde be
drag bij aan kosten voor het ei
gen personeel - huisvesting in
Las Vegas, voeding, transport -
en 'overige' uitgaven. Daarbij
hoort ook de dure overtocht in
clusief tankervliegtuig vanuit Ne
derland naar de Amerikaanse
westkust.
Tandenknarsend heeft de
luchtmachtleiding dit jaar dan
ook, gedwongen door de te Den
Haag opgelegde bezuinigingen,
besloten het aantal ter plekke te
kopen zware bommen te reduce
ren. De 2000-ponders zijn afge
schaft en het aantal 500-ponders
is gelimiteerd tot zes per vlieger.
Alle deelnemers vinden het
spijtig dat de grootste projectie-
len niet meer kunnen worden
gedropt. De Nellis-range is de
enige ter wereld waar westerse
luchtmachten de 2000-ponders
mogen gebruiken. Ondanks de
beperkingen is de geestdrift van
de piloten er echter niet minder
om. Vlieger Frank Woudsma:
„Het is levensecht, heel anders
dan tijdens de oefeningen hoven
de Noordzee of het laagvliegge-
bied in Canada. Je wordt hier
echt meegesleept."
Niet iedereen die bij Nellis be
trokkene is, is even blij met de
enorme basis, waar vorig jaar
meer dan 20.000 militairen met
900 vliegtuigen betrokken waren
bij een Flag-oefening. De Red
Flag-trainingen worden afgewis
seld met Green- en Maple Mag
versies die zich op andere
vliegaspecten richten. Samen
brulden de toestellen ruim
11.000 keer over de startbanen.
Indianenstammen
Om te beginnen zijn de rond
trekkende indianenstammen die
het gebied van oudsher bevolk
ten, door de oefenende bom-
mengooiers vertrokken. Maar
Nellis-woordvoerster Karen Gia-
calone is ervan overtuigd dat de
oorspronkelijke bewoners heel
tevreden zijn met de getroffen
regeling.
Uitgekocht? „Zo moet u dat
niet zien. We houden ook nog
steeds goed rekening met hun
verbondenheid met de streek.
Per slot is het de heilige grond
van hun voorouders, door de
eeuwen heen. Daarom is afge
sproken dat ze op vaste tijden
hun heilige plekken kunnen be
zoeken, zonder dat er vliegtuigen
overheen razen."
De bevolking van het wel zeer
nabijgelegen Las Vegas, op dit
moment de snelst groeiende stad
van de Verenigde Staten, haalt de
schouders op over de basis. Echt
last heeft de stad niet van de
vliegtuigen, zeggen afzonderlijke
bewoners als hun mening wordt
gepolst. Maar een serveerster in
het centruim van de gokstad,
naar de luidruchtige buren ge
vraagd, zegt dat Nellis wat haar
betreft kan verhuizen naar 'de
51ste staat' - een uitdrukking die
overeenkomt met 'Nergenshui-
De kans dat dit ooit werkelijk
zal gebeuren valt te verwaarlo
zen. Waar ook in het budget van
de Amerikaanse defensie flink
wordt gesnoeid, niet in dat van
Nellis. Senaat en congres zijn er
nog steeds in ruime meerderheid
van overtuigd dat een grootscha
lig, realistisch oefenterrein van
onmisbaar belang is voor de ei
gen luchtmacht en bevriende na
ties. Daarvoor zit het trauma van
Vietnam nog te diep. De Neder
landse vliegers vinden het prima.
