Alleen wie echte keuzen maakt, regeert
De langzame winst na de dood van Meindert Tjoelker
Binnenland
4
hafide 0906-exploitanten
"fwelijks aan te pakken
Onze liuiscollectie
leeft geen reservebank...
stoutenbeek
AG 12 SEPTEMBER 1998
5
Komende dinsdag mag de majesteit weer
het product voorlezen van de paarse even
wichtskunst. Een slaapverwekkend gebeu
ren, dat ook de oogleden van de officiële
genodigden zwaar op de proef stelt. Feite
lijk is Prinsjesdag niet veel meer dan een
geruststelling voor het brave royalistische
volksdeel: de wereld is een orgie van ver
andering, maar wij kunnen ons nog altijd
vastklampen aan het veilige oranje baken.
Leve de koningin!
Als die gouden koets weer voor een jaar is
opgeborgen, mag de politiek spreken.
Paars-2 presenteert haar eerste begroting,
die nog een hoog paars-1 gehalté kent,
maar wat maakt dat uit. De vraag is of de
slaap bij de algemene politieke beschou
wingen minder snel toeslaat.
Die beschouwingen zijn een reprise van
het debat over de regeringsverklaring, dat
eind vorige maand werd gehouden. Het
gaat om de hoofdlijnen van het kabinets
beleid. dat vooral wordt gekenmerkt door
het vrijwel ontbreken van echte keuzen.
Wie de lange kabinetsformatie op de voet
volgde, moet zijn opgevallen hoezeer onze
consensuscultuur is geperfectioneerd: tot
diep achter de komma is rekening gehou
den met de wensen en gevoeligheden van
de drie regeringspartijen.
Dat beneemt een coalitie wel de mogelijk
heden om echt iets te doen aan de grote
vraagstukken. Twee voorbeelden. Het el
lendige begrotingstekort, product van het
gebrek aan politieke discipline, is nog altijd
niet weggewerkt. De staatsschuld groeit
derhalve maar door en van de rente die we
daarover intussen betalen, kun je per jaar
een vliegveld in zee realiseren.
Een ander voortwoekerend probleem be
treft het onderwijs. Er is niemand die de
afgelopen decennia heeft ontkend dat in
vesteringen in onderwijs onze samenle
ving enorme revenuen oplevert. Toch is
het onderwijs twintig jaar lang bijna hele
maal kapot bezuinigd.
Net als tijdens het debat over de regerings
verklaring, drie weken geleden, zullen
PvdA, WD en D66 bij de politieke be
schouwingen de afgesproken investerin
gen in 'nieuw beleid' onderstrepen. Het
gaat om ruim negen miljard, die groten
deels worden verdeeld over zorg, onder
wijs en openbare veiligheid.
Die negen miljard zijn gevonden door al
lerlei bezuinigingen af te spreken, waarvan
iedere heldere geest op het Binnenhof
weet dat ze niet worden gehaald. Voor
Paars is het te hopen dat de conjunctuur
de komende jaren meevalt, anders moet er
nog flink extra worden bezuinigd. Een na
bije toekomst zonder financieringstekort is
dan ondenkbaar.
Wat betreft het onderwijs: de investerings
achterstanden die daar zijn ontstaan, wor
den niet met een paar miljard ingelopen.
Het aanpassen van de salarissen van leer
krachten aan de markt eigenlijk hoog
nodig alleen al zou vrijwel alle extra
ruimte in de onderwijsbegroting opsoupe
ren. Van extra computers in het onderwijs
komt, zoveel is nu al duidelijk, nauwelijks
wat terecht. Als het nieuwe millennium
over anderhalf jaar begint, is naar schat
ting een kwart miljard mensen op de we
reld ingelogd op het Internet. Mogen onze
scholieren ook meedoen?
Soms doet dit alles verlangen naar een po
litiek systeem waar drastischer keuzen
worden gemaakt. Dan praat je feitelijk over
twee politieke stromingen die elkaar in de
macht kunnen aflossen. Stel dat de domi
nante partij van het moment de keuze
maakt het onderwijs in Nederland een
enorme impuls te geven en andere be
leidsterreinen daaraan dus ondergeschikt
maakt. In financiële termen: tien miljard
structureel extra voor schoolgebouwen,
apparatuur, leraren, salarissen.
Waar haal je dat vandaan?
Dan wordt politiek interessant. We beslui
ten bijvoorbeeld tot een miljard bezuini
gingen op defensie, dat zich geheel moet
specialiseren op vredestaken. Er wordt ge
hakt in subsidies voor kunst en cultuur.
De rijksbijdrage aan de ziekenfondsen kan
naar beneden, mensen moeten bereid
zijn meer te betalen voor wat ze zelf het
belangrijkste vinden, namelijk hun ge
zondheid.
Het gevangenisregime kan soberder, twee
man of vrouw op een cel moet kunnen.
Minder wegen bouwen: het fileleed moet
anders worden bestreden. En vooruit, ook
het onderwijs zelf wordt niet ontzien: de
tienduizenden wachtgelders (die in 1997
ruim een miljard gulden kostten), worden
weer ingezet in de klassen waar ze nodig
zijn.
Hebben we dan al tien miljard? De belas
ting op vermogens kan wat omhoog, en
het grote taboe de onbeperkte aftrek
van de hypotheekrente gaat eraan. Wie
zich bijvoorbeeld een bankschuld van vier
ton of meer kan permitteren om een huis
te kopen, hoeft niet meer onbeperkt door
de overheid te worden ondersteund.
Het aardige is dat dit laatste de kem
vormt van een voorstel dat Groen Links
binnenkort gaat doen. Daarmee zijn we
bij de enige van de grotere partijen in Ne
derland die getuige haar verkiezingspro
gramma drastische keuzen durft te doen.
Groen Links brengt voor vele miljarden
verschuivingen aan in de rijksuitgaven.
Maar zo'n partij plaatst zich daarmee
haast per definitie buiten het grote poli
tieke midden dat zichzelf al compromis
sen zoekend aan de macht houdt. Prettige
Prinsjesdag.
Rechters in senaat
blokkeerden wet
schuldsanering
LEIDEN
Eerste-Kamerleden die naast
senator ook rechter zijn, hebben
ruim twee jaar lang een wet te
gengehouden, omdat door de
wet de werkdruk bij de rechter
lijke macht zou toenemen. Zij
lieten daarbij de belangen van
hun eigen beroepsgroep zwaar
den wegen dan het algemeen
belang. Tot die conclusie komt
de Leidse hoogleraar rechtsso
ciologie Huls. De hoogleraar
sprak gisteren aan de Leidse uni
versiteit zijn oratie uit.
Het stuk wetgeving waar het
om gaat, is de Wet Sanering Na
tuurlijke Personen (WSNP) die
op 1 december aanstaande in
werking treedt. De senaat ging
uiteindelijk op 23 juni van dit
jaar akkoord met de wet. De
WSNP houdt in dat particulieren
die hun schulden niet meer kun
nen betalen en te goeder trouw
zijn, na een periode van drie tot
vijf jaar met een schone lei kun
nen beginnen. De wet is daar
mee van groot belang voor men
sen met een schuldenprobleem.
Tijdens de behandeling van de
wet in de senaat voerden drie
rechters het woord. De vaste
commissie voor justitie bestaat
in de Eerste Kamer volledig uit
rechters en vertegenwoordigers
van grote advocatenkantoren.
De ambten van senator en rech
ter zijn in Nederland niet onver
enigbaar. Hoogleraar Huls
meent echter dat het laatste
woord over de verenigbaarheid
van de twee functies nog lang
niet is gesproken.
o Havelaar-jus d'orange
ANP Algemeen Nederlands Persbureau CPD Geassocieerde Pers Diei
Er komt wellicht een 'eerlijke' jus d'orange op de
ylax Havelaar onderzoekt de mogelijkheid om naast kof-
chocolade en bananen ook sinaasappelsap onder haar
vifk in de supermarkten te krijgen. Het eerste oriënterende
jiek onder boeren in onder andere Brazilië is volgens di-
Rolscher van Stichting Max Havelaar positief uitgepakt,
«n Brazilië, de grootste producent van het zogeheten
/us concentrate, zijn de arbeidsomstandigheden onder
(fen namelijk zeer slecht." Voor Max Havelaar is dat reden
jkijken of ze de sinaasappelboeren kan helpen. Eind van
jnoet duidelijk zijn of de Max Havelaar-jus d'orange er
Is een jaar later of op z'n vroegst begin van het jaar 2000
product dan daadwerkelijk in de schappen komen te
;st kerk tegen veer Spakenburg
De christelijk gereformeerde kerk van Bunschoten-
fjurg heeft in een brief aan burgemeester en wethouders
f (schoten geprotesteerd tegen het op zondag varen van
jerveer tussen Spakenburg en jachthaven Zeewolde.
ergelijke beslissingen van de gemeenteraad wordt de
arde wereld weerverder opengezet." Daardoor, zo
le kerkenraad, zal binnen niet al te lange tijd de zondag
»r te onderscheiden zijn van de andere dagen. De ker-
constateert met zorg dat het juist op de zondagen het
iias bij het veer, dat afgelopen zondag voor het laatst de-
^•r de overtocht maakte. Daarom dringt de raad erop aan
het besluit om het veer ook op zondag te laten
U herzien.
«s stant dood na gevecht met politie
Pen» Een 23-jarige man uit Drachten, die maandag na
met twee politieagenten in coma was geraakt, is in
van donderdag op vrijdag overleden. De arrestant
n hartstilstand tijdens een vechtpartij met twee politie-
tstrai die hem wilden aresteren. De man was ramen aan het
a van een lagere school in Drachten. Hij verzette zich he-
IJ jn aanhouding. Na een paar minuten constateerden de
ve|dat de man geen hartslag meer had. Door reanimatie
'003 dat weer op gang brengen. De arrestant werd overge-
1"-"- het ziekenhuis waar hij na een paar dagen overleed.
iKstraf relschoppers Amstelcup
De politierechter in Rotterdam heeft gisteren zeven
■Sjtwëe Ajax-supporters veroordeeld tot werkstraffen vari-
veertig tot 120 uur. Alle verdachten waren betrokken
voor en tijdens de Amstelcupfinale in de
,t evenement ontaardde op 17 mei in een gewelddadig
lissen fans van beide voetbalclubs en aanhangers van
ird. Tijdens de vechtpartij op de Maastribune richtten de
■r 125.000 gulden schade aan. In de chaos raakten 58
;ewond, vernielden de raddraaiers 123 stoelen en sloe-
it interieur van een kantine in het stadion kort en klein.
[Ie hield tijdens en na de wedstrijd 82 onruststokers aan.
delingen. „Begint het nummer
van een kredietverstrekker met
0906, dan is het oppassen ge
blazen", aldus een ingewijde.
Dit laatste geldt ook voor het
bedrijf Enco dat in advertenties
in kranten, waaronder ook
Haarlems Dagblad en Leidsch
Dagblad, meldt dat mensen tot
50.000 gulden krediet kunnen
opnemen, ondanks het feit dat
zij een uitkering hebben of bij
banken geen lening kunnen
krijgen. Geïnteresseerden wor
den opgeroepen een 0906-
nummer te bellen.
De ECD wil na aanleiding van
een onderzoek van deze krant
nagaan of Enco inderdaad kre
dieten verstrekt, zoals wordt be
weerd. Wanneer dit niet zo is,
kan de firma worden vervolgd
wegens oplichting. Maar ook
wanneer Enco kredieten ver
strekt, loopt de onderneming
kans op vervolging. De firma
beschikt namelijk niet over een
vereiste kredietvergunning, zo
bevestigen betrouwbare bron
nen. Een vergunning is volgens
de Wet op Consumentenkrediet
verplicht.
...vandaar Jori.
Wij (van Stoutenbeek) zijn, net als u,
best kritisch. Daarom laten we alleen
de mooiste en bekendste meubel-
merken bij ons binnen. Merken als
Jori bijvoorbeeld, met onnavolgbare
designs die u heerlijk laten lezen,
luieren en leven. Een merk dat prima
past in onze exclusieve huiscollectie.
Want naast Jori vindt u nog een groot
aantal andere eigenzinnige merken
en meubels die woonwinkelen bij
Stoutenbeek zo bijzonder maken. Of u
nu komt om te liggen of te zitten:
we zorgen ervoor dat u alleen het
beste vindt.
Wij komen graag bij u thuis.
Parallelweg 10. Telefoon (0251) 22 90 33 Leiderdorp. Meubelplein 1. Telefoon (071) 589 93 23.
Bezoek ons ook op Internet: www stoutenbeek.nl
GIETER VAN HOVE
loeilijk strafrechtelijk
den tegen bedrijven
Ti advertenties via be-
106-telefoonnummers
voor het verstrek-
redieten. Een aantal
ïdrijven is malafide,
litsluitend op gericht
lang mogelijk aan
|den.
tten worden veelal
ihoge telefoonreke-
jezadeld, zonder dat
ling is verstrekt. Van
per minuut gaat 37
de PTT, de rest is
iloitant. De Econo-
introle Dienst (ECD)
[over weinig man-
wijl de bewijsvoering
ijdrovende en kost-
I de vorig jaar opge-
iragscode voor infor-
jsten zijn 0906-num-
wemd voor erotische
Jjpen en het voeren
felbox'gesprekken. De
fis) en de 0900-num-
Ivoor serieuze mede-
LEEUWARDEN WIEBE PENNEWAARD
De telefoon rinkelde die och
tend vroeg. Cees Bangma, chef
van het politiedistrict Midden
Friesland, werd op de hoogte
gesteld van de gewelddadige
dood van de jonge Leeuwarder
Meindert Tjoelker. Terwijl
Bangma even later zijn zater
dagse jogging-rondje deed,
spookte het incident door zijn
hoofd. Weer thuis had hij zijn
besluit genomen: deze keer zou
hij niet volstaan met het gebrui
kelijke persbericht. Hij schreef
een emotionele oproep tot
breed protest. Exact een jaar la
ter blikt Bangma terug. Nog
lang niet tevreden, wel hoopvol.
,,Het was verbazingwekkend. Ik
had echt nooit kunnen denken
dat mijn open brief zo'n impact
zou hebben. Nu nog, een jaar
later, is de zaak-Tjoelker bijna
dagelijks ergens aan de orde."
De 40-jarige politiechef lijkt, nu
hij ernaar wordt gevraagd, op
nieuw verbaasd over de effecten
van zijn spontane actie in het
weekeinde na de dood van
Meindert Tjoelker.
Op maandag 15 september
verscheen zijn hartenkreet on
der de titel 'Kracht uit onmacht:
oproep tot protest' in de
Leeuwarder Courant. Tegen
twaalf uur kwam de eerste edi
tie op straat. „Binnen een paar
minuten belde Omrop Fryslan
Radio en Tilleiyzje. Rond drie
uur heb ik beide een interview
gegeven. Het tv-gesprek werd 's
avonds, ondertiteld, landelijk
door Netwerk uitgezonden."
Nog diezelfde maandag had
het eerste overleg plaats tussen
politie, gemeente, Samenwer
kende Bewoners Organisatie en
vertegenwoordigers uit de hore
ca. Dit overleg zou de hele week
worden gevoerd, op weg naar
het stil protest van vrijdagavond
om elf uur.
De aandacht van de media
was na maandag overdonde
rend. Twee medewerkers van
het bedrijfsbureau van de poli
tie Midden Friesland werden
vrijgemaakt om alle telefoontjes
op te vangen. Ze noteerden
tachtig aanvragen voor een in
terview. Bangma besloot zich
op de achtergrond te houden,
en gaf een verklaring uit waarin
hij beleefd verwees naar de kern
van zijn open brief.
Op vrijdagavond gaven naar
schatting 20.000 demonstranten
zwijgend gehoor aan zijn op
roep, nadat burgemeester Hayo
Apotheker in aanwezigheid van
Tjoelkers vriendin Jennifer Zijl
stra een toespraak had gehou
den.
Tjoelker was niet het eerste
slachtoffer van uitgaansgeweld
in de afgelopen jaren. Eerder
schrokken Amsterdam en Til
burg op door de dood van Joes
Kloppenburg en Justus Hertich.
Toch raakte de Leeuwarder af
faire in brede lagen een snaar,
die in de voorgaande gevallen
kennelijk werd gemist. Wat was
het verschil?
„Er bestond al langer een
maatschappelijke onderstroom,
een gevoel bij heel veel mensen,
dat de individuele vrijheid zoals
die in de jaren zestig en zeven
tig is gegroeid, was doorgescho-
Vader en moeder Tjoelker lopen met een roos in de hand naar de giste
ren onthulde gedenksteen voor hun doodgeschopte zoon Meindert. Op
de steen staat een tekst die geschreven werd door de vriendin van
Meindert, Jennifer Zijlstra. „Waarom, omdat ik de moed had er wat van
te zeggen. Waar ben ik veilig, kan iemand mij dat uitleggen. Zinloos,
waarom die woede. Ik kwam alleen maar op voor het goede", luiden de
woorden. De geëmotionerde vader van Meindert Tjoelker: „Wij hopen
dat deze steen ertoe bijdraagt dat zoiets verschrikkelijks nooit meer zal
gebeuren." foto gpd paul janssen
ten. Daar ben ik van overtuigd.
En het was al een poos duidelijk
dat velen zich bezorgd maakten
over de geweldsontwikkeling.
Dat gevoel werd door de dood
van Tjoelker versterkt.
Het onderscheid was, veron
derstelt Bangma, dat hij een
concrete oproep deed. „Door te
vragen om op vrijdagavond om
elf uur een minuut stilte in acht
te nemen, kon iedereen zich op
dat punt richten. De enorme
aandacht van de media, op weg
naar dit punt en tijdens het pro
test, zorgde vervolgens dat de
politiek er niet meer omheen
kon."
Natuurlijk stond hij er, toen
hij op 13 september de eerste
alinea's van zijn open brief
schreef, niet bij stil dat er ver
kiezingen in aantocht waren.
Maar deze versterkten wel het
aanhoudend effect van de zaak-
Tjoelker. „De kwestie was op de
politieke agenda beland, en is er
niet meer van af geraakt."
Er is wel verondersteld dat
'Tjoelker' een pure media-hype
is geweest, zoals eerder de bui
tensporige publiciteit rond de
dood van prinses Diana leidde
tot massale reacties. Bangma
schudt resoluut zijn hoofd: „O
nee, hier was absoluut geen
sprake van een Diana-effect.
Voor mijn gevoel is het redelijk
binnen de perken gebleven."
Daarbij vormde de terughou
dende opstelling van de ge
meente en de politie een factor
van belang, denkt de politie
chef.
Al snel waren alle betrokken
partijen het er over eens dat het
overleg uit die hectische week
een duurzaam vervolg moest
krijgen. In korte tijd stampte de
gemeente het rapport 'Nee! te
gen geweld' uit de grond, met
42 actiepunten voor de korte en
langere termijn om het geweld
in de binnenstad in te dammen.
Het overleg werd structureel ge
maakt.
Tot dan toe werkten de hore
ca, de taxiwereld, het buurt
werk, de politie en de overheid
veelal langs elkaar heen, nu
werd gekozen voor een geza
menlijke benadering. Dat was
ook nodig, zo werd dit jaar vast
gesteld in het evaluatierapport
'Begaan met uitgaan' van de
Leeuwarder politie.
Bangma: „In 1994 stelden we
al vast dat we te weinig te zeg
gen hadden in het centrum.
Voor een deel was dat het ge
volg van gebrek aan mensen. In
het weekeinde werkten we voor
de hele stad met een ploeg van
zes. Dan kun je niks als er echt
wat gebeurt. Daar is toen al wat
aan gedaan, maar de discussie
na Tjoelker heeft er een nieuwe
impuls aan gegeven.
Een van de onmiddellijke be
sluiten na 'Tjoelker' was dan
ook de ruimere openstelling van
het politiebureau in de
Leeuwarder binnenstad, de
aanwezigheid van meer 'blauw'
in het uitgaansgebied en boven
al heldere afspraken met de ho
reca- en taxibedrijven. Daarna
volgden een snelle alarmering
Politiechef Cees Bangma.
en bijstand, de mogelijkheid om
notoir lastige klanten uit zaken
te weren en een hardere opstel
ling tegen overtredingen zoals
plassen in het openbaar en
dwars gedrag tegen agenten. De
horeca stelde eendrachtig huis-
en gedragsregels vast.
„Ons project 'Nieuw-Streng-
Op-Straat', door anderen wel
zero-tolerance-beleid genoemd,
is slechts een onderdeel van het
nieuwe beleid. Om ons doel te
bereiken geen verstoringen
van het gezellige uitgaan in
Leeuwardenis meer nodig
dan streng politietoezicht. Dat
vraagt om beïnvloeding van ge
dragspatronen, en dan praten
we over de lange termijn."
De politie probeert aan die
beïnvloeding bij te dragen door
niet alleen meer, maar vooral
meer herkenbaar aanwezig te
zijn. Het al in gang gezette wer
ken per wijk draagt daartoe bij.
Binnenkort begint een proef
met aan scholen toegewezen
politiemensen. Bangma: „Veel
mensen zien 'de jeugd' als een
probleem, maar volgens mij valt
dat wel mee. Het punt is dat een
jongere zich door een willekeu
rige agent niet aangesproken
voelt. Kent hij de politieman of -
vrouw, dan zal hij beter reage
ren."
En hij voegt daaraan toe: „Dat
we dit nu via de scholen probe
ren is in feite een gebaar van
onmacht, want je moet natuur
lijk in eerste aanleg de ouders
bereiken. Je kunt echter geen
fulltime-politiekracht per vijf
honderd gezinnen inzetten. Die
hebben we niet."
Daarbij steunt de politiek in
woord de politie, maar in daad
niet altijd. „Voor ons werk
wordt de ene na de andere
nieuwe prioriteit vastgesteld,
maar hoe we die invullen moe-
rato gpd paul janssen
ten we zelf maar zien. Er komen
nu vijfduizend nieuwe politie
mensen bij, heet het, maar
tweeduizend daarvan zijn het
gevolg van een rekentruc. De
andere drieduizend zijn we al
grotendeels kwijt door de invoe
ring van de 36-urige werkweek
Dit betekent dat wij nog duide
lijker het bevoegd gezag voor de
keuze moeten stellen: wat wilt
u?"
De positieve ontwikkelingen,
die in Leeuwarden al leidden tot
eën stabilisatie van het aantal
geweldsmisdrijven in het uit
gaanscentrum. waren wellicht
ook zonder de dood van Tjoel
ker op gang gekomen. Maar de
eendrachtige sfeer waarin deze
ontwikkelingen plaatshebben,
hangt onmiskenbaar samen
met die tragische vechtpartij,
een jaar geleden. Bangma: „Er
is iets wezenlijk veranderd na
13 september 1997."
