'Afzetten
Clinton
mogelijk'
f
Li.
tl
1
Regionale heersers met vinger aan de atoomknop
1
President kan zelfs in de cel belanden
Buitenland
Onrust in Chili
Oppositie in Cambodja
negeert demonstratieverbod
,AG 10 SEPTEMBER 1998
Centrale macht in Rusland brokkelt steeds verder af
eraal Lebed lieten giste-
'^lussische communisten
2 bereid zijn de macht
Ke te trekken om het land
ritussen nemen regionale
-tiet heft in handen. Met
ftaat voor de deur en die
tekening met een crisis. Ik
niet de hongerdood
i. Brood is belangrijker
Misschien overtreed ik
er een noodtoestand eist
ïgelen".
en van oud-generaal
xT^bed, gouverneur van de
^Siberische provincie
weinig aan duide-
over. En niet alleen
,Jet tanende gezag van
tser Jeltsin aan zijn laars.
i;ad ging de gouverneur
ije verder en kondigde,
zonder dat Moskou ergens van wist,
de noodtoestand af.
In het gebied Sverdlovsk, achter de
Oeral, regeert gouverneur Rossel als
een absoluut vorst. In de Siberische
provincie Omsk gelden, net als in de
semi-autonomeWolgarepubliek
Tsjoevasjië, strikte prijscontroles. In
de Koezbas, het Siberische kolenbek
ken, trekt gouverneur Toelejev zich al
lang niets meer aan van Moskou. In
Samara, niet al te ver van Moskou,
overweegt het regionale bestuur eigen
obligaties uit te geven om aan geld te
komen. „Dan is het nog maar een
stap naar de totale onafhankelijk
heid", constateerde een krant in die
regio.
De Russische Federatie met zijn 89
regio's en semi-autonome republie
ken, dreigt uiteen te vallen nu het
centrale gezag faalt. De desintegratie
is een direct gevolg van de verticale
machtsstructuur die Jeltsin als eerste
post-communistische leider heeft in
gesteld. De regionale leiders hebben
naarmate de autoriteit van het staats
hoofd afnam steeds meer vrijheden
bedongen in ruil voor hun steun aan
de president.
Er zijn in het hele gigantische land
zegge en schrijve negen gebieden,
waaronder Moskou en de aan delf
stoffen bijzonder rijke streken, waar
meer wordt verdiend dan uitgegeven.
De andere tachtig gebieden hangen in
feite aan een infuus, waarbij het
Kremlin als kliniek fungeert.
Graham Herd van het Schotse Cen
trum voor Internationale Veiligheid,
schreef deze week: „Het duidelijkste
teken van een totale ineenstorting is
de verandering van de financiële en
economische relaties tussen het cen
trum en de regio's. De macht om de
periferie te controleren wordt uitge
hold naarmate de negen nettobetalers
minder bereid zijn geld af te dragen
aan het federale budget. Het resultaat
zal zijn dat de tachtig ontvangers een
nog veel harde strijd om de dan
schaars geworden geldmiddelen zul
len voeren. Nog meer corruptie is het
logische gevolg".
In Moskou wordt gespeculeerd dat
Jeltsin aanstuurt op een constitutio
nele crisis door de Doema te ontbin
den en daarna een strategisch ak
koord wil sluiten met de regionale lei
ders om een nieuwe grondwet op te
stellen. Graham Herd speculeert in
zijn analyse over de vorming van een
soort confederatie, waarbij het Krem
lin buitenlandse zaken, defensie en de
veiligheidsvraagstukken in portefeuil
le houdt en de regio's de rest voor
hun rekening nemen, inclusief het
drukken van eigen geld.
Het scenario lijkt onrealistisch. Maar
in Rusland is niets onmogelijk en de
aangeslagen Jeltsin zal elke strohalm
vastgrijpen als hij maar tot het jaar
2000 in het Kremlin kan blijven.
Een minder vergaande, en daarom
reëlere optie is dat die confederatie er
niet formeel, maar sluipendenvijs wel
in de praktijk komt. De gouverneurs
en minister-presidenten blijven ach
ter Jeltsin staan, maar verlangen wel
veel meer bevoegdheden. Daarbij valt
onder meer te denken aan eigen loka
le belastingen en het gezag over klei
ne militaire garnizoenen.
Op militair gebied is de desintegratie
van de strijdmacht al zo ver gevor
derd dat die geen effectieve, gecoördi
neerde eenheid meer is. In feite zij al
vele militaire eenheden geregionali
seerd. Oud-generaal Lebed heeft dat
ruim een maand geleden ook zonder
omwegen duidelijk gemaakt toen hij
dreigde de atoomtroepen in Krasno-
jarsk onder zijn controle te plaatsen.
Dreigend voegde hij eraan toe: „Wij
in Krasnojarsk zijn niet rijk, maar in
ruil voor de status van nucleair ge
bied, zouden we de internationale ge
meenschap een flinke hoofdpijn kun
nen bezorgen en met geld van het
Westen onze eenheden kunnen voe
den".
Niet alleen Lebed maakt zich zorgen
over de nucleaire veiligheid. Ook Rus
sische en westerse experts hebben
slapeloze nachten over de bewaking
van de ongeveer 7.000 kernkoppen en
duizenden andere nucleaire wapens
die verspreid over het hele voormalige
Sovjetrijk zijn opgeslagen.
Met de economische ineenstorting
groeit het gevaar dat nucleaire experts
die in de geheime steden werken of
officieren van de atoomtroepen uit
pure wanhoop en frustratie over het
uitblijven van hun soldij zullen toe
slaan. Honderden atoomspecialisten
demonstreren deze week in Moskou.
Een van hen zei: „De totale veiligheid
kan niet meer worden gegarandeerd.
We worden niet betaald, onze gezin
nen hongeren. De toestand wordt ge
vaarlijk. Niet alleen voor ons, maar
voor de hele wereld".
Leger bewaakt
paleis Habibie
Meer dan duizend militairen en
politieagenten bewaakten van
ochtend het presidentieel paleis
in Jakarta. Studenten kwamen
in een aangrenzend park bijeen
voor een nieuwe beloging tegen
president Habibie.
De studenten eisen lagere
voedselprijzen en berechting
van Habibie's voorganger Soe-
harto wegens corruptie. Ook
willen de studenten dat het le
ger zich niet meer met de poli
tiek inlaat.
Anders dan bij betogingen
eerder deze week, werd niet het
aftreden van Habibie zelf geëist.
„Er moet iemand zijn die de
prijzen verlaagtaldus een van
de studentenleiders. Dinsdag
kwam het bij het parlementsge
bouw tot een treffen tussen de
oproerpolitie en protesterende
studenten. Een bezoek van Ha
bibie aan Surabaya werd giste
ren door enige duizenden beto
gers verstoord.
rgen staat Chili stil bij de 25ste verjaardag van de bloedi-
onder leiding van generaal Pinochet. Op 11 september
i n de Chileense militairen de regering van president Allen-
Onderzoeker Starr levert explosief rapport in
Speciaal aanklager Kenneth Starr heeft gisteren zijn lang
verwachte rapport over president Clinton overhandigd
aan het Amerikaanse Congres. Volgens het onder
zoeksteam van Starr bevat het rapport 'substantiële en
geloofwaardige informatie' over ernstige misdragingen
van de president. De nog vertrouwelijke inhoud recht
vaardigt volgens Starr een afzettingsprocedure tegen
Clinton.
WASHINGTON JOHN WANDERS
CORRESPONDENT
„Wij hebben onze plicht ge
daan", zei de woordvoerder van
Starr. „De verantwoordelijkheid
voor de informatie die wij heb
ben overhandigd, ligt nu bij het
Congres." Het rapport is ruim
vijfhonderd pagina's dik en gaat
vergezeld van zeventien dozen
met bijlagen en documenten.
Het werd in twee bestelwagens
en in tweevoud (36 dozen) afge
leverd bij het Capitool, waar het
in een bewaakte ruimte ligt te
wachten op behandeling door
het Huis van Afgevaardigden.
In een begeleidend schrijven
verzocht Starr de Congresleden
voorzichtig om te gaan met de
grote stapel bijlagen, omdat
hierin veel informatie 'van zeer
persoonlijke aard' staat.
De Republikeinse leider in het
Huis van Afgevaardigden, Newt
Gingrich, zei dat de inhoud van
Starrs rapport zo snel mogelijk
openbaar moet worden ge
maakt. „Het Amerikaanse volk
heeft daar recht op." Zijn De
mocratische collega Dick
Gephardt onderstreepte dat
Clinton allereerst de gelegen
heid moet krijgen om een be
hoorlijke reactie te formuleren.
Clintons advocaat David Ken
dall beklaagde zich erover dat
het Witte Huis vooraf geen inza
ge in de stukken was gegund.
Dit bemoeilijkt Clintons verde
diging tegen de aanvallen die te
verwachten zijn zodra de eerste
informatie uit het rapport uit
lekt.
Clinton zelf deed gisteren, tij
dens een werkbezoek aan de
staat Florida, een opmerkelijk
beroep op de vergevingsgezind
heid van het Amerikaanse volk.
„Ik heb jullie in de steek gela
ten. Ik heb mijn familie in de
steek gelaten. Ik heb dit land in
de steek gelaten", zei hij tijdens
een rede voor Democraten in de
stad Orlando. „Maar ik probeer
het weer goed te maken. Ik ben
vastbesloten om dit nooit weer
te laten gebeuren. Ik ben vast
besloten om het vertrouwen
van het volk terug te winnen."
wil weer ballonvaren
Britse zakenman Richard Branson gaat voor de vier-
11 Jberen de wereld rond te varen in een luchtballon.
L Ujn woordvoerster gisteren bekendgemaakt. Branson,
i het zakenimperium Virgin, hoopt de poging nog dit
ernemen. Hij begon drie keer eerder aan een record-
lar steeg slechts één keer daadwerkelijk op. Dat was in
enJ7. Die poging strandde in de Algerijnse woestijn. De
,t v e keren kon hij door het slechte weer niet opstijgen,
ooiinerikaanse rivaal Steve Fossett stortte vorige maand
f vjlon in de Grote Oceaan,
en;
^schadeclaim tegen Swissair
b^-bokskampioen Jake Lamotta heeft bij luchtvaart-
oppij Swissair en vliegtuigbouwer Boeing een schade-
van 50 miljoen dollar. Lamotta's zoon behoorde
n efekomen passagiers van het Swissair-toestel dat vorige
kde Canadese oostkust neerstortte. Het is de eerste
at 2^i in deze zaak.
ïnij
"S in organen geëxecuteerden
^ziekenhuis in de Chinese stad Fuzhou heeft met een
1 rechtbank een contract op grond waarvan het de or-
geëxecuteerde criminelen mag verwijderen. De orga-
r vervolgens ter beschikking gesteld van patiënten in
Taiwanese krant United Daily News heeft dit giste-
Het Chinese ministerie van justitie ontkent dat het
i organen van geëxecuteerden zou toestaan.
dc
^ist opgepakt in Franse kroeg
defranse politie heeft in Normandië een Duitser gear-
rote wordt beschouwd als handlanger van de beruchte
ler.ch Ramirez Sanchez ofwel Carlos de Jakhals. De 50-
lijb-Joachim Klein werd al ruim 20 jaar gezocht in ver-
gijzeling van ministers van de internationale olie-
éOPEC in Wenen in 1975. Bij die actie vielen drie do-
Klein werd dinsdagavond aangehouden in
een dorp met 300 in-
woonde daar al vijfjaar.
de ten val. Zoals ieder jaar verwachten de autoriteiten ook morgen rel
len in de hoofdstad, Santiago. Gisteren uitten studenten al hun woede
over de schendingen van de mensenrechten in de tijd dat Pinochet Chili
Tien vragen en antwoorden over afzettingsprocedure
De Cambodjaanse oppositie ne
geerde vandaag een demonstra
tieverbod. Betogers gingen in de
hoofdstad Phnom Penh de
straat op om te protesteren te
gen de regering van premier
Hun Sen. De oproerpolitie
schoot met automatische wa
pens op ongeveer driehonderd
demonstranten die zich hadden
verzameld voor de residentie
van oppositieleider prins Noro
dom Ranariddh. Een man raak
te ernstig gewond.
De autoriteiten kondigden
gisteren een samenscholings
verbod af. De regering van Hun
Sen reageerde daarmee op de
derde achtereenvolgende dag
van gewelddadige confrontaties
tussen politie en betogers.
Nadat de betoging gisteren
uiteen was gejaagd, leverde de
politie urenlang slag met groe
pen demonstranten op verschil
lende plaatsen in de hoofdstad.
Met een verklaring op radio
en televisie liet de regering we
ten massabijeenkomsten niet
langer te tolereren, 'omdat die
geen recht doen aan de princi
pes van een echte democratie'.
Boeddhistische monniken werd
aangeraden niet opnieuw te
gaan protesteren tegen de rege
ring. In sommige delen van
Phnom Penh sloot de politie
tempels en scholen.
Hun Sens rivalen Ranariddh
en Sam Rainsy eisen al weken
een onderzoek naar vermeende
onregelmatigheden bij de ver
kiezingen van 26 juli. Onafhan
kelijke waarnemers oordeelden
echter dat de verkiezingen eer
lijk en vrij genoeg zijn verlopen.
President Joegoslavië-tribunaal:
'Servië vrijhaven misdadigers'
DEN HAAG MARJOLEIN DE COCQ
In felle bewoordingen heeft president Kirk-McDonald van het Joe-
goslavië-tribunaal de Veiligheidsraad opgeroepen tot actie tegen
Servië. De Veiligheidsraad heeft volgens McDonald veel te lang ge
tolereerd dat het Servische bewind van president Milosevic weigert
verdachten van oorlogsmisdaden uit te leveren.
„Niet alleen denkt Servië dat het boven de internationale wetten
staat, het is een vrijhaven geworden voor mensen die voor die wet
ten op de vlucht zijn", schrijft McDonald.
Op een persconferentie in Den Haag stelde ze gisteren dat niet-
ingrijpen van de Veiligheidsraad een signaal zou zijn dat 'in feite ie
dere staat zijn neus voor het tribunaal kan ophalen'. Het tribunaal
werd in 1993 door de Veiligheidsraad ingesteld. „Ik kan niet gelo
ven dat de Veiligheidsraad ons nu niet de steun zou geven die we
nodig hebben", aldus McDonald. „Soms is het noodzakelijk spier
ballen te tonen." Niettemin heeft de Veiligheidsraad tot nu toe wei
nig doortastend gereageerd op klachten van het tribunaal over de
Servische opstelling.
Joor explosie bij BASF
WASHINGTON JOHN WANDERS
CORRESPONDENT
De Amerikaanse president Clinton kan
binnenkort te maken krijgen met een af
zettingsprocedure. Tien vragen en ant
woorden.
Komt er een afzettingsprocedure?
Dat hangt vooral af van de inhoud van het
vooralsnog vertrouwelijke rapport dat aan
klager Kenneth Starr gisteren inleverde bij
het Congres. Starr stelt dat zijn rapport
voldoende 'substantiële en geloofwaardige
informatie' bevat voor een afzettingspro
cedure. Aangenomen mag worden dat de
aanklager bij het formuleren van die harde
conclusie niet over één nacht ijs ging.
Wie heeft de macht om de president af
te zetten?
De grondwet geeft het Huis van Afgevaar
digden het exclusieve recht een afzettings
procedure te beginnen en de Senaat het
exclusieve recht een dergelijke procedure
af te ronden. Als het Huis van Afgevaardig
den een resolutie aanvaardt waarin het af
treden van de president wordt geëist, buigt
de Senaat zich vervolgens in een speciale
zitting over het politieke lot van de presi
dent. De Senaat wordt bij die gelegenheid
voorgezeten door de voorzitter van het
Hooggerechtshof. Voor afzetting is een
tweederde meerderheid nodig.
Waarom kreeg het Congres de bevoegd
heid om de president af te zetten?
De grondwet is gebaseerd op het principe
van de scheiding der machten. De opstel
lers van de grondwet ontwikkelden een
uitgekiend systeem dat de verschillende
machten optimaal in evenwicht zou moe
ten houden. Om machtsmisbruik van de
uitvoerende macht te voorkomen, kregen
het Congres en het Hooggerechtshof in
strumenten om de president in te tomen,
met als uiterste middel de afzettingsproce
dure.
Moet Clinton aftreden omdat hij seks
had met Monica Lewinsky?
Nee. Overspel is op zichzelf onvoldoende
reden voor afzetting. Kenneth Starr zal
ernstiger zaken moeten aantonen. De
grondwet stelt dat de president kan wor
den afgezet in geval van 'hoogverraad, om
koping en andere ernstige misdrijven en
misdragingen'. Het gaat dus om vragen
als: Heeft Clinton justitie om de tuin trach-
Bij een explosie in een fabriek van het chemische
rjiSF in het Duitse Ludwigshafen is gisteren een arbei-
Cllmen. Dat heeft het bedrijf gemeld. Vorige week kwa-
nensen om het leven bij een explosie in een andere
industriecomplex.
oujoor aardbeving zuid-Italië
aardbeving in het zuiden van Italië heeft gisteren aan
^ëen man het leven gekost. Het epicentrum van de
fjjjm de bergen op ongeveer 350 kilometer ten zuidoos-
ttie. In paniek vluchtten de inwoners van enkele berg-
de grens van de districten Calabria en Basilicata de
Zlten 24-jarige Italiaan werd dodelijk getroffen door val-
Twaalf mensen werden met verwondingen in
eehuis opgenomen. Tientallen huizen zijn beschadigd.
t'g
m
de.
luisteren naar wat de natie aangeeft.
Mocht het Congres op grond van Starrs
rapport tot de slotsom komen dat Clinton
moet worden afgezet, dan zal dit proces
gepaard gaan met een in kracht toene
mend publiciteitsoffensief. En dat kan de
publieke opinie doen omslaan in het na
deel van Clinton.
Heeft Clinton nog politieke vrienden?
Jazeker. Hij weet als geen ander mensen
aan zich te binden. Maar zijn televisierede
van 17 augustus, waarin hij zijn seksuele
relatie met Monica Lewinsky opbiechtte,
heeft diepe wonden geslagen onder zijn
aanhangers. Velen zeggen zich verraden te
voelen door hun president, die zeven
maanden lang in een web van leugens
leefde. Kerkelijke leiders en prominente
Democraten spraken hun walging uit over
Clintons relatie met een destijds 21-jarige
stagiaire. Een aantal van Clintons partijge
noten wil zelfs niets meer met hem te ma
ken hebben. In het Congres praat niemand
Clintons handelwijze goed.
Kan Clinton achter de tralies belanden?
Ja. Wel is er een apart strafrechtelijk proces
voor nodig. Het is overigens niet waar
schijnlijk dat Clinton achter de tralies be
landt. Een afzettingsprocedure zal zeker
een traumatische erv aring zijn voor de VS
in het algemeen en de Amerikaanse poli
tiek in het bijzonder. Om zo'n pijnlijke
procedure te herhalen voor de strafrechter,
is dan al gauw teveel gevraagd. Dat bleek
het ook in het geval van Richard Nixon.
Nixon kreeg van zijn opvolger Gerald Ford
een generaal pardon voor zijn gepleegde
misdrijven.
Wie moet het land leiden als Clinton
wordt afgezet?
Dan neemt vice-president Al Gore zijn rol
over. Gore, een van de Democratische
kandidaten voor de presidentsverkiezin
gen van 2000, heeft zich sinds de eerste
onthullingen over het Lewinsky-schandaal
opvallend stil gehouden. Overigens loopt
er tegen hem een justitieel vooronderzoek
in verband met de dubieuze Financiering
van zijn herverkiezingscampagne van
1996. De Republikeinse leider in het Huis
van Afgevaardigden, Newt Gingrich, wordt
president van de Verenigde Staten in het
onwaarschijnlijke geval dat zowel Clinton
als Gore voor het eind van het jaar 2000
van het politieke toneel verdwijnt.
L!
met ijzeren vuist regeerde. Een van de studenten nam politiemensen
met een katapult onder vuur.
FOTO REUTERS CLAUDIA DAUT
ten te leiden? Heeft hij misbruik gemaakt
van zijn hoge ambt? Heeft Ijij meineed ge
pleegd? Heeft hij anderen aangezet tot
meineed?
Hoe vaak komt zo'n afzettingsprocedu
re voor?
Hoogst zelden. In de Amerikaanse geschie
denis zijn meer presidenten vermoord dan
afgezet. De afzettingsprocedure is slechts
twee keer eerder toegepast. President An
drew Johnson kreeg er in 1868 mee te ma
ken. De Senaat kwam toen één stem te
kort om hem uit zijn ambt te ontheffen. In
1974 begon het Huis van Afgevaardigden,
als uitvloeisel van het Watergate-schan-
daal, een afzettingsprocedure tegen Ri
chard Nixon. Nog voor het Huis een reso
lutie in stemming kon brengen, diende
Nixon zijn ontslag in, wetend dat zijn af
treden onvermijdelijk was.
Bewakers van het parlementsgebouw sjouw
den gisteren met de 36 dozen waarin de be
vindingen van Kenneth Starr zijn opgeslagen.
FOTO REUTERS GARY CAMERON
Hoe groot is de kans dat Clinton zelf
zijn ontslag indient?
Clinton heeft gezegd dat hij dit onder geen
beding zal doen. Hij is vaker teruggekeerd
vanuit een ogenschijnlijk verloren positie.
Clinton heeft de naam dat hij op zijn
sterkst is als hij in het defensief wordt ge
drongen. Anderzijds is hij een calculerend
politicus en ervaren genoeg om bijtijds te
weten wanneer hij werkelijk geen grond
meer onder de voeten heeft.
Hoe belangrijk is de rol van de publieke
opinie?
Zeer belangrijk. Opiniepeilingen geven aan
dat de overgrote meerderheid van de Ame
rikaanse bevolking niet zit te wachten op
een afzettingsprocedure. Zowel Clinton als
zijn politieke tegenstanders plegen goed te
