'Prins Pils': Willem de Laatst*
Het Gesprek van de Dag
Kwajongens tegen Oranje
DONDERDAG 10 SEPTEMBER 1998
COMMENTAAR
Met de publicatie van het boek 'De Republiek der Nederlanden'
heeft het Republikeins Genootschap zich laten kennen als een stel
kwajongens dat vooral om persoonlijke redenen de monarchie om
zeep wil helpen. Bij de oprichting twee jaar geleden leek het ge
nootschap nog te bestaan uit repectabele notabelen die een publie
ke discussie wilden stimuleren over de invoering van een republiek.
Hoewel de monarchie in Nederland prima functioneert, is daar op
zichzelf niets tegen. We leven in een vrij land en niemand is gebaat
bij een taboe op een faire discussie over de toekomst van de parle
mentaire democratie onder Oranje.
Het vandaag verschenen werkje is totstandgekomen in eendrachti
ge samenwerking met leden van het wat minder prestigieuze
Nieuw Republikeins Genootschap en enkele publicisten. Gezien de
teneur van de bijdragen zijn deze aanhangers van de republikeinse
gedachte niet uit op een serieus debat. Dat er geen praktische be
zwaren zijn tegen het aanpassen van de grondwet en het vervan
gen van de koningin door een president met ceremoniële functies
is nauwelijks nieuws. Waar een wil is, is tenslotte altijd een weg.
De vraag is natuurlijk waarom we de monarchie zouden willen af
schaffen en eenmaal daar aangekomen, ontstijgen de verschillende
bijdragen aan het boek nauwelijks het niveau van roddel en achter
klap. ledereen mag de monarchie 'een relict uit het verleden' en
een 'miljoenenverslindend museumstuk' noemen, maar veel in
druk maken die kwalificaties niet. De typering van achtereenvol
gende troonopvolgers is behalve smakeloos, ook tamelijk nietszeg
gend. Wat moeten we met omschrijvingen als 'Juliana is een brave
vrouw', 'Beatrix is een en al ijzigheid' en 'Willem-Alexander heeft
de diepgang van een surfplank'. Als ze al juist zouden zijn, zijn ze
dan voldoende reden om op een andere staatsvorm over te stap
pen? En wie garandeert ons dat we nooit een president zullen krij
gen die 'een opportunist, een autocraat of een potloodventer is' om
nog eens een paar andere kwalificaties te noemen?
Het ziet er kortom naar uit dat de schrijvers aan dezelfde kwaal lij
den als sommige monarchisten: als het om Oranje gaat, krijgen ze
een waas voor de ogen en komt er geen verstandig woord meer
over hun lippen.
Huiveringwekkende stiltes
Televisie is op haar mooist wanneer de camera gewoon doorloopt en
zonder effectbejag of mooifilmerij huiveringwekkende stiltes vast
legt. De maker van de documentaire Paying for the Piper, gister
avond uitgezonden door de RW, waszo'n meesterlijke doorfilmer.
Hoewel hij, dat moet gezegd, ook precies de juiste, ingetogen hoofd
persoon daarvoor had: duiker Ed Punchard die in 1988 de ramp
met het booreiland Piper Alpha overleefde.
Punchard keerde met de camera in zijn kielzog terug naar Schot
land om, aldus de tv-gids, uit te zoeken wat de oorzaak van de ramp
was. Maar al in de eerste minuten van de film zei hij dat allang wist:
de onverschilligheid van oliemaatschappij Occidental, die veilig
heidsregels jarenlang had genegeerd.
Zijn terugkeer in Schotland zelfwas eigenlijk veel boeiender dan die
schuldvraag. Na beelden van de ramp, waarbij Punchard vaag was
te zien terwijl hij hielp met de evacuatie van andere slachtoffers,
toonde de documentaire hem tien jaar. later op het schip dat hem uit
zee oppikte. Punchard keek wat peinzend om zich heen terwijl hij
herinneringen ophaalde aan Eric, een ernstig verbrande collega van
hem. Hij klonk trots toen hij zei dat hij die Eric, die ter plekke leek te
sterven, weer bij bewustzijn had gepraat. Maar zijn zwijgen, nadat
hij had gemeld dat Eric na drie dagen van afschuwelijk lijden alsnog
was doodgegaan, deed de rillingen over je rug lopen.
Zoals je ook de verwarring van de man pas goed begreep toen hij een
foto, waarop hij kort na de ramp was te zien, terugstopte in het ar
chief van een krant. Hij had die foto jaren daarvoor gestolen uit
schaamte omdat hij er, na al zijn reddingswerk, breed lachend en
zelfvoldaan opstond. Pas nu had hij daar weer vrede mee gekregen.
De man werd trouwens steeds verdrietiger en bozer tijdens de docu
mentaire. Aangrijpend was hoe hij werd afgepoeierd door Occiden
tal, toen hij naar het hoofdkantoor was gereisd om over de ramp te
praten. Na lang wachten, kreeg hij van een medewerker alleen het
zinnetje 'Bedankt voor uw belangstelling' te horen, waarna de Occi-
dentalman, met de camera en een verbijsterde Punchard op zijn
hielen, zich zwijgend uit de voeten maakte.
Het slot was ontroerend: Punchard die samen met een mede-overle
vende een krans in zee gooide op de plek van de ramp, met als enige
geluid minutenlang het als een doodsklok klinkende belletje van de
markeerboei.
Hoewel het pas echt slikken werd toen de RVU meteen daarna Koos
Postema er in gooide die het programma voor volgende week aan
kondigde. Hadden ze daar niet even mee kunnen wachten?
Plaatselijke buien
Een actief koufront trok gistermiddag over ons land naar het oosten.
In onze omgeving veroorzaakte het front enkele flinke buien maar
meer naar het oosten nam de activiteit van de buien sterk toe. Er
kwam onweer, zware regenval en hagel voor. Vanuit verschillende
plaatsen werd melding gemaakt van hoosjes onder de bewolking die
meestal het aardoppervlak niet bereikten. Maar in de buurt van De
venter bereikte zo'n slurf wel de grond en richtte behoorlijke schade
aan. In Noord- en Zuid-Holland viel 3 tot 8 mm regen.
Boven de Britse eilanden ligt een omvangrijk lagedrukgebied. Dit sys
teem houdt ook morgen een zuidwestelijke stroming in stand. Hierin
komt een wisselende bewolking voor en plaatselijk vallen enkele bui
en. De zuidwestelijke wind is matig, aan zee nu en dan vrij krachtig.
De temperatuur komt op een wat lager niveau en ligt rond 17 gra
den.
Het zwaartepunt van lagedruk komt begin volgende week boven
Zuid-Scandinavië te liggen zodat de stroming bij ons meer wes
telijk wordt. De temperatuur gaat nog iets omlaag en is in het
weekeinde 15 tot 16 graden. De wind is matig, aan de kust af
en toe krachtig uit westelijke riohtingen. De regenkansen blij
ven groot; zo berekent de computer voor zaterdag, zondag en
maandag rond de 10 mm per dag aan neerslag. Uiteraard zijn
door het buiige karakter de verschillen van plaats tot
plaats vrij groot. Ook in de nieuwe week zijn er nog geen
tekenen die wijzen op wat stabieler weer.
Warm is het nog altijd in Spanje: in Cordoba werd ruim
37 graden gemeten. Ook in Midden-Frankrijk kwamen
vrij hoge temperaturen voor. Clermont-Ferrand meldde
30,7 graden, in Loudon was het 31,7 graden. Die war
me lucht wordt nu naar het zuidoosten teruggedrongen.
In het hoge noorden van Europa vriest het alweer en op
Spitsbergen is de korte zomer voorbij, want daar ligt in
middels een laagje sneeuw.
'De Republiek der Nederlanden' kritisch over monarchie
Het anti-monarchisme
in Nederland leeft
weer op. Niet met
rookbommen naar
een koninklijke koets
of rumoer onder de
leuze 'Geen woning,
geen kroning', maar in
de vorm van een boek.
Het anti-orangisme
wordt dit keer niet
aangezwengeld door
langharig werkschuw
tuig of hanenkammen,
maar door gerespec
teerde vertegenwoor
digers van weten
schap, bedrijfsleven en
journalistiek. Ze heb
ben zich verenigd in
het Republikeins Ge
nootschap en zijn jon
gere broertje, het
Nieuw Republikeins
Genootschap (NRG of
Energy).
Het vandaag verschijnende
boek De Republiek der Neder
landen laat zich lezen als het
gezamenlijk Manifest van de
twee genootschappen, al be
weert de samensteller ervan,
NRC-journalist Tom Rooduijn,
dat hij zijn werk geheel onaf
hankelijk heeft gedaan. Repu
blikeinen van diverse pluimage
leverden een bijdrage aan de
bundel, die een samenvatting
van alle argumenten tegen de
monarchie pretendeert te zijn.
Met beschaafde ironie keert het
legertje van professoren en
schrijvers zich tegen die 'zwarte
doos in het hart van ons demo
cratisch stelsel waarin de con
trole van de volksvertegenwoor
diging niet kan doordringen'.
De omschrijving is van emeri
tus-hoogleraarcultuurweten
schappen prof.H. van den
Bergh, die vanwege zijn welbe
spraaktheid tot woordvoerder
van het Republikeins Genoot
schap is aangewezen.
Van den Bergh laakt het Neder
landse koningschap, dat op
middeleeuwse principes stoelt
en nog niet is hervormd zoals
het Zweedse. „Nederland is het
laatste westerse land waar de
grondwet voorschrijft dat de Ko
ning deel uitmaakt van de rege
ring, terwijl tegelijkertijd de ma
nier waarop die macht wordt
uitgeoefend oncontroleerbaar is
door het stelsel van de ministe
riële verantwoordelijkheid.
Daardoor is het in Nederland
een geaccepteerde praktijk dat
een minister tegen het parle
ment staat te liegen. Zo hield
Van Mierlo vol zelf te hebben
bedacht wat in feite het resul
Zeg maar dag met je handje. Als het aan de schrijvers van het boek De Republiek der Nederlanden ligt, is dit tafereel spoedig verleden tijd. Konin
gin Beatrix op weg naar de Ridderzaal om de troonrede uit te spreken. foto archief
taat was van zijn overleg ten pa-
leize, bijvoorbeeld de vestiging
van een ambassade in Amman
en het terugroepen van een di
plomaat uit Zuid-Afrika.
Het veelgehoorde argument dat
het koningshuis een bindende
factor in het staatsbestel is, wekt
slechts de hoon van Van den
Bergh. „De koningin is immers
blank, Haags, rijk, protestants
en nederlandstalig (in een hy-
perverzorgde variant) waar
om zouden atheïsten, Turkse
Nederlanders, straatzwervers en
andersprekenden zich nu bij
uitstek tot de eenheid van de
natie aangetrokken voelen
doordat er in Den Haag een ko
ningin heen en weer rijdt tussen
haar werk- en woonpaleis (als
ze tenminste niet op skivakantie
is of in haar zomervilla in Ita
lië)."
Van den Bergh laat niet na te
wijzen op de hoge kosten van
de monarchie. De hoogste be-
stedingspost van het konings
huis (twintig miljoen gulden)
betreft de bewaking van deze
uitgebreide familie. De ambts
vervulling levert Beatrix belas
tingvrij 7 miljoen cash per jaar
op, aangevuld met 1,3 miljoen
voor Claus en 1,6 miljoen voor
de kroonprins. Juliana krijgt
jaarlijks 2 miljoen en Bernhard
1 miljoen. „Daarbij steekt het
salaris van de machtigste man
ter wereld, de president van de
verenigde Staten, 250.000
wel heel bleekjes af."
De media krijgen er in de bun
del flink van langs. Het genoot
schap van hoofdredacteuren
zou zich laten muilkorven door
de pr-machine van Beatrix om
DER NEDERLANDEN
bepaalde berichten uit de pers
te houden. Socioloog Erik van
Ree bespot tv-journalist Paul
Witteman, gewoonlijk vasthou
dend als een terriër, die zich liet
verleiden tot een schertsgesprek
met Willem-Alexander waarin
geen kritische vragen werden
gesteld. „Nederland is de flau
wekul dermate gewend, dat
men deze niet meer als zonda
nig onderkent."
Jan Prillevitz, oud-voorlichter
van het Europees Parlement,
wacht met ongeduld op de dag
dat Nederland uit deze media-
narcose ontwaakt. Ondertussen
maakt de monarchie handig ge
bruik van de Paarse kabinetten
en het Poldermodel, waar
schuwt hij. De alles doordrin
gende consensuspolitiek speelt
de machtsaspiraties van Beatrix
in de kaart, legt hij uit. „Het
volk voelt dat de greep van poli
tici op.de samenleving begint te
verslappen en vindt het best als
dat wordt gecompenseerd door
een krachtigere koninklijke lei
ding." Een crisis in de democra
tie lijkt echter onvermijdelijk en
zal vanzelf leiden tot een crisis
in de monarchie, voorspelt hij.
Hoogleraar staatsrecht Pieter
Akkermans preludeert alvast op
het post-mönarchale tijdperk.
Het bestaande parlementaire
stelsel blijft ongeschonden; een
gekozen president met louter
representatieve taken en niet-
politieke bevoegdheden die
niet tevens regeringsleider is
neemt de plaats van de koning
in. „Een omwenteling zonder
bloedvergieten, door statuut,
grondwet en wetten aan te pas
sen."
Het boek bevat ook hilarische
bijdragen, zoals die van schrij
ver Jeroen Brouwers die de
desinteresse van Oranje voor li
teratuur bespot. Zo dist hij weer
eens het verhaal op hoe Juliana,
die bij voorinschrijving de Vol
ledige Werken van Multatuli
wilde ontvangen, halverwege de
serie uitgeverij Van Oorschot
liet weten verdere toezending
niet op prijs te stellen 'uit oog
punt van bezuinigingen'. Haar
dochter en kleinzoon zijn geen
haar beter, vreest de literator.
Sportkampioenen worden op
Huis ten Bosch ontvangen en
geridderd, of vanaf de tribune
luidkeels aangemoej
winnaars van literal
krijgen nog geen bril
Cardioloog Ad Duni;
dat Nederland talloz
telt die genetisch ml
zijn aan Willem van
de koningin zelf. Dij
zij het povere vermij
Oranjes om tijdig te!
een wettige troonop
hun voorliefde voor|
capades buiten de pi
Voor de koninklijke)
republikeinse oppos
nieuw, integendeel.)
zijn zeer bedreven s
het bespelen van de)
zo ontvouwt historid
van den Bergh. Willj
zijn tegenstanders Ij
stand, wat hen op sü
gedwee maakte. Wii
leende de aansticht-
golf van republikam
nanciële toelage, m^
effect. Willem III gaij
groot deel van zijni
den uit handen, waJ
zijn kroon kon behcj
tegenstelling tot vel
minder fortuinlijkeL
se collega's die hunj
de keien zagen stuity
Diezelfde handighej
de latere vorstinne™
vreemd, tot Beatrix!
beseft als geen and|
stelijke magie verm
lige links-radicalen;
Lammers en HarryJ
digde ze bij haar thi
de zogeheten 'Drató
sies'. En met succes^
is tegenwoordig hoK
Mulisch een veel gel
op koninklijke feest?
Is Prins Pils de bijl
Willem-Alexander
zijn voorliefde voorf
van de sporttribunei
knappe strateeg als!
gangers, of gaat hij i
denis in als Willem i
Aan het slot van heil.
Nicollö Machiavellij
de 16de-eeuwse hisf
Florence die meend.
behoud van het stacj
les is geoorloofd f(
rele middelen. In vv4
is hier niet Machiavj
woord, maar een hf
functionaris die an(
te blijven. De Itali;
de toekomstige mo:_
ropese Unie te onde
„Op den duur laat er
eenwording geen nj
voor een aparte heel
Nederlanden."
Zo bezien krijgt Wil)
der in de volgende
zware klus aan het ij-
den van de bijzondfj.
van zijn familie. Pr(
den Bergh verwachj
spoedigere ommek
blik in een van de kj
ma's van Shakespe!
Julius Ceasar kan or
niets sneller kan oi
de volksgunst. Een)
re a la Greet Hofmi
heed of een ongf
partnerkeuze
de zijn."
KEES VAN DER LINDEN
Villa Le Barone
Franca di Grazzano Visconti, geboren
Delia Robbia, is in de negentig. Aan het
eind van de middag mengt ze zich al
tijd even onder haar gasten, een kaars
rechte, elegante vrouw die getrouwd is
geweest met de broer van regisseur Vis
conti. Toscane roept het beeld op van
rustieke en robuuste boerenhoeven op
eenzame heuveltoppen in een geelgoud,
zinderend landschap, met beroemde
steden alsLucca, Florence, Sienna en
Volterra binnen handbereik. Maar in
werkelijkheid heeft Toscane veel uiteen
lopende gezichten en het landschap
heel verschillende kleuren. We kenden
het noorden en het zuiden, maar in het
midden van Toscane, de Chiantistreek,
waren we nog nooit geweest. Via een
gidsje met 'de leukste hotelletjes van
Italië' kwamen we in Villa Le Barone,
het landhuis van Franca della Robbia.
Le Barone is niet zomaar een hotel, nee,
elke kamer is authentiek ingericht,
met antieke meubelen. Daarnaast
heeft de duchessa nagenoeg haar
hele buiten, met tal van privé-
vertrekken, voor haar gasten
opengesteld. Deze kunnen rus
tig op haar chaise longue
plaats nemen, de grote
schouwen in haar uiteenlo
pende, volledig ingerichte
kamers bewonderen en
boeken uit haar - groten
deels Engelse - biblio
theek ter hand nemen die,
zittend in comfortabele
fauteuils, te midden van de
fraaie bloemstukken, mo
gen worden gelezen.
In de bibliotheek kun je ook
een blik werpen op geschil-
HELEEN CRUL
MENSELIJK
derde portretten van Franca in jongere
jaren. Er is er één uit 1956, in de bloei
van haar leven. Hij laat een lange,
slanke vrouw zien, haar hoed elegant
tegen een dij gevleid die bekleed is met
een japon van zijde, daarboven haar
mond wat tuitig haar oogopslag koel.
Ook op de andere schilderijen is ze
meer Engels dan Italiaans.
Bianca della Robbia, de moeder van
Franca, erfde dit buiten, omringd door
de glooiende Toscaanse heuvels, waar
druivenranken, olijfboomgaarden en
velden met graan al eeuwenlang het
landschap bepalen, van haar man. En
zij schreef er een boek over. dat ik hier
ter plekke in het Engels aanschaf en
mijn man in het Italiaans. Na een eer
ste zin die bulkt van weemoed en belof
ten wekt, geef je je als lezer direct ge
wonnen. En vervolgens komt er een
heel persoonlijk, poëtisch geschreven
relaas van een vrouw die opeens, bij ge
brek aan een broer, een grote buiten vil
la met landerijen erft, met wijn- en
olijfboomgaarden en akkers.
Dit familiebezit heefteen rentmeester
die het beheer en toezicht moet regelen.
Zelf verblijft Bianca er gedurende be
paalde perioden van het jaar en be
moeit zich actief met de exploitatiepro
blemen en de gezinnen van de boeren
die op haar land werken.
Ze ziet de mechanisatie van de land
bouw als een onvermijdelijk proces en
schafteen zaaimachine aan, terwijl de
ossen nog elk jaar gezegend werden. Ze
beschrijft hoe ze verscheurd wordt door
twijfel: niets is mooier dan her gebaar
van een zaaiende boer. en niets groter
en onverzettelijker dan de argwaan van
diezelfde Toscaanse boeren tegen iedere
vorm van vernieuwing. Ze wortelen in
eeuwenoude tradities, waren opgeslo
ten in een cyclisch bewustzijn waaraan
de mens zijn hoop en bevestiging ont
leende. Tegelijkertijd waren ze daar ook
een willoze speelbal van: te laat regen
in de lente of juist te veel in de zomer,
een te vroege droogte die de druiven
deed verschrompelen of een te vroege
winter, waardoor olijfbomen nog voor
de oogst bevroren.
En zoals haar moeder zich genoodzaakt
zag tot drastische maatregelen om bij
de tijd te blijven, zo heeft Franca ten
slotte op 75-jarige leeftijd de wijngaar
den die een paarsrode/fluwelen chian
ti wijn opleveren, verkocht aan boeren,
een comfortabel huis voor zichzelf in de
moestuin laten bouwen, en is ze in her
landhuis zelf een hotel begonnen. Daar
krijgen de gasten de illusie van luister
rijke ledigheid aangeboden door bedie
nend personeel dat in een geelwit uni
form loopt, het mooie zwembad, de
fraaie, parkachtige tuin en de vanzelf
sprekende grandeur die om en in 'Le
Barone' heerst.
De villa is een en al geschiedenis. De
Della Robbia's hebben haar al driehon
derd jaar in hun bezit en hun stam
boom gaat terug tot de dertiende eeuw,
met tal van roemruchte families, tot de
Medici 's toe. Toch dreigt deze tak van
de familie binnenkort uit te sterven.
Franca zelfwas enig kind en haar hu
welijk is kinderloos gebleven. Er is nog
een oude neef in Frankrijk. Wat er na
haar dood met de villa gaat gebeuren,
is onzeker. Na al die eeuwen lijkt het
voor 'Le Barone' opeens kort dag.
Een Belgische toerist die zaterdag in
het Amerikaanse Yellowstone Park
door een beer werd aangevallen en
een aantal uren later in een vliegen
de storm werd gered door een heli
kopter, heeft een ziekenhuis in de
Amerikaanse staat Montana verlaten
en is teruggekeerd naar België. PE
TER VAN DER AUWERA wandelde
zaterdag alleen door Yellowstone
Park toen zijn vrouw even was gaan
rusten. Hij beklom een heuveltje en
verraste daar een berin en haar jong.
De berin stormde direct op Van der
Auwera af, zette haar kiezen in het
been van de Belg, schudde hem in
de rondte en wierp hem weg. Het
slachtoffer bleef plat op de grond
liggen, waarna de beren verdwenen.
Het been van Van der Auwera was
opengereten; een spier was bloot ko
men te liggen. De Belg verbond zijn
been en strompelde in de richting
van zijn vrouw, die al was gealar
meerd door het lawaai. Zijn vrouw,
An Ruttens, ging hulp halen: een
wandeling van drie uur. De helikop
ter van de gewaarschuwde hulp
dienst kon echter aanvankelijk niet
landen bij het slachtoffer, omdat er
in de tussentijd noodweer was losge
barsten. In de vliegende storm, ge
paard gaande met onweer en zware
regen, werd Van der Auwera ten slot
te op een brancard de helikopter in-
gehesen en naar het ziekenhuis ver
voerd.
Knal-oranje stoelen, afgesleten
vloerbedekkingen donkerbruin meu
bilair uit de jaren '70. Voor een
bruidspaar uit Neëde was het aan
schouwen van het oubollige en stof
fige interieur van de trouwzaal in het
Needse gemeentehuis zo'n nacht
merrie dat het geplande huwelijk op
het laatste moment isa5
Bruidegom en bruid wei"
Neede te trouwen, omdi»
zaal niet 'representatie!*
Volgens een gemeente#
wijken wel meer Needer-
een trouwerij uit naara|
meenten.Maar dit isd
dat een al besproken hu?
geblazen. Vervelend. Mj
grijpelijk." Ook oud-we!
raadslid KLANDERMA?
heel goed dat 'burgers'-
ihuis. ,,H0
De jonge Nederlandse t?
per RONALD VAN DER-
de confectie ontwerper^)
rijse modehuis Guy Lar»*
Kemp vervangt de Ame.
Elbaz die in novemberr*'
naar Yves Saint-Lauren^-
Van der Kemp (33) isJ
deerd aan de Rietveld Ir
Amsterdam. Hij heeftc:*"
ding ontworpen in deVtj
ten voor Bill Blassendf
jaar tekende hij de dam
van Barneys New York,
Ralph Toledano, de top'
Laroche, zei dat Van de
sterk ontwikkeld gevoel
merciële realiteit heeft,
couture aanvoelt en uit'
de merknaam zal werke^_
ALBERTO TOMBA mas'
maand zijn debuut als?
Italiaanse skiër speeltef
man. De actiefilm, gere;
Vittorio Cecchi Gori enl
,,Alex, de stormram" g«j
september in Rome inl
Italiaanse televisiemaa!
heeftal interessegetoo™
