'De Pijnbank' verzuipt in teveel woorden
Films
Langzaam zigeuner onder de zigeuners worden
Praatzieke caissière
ontmoet een
zwijgzame bewaker
De vleesgeworden nobelheid
flPERDAG 10 SEPTEMBER 1998
MS DEN HAAG
Theo van Goghs guerilla-methode keert zich tegen hem
Met De Pijnbank heeft Theo van Gogh vermoedelijk een
record gevestigd. Opnamen en afwerking namen slechts
luttele weken in beslag, ongehoord voor een film die
'middelgroot' in twaalf zalen wordt uitgebracht. De
vraag is alleen wat Van Gogh hiermee nu precies heeft
willen bewijzen. De productionele triomf steekt namelijk
nogal schril af bij de povere resultaten van dit staaltje
guerilla-filmen. In tegenstelling tot 06 en Blind Date is De
Pijnbank vooral een miskleun.
FILM RECENSIE
Mark van den Tempel
De Pijnbank. Te zien: Metropole, Den
Haag; Delfia, Delft
Het verhaal begint alsof de eer
ste akte ontbreekt. De kijker
wordt middenin een conflict ge
worpen dat onduidelijk is en
blijft. Peter de Bock (Jack Wou-
terse), een account-manager
van een kleine bank, ontdekt
dat de fusie van zijn werkgever
voor hem grote gevolgen zal
hebben. Zijn nieuwe chef Bouke
van Lier (Roeland Fernhout) wil
een totaal andere bedrijfscul
tuur. Hij staat op punctualiteit,
het dragen van de nieuwe be
drijfsdas en het respecteren van
de kantoortijden. Maar bovenal
wil hij Peter lozen. Omdat hij
boventallig is, vermoedt de kij
ker, maar erg helder is de oor
zaak van hun gespannen ver
houding niet.
De achterbakse Bouke neemt
de sleutels van Peters lease-au
to in, plaatst afluisterapparatuur
in diens kantoor en probeert
hem op allerlei manieren het le
ven zuur te maken. Kroon op
zijn plan om de ongelikte me
dewerker te verwijderen is het nog Martin Krawirikel (Eric van
inschakelen van de psychoti- Sauers), Peters kamergenoot die
sche Jos Vlierboom (Paul de iedereen tegen elkaar lijkt uit te
Leeuw), een ex-klant van Peter spelen.
die tot waanzin verviel na het Vier hoofdpersonen, dat is er
faillissement waarmee De Bock minstens één teveel. De Pijn-
hem opzadelde. En dan is er bank loopt over van verhitte
dialogen tussen overspannen
personages waarin veel gezegd
wordt maar weinig blijft han
gen. Van Gogh heeft vermoede
lijk zoveel mogelijk van de oo-
spronkelijke theatertekst van
schrijver Justus van Oei intact
willen laten. Begrijpelijk, want
er zitten fraaie observaties ('gol
fen is knikkeren voor belangrij
ke mensen') en staaltjes kan
toorjargon ('even mijn aambei
en föhnen') in. Maar in plaats
van de handelingen en karak
ters helder te introduceren laat
de regisseur een stortvloed van
woorden los die het drama
wegdrukt.
De komst van Paul de Leeuws
godsdienstwaanzinnige kledin-
gimporteur was een goed mid
del geweest om de aktie open te
breken, maar het draagt alleen
maar bij aan de verwarring. De
masochistische Jos heeft kruisi
gingsfantasieën en plannen
voor een snuffmovie. Dat leidt
tot wat Van Gogh vermoedelijk
tot de centrale gedachte van
zijn film heeft wallen maken:
martelen voor geld. In de prak
tijk betekent het echter nog veel
meer verwarrend geschreeuw
en een onbegrijpelijke ontkno
ping in de bankkluis. De
Leeuws keuze voor een serieuze
rol is interessant, maar Jos is
toch vooral Paul zonder humor.
Ook Fernhout komt maar niet
lekker in zijn rol van calculeren
de manager te zitten.
Theo van Gogh staat bekend
om de ongezouten kritiek waar
mee het functioneren van de
filmproductie in Nederland ver
woordt. Met zijn strikte onaf
hankelijkheid heeft hij keer op
keer aangetoond dat het alle
maal sneller en beter kan. Dit
maal lijkt hij echter het slachtof
fer van zijn eigengereidheid te
zijn geworden. Met meer geld,
een langere voorbereiding en
script-coaching had De Pijn
bank zijn potentie waar ge
maakt. Nu is de film een troebe
le vijver waarin we af en toe een
glimp van een mooie vis opvan
gen.
Gadjo Dilo op het grensvlak van documentaire
Roman Duris is een van de troeven van de film. Met zijn warrige haardos en innemende glimlach heeft de acteur iets van een bohemien.
FILM RECENSIE
MARK VAN DEN TEMPEL
Gadjo Dilo. Te zien Kijkhuis, Leiden,
Haags Filmhuis, Den Haag.
Een jongeman sjokt over een
met sneeuw bedekte Roemeen
se landweg, en wordt ingehaald
door een kar met vrouwen ge
kleed in traditionele kledij. Ze
lachen om hem, en zingen hem
spottend toe. Het is maar goed
dat de jongen, overduidelijk een
vreemdeling op dat weidse plat
teland, niet hoort wat de vrou
wen en meisjes zingen. De on
verbloemde schunnigheden
doen de kijker (die via onderti
tels wel weet waar het over
gaat) haast blozen.
De jongeman heet Stephane
en komt helemaal uit Parijs. Hij
is op zoek naar de favoriete zi
geunerzanger van zijn overle
den vader, en zijn enige aanwij
zing is een cassettebandje. De
zigeuners verbazen zich over de
vreemdeling; zo onbevreest, en
met zoveel geld op zak. Ze noe
men hem 'gadjo dilo', oftewel:
rare blanke. Maar meesterviolist
Izidore krijgt een zwak voor
hem. Waarschijnlijk omdat de
oude man een zoon in de ge
vangenis heeft, die van Stepha-
ne's leeftijd is.
Izidore wordt zijn tolk en zijn
gids in de mysterieuze wereld
van de zigeunercultuur. Een
wereld waarin de muziek een
even belangrijk communicatie
middel is als het woord, waar de
seks rauw is, drank vrijelijk
vloeit en familiebanden niet
verbroken worden. Maar ook
een wereld waarvan de bewo
ners een hoge prijs betalen voor
hun vrijheid. De van origine
Britse regisseur Tony Gatlif mag
zich inmiddels een specialist
van die zigeunerwereld noe
men. Gadjo Dilo is al de derde
speelfilm die hij temidden van
de Roma opnam, en opnieuw
toont Gatlif zich een groot ob
servator.
Het is onmogelijk te zeggen
waar bij hem Fictie ophoudt en
realiteit begint. De film heeft
een dramatische structuur,
maar bevat hele stukken die
puur documentarisch zijn. Een
van de manieren waarop Gatliff
deze spontaniteit bereikte was
door de taalbarrière tussen zijn
hoofdrolspelers in stand te hou
den. De manier waarop acteur
Roman Duris zich met handen
en voeten verstaanbaar pro
beert te maken is precies zoals
het in werkelijkheid gegaan
moet zijn.
Duris is een van de troeven
van de film. Met zijn warrige
haardos en innemende glim
lach heeft de acteur uit Chacun
cherge son chat iets van een bo
hemien, haast een
west-Europese versie van een
zigeuner. Maar de sterren zijn
de zigeuners zelf; grof en direct,
en gedreven door een ongeloof
lijke levenslust. Gatlif waakt er
voor hun cultuur te romantise
ren, of om de Roma als slachtof
fer af te beelden. Wel ligt in hun
vogelvrije bestaan de dreiging
van geweld altijd op de loer, zo
dat ook Gadjo Dilo niet zonder
bloedvloeien het einde haalt.
Maar toch blijft het een meesle
pende en blijmoedige film, die
wellicht de zigeunermuziek zal
populariseren zoals Lagrimas
Negros de Cubaanse salsa ge
liefd maakte.
Marius et Jeannette ontroert
FILM RECENSIE
ANDRÉ NIENTIED
Marius et Jeanette Te zien Babyion, Den
haag; Lumen, Delft
Het kan aan de winter liggen,
maar elke keer als in februari de
balans van het Rotterdamse
Filmfestival wordt opgemaakt
blijkt dat films vol simpele maar
warme menselijke gevoelens de
grote publiekslievelingen zijn.
Dat gold afgelopen jaar voor
Gadjo Dilo en Marius et Jean
nette, die beide deze week in
première gaan.
In Marius et Jeannette gaat
het, eenvoudiger kan het niet,
om de verhouding tussen Mari
us (Gérard Meylan) en Jeannet
te (Ariane Ascaride). De laatste
is de ware spil van het verhaal,
en ondanks haar grote mond,
het zonnetje in de volkswijk
Estaque in Marseille, waar de
film zich afspeelt. Jeannette is
een alleenstaande moeder die
de zorg voor haar twee kinderen
combineert met een baantje in
de supermarkt. Dat ze niet op
haar mondje is gevallen brengt
haar op haar werk in de proble
men: ze verliest haar baan als ze
via de intercom de consumptie
maatschappij aanklaagt, in een
scène die herinnert aan de
maatschappijkritische films uit
de jaren 70.
Tijdens een halfslachtige po
ging vérf te stelen van een
bouwterrein wordt ze betrapt
door de bewaker Marius, die
haar echter ongestraft laat gaan.
Sterker nog: hij komt haar hel
pen met schilderen. De buur
vrouwen sturen, met de be
moeizucht die in deze volkswij
ken nog charmant is, aan op
een romance tussen de zwijgza
me reus Marius en de praatzie
ke Jeannette, maar de laatste is
terughoudend. Pas als ze merkt
hoe vanzelfsprekend Marius
met haar kinderen omgaat,
geeft ze zich gewonnen en staat
niets een eerlijke arbeidersro-
Marius en Jeanette
mance in de weg. Althans, zo
lijkt het. Maar ook in de volks
wijken is het niet alleen rozen
geur en maneschijn, om een
volkswijsheid aan te halen.
Marius et Jeannette is een
'feelgood-movie' over gewone
mensen, bedoeld voor een pu
bliek dat de buik vol heeft van
one-liners spuwende politicain
specteurs of onwaarschijnlijk
fraai gebouwde advocates. Wie
zijn hart ophaalt aan de sociale
dramas van Mike Leigh Secrets
and Lies) zal ook Marius et Je
annette in zijn hart sluiten. In
het humoristische script, dat de
zelf uit Marseille afkomstige re
gisseur Robert Guédiguian
schreef met Jean-Louis Milesi,
zorgen vooral de buren voor de
komische noot. Deze bijfiguren
bieden de mogelijkheid tal van
themós zijdelings aan bod te la
ten komen, van het recept voor
aioli tot Le Pen. De buurman
die in een onbewaakt moment
voor extreem rechts heeft ge
stemd krijgt het van zijn vrouw
te verduren, maar Guédiguian
wordt nooit drammerig en
houdt de menselijke maat in
het oog.
Dat maakt Marius et Jeannet
te tot een film met het hart op
de juiste plaats. En aangezien
Hollywood dol is op remakes
van Franse films kunt u beter
het origineel zien, voor er een
gladde Amerikaanse versie
komt, met bijvoorbeeld Meg
Ryan en Antonio Banderas als
working-class heroes.
Victor Hugo's Les Misérables nogmaals op herhaling
FILM RECENSIE
ANDRÉ NIENTIED
Les Misérables. Te zien: Lido, Leiden, Me
tropole, Den Haag; Delfia, Delft.
Volgens de Filmencyclopedie is
Les Misérables op de bijbel na
het meest verfilmde boek. Hoe
wel de uit 1935 daterende versie
met Charles Laughton als defi
nitief staat geboekstaafd, blijft
het klassieke boek van Victor
Hugo filmmakers inspireren,
van Zwitserland Miserabili
tot Mexico {LosMiserables).
Drie jaar terug kwam Claude
Lelouch nog met een gemoder
niseerde versie, met Jean-Paul
Belmonde in de onwaarschijn
lijke hoofdrol. Dat was een
groots opgezette en licht hyste
rische verfilming, iets wat van
Bille Augusts versie niet gezegd
kan worden. Lijkt deze Deense
regisseur in het eerste half uur
nog de Anton Pieck-benadering
te kiezen, met veel aandacht
voor de pittoreske kant van de
armoede, in de rest van de ruim
twee uur kiest hij voor een so
bere, vlakke aanpak, waarin
sombere kleuren de toon aan
geven.
De keuze van zijn hoofdrol
speler past daar naadloos bij.
Voor Jean Valjean, de arme
drommel die in zijn leven
slechts tegenslag kent maar die
nooit verbitterd raakt, hoeveel
onrecht hem ook treft, koos Au
gust de troosteloze gestalte van
Uam Neeson. Als de manipula
tieve Oskar Schindler was
Neeson in Schindler's List uit
stekend op zijn plaats, maar
sindsdien is Neeson zo vaak ten
strijde getrokken tegen onrecht
dat hij de nobelheid zelf is ge
worden. Of hij nu Rob Roy, Mi
chael Collins of Jean Valjean
heet, elke minuut in zijn leven
staat in teken van de Goede
Zaak. Tijd voor een grapje is er
niet.
Nu komen er ook levensgrote
thema's aan bod in de sociale
roman Les Misérables, daarom
leende het verhaal zich zo goed
voor een musical. Jean Valjean
probeert na 19 jaar dwangar
beid vanwege het stelen van
een brood een nieuw en vooral
nobel leven op te bouwen, maar
wordt daarin steeds gedwars
boomd door de plichtsgetrouwe
wetsdienaar Javert. Deze pen-
nelikker werkt volgens de sim
pele stelregel 'eens een dief, al
tijd eeft dief. Geoffrey Rush
speelt Valjeans kwelgeest als
een gefrustreerde zuurpruim
die slechts oog heeft voor de let
ter van de wet. Ironisch genoeg
krijg je steeds meer sympathie
voor hem omdat Neesons bo
venmenselijke goedheid danig
op de zenuwen gaat werken.
Zelfs als de gevallen vrouw Fan-
tine (Uma Th urm an) zich aan
hem aanbiedt, nadat hij haar uit
het cachot heeft gered, slaat hij
haar avances edelmoedig af.
Dat een verstoten arbeiders
vrouw uit het Frankrijk van be
gin 19e eeuw op Uma Thurman
lijkt, staat haaks op de aanpak
zonder opsmuk die August be
oogt, maar er is meer mis aan
deze overbodige versie van 'Les
Mis'. Want dat er Engels ge
sproken wordt is begrijpelijk
wanneer een Deen in Praag een
Frans boek gaat verfilmen met
in de hoofdrollen een Ier, een
Amerikaanse en een Australiër,
maar dat er Schotse accenten
rollen uit de mond van eenvou
dige Franse plattelander is be
spottelijk
Een overbodige Les Miserables met Liam Neeson in de hoofdrol.
Zo bont als in zijn lachwek
kende versie van The House of
the Spirits maakt Bille August
het gelukkig niet, maar zoals
zijn vorige flop [Snulla's Sense of
Snow) ook al bewees kan de
ooit zo begaafde regisseur [Pelle
The Conqueror) zich beter niet
meer aan literaire meesterwer
ken vergrijpen. En Liam Neeson
moet nodig weer eens een
ploert spelen, voor hij nog de
hoofdrol krijgt in de biografie
van Moeder Theresa.
fLON tel. 070-3471656, in win-
htrum Babyion
„jus et Jeanette 12 jr., dag.
130. 19.00. 21.30.
e Ice Storm 12 jr.. dag. 14.00,
foO(beh.di), 21.30.
e Idiots 16 jr., dag. 21.30.
pnic 12 jr., dag. 14.00.
ft Luggage al., dag. 19.30; do vr
jdiook 14.00.
nJeuxtroissoleil 16 jr ,di. 19.30.
cht op de kleintjes al za zo wo
i.30
pi gaat van boord alza zo wo
[oo
R0P0LE 1 tel. 070-3456756, Car-
Baan 16.
5Miserables 12 jr., dag 12.30,
130,18.30,21.15.
R0POLE 2
Pijnbank 12 jr., dag. 13.30,
§5,19.00.21.45.
leineZeemeermin al., Ned ge-
iken, za zo wo 13.30,16.15.
R0P0LE 3
ig the Dogal.,dag. 16.15, 19.00,
,45: do vr ma di ook 13 30.
ariots of Fire al., di 13.30
■t magische Zwaard al., za zo wo
L30
R0P0LE 4
Good As !t Gets al., dag. 16.15,
.00, 21.45; do vr ma di ook
[30.
Kleine Zeemeermin al., za zo wo
130.
■TR0P0LE 5
iberia 12 jr., dag. 16.15,19.00,
[45 do vr ma di ook 13.30.
•Bud al Ned. gesproken, za zo wo
Scheveningen tel. 070-
f738, Kurhausweg2.
(Days, Seven Nights al., dag.
[30, 19.00, 21.30; do vr madi
[ll.30. 14.00.
jmary Colors al., dag. 13.00,
120
éX-Files 12 jr., dag. 15.00,
140.
mageddon 12 jr., dag. 14.10,
[20,20.30.
6Avengers 12 jr., dag. 13.20,
130. 17.40, 19.50,22.00.
rfia! al dag. 12.40. 14.50,
[00.19.20,21.40.
Species II 16|r.,dag. 16.10, 18.40,
21.10; do vr ma di ook 13.40.
Hard Rain 16 jr., dag. 19.20.
Wild Things 16 jr., dag 12.30,
14.50, 17.10,21.50.
Lethal Weapon 4 16 jr., dag. 12.30,
15.20, 18.10,21.00.
Sneak preview verrassingspremière
16 jr., di 21.10.
Het Magische Zwaard al., za zo wo
12.10, 14.20
Paulie, de eigenwijze papegaai al..
Ned. ondertiteld, za zo wo 12.00.
Jacht op de Kleintjes al Ned. ge
sproken, za zo wo 11.50, 14.00.
HAAGS FILMHUIS tel. 070-3656030,
Spui 191.
Gadjo Dillo 16 jr., do en zo t/m wo
19.15. 21.45; vrza 19.15; zo wo
ook 14.00.
The Hanging Garden 16 jr.. dag
21.45; do ook 19.15; woook 14 00,
16.15
Hamam, il Bagno Turco 16 jr., dag.
(beh. ma) 19.15, 21.45; ma 19.15;
vrzowo ook 16.15..
Alice in Wonderland al., zo wo 14.00.
TUSCHINSKI tel. 070-3655660, Bui
tenhof 20.
The Avengers 12 jr.. dag. 12.10,
14.30, 16.40, 19.10,21.30.
Lethal Weapon 4 16 jr., dag. 12.20,
15.10, 18.10,21.00.
Six Days, Seven Nights al., dag.
12.00, 14.20, 16.50, 19.20,
21.40.
The X-Files 12 jr.. dag 16.20, 18.40,
21.20; do vr madiook 12.40
Armageddon 12 jr., dag. 11.50,
14.50. 18.00,21.10.
City of Angels 12 jr., dag. 16.30,
19.20,21.50.
Titanic 12 jr., dag. 12.30.
My Best Friends Wedding (Ladies
movie night), wo 21.40.
Jacht op de Kleintjes al Ned. ge
sproken, za zo wo 12.00,14.10
OMNIVERSUM tel. 070-3545454,
Pres. Kennedylaan 5
Everest al.. dag 13.00 (beh. ma),
15.00, 19.00,21.00.
The Living Sea al., dag. 12.00 (beh.
ma), 20.00; za zo 00k 18.00.
Alaska: Spirit of the wild al., dag.
11.00 (beh. ma), 14.00, 17.00.
Thrill Ride al., dag. 16.00, 22.00.
MS
AMSTERDAM
ison Ford en Anne Heche in 'Six days, seven nights'. Te zien in Lei-
Amsterdam, Den Haag ën Scheveningen
£VUECINERAMA 1(020)
§76
jeria 13.00,15.15.17.30.
ro«45,22 15
.EVUE CINERAMA 2
jyof Angels 16.15, 19.15, 22.00;
OOjyvrmadi 00k 13.30
PSO1 (020)6234876
^jes Miserables12.15,15.15,
|^B5: woook 21.45
pS02
;kie Brown 18.15
mary Colors 12.15, 15.15, 21.30
EENTER(020) 6236615
124 september gesloten wegens
Sv bouwing
n FwlA AMSTELVEEN (020)
Ï15
10 uflnic: do vr za di 19.30
MA 1(020)5475175
)up;eAvengers: 19.30, 22.00; za zo
Ko[ook 16.15
d0flA2
.thai Weapon 4: 18.45, 21.30; za
-'■'lio 00k 13.00,15.45
,k 1(020)6234579
eAvengers 12.45, 15.00, 17.15,
;tp(f30, 21.45
jiageddon 15.00. 18.00, 21.00;
'0 :.wrmadiook 18.00
IET (020) 6273434
piam, II Bagno Turco: 20.00,
[00, vr t/m zo 00k 18.00
e Hanging Garden: 19.30,21.30;
fnzoook 15.45
venlpoolse Bruid vrt/m zo 15.30
cen^jwiedge 0f Healing 17.30
.FILMMUSEUM (020) 5891400
dwig: 19.00, za zo wo 00k 13.00
22.00