Geen zicht op einde
staking Northwest
Sterk dalende rente zet verzekeraars op scherp
MF verlaagt ramingen
roei wereldeconomie
lilips verwacht veel van
Éndapparatuur voor pc's
Economie
'Binnen de alliantie worden piloten tegen elkaar uitgespeeld'
Overheid schaft keurmerk voor kaas af
Nieuwe 'arena' optiebeurs
'Alleenstaanden zijn de
dupe bij ABP en PGGM'
Vertragingen vliegverkeer
zullen blijven toenemen
AN DAG 31 AUGUSTUS 1998
iell en Mobil samen in Australië
terdam De oliemaatschappijen Shell en Mobil bundelen
n Australische raffinaderijen. De concerns denken dat het sa-
nwerkingsverband kostenverlagingen en efficiëncyverbete-
en oplevert, waardoor de concurrentiepositie in de regio
ietert. De Australische activiteiten hebben veel last van de
lortraffinaderijen in Azië. De samenwerking moet een jaar-
se besparing opleveren van tachtig miljoen dollar (160 mil-
n gulden) per jaar. De fusie kost ongeveeer 100 tot 150 banen,
is tien procent van het totaal.
aruda snijdt hard in eigen vlees
J arta» De Indonesische luchtvaartmaatschappij Garuda wil af
vijfduizend personeelsleden en van haar onderhoudsdienst,
maatregel is nodig om de zwaar aangeslagen onderneming
aten overleven, aldus het Indonesische persbureau Antara.
f ruda zit met schulden van in totaal vierhonderd miljoen dol-
(achthonderd miljoen gulden). Daarvan moet de maatschap
tot 2003 ongeveer 285 miljoen dollar terugbetalen, voorna-
1! lijk aan buitenlandse crediteuren. De maatschappij lijdt per
een verlies van ongeveer 240.000 dollar.
W hervat productie in Sarajevo
jj ajevo» Het Duitse autoconcern Volkswagen hervat zijn pro-
jCtie in Sarajevo. Vandaag openen VW-topman Piëch en de
18 itse minister van buitenlandse zaken Kinkel officieel de fa-
ek waar in eerste instantie tussen de vijf- en tienduizend au-
2i s van het model Skoda Felicia van de band zullen lopen.
1 oda is een van de divisies van VW. Volkswagen wil de produc-
in 2000 hebben vergroot tot 30.000 stuks. De auto's zijn be-
md voor de landen van ex-Joegoslavië en andere landen in
251 zuidoosten van Europa. Van 1979 tot 1992, toen de oorlog in
ormalig Joegoslavië begon, produceerde VW bij Sarajevo in
16 menwerking met het bedrijf TAS de Golf, de Kever en de Jetta.
J fabriek werd aan het eind van de oorlog geplunderd en com-
Jó iet vernield.
uim vier miljoen Duitse werklozen
hn« Duitsland zal over het gehele jaar genomen in 1998 onge-
4 ?r 4,3 miljoen werklozen hebben. De komende herfst zal het
ntal mensen zonder werk korte tijd onder de vier miljoen ko-
?n. maar daarna zal het door seizoensinvloeden weer stijgen.
13 it zegt directeur Jagoda van het Duitse arbeidsbureau in een
erview met de krant Die Welt. Hij acht het mogelijk dat er vol-
nd jaar een drie voor de komma zal komen te staan, maar hij
emt de gedachte dat de cijfers op korte termijn drastisch zul-
3? i dalen een illusie. De stelling van Jagoda is een teleurstelling
or bondskanselier Kohl. De Duitsers kiezen op 27 september
i nieuwe Bondsdag. Kohl zei zaterdag nog dat Duitsland de
2 mende weken getuige zal zijn van een daling van de werkloos-
id tot onder de vier miljoen.
Internationaal Monetair
j ds (IMF) begint binnenkort
een herziening van zijn ra-
2^ gen voor de groei van de
12 eldeconomie. Volgens top-
9 ïoom Mussa groeit "de we-
i economie dit jaar met iets
26 'r dan twee procent. Dat is
procent minder dan waar-
het IMF eerder uitging.
17 oewel voor dit jaar de eco-
ïische vorderingen in de
j eld al wel vastliggen, zal het
7, ds toch de raming voor het
de kwartaal verlagen en wei
die voor het derde kwartaal
tassen. Dit heeft Mussa ge-
op een grote bijeenkomst
bankiers en economen in
sas City, waar een van de
alf centrale banken van de
io inigde Staten is gevestigd.
"*et IMF ziet zich gedwongen
ramingen aan te passen
de crisis in Azië, de reces-
in Japan, de grote proble-
in Rusland en de moeilijk-
in die zich kortgeleden in
[I jns-Amerika manifesteer
den. Het duurt even voordat al
deze ontwikkelingen merkbaar
zijn in de wereldeconomie.
Daarom zullen de ramingen
voor volgend jaar sterker om
laag gaan dan voor dit jaar.
Vermoedelijk verlaagt het
IMF zijn raming voor volgend
jaar van drie naar twee procent.
Mussa betoogde verder dat Rus
land maar een klein deel vormt
van de wereldeconomie, maar
dat door de situatie daar de
vooruitzichten van Oost-Europa
en delen van West-Europa,
Duitsland in het bijzonder, wel
negatief worden beïnvloed.
De economie van Japan, de
op een na grootste ter wereld,
weegt veel zwaarder mee in de
berekeningen van het IMF. Hoe
langer de recessie daar duurt,
hoe meer invloed daarvan uit
gaat op de groeiramingen. De
situatie in Latijns-Amerika heeft
directe gevolgen voor de VS. De
Amerikaanse economie blijft in
ieder geval in 1999 ook nog ge
zond, maar het groeitempo zal
duideijk lager zijn dan het IMF
eerder aangaf, aldus Mussa.
itrdam. anp
L01 eliftend met de introductie
het computerbesturingssys-
12 n Windows 98 verwacht
16 ips een grote slag te slaan
Hl randapparatuur voor com-
;rs. In 2002 gloort een markt
120 miljard gulden. Het
jj tronicaconcern noemt zich-
leider in de nieuwe techno-
e die deze markt moet
o< nleggen.
OJ )e pc-toebehorens worden
°;ijm tussen de consumenten-
14 tronica, de computers en de
imunicatie-activiteiten van
zegt Hugh Brogan,
fd van de afdeling pc-toebe-
:ns, onderdeel van Philips
in sumenten Electronica
E), in het interne tijdschrift
1ïdial.
et gaat om mogelijkheden
de zogenoemde Universal
3'al Bus (USB) opent. Deze
.cjiniek maakt het aansluiten
randapparatuur 'zo simpel
RSONALIA
6ILBERTS (58), president-di-
eur van Aalberts Industries,
dt commissaris bij Free Re-
I Shop. Hij volgt J. VAN DEN
2 UWENHUYZEN op die af-
31 dt als commissaris.
IOERK vertrekt op 1 sep-
ber als bestuurslid van
ld in Zaandam. Hij was de
ste jaren vooral betrokken
le groei van Ahold in Azië.
erk blijft nog enige tijd be-
ikbaar als adviseur. Ahold
ft voorts B. TOBIN tot lid
de raad van bestuur be-
md. Hij is afkomstig van de
erikaahse dochter Stop
;JP en zou aanvankelijk tot
0 iseur van de raad van com-
i6 sarissen worden benoemd.
D. FLINK (44) treedt op 1 sep
tember in dienst van Schiphol
als general manager consumer
services, de dienst voor passa
giers en bezoekers van de lucht
haven. Hij volgt B. MAAS op.
Flink was zestien jaar werkzaam
bij recreatieconcern Center Par
es, het laatst als algemeen direc
teur Nederland, België en
Duitsland.
G. WITTEVEEN gaat vanaf 1
september deel uitmaken van
de hoofddirectie van Staal Bank
Holding, onderdeel van de
Achmea Groep. Witteveen was
in het verleden directeur bij
Union Bank of Switzerland.
badhoevedorp rudolf kleun
Niet alleen passagiers stranden als ge
volg van de staking bij KLM-partner
Northwest. De stakers zelf zitten ook
over de hele wereld. Ongeveer 55 van
de meer dan vijfduizend stakende vlie
gers begonnen hun acties in Neder
land. Ze vormen de dubbele be
manning van negen op Schiphol ge
parkeerde toestellen.
Zaterdag waren ze te gast in Badhoe
vedorp, bij hun collega's van de Ne
derlandse Vereniging van Verkeersvlie
gers (VNV). De bond die van de rechter
geen solidariteitsstaking mocht uitroe
pen, staat de Amerikanen met raad en
daad bij. Zo bemiddelde de VNV bij
het boeken van hotels en kunnen de
stakers via de bond naar het thuisfront
bellen.
Al Chaulk is kwartiermaker in Neder
land voor de Amerikaanse pilotenbond
ALPA. Hij benadrukt nog eens dat de
staking niet uit de lucht is komen val
len. „We hebben bijna twee jaar on
derhandeld. Als het management nu
met een goed voorstel komt, gaan we
gelijk weer aan het werk.
Volgens Chaulk hebben de vliegers
veel positieve reacties gekregen, van
het publiek en van de andere bonden
binnen Northwest Airlines. Toch er
kent hij dat er ook mensen zullen zijn
die minder begrip hebben.
De passagiers bijvoorbeeld. De lucht
haven van Minneapolis, thuishaven
van Northwest raaHe nagenoeg uitge
storven na het uitbreken van de sta
king. Honderden vluchten waren al
eerder geannuleerd. Op Schiphol bleef
de chaos overigens uit. De meeste pas
sagiers konden worden overgeboekt
naar andere vluchten.
Ook een advertentiecampagne van
Northwest zal niet tot begrip hebben
bijgedragen. Daarin is gesteld dat de
piloten gemiddeld zo'n 300.000 gulden
per jaar verdienen en daarvoor veer
tien dagen per maand werken. Chaulk:
„Dat is een verkeerd beeld. We werken
meer dagen per maand dan dat we
vliegen. Trainingen, studie, reizen van
en naar werk kost ook veel tijd. Boven
dien vergt het in Amerika heel veel in
spanning en geld om zelfs maar piloot
te kunnen worden."
Financiën zijn volgens hem ook niet
de hoofdzaak van het conflict. „Het
gaat om onze banen. Er verschyift
steeds meer werk naar regionale maat
schappijen, maar ook naar Continen
tal Airlines, de andere alliantiepartner
van KLM en Northwest. Dan kun je nu
wel veel verdienen, maar daar heb je
niet veel aan als je geen werk hebt.
Binnen de allianties worden piloten te
gen elkaar uitgespeeld. Het is jammer
dat de Nederlandse rechter dat niet
wilde inzien en de VNV verbood te sta
ken."
Chaulk heeft zelf aan den lijve onder
vonden wat het is om als vlieger werk
loos te raken. Bij een vorige bezuini
gingsronde verloor hij zijn baan bij
Northwest. Vervolgens werkte hij twee
jaar bij de KLM en woonde toen in Ku-
delstaart. Hij spreekt sindsdien een
mondjevol Nederlands.
Chaulk speculeert niet over de duur
van de staking. Gisteren liet president
Clinton al weten nog niet te willen in
grijpen. Volgens Chaulk hoopt de di
rectie dat de vliegers doordat ze ver
van huis en haard zijn, de moed eerder
verliezen. De stakers zijn echter van
plan om na 48 uur verblijf in den
vreemde naar huis te gaan. En dan
heeft Northwest weer een probleem
om de dienstregeling snel op gang te
krijgen.
Schiphol niet in de problemen door acties
Het einde van de staking van piloten bij KLM-partner
Northwest Airlines is nog niet in zicht. Northwest heeft in
ieder geval tot en met morgen alle vluchten geannuleerd.
Ook als de staking snel afloopt, duurt het nog dagen
voordat de dienstregeling weer normaal is. In de Verenig
de Staten strandden afgelopen zaterdag 70.000 passa
giers. Op Schiphol bleven problemen uit.
schiphol rudolf kleun-anp
Volgens een KLM-woordvoer
der waren de reizigers goed op
de hoogte van de stakingsdrei
ging. KLM en Northwest, die
een gezamenlijke dienstregeling
hebben op de routes naar Ame
rika, hebben de afgelopen we
ken een waar media-offensief
gevoerd om alle betrokkenen op
de hoogte te brengen. „Er had
den ongeveer 2.500 mensen op
Schiphol kunnen staan. Uitein
delijk waren het er tussen de
100 en 150 die we hebben moe
ten opvangen. In de loop van
het weekeinde hebben we zelfs
de extra omboekingsdesk geslo
ten, omdat het zo rustig was."
Northwest Airlines zegt als
gevolg van de staking dagelijks
54 miljoen dollar aan omzet mis
te lopen. De KLM heeft de scha
de nog niet becijferd. „Dat kan
ook pas achteraf, maar het gaat
zeker om een groot bedrag." De
KLM-woordvoerder constateert
dat veel mensen hun reisplan
nen kennelijk hebben aange
past. De vluchten naar Amerika
zitten niet vol. „En we voeren
ook geen extra vluchten uit. Dat
kan ook niet, want we hebben
de 'besmet werk verklaring'
aanvaard.
Wanneer de onderhandelin
gen tussen vliegers en North
west worden hervat, was van
morgen nog niet duidelijk. Wel
heeft het Witte Huis al laten we
ten dat als er op 7 september
nog wordt gestaakt, president
Clinton een afkoelingsperiode
van zestig dagen kan inlassen.
Dat deed hij vorig jaar ook toen
Op zes Amerikaanse luchthavens vormden stakende vliegers van Northwest picket-lines. De luchthavens van
Minneapolis en Memphis, waar Northwest goed is voor tachtig procent van de activiteiten, waren uitgestor
ven. foto reuters
bij American Airlines werd ge
staakt. Struikelblok in de onder
handelingen is met name de
looneis. De vliegers zelf onder
strepen dat hel daar niet alleen
om gaat. Ze willen ook baanga
ranties en afspraken om te
voorkomen dat werkgelegen
heid weglekt naar andere allian
tiepartners.
alkmaar cpd
De kwaliteit van de kaas is in
het geding sinds per 1 augustus
de verplichte rijkskeuring voor
veel kaassoorten is komen te
vervallen. Kaasproducenten
kunnen zelf beslissen of ze hun
kaas nog laten keuren door het
Centraal Orgaan voor Kwali
teitsaangelegenheden in de Zui
vel (COKZ).
De consument hoeft zich vol
gens COKZ-directeur Pette geen
zorgen te maken. „De overheid
treedt terug bij de kwaliteits
controle, maar de controle op
voedselveiligheid en gezond
heidsaspecten blijft bestaan."
Het afschaffen van het Rijks
keurmerk geldt vooralsnog niet
voor alle kazen. „De keur van
Goudse, Edammer en Commis
siekaas blijft nog enige jaren ge
handhaafd in verband met het
grote exportbelang en het goede
imago van deze Nederlandse
producten", aldus Pette. Maar
uiteindelijk vervalt ook daar het
keurmerk.
Pette voorspelt verschuivin
gen in de zuivelwereld, maar
verwacht geen paniek. Zo kiest
kaasmaker Cono uit Midden-
beemster er voor om het Rijks
keurmerk vrijwillig te handha
ven, al zal waarschijnlijk ook ge
werkt worden aan eigen keur-
methoden.
Nu het mogelijk is om kazen
te produceren die aan andere
kwaliteitseisen voldoen, ver
wacht Pette de komst van nieu
we kaassoorten. „Daarnaast zal
er meer ruimte zijn voor diffe
rentiatie binnen Nederland en
de ontwikkeling van private
merken of eigen keurmerken.
De nieuwe voorschriften zijn
overigens tijdelijk en vervallen
in 2004. De overheid trekt zich
stap voor stap terug en uitein
delijk zal het zuivelbedrijfsleven
toewerken naar eigen kwali
teitssystemen.
den haag gpd
als het indraaien van een lamp'.
Geen ingewikkelde installa-
tieprodecures meer. Geen pro
blemen meer met software die
het aan het computer gehangen
apparaat moet herkennen. Met
USB kan er ook veel meer digi
tale informatie de computer in
en uit dan met de traditionele
'poorten', van de computer.
Windows 98 kan het allemaal
aan.
Philips denkt dat met deze
technologie de computer een
steeds grotere plaats in het da
gelijks huishouden zal krijgen.
Scanners, draadloze muis, toet
senborden geschikt voor af
standsbediening, bediening
voor de spelletjescomputer op
infra-rood, een digitale camera,
digitale speakers. Wel 127 appa
raten kunnen met UBS tegelijk
aan één computer worden ge
hangen. De divisie halfgeleiders
maakt al USB-chips en zegt
concurrent Intel voor te zijn.
PCE maakt de randapparatuur.
Amsterdam De nieuwe apparatuur voor de optiebeurs wordt geïn
stalleerd. Op 5 oktober gaat de optiebeurs volop draaien in een ver
bouwde effectenbeurs op Beursplein 5. De optiehandelaren doen hun
werk nu nog vanaf hun behuizing aan het Rokin. De nieuwe plek gaat
Option Futures Pit heten. De Pit is een 'arena' waar zowel in opties
als in futures wordt gehandeld. Eerder was dat alleen mogelijk door
van de ene beursvloer naar de andere te rennen. De Pit brengt de han-
delsvloeren als het ware bij elkaar. Ook Chicago en Londen werken op
deze manier. foto anp marco okhuizen
Als zc zonder partner en kinder
loos blijven tot hun 65e zien ze
daar dus geen cent van terug.
De collectieve pensioenrege
ling is gebaseerd op het solida
riteitsbeginsel. Maar volgens De
Zwaan is dat 'ongewenst' en
niet meer van deze tijd. „Vroe
ger was het alom geaccepteerd
dat alleenstaanden meebetaal
den. Maar wij willen af van dat
automatisme."
Bij een aantal werkgevers be
staat inmiddels een pensioenre
geling waarbij alleen mensen
met een partner premie betalen
voor het nabestaandenpen
sioen. Maar bij het ABP (ambte
naren) en PGGM (zorgsector)
betalen alleenstaanden nog
mee. CISA klaagt beide fondsen
daarom aan. De NMa moet
gaan uitmaken of ABP en
PGGM misbruik maken van
hun machtspositie. De verze
kerden zijn namelijk via hun
baan verplicht bij deze fondsen
aangesloten.
De belangendub van alleen
staanden CISA gaat de pen
sioenfondsen ABP en PGGM
aanklagen bij de Nederlandse
Mededingingsautoriteit (NMa)
en de Commissie Gelijke Be
handeling. De Stichting Cen
trum voor Individu en Samenle
ving vindt dat alleenstaanden
door de pensioenfondsen wor
den gediscrimineerd, doordat
zij moeten meebetalen aan de
pensioenen voor nabestaanden
van verzekerden.
„Alleenstaanden zijn ver
plicht zich te verzekeren tegen
een jisico dat ze nooit zullen lo
pen. Ze laten immers niemand
achter die een nabestaanden-
uitkering nodig heeft", zegt CI-
SA-directeur De Zwaan. Volgens
hem gaat een derde van de ge
zamenlijke pensioenbetalingen
door de Nederlandse pensioen
fondsen naar nabestaanden. Al
leenstaanden betalen mee aan
de extra premie die dat vergt.
brussel anp
dingscentra zijn verantwoorde
lijk voor de meeste vertragin
gen. Kapotte vliegtuigen en fou
ten in de organisatie van de
luchtvaartmaatschappijen ko
men op de tweede plaats. Het
weer is maar voor een klein deel
verantwoordelijk voor hel leed.
De AEA pleit al jaren voor een
Europees systeem van luchtver-
keerscontrole in plaats van de
lappendeken van nationale
vluchtleidingscentra. Neumeis-
ter roept de politiek op een bre
dere visie op het Europese
luchtruim le ontwikkelen.
Hij neemt er geen genoegen
mee dal het percentage vertra
gingen gemiddeld niet is opge
lopen terwijl het vliegverkeer
sinds 1990 met veertig procent
is gestegen. „We zijn weer terug
bij 1989. 'Poen werd de politiek
gewaarschuwd en traden er ver
beteringen op. Nu zijn we weer
terug bij af."
De vertragingen in het vliegver
keer in Europa blijven toene
men. De eerste zes maanden
van dit jaar liep meer dan twin
tig procent van de vluchten een
vertraging op van langer dan
vijftien minuten. Juni was met
29,1 procent het dieptepunt.
„De trend verslechtert. Het
culmineert in deze verschrikke
lijke juni-cijfers", zegt secreta
ris-generaal K. Neumeister van
de AEA, de associatie van 27 Eu
ropese luchtvaarmaatschappij
en waarbij ook de KLM is aan
gesloten. Hij stelt dat 1998 een
zwart jaar wordt.
De juni-cijfers zijn de afgelo
pen negen jaar niet zo slecht
geweest en staan op de tweede
plaats van hoogste percentage
vertragingen. In juni 1989 was
het met 30,8 procent vertragin
gen nog slechter.
De luchthavens en vluchtlei-
den haag anp
De sterk dalende rente kan op
termijn negatieve gevolgen heb
ben voor de pensioenen en ver
zekeringsbedrijven. Reden voor
het Verbond van Verzekeraars
(VNV) om de gevolgen voor de
branche in kaart te brengen.
Sinds de crisis in Azië om zich
heen greep, steken beleggers uit
die regio hun geld in 'veilige'
Europese staatsobligaties. Door
de toestroom gaat de rente om
laag. Het rendement op tienjari
ge staatsobligaties schommelt
inmiddels rond de 4,3 procent.
Begin dit jaar was dat nog vijf
procent. Huiseigenaren wrijven
zich in de handen, want ook de
hypotheekrente daalt.
Keerzijde van een structureel lg-
ge rente is dat verzekerings
maatschappijen en pensioen
fondsen kunnen worden ge
dwongen hun premies te verho
gen. Verzekeraars gaan er tot nu
toe vanuit dat ze per jaar een
rendement van vier procent
kunnen behalen op hun bezit
tingen. Deze zogeheten reken-
rente wordt vastgesteld door de
controleur van de verzekerings
branche, de Verzekeringskamer
uit Apeldoorn. De rekenrente is
de afgelopen twintig jaar niet
veranderd, omdat de rente op
de kapitaalmarkt altijd boven
die magische grens bleef han
gen. Alleen direct na de oorlog
daalde de rente even onder de
vier procent.
De lagere rente is vooral van be
lang voor de verzekeringen met
een gegarandeerde eindop-
brengst (lijfrentes, koopsompo
lissen). „De branche gaat ervan
uit dat hun beleggingen per jaar
een rendement opbrengen van
vier procent", legt een woord
voerder van de Verzekeringska
mer uit. „Wordt de rekenrente
verlegd tot bijvoorbeeld 3,5 pro
cent, dan missen ze een stuk
opbrengst. Het ontbrekende
deel moeten ze ergens vandaan
halen. Dus moeten ze er meer
geld voor reserveren
Zijn organisatie heeft voorals
nog geen reden om de reken
rente aan te passen. Pas als de
kapitaalmarktrente lang onder
de vier procent blijft hangen,
komt de toezichthouder in ac
tie. Helemaal negeren kan Apel
doorn de daling niet. De des
kundigen binnen de Verzeke
ringskamer kwamen onlangs bij
elkaar om zich beraden over de
snelle daling.
Ook pensioenfondsen hanteren
de vier-procentsregeling. Als de
rente jarenlang onder de vier
procent blijft hangen, komen er
problemen, voorspelt directeur
Huibrechtse van SFB Vermo
gensbeheer. „Dat gaan of de
pensioenpremies omhoog, of
worden de pensioenen ver
laagd, hoewel dat laatste on
haalbaar is."
Voor het Pensioenfonds voor de
Bouw, dat door het SFB wordt
beheerd, vallen de gevolgen in
eerste instantie nog mee. De
beleggingen in obligaties zijn
beperkt, terwijl de portefeuille
ook nog uit leningen bestaat
met een hoger rendement. „De
portefeuille wordt niet in één
jaar in zijn geheel afgelost en
hoeft dus niet in zijn totaliteit
tegen die lage rente worden
herbelegd."
Huibrechtse vindt wel dat de
huidige rentedaling erg snel
gaat maar spreekt niet van 'acu -
te paniek'. In zijn ogen zijn er
voor een pensioenfonds genoeg
alternatieven in de vorm van
beleggingen op de aandelen
markt en in de vastgoedsector.