Cellist bevangen
door 'grandeur'
5aarden zonder plankenkoorts
patje meer spirit
ad wel gemogen
Cultuur Kunst
lusici en luisteraars genieten evenveel
Cabaretschrijver zocht schok der waarheid
Voortijdig vertrek chefdirigent NPO
UNPAG 17 AUGUSTUS 1998
M RIJSDAM, 071 -5356444, PLV CHEF AD VAN KAAM 071-5356443
jÜCENSIE LIDY VAN DER SPEK
pncert door Kinder- Jeugdkantorij
ptenwalde (D), o l.v Ceorg Popp
,d 15/8. Dorpskerk. Voorschoten
jwoorschoter Dorpskerk is
1990 een multifunctioneel
dat zaterdagavond be-
[vverd door een grote groep
eren uit de voormalige
De Kinder- en Jeugdkan-
uit Fürstenwalde verschilt
de buitenkant niets van het
ie het beste jeugdkoor uit
.eidse regio, hip en eigen-
3 Maar zangtechniek en in-
:etatie verschillen hemels-
I, Is het hier 'in' om aan
elke noot een wat zompi-
taai te geven, te wiebelen,
ien of te deinen, dit koor
helder en strak (eerlijk ge-
een enkele keer op het
af) en staat gewoon pas op
aats.
:t programma is helemaal
makkelijk of doorsnee,
jtz, Telemann en Handel
vertegenwoordigd, maar
Distier (1908-1942), Kret-
(1929-1986) en Lahu-
(1886-1975). Er wordt a
pella gezongen in complexe
811 rstemmigheid, of met een
elend aantal instrumenten.
- denin het programma staat
ance Parade trekt meer bezoekers
de uitsmijter 'die grosze Flut'
van Günther Kretzschmar, het
'sprookje' over Noach, de ark,
het beestenspul en de grote
zondvloed die God riep over de
aarde.
De muziek van deze cantate
is ondanks het drama simpel,
lichtvoetig, vrolijk. Afwisselend
zeggen twee sprekers de tekst
en zingt en speelt de kantorij
over gevoelens, emoties, be
wondering en verwondering. De
Orff-instrumenten, hoofdzake
lijk allerhande xylofoons, klin
gelen en klokken, de gitaar ver
telt het verhaal mee. En dat
heeft een happy end, tenminste
voor de Noachfamilie en haar
diergaarde.
Het jeugdorkest met strijkers
en dwarsfluiten in 'Grave und
Gayment' uit Telemanns Sonate
in B heeft veel te vertellen. Ze
maken echt muziek. De celliste
is het cement dat elk steentje in
een mooi gestructureerde mo
zaïek bijeenhoudt. Ook de bla
zers hebben al veel weet van
een mooi coloriet in Handels
'Satze für Blaser'. De hele avond
ademt toewijding, muzikaliteit,
saamhorigheid. Maar een beetje
meer zuurstof had gemogen:
wat flitsender contrasten in dy
namiek en programmakeus,
een spatje meer spirit.
TERDAM ANP
Fast Forward Dance Parade in het centrum van Rotterdam
ft meer bezoekers dan vorig jaar getrokken. De politie schat het
tal toeschouwers tussen de honderd- en honderdvijftigduizend,
af een uur zaterdagmiddag reden vrachtwagens met enorme
lidsinstallaties in een kilometerslange colonne door het cen-
■j n. De Rotterdamse Dance Parade is het kleine broertje van de
4^jjkse Love Parade in Berlijn. Vorig jaar trok de parade voor het
door de Maasstad. Het evenement trok toen meteen al hon-
Iduizend bezoekers. Het aantal deelnemende trucks was dit
dertig.
Yo-Yo Ma, Boccherini en Bach in Leidse Stadsgehoorzaal
Als de immer goedgehumeurde, wereldberoemde cellist
Yo-Yo Ma de grote zaal binnenloopt is hij bevangen door
de gerestaureerde grandeur en de lichtjes van de Stads
gehoorzaal: „Amazing." Het is waarschijnlijk liefde op
het eerste gezicht en dat wederzijds. Want de eerste keer
dat de tienvoudige Grammy Award-winnaar in de con
certzaal aan de Breestraat gaat spelen wordt meteen voor
de eeuwigheid vastgelegd.
Ton Koopman en Yo-Yo Ma in de Stadsgehoorzaal: „Buiten de grenzen van het standaardrepertoire n
maken." foto taco v
LEIDEN PABLO CABENDA
Naast de natuurlijke charme
van het gebouw zijn er kabels,
camera's en allerhande opna-
me-apparatuur. Het middenge
deelte van de zaal is vrijgemaakt
voor het Amsterdam Baroque
Orchestra, een klavecimbel en
een zielig achttjende eeuws or
geltje. Deze hele week nemen
cellist en orkest in een unieke
samenwerking vier celloconcer
ten van de Italiaanse barokcom-
ponist Boccherini en een aantal
voor cello bewerkte Bachcanta-
tes op. Het moet uiteindelijk re
sulteren in twee cd's die vol
gend jaar uitkomen.
Verguld is Bart Vieveen met
dit hoog bezoek. De pr-man van
de Stadsgehoorzaal heeft name
lijk grote bewondering voor de
ambassadeur van de klassieke
muziek. Maar als je vraagt of dit
betekent dat in de toekomst
nog meer artiesten van het kali
ber Ma gaan aantreden in de
Stadsgehoorzaal moet hij wel
even relativeren. „De bekendste
artiesten zullen toch altijd naar
het Amsterdamse Concertge
bouw uitwijken als ze op tour
nee Nederland aandoen. Maar
we krijgen er in elk geval meer
naamsbekendheid door, en een
unieke gebeurtenis blijft het."
Een gebeurtenis die te dan
ken is aan de akoestiek van de
negentiende-eeuwse muziek
zaal. Wat Vieveen betreft kun je
de Stadsgehoorzaal scharen in
het rijtje: Concertgebouw Am
sterdam, de Vereeniging in
Nijmegen, en het Concertge
bouw in Haarlem. En Vieveen
staat daarin niet alleen. Dirigent
Jaap van Zweden, blokfluitist
Frans Brüggen en de artistiek
leider van het Amsterdam Baro
que Orchestra, Ton Koopman,
zijn het roerend met hem eens.
Koopman is ook degene die de
Amerikaanse cellist naar Neder
land haalde voor opnames. Op
names die het ensemble ge
woonlijk in de kerk maakt, maar
die door de kwaliteit en de be
schikbaarheid deze keer dus in
de Stadgehoorzaal plaats heb
ben.
Bachcantates
Koopman met zijn ensemble is
al sinds '94 bezig met het opne
men van alle Bachcantates (67
cd's). Hij ontmoette Ma in '95
bij zijn Carte Blanche concerten
in het Amsterdamse Concertge
bouw. „We hadden toen samen
een Bachconcert verzorgd en
dat was zo goed bevallen dat hij
vroeg om eens samen iets op te
nemen. Zoals meestal ging er
een hele periode overheen
voordat we via platenmaat
schappij Sony iets te horen kre
gen. Toen het eenmaal zover
was, liet Ma de keus voor de
stukken geheel aan ons. Uitein
delijk zijn het vier celloconcer
ten geworden van Boccherini.
Omdat opnames daarvan vrij
zeldzaam zijn - sommige delen
van de partituur moesten we
zelfs van microfiche bemachti
gen - en omdat het goed past in
onze opzet te zoeken naar wat
onbekender barokmateriaal. De
cantates vallen weer mooi sa
men met ons Bachproject en de
manier waarop Ma buiten de
grenzen van het standaardre
pertoire muziek wil maken."
Niet alledaags is het zeker.
Koopman heeft namelijk be
paalde zangpartijen van koralen
en soli speciaal voor cello be
werkt. Om de authenticiteit van
de opnames te waarborgen
heeft Ma zijn peperdure Da-
vidoff Stradivarius (ooit in het
bezit van Jacqueline du Pré) om
laten bouwen tot een barokcel-
lo. Dit worden de eerste opna
mes die hij met dit instrument
maakt. Volgend jaar februari, als
de vier celloconcerten hun pre
mière beleven in het New York-
se Lincoln Centre, moeten bei
de cd's op de markt zijn.
'eede Delft Chamber Music Festival nu al succes
AAD VAN DER VEN
zich naar Museum Het Prinsenhof
»dt om één van de concerten bij te wo-
voelt zich al snel opgenomen in een
familie. Saamhorigheid en collectief
lousiasme zijn voorwaarden voor het
a :es van zo'n kortstondig, intensief zo-
festival als het Delft Chamber Music
ival. De handen van de musici lijken te
en wanneer zij de Van der Mandelë-
betreden. Zo kan het gebeuren dat Mi-
fl Collins, één van 's werelds beste kla-
ttisten, even een klein partijtje in Ravels
oduction et Allegro' voor zijn rekening
mt, naast zeven andere musici. En dat
bekende altvioliste Nobuko Imai de
ede altpartij speelt in Mozarts* Strijk-
atet in g, samen met de jonge musici
hetAuryn Streichquartett.
elden komt het voor, dat een muziekfes-
meteen zo'n succes is als het Delft
imber Music Festival. Alles zat vorig jaar,
het voor het eerst werd gehouden,
Ook dit jaar ondergaat het publiek
waarvoor het naar Het Prinsenhof is
gekomen: programma's van een duizeling
wekkende veelzijdigheid, uitgevoerd door
musici die elkaar inspireren en opzwepen
en mede daardoor tot vaak uitzonderlijke
prestaties komen.
Hoogtepunten tijdens het eerste week
einde waren onder meer Debussy's Eerste
Rapsodie voor klarinet en piano (Michael
Collins en Lars Vogt), de Sonate voor viool
en cello van Ravel (Mihaela Martin en Frans
Helmerson) en Poulencs Sonate voor viool
.en piano (Isabelle van Keulen en Ronald
Brautigam). Een bijzondere gebeurtenis
was bovendien de bezielde uitvoering van
Messiaens 'Quatuor pour la fin d'un temps'.
Veel werk wordt tijdens dit festival verzet
door het Auryn Streichquartett, een jong
ensemble uit Keulen. De uitvoering van*
Mozarts Strijkkwintet in g tijdens de ope
ningsavond getuigde meteen van ernst en
toewijding van dit gezelschap. Samen met
de pianist Philippe Cassard werden een dag
later alle remmen losgegooid in Dvoraks
Pianokwintet.
Dat de vier strijkers uit Keulen veel tem
perament bezitten, maar vooralsnog een
zekere subtiliteit ontberen was gisteren te
merken in Ravels 'Introduction et Allegro'.
Daarin was het de Nederlandse harpiste
Godelieve Schrama, die iedereen verblufte
door haar muzikaliteit en bovenal door de
diepe klank die zij aan haar instrument kan
ontlokken.
Hoewel we onmogelijk kunnen spreken
van een gelijke gerichtheid van al die musi
ci, viel toch de prestatie van één van de gas
ten van Isabelle van Keulen een beetje uit
de toon. Het pinnige pianospel van Bella
Davidovich, onlangs in Amsterdam gehul
digd vanwege haar zeventigste verjaardag,
kwam in een sonate van Mozart in botsing
met de lichte, onnadrukkelijke speelwijze
van de organisatrice van dit festival. Terwijl
ook twee delen uit Debussy's korte suite
'Children's Corner' - als programmakeuze
bovendien een tikje belachelijk - niet be
paald verfijnd klonken.
Maar dat was dan ook het enige tot dusver
aan te merken op dit festival, waarvan de
muzikale schoonheid en de geest van spor
tiviteit nog tot en met aanstaande zondag
avond kunnen worden ondergaan.
ïCENSIE SABINE VAN DEN BERG
stelling DierEnRijk door Circustheater
Mayka Gezien: 16/8, Leidse
Hout, Leiden.
arden en een varken, een
ik met oplegger: we konden
niet kwijt.' Voorafgaand aan
fantasierijke gratis familie-
rstelling die gistermiddag in
leidse Hout speelde, gaf de
kgroep Leidsehouttheater
ge uitleg. Bijna twee decen-
streven deze theaterliefheb-
naar ingebruikstelling van
gelijknamige openlucht-
atertje bij het theehuis. Toch
asten ze voor deze keer uit-
naar een naburig gras-
omdat de artiesten die nu
raden een hele kinderboer-
vanstal haalden.
'ok het publiek had ruimte
lig Honderden volwassenen
kinderen verzamelden zich
an voor de houten tribune
"jl opgewekte melodietjes
le luidsprekers schalden. De
■e meegebrachte paarden
'den geen last van planken-
Ns en keken wat onverschil-
r°or zich uit terwijl zij achte-
een bosje hooi vermaalden,
als vanuit een muziek-
en hanengekraai kondig
een nieuwe dag aan. Het
dat twee jaar geleden tij-
het Oerolfestival op Ter-
dling hoge ogen gooide, be-
beschilderde vrachtauto
d gebruikt als boerenwoning
een smoezelige boer en een
"Ie boerin met klittend haar.
Paulo en Mayka leegden
uitgebreid hun po voordat
""f 1 dekten om het bees-
Deftige dame in jurk met split wordt door de boer aan een been en in haar slip uit de waterput gevist, foto
taco van der eb
tenspul te voederen. De rest van
de eerste helft zouden zij hun
gasten met mime vermaken.
Geen tekst kwam eraan te pas.
Dat hadden de typetjes die ka
rakteristiek werden neergezet
ook niet nodig. Kostelijk waren
de slapstickachtige acts. Paulo
kreeg een acrobatische ruzie
met een ladder en Mayka stort
te, in haar rol van deftige dame
in jurk met split, in een water
put. Toen de boer haar eruit
wilde takelen, bungelde zij aan
een been en in haar slip. Het
varken verscheen niet ten tone
le omdat wat kinderen zodra
zijn hok openging bijna naar
binnenkropen, maar ook zon
der dat Knorri zijn snuit liet
zien, bleef er van alles te bele
ven.
Na de pauze, bijvoorbeeld,
werd het boerenerf een circus
piste. Vooraf waarschuwde
Mayka de kinderen. Ze vertelde,
nu wel in woorden, dat haar cir
cusnummer met een van de
witte hondjes veel plaats vereis
te. Paulo vroeg de aandacht met
zijn paardendressuur, tot on
vrede van de expressieve dame
met het hondje die tussen haar
kousenband zo nu en dan een
hondensnack vandaan toverde.
Een zorgvuldige aaneenscha
keling van speelse muziekfrag
menten begeleidde twee spran
kelende uurtjes waarin niet het
woord, maar lichaamstaal de
hoofdrol speelde en eeri com
plete dierentuin, waartoe ook
een konijn, een schaap en een
eend behoorden, rustig rond
scharrelde. Al was de werkgroep
Leidsehouttheater nu graag uit
'zijn huisje' gegaan. Volgens de
aankondiging is de voorstelling
van volgend jaar gewoon weer
in het theatertje: 'Want daar ligt
onze liefde'.
Guus Vleugel 1932-1998
'Cabaret is op zijn toppunt de
schok van het ware'. Guus
Vleugel is deze door hemzelf
geformuleerde definitie van ca
baret altijd trouw gebleven. Af
gelopen woensdag overleed de
tekstschrijver die dit theater
genre in de jaren zestig een
nieuwe impuls gaf en de basis
legde onder de grote carrière
van Jasperina de Jong.
Vleugel werd op 29 april 1932
geboren in Zeeland, net als zijn
grote voorbeeld Annie M.G.
Schmidt. Na zijn examen aan
het gymnasium wilde hij Frans
studeren, een excuus om in het
vrijere Amsterdam te kunnen
wonen, de stad die hem later
eindeloos zou inspireren.
In de hoofdstad wordt hij ont
dekt door Wim Sonneveld, die
hem voor zijn cabaret enkele
teksten laat schrijven. Belang
rijker is zijn ontmoeting in
1962 met Eric Herfst, een van
de oprichters van Cabaret Lu-
relei. Daar krijgt hij de kans
zich te ontwikkelen tot de
tekstschrijver die zijn publiek
keihard confronteert met de
wonderlijke waarheid van de
snel veranderende wereld van
de jaren zestig. Daar ook vindt
hij in het intieme Lureleithea-
ter aan de Leidsekade zijn ge
droomde podium en de vertol
kers van zijn even messcherpe
als speelse analyses: Frans Hal-
sema, Sylvia de Leur, Adèle
Bloemendaal, Marjan Berk,
Leen Jongewaard, Gerard Cox
en bovenal Jasperina de Jong.
De doorbraak van Guus en Jas
perina komt in 1962, als Jaspe
rina het ICC-concours wint
met een door Han Reiziger ge
toonzet liedje over Telemiep,
de callgirl. Een gewaagd onder
werp voor die dagen, want de
omroepen durven uitzending
niet direct aan. Telkens weer
ziet hij kans om de heilige
huisjes waarin seks, religie en
koningshuis schijnbaar onaan
tastbaar vertoefden, omver te
halen en zaken te belichten
vanuit een altijd weer volstrekt
onverwachte hoek. Want ge
zag, normen en waarden staan
in die jaren zestig meer dan
ooit ter discussie. Terecht naar
later zou blijken.
Sommige teksten worden zelfs
voorpaginanieuws, zoals het
Guus Vleugel in 1975.
lied 'Arme Ouwe' waarin ko
ningin Juliana centraal staat.
Toen Gerard Cox dat in 1966
zong tijdens een inspeelvoor-
spelling in het Betuwse Tiel,
liepen er meteen honderd be
zoekers de zaal uit. Het leverde
een proces-verbaal op wegens
majesteitschennis, maar geen
veroordeling.
Het blijkt een lied te zijn vol
mededogen waarin de konin
gin wordt voorgesteld als een
oude lieve moeder, die zich
steeds maar weer de onzinnige
aandacht van het hele volk
moet laten welgevallen. Cox
zingt dat hij daarom toch maar
geen rookbom naar haar Gou
den Koets zal gooien: 'Arme
ouwe, blijf maar zitten op je
troon'.
Woede veroorzaakt ook de tan-
archieffoto anp
go 'God is niet Dood', eveneens
gezongen door Cox. En wat te
zeggen van de sketch Nieuwe
Buren, waarin een Amsterdam
se volksvrouw bij de gemeente
klaagt over de mensen met wie
ze sinds kort haar trapportaal
moet delen: 'U weet hoe die jo-
denmensen zijn en tenslotte
moeten we over dezelfde trap'.
Kortom: Vleugel mocht de
naoorlogse hypocrisie graag af
straffen en dat kwam soms
hard aan.
Net als later met zijn toneel
stuk Sebrenica. Hij schreef hét
samen met zijn vriend Ton
Vorstenbosch en streek daar
mee menigeen met dit beeld
van een naïef opererend Ne
derlands leger en thuisfront
pijnlijk tegen de haren in. Maar
hoe actueel nog is dat stuk voor
wie vandaag de krant leest.
Ook hier geldt dat zijn tekst het
hoogtepunt bereikt als het pu
bliek geschokt raakt.
In 1970 brengt Jasperina haar
eerste soloprogramma, waar
voor Vleugel zo'n beetje alles
schrijft. Maar de jaren zestig
zijn voorbij en de vernieuwers
van toen maken deel uit van de
gevestigde orde. Vleugel laat
een licht veranderende toon
horen. Hij schrijft voor de show
juweeltjes als de hilarische
blues over een non die aan de
hasj gaat. In 1971 schrijft hij
ook het programma 'Moeder,
er komt een bevolkingsexplo
sie. Ja kind, dat zal me een klap
geven'. Een spannende titel,
maar het wordt een flop en het
einde van Lurelei. Het doet het
zelfvertrouwen van de vaak on
zekere Vleugel geen goed.
Toch schrijft hij in 1973 de vol
gende show van Jasperina.
Links is aan de macht, Neder
land spreekt een andere taal en
Vleugel lijkt geen doel meer te
hebben voor zijn scherpte.
Maar even magistraal als teke
nend daarentegen is 'Dobbe
dobbe dobbe', een liedje over
de moegestreden en nu futloze,
uitgeraasde en blasé geworden
generatie van de jaren zestig.
Het liedje wordt onderscheiden
met de Louis Davidsprijs. Bo
vendien krijgt Vleugel dat jaar
voor zijn totale cabaret-oeuvre
de Van der Hoogtprijs. Die eer
markeert ook het einde van de
samenwerking tussen de onze
kere auteur en de perfectionis
tische Jasperina de Jong. Ruzie
maakt een einde aan samen
werking en Vleugel verliest
daarmee zijn vertolkster bij uit
stek.
Hij begint dan vooral toneel te
schrijven, zoals het veelgepre
zen 'Sterke drank in Oud-Zuid'.
Maar de successen van vroeger
blijven uit. Vleugel schrijft na
de breuk nog wel kritieken en
doet van zich spreken met ro
mans als 'Een valse nicht'.
Maar hij zal toch vooral in de
herinnering voortleven als de
man die het Nederlands caba
ret in de jaren zestig en zeven
tig voorzag van onsterfelijk
mooi repertoire.
HAARLEM ANP
David Porcelijn vertrekt als chefdirigent bij.
het Noordhollands Philharmonisch Orkest.
Het bestuur van het orkest en Porcelijn
hebben besloten de samenwerking met in
gang van het seizoen 1998/1999 te beëindi
gen.
Reden van het vertrek van de dirigent is
een verschil van inzicht over „de wijze van
uitvoering en de fasering van het te voeren
beleid", zo meldt het NPO. Het bestuur van
het orkest benadrukt dat Porcelijn, die in
1995 bij het orkest begon, erin is geslaagd
het peil van het NPO te verhogen. NPO-di-
cecteur S. Paardekooper wil verder geen
commentaar geven op de kwestie.
Concerten voor het aanstaande seizoen
die door Porcelijn zouden worden gediri
geerd, worden door gastdirigenten overge
nomen. Het NPO gaat zo snel mogelijk op
zoek naar een nieuwe chefdirigent.
David Porcelijn gaat zich concentreren
op zijn werkzaamheden in Australië bij het
Adelaide Symphony Orchestra en het
Tasmanian Symphony Orchestra. Ook is hij
gastdirigent bij andere orkesten.
