Swaab en de complexe hersenen Afpersing achter gesloten deuren Binnenland DINSDAG 11 AUGUSTUS 1998 346 - - Mijn werk bestaat voor negentig procent uit frustratie, de voldoening zit in tien procent' Chinese jongeren in ons land zijn verwesterd. Ze spreken vloeiend Nederlands, volgen over het algemeen goede opleidingen, dragen moderne kleding en hebben Nederlandse vrienden. Maar als de afpersing van restauranthouders door de Chinese maffia ter sprake komt, reageren ze net als hun ouders. „Je kunt beter een paar duizend gulden betalen dan dat je problemen krijgt." De dubbele moord die onlangs in een Haags restaurant werd gepleegd, lijkt hen gelijk te geven. De maffia lacht echter in zijn vuistje om deze houding. Volgens Hong zijn bij de af persingspraktijken veel illegaal in Nederland verblijvende Chi nezen betrokken. „Ze worden hier naartoe gelokt door men sensmokkelaars, die het doen voorkomen alsof Nederland het paradijs op aarde is. Ze betalen soms wel twintigduizend gul den voor de reis en de valse pa pieren. Als ze hier komen, wor den ze aan hun lot overgelaten en dan blijkt Nederland niet zo paradijselijk te zijn. Maar ze moeten wel de gemaakte schul den afbetalen. Zo worden ze een gemakkelijke prooi voor de criminele bendes. Chinezen die met afpersing te maken hebben gehad, stappen volgens Hong niet snel naar de politie. „Ze zijn bang voor wraak. En de politie kan hen natuurlijk niet de hele dag be schermen." Politie en justitie hebben nog niet veel zicht op het fenomeen van de georganiseerde Chinese criminaliteit in Nederland. Ie dereen weet dat het bestaat, maar niemand weet hoe groot het probleem is en hoe de ben des precies te werk gaan. Dat heeft te maken met de traditio nele geslotenheid van de Chine se gemeenschap en met het feit dat de Chinese criminaliteit binnen het eigen circuit blijft. Uit het rapport 'Inzake Op sporing' van de commissie-Van Traa uit 1996 blijkt dat 'De Chi nese maffia' niet bestaat. Er is sprake van een aantal min of meer georganiseerde bendes die zich bezig houden met een brede waaier aan illegale activi teiten, waaronder mensen smokkel, handel in heroïne, het runnen van illegale gokcircuits, het vervalsen van creditcards en het afpersen van restaurants. De laatste is de meest zichtbare vorm van georganiseerde mis daad en ook datgene waar de jongeren het meest mee te ma ken hebben. Het 'rapport-Van Traa' zoals het in de volksmond heet, biedt een helder overzicht van de ge schiedenis van de Chinese mis daadbendes. Een centrale rol wordt hierbij ingenomen door de 'triades', van oorsprong ge heime genootschappen, die zich altijd al hebben bezigge houden met afpersing van mid denstanders. In Hong Kong, waar een aanzienlijk deel van de in Nederland woonachtige Chinezen vandaan komt, geno ten de triades brede steun on der de bevolking. Hong Kong was in 1842 in Engelse handen gekomen en de nieuwe over heerser verbood de organisa ties. De bevolking zag hen ech ter als bestrijders van de gehate overheerser en zo konden de triades overleven. Toen in de eerste helft van deze eeuw de handel in opium door China en Hong Kong werd aangepakt, weken veel triades uit naar om ringende landen als Birma, Laos en Thailand. Van daaruit breid de de handel zich uit naar de westerse wereld. Al in de jaren twintig van deze eeuw vielen er in Amsterdam doden als gevolg van oorlogen tussen Chinese bendes die elkaar de alleen heerschappij op met name de Bij een aanslag op een Chinees restaurant in Den Haag werden eerder dit jaar de restauranthoudster en haar partner vermoord. foto gpd jos van leeuwen drugsmarkt betwistten. Na de Tweede Wereldoorlog nam het aantal Chinezen in Ne derland snel toe. Velen van hen kwamen uit Indonesië en Suri name. Momenteel wonen er een kleine zestigduizend Chine zen in Nederland. Met de groei van het aantal Chinezen nam ook de georganiseerde crimina liteit onder deze groep toe. De werkwijze veranderde weinig. Er wordt nog steeds geopereerd door los-vast georganiseerde bendes. Afpersing vormt, naast de eerder genoemde vormen van criminaliteit, nog steeds een favoriete bezigheid. Chinese jongeren praten over de afpersing door Chinese ben des als iets dat bij het dagelijks leven hoort. Niemand verbaast zich erover. Binnen de eigen ge meenschap ligt dat echter wel anders. „Onderling wordt er niet over gepraat", vertelt San dy. „Het is een taboe. Als een restaurant is afgeperst, prenten de ouders de kinderen in dat ze het tegen niemand mogen ver tellen. Ik ken een jongen die op televisie over afpersing had ver teld. Hij kreeg enorm op zijn kop thuis. Dat had hij nooit mo gen doen. En dat is ook wel be grijpelijk, want de bendes zijn in staat om te doden. Een Chi nees werkt meestal keihard om iets voor zichzelf op te bouwen. Dan betaalt hij liever dan dat hij het risico loopt alles weer kwijt te raken." Een rondgang langs woord voerders van verschillende mi nisteries bewijst dat de crimina liteit door Chinese bendes nog een witte vlek vormt binnen de Nederlandse opsporing en ver volging. Jystitie en Binnenland se Zaken spelen elkaar de bal toe, maar ze komen niet veel verder dan te verwijzen naar het rapport-Van Traa. „De Nederlandse overheid moet meer aandacht besteden aan de Chinese bevolkings groep", meent Wai, student techniek. „Ook op andere ter reinen trouwens. Toen ik met een stel vrienden een Chinese culturele vereniging oprichtte, kregen we geen subsidie, terwijl we juist de Nederlanders meer van onze cultuur wilden laten zien." Als hij in de techniek niet slaagt, gaat Wai een restaurant oprichten. „Als ik bezoek krijg van afpersers, denk ik dat ik wel betaal. Ik zou mijn gedrag laten afhangen van de situatie, maar een keertje betalen is niet zo erg. Ik zou niet naar de politie stappen. Wij Chinezen vormen een vrij gesloten groep, we tre den niet snel met zoiets naar buiten." Bing uit Arnhem vormt een uitzondering. Hij is 18 jaar. Nog voor zijn geboorte kregen zijn ouders in hun restaurant 'be zoek'. „Maar ze hebben niks ge geven. Ook niet toen de afper sers terugkwamen. Ze dreigden mijn Ouders aan te geven, want die waren hier toen nog illegaal. Toch hebben ze hun poot stijf gehouden, ook al waren ze na tuurlijk wel bang. Na bezoeken zijn de afpei gebleven. Ik ben ook om een restaurant te ofL bij mij zullen ze ook tl gen. Ik denk dat de jou neratie eerder naar dj stapt. En anders heb il vrienden, Nederlandse!* nese. Als ze problemenk kunnen ze die krijgen, f meer openheid komen, meer over deze zaken gepraat." Een dergelijke strijdbie ding is een uitzonderiitli de Chinese jongeren. Cljo voorbeeld, hier geborerti verwesterd en zeer zêi kerd, twijfelt niet: „Ikiol geld geven. Je wilt toch|< nig mogelijk trammeldei ik zou het wel bekendfi want het probleem is j» alles ondergronds fe Maar aan de andere m kan de politie doen? Dest landse recherche sprefgi Chinees en veel Chinil wassenen kennen geeii.z lands. Als ze een China nemen voor dit politiek die meteen zijn leven ros zeker. En dan nog: je paè uit een paar soldaatjes.® mannen blijven buiteifc Het beste zou zijn wan®": slachtoffers zich verenigjs kunnen ze een vuist fi Maar individueel loper.ar nog steeds gevaar. Hetjn dubbel. Het is gevaarlijkst te ondernemen, maar mand iets doet, kan zijn gang blijven gaan Prof. dr. Dick Swaab is niet zo gek op interviews. „Het houdt je alleen maar van je werk af." Neemt toch ruim de tijd. Praat zacht. Onderkoel de humor. „Is er een geheugenpil voor Alzheimer ontdekt? Die kun je maar beter vergeten." Hij is hersen- speciaüst, directeur van het Neder lands Instituut voor Hersenonder zoek en houdt kantoor in een sfeer loos gebouw achter het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amster dam. Hier ontdekte hij met zijn team in de hersenen van homoseksuele mannen die aan aids waren overle den een opmerkelijk grote groep ze nuwcellen. Dat kwam niet omdat de mannen aids hadden, maar omdat ze homoseksueel waren, concludeer de Swaab. Met andere woorden: seksuele voorkeur is geen keuze, maar ligt vast in de hersenen, in een minuscuul stukje daarvan, de hypot halamus. In homoseksuele kringen leidde zijn ontdekking tot grote woede; er volgden demonstraties voor Swaabs huis en dreigementen door de tele foon. Maar de weerstand ebde weg en onderzoeksgroepen in het buiten land bevestigden steeds vaker Swaabs bevindingen. Samen met on der meer hoogleraar transseksuolo- gie Louis Gooren van de Vrije Uni versiteit ontdekte Swaab enkele jaren later dat ook transseksualiteit in de hypothalamus zit besloten. Trans- seksuelen die man zijn, blijken te be schikken over de vrouwelijke variant van een groep zenuwcellen. Dat ver klaart waarom deze mannen van jongsaf het gevoel hebben vrouw te zijn. Deze bevinding werd bijna voor kennisgeving aangenomen en dat is nogal opmerkelijk. In de jaren zeven tig werd de criminoloog professor Buikhuisen nog weggehoond door collega's en media toen hij hetzelfde stelde. Swaab: „Maar hij beweerde dingen die hij nog moest onderzoe ken. Ik heb eerst onderzoek gedaan voordat ik met mijn bevindingen kwam. Alles wat ik zeg kan weten schappelijk worden onderbouwd. Daardoor heb ik altijd argumenten, terwijl de weerstand slechts op emo ties gebaseerd blijkt te zijn en dus op niets." Psychiaters als Jan Foudraine zeggen dat het juist gaat om de emoties, om het hart, en dat de hersenen een zwaar overschat lichaamsdeel zijn. „De oude Egyptenaren dachten dat de ziel in het hart huisde. Dat is grote orizin. Het hart heeft alleen een pompfunctie. Als Foudraine bedoelt dat het gevoel boven de ratio-moet gaan, dan nóg. Gevoel en verstand zitten allebei in de hersenen en ner gens anders. Foudraine komt uit een school die de hersenen heeft ónder- schat. We zijn er geen stap verder door gekomen, het heeft het vak op gehouden. Het heeft ervoor gezorgd Uit eigen ervaring kan ze niet putten. De ouders van Sandy, vwo-scholiere uit Enschede, hebben geen restaurant. Maar in het restaurant van de ouders van een vriendin van haar is de maffia wel langs geweest. „Ze kwamen na sluitingstijd binnen. Ze waren gewapend en bonden iedereen vast. Daarna eisten ze geld. Haar ouders hebben be taald. Mijn vriendin was erbij en heeft alles gezien." Hoe geïnte greerd de Chinese jongeren ook zijn, als het om de afpersing van restaurants door Chinese ben des gaat, wordt de angst van ge neratie op generatie doorgege ven. „Als ik afgeperst zou worden, zou ik ook betalen. Zeker als het maar om een paar duizend gul den gaat. Als je niet betaalt, kun je echt in de problemen ko men", vertelt Hong. Hij is 27 en eigenaar van een restaurant. „Misschien komen ze terug om je met geweld te overvallen. Misschien ontvoeren ze je kind. Daarvoor bestaat grote angst onder Chinese restauranthou ders." En niet geheel ten on rechte. In april van dit jaar nog werden bij een aanslag in het Chinese restaurant Culinair Ci ty in Den. Haag de restaurant- houdster en haar partner ver moord. De eigenaresse had eind vorig jaar aangifte gedaan van afpersing. Dat had geleid tot celstraffen voor drie verdachten, die daarop stevige dreigemen ten hadden geuit in de richting van het restaurant. Niks Frankenstein, niks luguber. Voor prof. dr. Dick Swaab zijn hersenen dagelijks werk en zo boeiend als een oceaan waarvan we de grenzen niet kennen. Swaab is directeur van het Nederlands Herseninstituut en maakte naam met de ontdekking dat seksuele voorkeur vastligt in de hersenen. Ondertussen speurt hij met zijn team ook naar het geheim van Alzheimer. Een gesprek met de man die al heeft vastgelegd hoe ze straks met zijn hersenen aan de slag moeten: „In tachtig plakjes." dat moeders de schuld kregen van hun autistisch kind, van hun schi zofrene kind. Terwijl autisme en schizofrenie toch echt hersenziekten zijn. Depressie komt veel meer voor bij vrouwen dan bij mannen en de oorzaak is te vinden in de hersenen. Depressie is ook steeds beter met medicijnen te verhelpen. Schizofre nie blijkt wel degelijk een ontwikke lingsstoornis te zijn en niet de schuld van een overheersende moeder. We kunnen die ziekte steeds beter met medicijnen behandelen. Dat vind ik een zegen. Ik heb grote moeite met het denken dat onderscheid maakt tussen hersenen en omgeving. Her senen zijn per definitie gemaakt om informatie te ontvangen van de om geving en de omgeving te beïnvloe den. Het is een wisselwerking." Wat voor invloed heeft die omgeving? „In de baarmoeder worden de herse nen al in grote lijnen aangelegd en aan die basis verandert na de eerste paar levensjaren niet veel meer. Dus als de zwangere moeder rookt, drinkt, medicijnen slikt, drugs ge bruikt, heeft dat grote invloed op de hersenen van haar kind. Daar is later niets meer aan te doen. We kennen allemaal nog wel de heroïnebaby's, kinderen die verslaafd ter wereld kwamen omdat hun moeders dat waren. Die baby's kickten in het zie kenhuis wel af, maar onderzoeken in het buitenland tonen onomstotelijk aan dat het met die kinderen op late re leeftijd echt niet goed gaat. Ze hebben problemen met sociale con tacten en leren moeilijk. Op alle ter reinen hebben ze een achterstand. De hersenen die we bij de geboorte hebben zijn onze basis en daar valt niet zo veel meer aan te verande- En de opvoeding? „Ik geloof niet zo erg in het resultaat van de opvoeding. Althans, niet waar het gaat om meer dan het aanbieden van mogelijkheden. Kinderen gaan uiteindelijk toch hun eigen gang. Je kunt maar weinig sturen, in elk geval veel minder dan ouders denken en verwachten. Scholing is een belang rijker factor dan opvoeding. Maar ook dat verschilt per functie. Het is nog lang niet duidelijk wat wel en niet is bij te sturen en op welke leef tijd. Ik weet in elk geval zeker dat het effect van opvoeding of omgeving op seksuele geaardheid en het gevoel man of vrouw te zijn volstrekt mini maal is." Dat betekent dat de vrije wil niet be staat? „Ik had een keer een vergadering in New York die uren vroeger was afge lopen dan verwacht. Met een collega ben ik toen naar het Metropolitan- museum gegaan. Op een gegeven moment vroeg ik: zijn we hier nou uit vrije wil terecht gekomen of niet? Onze conclusie was: dat is niet zo belangrijk, zolang we er maar plezier aan beleven." Hebt u die belangstelling voor herse nen bij uw geboorte of van uw omge ving meegekregen „Dat blijft moeilijk te bepalen. Ik kom uit een familie van artsen, mijn vader was gynaecoloog en er kwa men altijd medici en wetenschap pers over de vloer. Querido, de op richter van de medische faculteit in Rotterdam, was een huisvriend, evenals psychiater-seksuoloog Van Emde Boas. Zo bezien heeft je omge ving dus veel zin. Maar toch: Ik wilde als student-assistent op de farmaco logie gaan werken, maar kwam bij het herseninstituut terecht omdat daar eerder een plek vrij kwam. Dat noem ik toeval en geen carrièreplan ning. Misschien is dat bij mijn inte resse voor kunst ook wel het geval. Maar dat is hoe dan ook puur theo retisch. We weten lang niet alles. Het moeilijke maar ook het mooie van de hersenen is dat ze zo complex zijn, zo complex als het heelal, dus de mensheid zal het volledige geheim nooit ontdekken. Als je alle 'inputs' van de hersenen kent en alles van de hersenen weet, zou je wellicht ook kunnen voorspellen welke beslissin gen we nemen. Maar we weten lang niet alles. Het brein is een soort oce aan waarvan ik alleen het water om mij heen zie. Dat stukje ken ik, maar ik weet totaal niet waar het water op houdt." Hoe klein dat stukje ook is, u raakt daar nooit op uitgekeken? „O nee! Ik weet nog goed dat ik op mijn 21ste begon in het herseninsti tuut en dat ik het heel moeilijk vond om voor het eerst de hersenen uit een rat te hafën^Maar ik wist dat het een moment was waarop mijn leven veranderde. Dat besef had ik toen, zoiets voel je, en achteraf is dat ook juist gebleken." Is het frustrerend dat u nog maar zo weinig van de hersenen weet? „Mijn werk bestaat voor negentig procent uit frustratie. Dingen die niet opschieten, geld dat je niet krijgt. Zo veel dingen. De voldoening zit in de overige tien procent." Zoals het onderzoek naar Alzheimer? „Daar zijn we wel iets mee opge schoten." Maar tien jaar geleden wisten we toch net zoveel als nu? „We weten veel meer, alleen weten we nog altijd niet genoeg over het ontstaan van Alzheimer om het te kunnen genezen. Toen we begonnen heeft het mij vijf jaar gekost om vier Alzheimer-hersenen te krijgen. Dat is sinds de oprichting van de Neder landse Hersenbank een stuk makke lijker geworden, omdat we afspraken hebben met tientallen verpleeghui zen en bejaardenhuizen. Wat nog wel moeilijk is: het krijgen van herse nen van gezonde mensen. Die heb ben we nodig omdat we elk stukje ziek hersenweefsel moeten kunnen vergelijken met gezond hersenweef sel van iemand met dezelfde leeftijd en van hetzelfde geslacht. Ik zou wil len dat mensen beseffen hoe belang rijk het is dat ze hun hersenen af staan voor onderzoek. Wat zijn dan de vorderingen in het Alzheimer-onderzoek? „Vorderingen... het publiek heeft het idee: een knal in een reageerbuis en er is iets nieuws gevonden. In werke lijkheid is het eindeloos puzzelen, maak je kleine stapjes vooruit en soms ook stappen terug. We weten inmiddels dat Alzheimer een ziekte is waarbij het verouderingsproces in de hersenen veel sneller gaat dan nor maal. Je hebt bovendien een veel kleinere kans de ziekte te krijgen naarmate je een betere scholing hebt. Er is een toename van de ziekte bij het afnemen van het opleidings niveau. Verder hebben we ook een groep hersencellen gevonden die wij de 'klok' noemen. Die is bij Alzliei- mer-patiënten ontregeld en veroor zaakt de onrust die hun zo kenmerkt: onregelmatig slapen, 's nachts door het huis spoken. Als je bij ratten die klok in de hersenen beschadigt, zie je ze onrustig worden en krijgen ze een heel onregelmatig slaapritme. Als je die klok uit de hersenen van een foe tus-rat haalt en implanteert in de hersenen van die onrustige rat, is die binnen drie weken weer vrijwel nor maal. Dat experiment wordt niet bij mensen gedaan. Bij al dit soort experimenten draait het om de vraag: hoe krijg je bepaal de functies in de hersenen weer aan de praat? Om daar achter te komen, kweken we cellen in het laboratori Prof. dr. Swaab: „Van Alzheimer weten we veel meer dan tien jaar geleden, alleen weten we nogaltip genoeg over het ontstaan ervan om het te kunnen genezen." um en hebben we methoden gevon den om de groei van zenuwuiteinden te stimuleren. Daardoor kunnen ka potte zenuwen weer verbinding met elkaar maken. Dat is belangrijk voor het Alzheimer-onderzoek, maar het kan ook de oplossing zijn voor een dwarslaesie. Ik denk dat dwarslaesies in volgende generaties te genezen zullen zijn omdat het daarbij gaat om een blokkade van de zenuwen. Als de stoffen waarover ik het heb in de hersenen van dwarlaesie-patiën- ten gevormd kunnen worden, zal die blokkade hopelijk kunnen worden opgeheven." Dat is geen valse hoop? „Nee, als we ons maar heel goed rea liseren dat het pas voor volgende ge neraties zal zijn en beslist niet eer der. Het onderzoek is nog in een ex perimenteel stadium. Het gebeurt al leen bij dieren, het is nog niet op mensen uitgeprobeerd. Zou u willen weten hoe uw eigen her senen eruitzien? „Ook niet. Ik denk niet zozeer in in dividuele hersenen, maar in groepen. Hoe zien de hersenen van Alzhei- mer-patiënten eruit? Allemaal het zelfde? Is de ene de andere niet? Wat is dan het verschil? Eerst dacht ik dat elk brein uniek was, nu weet ik dat er groepen zijn en dat in iedere groep een zekere spreiding voorkomt die ons ook weer informatie geeft. De enige zorg die ik over mijn eigen her senen heb is dat ze na mijn dood goed worden gebruikt. Dat ze er goed mee omgaan. Toen ik behoor lijk ziek was, heb ik wat aar? gen gemaakt met suggestie: verschillende stukjes het I] bruikt kunnen worden. Mijr nen gaan straks in tachtig |f lende plakjes naar tachtig [i lende onderzoeksgroepen." u E En dat is het dan? I< „Met de dood is het afgelcfe kind heb ik nog wel gewori de vraag of er leven na de d® heb dat toen een keer gevril mijn grootvader, die vaak bijjc glas cognac kwam drinken. H zijn stoel en ik vroeg: opa,| beurt er met je na de dood?l de naar zijn glas, draaide di een beetje rond en antt| Niets. Toen was het voor ra lost." Angst onder Chinezen wordt van generatie op generatie doorgegeven

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1998 | | pagina 6