mmm
Parel van Berlage klaar voor 21ste eeuw
Cultuur&Kunst
derlandsche Bank
|ienkt 110 miljoen
r aankoop kunst
Dit linnen is bepaald niet sappig
Opgravingsteam van
Oudheden naar Syrië
Herinneringen aan Duitse keizer
en zijn marine in Den Helder
kg 11 augustus 1998
KROP. vj u i_/X \*j VJ IV UL 1 V.V-' i lU 1 CHEF* JAN RIJSDAM, 071-5356444. PLV. CHEF* AD VAN KAAM 071-5356443
I ]|t Lennon-moordenaar te koop
De grammofoonplaat van het album 'Doublé Fanta-
He Britse popartiest John Lennon signeerde voor David
1 yan is in New York voor 1,8 miljoen dollar te koop. Het
i (jgd The New York Times berichtte gisteren dat de ex-Beatle
olim op 8 december 1980 signeerde, enkele uren voordat
hietp111 Lennon doodschoot voor zijn woning in New York.
Ian zit een straf van twintig jaar cel uit. De plaat is opge-
via de portier van het appartementengebouw waar Len-
lat(ponde, aldus de aanbieder, de verzamelaar en handelaar
;gef
lice geeft afterconcert in Nighttown
bam» The Artist geeft vanavond na zijn optreden in Ahoy'
ferconcertparty in het Rotterdamse Nighttown. Duizend
-,«i kunnen het nachtelijke feestje van de zanger, die zijn
lian ooit begon als Prince, meemaken. The Artist geeft in
kcht optredens in Europa. Het Nederlandse concert in
1*110.000 kaarten) is inmiddels uitverkocht. Kaarten voor de
Vicertparty zijn vanavond vanaf 23.00 uur verkrijgbaar aan
sa van Nighttown.
tags
Je-
fef
ihijl
van de nationale bank. De bank
is sinds begin juni dit jaar on
derdeel van de Europese Cen
trale bank, die het monetaire
beleid in Europa onder leiding
van Duisenberg heeft overgeno
men.
Het geld is afkomstig uit de
winst die de bank normaal ge
sproken zou toevoegen aan
haar reserves. ,,We zien het zelf
als een verplaatsing van het ver
mogen naar andere boeken",
zegt de woordvoerder van DNB.
De Stichting Nationaal Fonds
Kunstbezit ziet de schenking als
een grote verrijking van het Ne
derlands kunstbezit. „De prij
zen voor de Nederlandse collec
ties belangrijke kunstwerken
zijn inmiddels zo hoog gewor
den, dat het hoe langer hoe
moeilijker wordt daarvoor de
nodige financiën op te brengen.
Met de zeer genereuze schen
king van DNB kunnen essentië
le werken worden verworven
die anders niet voor Nederland
beschikbaar zouden komen",
verwoordt voorzitter J.M. Boll
van Kunstbezit.
Grootste en duurste renovatie van jongmonument ooit uitgevoerd
Die
°pLm.anp
3 up
ot (erlandsche Bank (DNB)
lSPt de Stichting Nationaal
ietkunstbezit volgend jaar
e% 110 miljoen gulden.
^Schenking wil de centra-
'rst|een gebaar maken naar
lenleving nu de gulden
lijn opgaat in de Europe-
fonetaire Unie (EMU),
jd moet de stichting ge-
voor de aankoop van
kunstbezit, dat eigen-
irdt van de Nederlandse
e Europese munteen-
je euro, wordt vanaf be-
Ögend jaar ingevoerd,
or zal de Nederlandse
op termijn verdwijnen.
Merlandse munteenheid,
De Nederlandsche
jnds 1814 verantwoorde-
j, verdwijnt in 2002 defi-
en|
"scheid wil de centrale
snfcdenken met een schen-
dojn de Stichting Nationaal
leiiKunstbezit. „Het is een
^aijch moment, ook voor
zegt de woordvoerder
Aan de vervanging van de ongeveer 100.000 zo karakteristieke gele
bakstenen van het Berlage gebouw uit 1935 is een grondig onderzoek
vooraf gegaan. Hetzelfde geldt voor de ramen en het opvallende glazen
dak. foto anp
Na een restauratie van
ruim drie jaar krijgt direc
teur Hans Locher het
Haags Gemeentemuseum
weer in handen. Het ge
bouw, naar het laatste ont
werp van Berlage, gaat 29
oktober open voor publiek.
,,Het gebouw zelf is nu de
parel van onze verzameling
geworden", meent Locher.
DEN HAAG ANP
De verbouwing zal de wijze van
exposeren niet veranderen, al
dus de directeur. Echt grensver
leggende tentoonstellingen zijn
niet te verwachten. „Het ge
bouw van Berlage dwingt daar
passende kunstvormen af. Voor
enorme objecten of doeken is
ons museum ongeschikt. Men
sen die willen kicken, kunnen
beter naar het Groninger Muse
um of het Stedelijk in Amster
dam", zegt Locher.
Het Berlagegebouw uit 1935
onderging een ingrijpende op
knapbeurt, die 23 september
1995 van start ging. In totaal
52,4 miljoen gulden was nodig
voor de restauratie, waaraan
hoge eisen werden gesteld. „De
museale esthetiek moet behou
den blijven", luidde de op
dracht van Monumentenzor
Aan de
geveer 100.000 zo
ke gele bakstenen
onderzoek
geldt voor de typerende ramen
in het gebouw, inclusief het op
vallende glazen dak. Ook de
vernieuwing van verdwenen,
beschadigde en versleten ge
kleurde wand- en vloertegels
zorgde voor flinke hoofdbre
kens. Zo wisten de restaurato
ren pas na 146 kleurproeven het
grijsgroen van Berlage opnieuw
samen te stellen.
Voor het publiek blijft straks
een groot deel van de omvang
rijke restauratie verborgen. De
herontdekking van Berlages
het Gemeentemuseum in Den Haag is op een oor na gevild. Op 29 oktober gaat het ge
weer open voor het publiek. foto-anp
gebruikte
bijvoorbeeld,
plafond ble-
uitermate ge-
van
benodigde water,
directeur Locher op
de Moclegalerij, een nieuwe
ruimte onder de binnentuin.
„Een ideale plek voor het tonen
van textiel, omdat buitenlicht
geen kans heeft de stoffen aan
te tasten."
Bij de opening krijgen eerst
de topstukken uit de eigen kos
tuumcollectie een plek in de
Modegalerij. „Dit jaar organise
ren we een reeks modeshows
met onder anderen Mart Visser,
Frans Molenaar en Aziz", vertelt
Locher. Begin volgend jaar staat
werk van de Franse ontwerpster
Madeleine Vionnet centraal, ge
volgd door de jonge heden
daagse mode-ontwerper Yoshi-
ki Hishinuma.
Behalve de uitgebreide kos
tuum-, muziek- en kunstnijver
heidverzameling blijft hij uiter
aard trouw aan de vaste collec
ties en paradepaardjes van het
Haags Gemeentemuseum:
Mondriaan en De Haagse
School. „Beide krijgen een vaste
plek onder het goddelijk licht
van het glazen dak."
Speciaal voor de heropening
vult het Gemeentemuseum de
collectie tijdelijk aan met twaalf
werken van Kandinsky. De be
langrijke trekpleisters daaron
der zijn twee schilderijen van
drie bij twee meter. Ze behoren
tot de grootste werken die de
meester ooit vervaardigde.
„Volgend jaar februari volgt al
een tentoonstellig van de schil
der F. Hodler, de Zwitserse tijd
genoot van Toorop", verklapt
Locher. Maar voorlopig is het
nog niet zover. De restauratie
nadert zijn einde, waarna dui
zenden kunstwerken vanuit ex
terne depots terugkeren naar
het museum. „Een spannende
tijd, want 29 oktober moet alles
afzijn."
In het voorjaar verschijnt een
publikatie over de grootste en
duurste renovatie van een jong
monument ooit in Nederland
uitgevoerd.
■oei me een beetje ap-
lig.' Een uitdrukking die
■®|or het eerst werd gebe-
w Stoffel de Schildpad
ibeltjeskrant. Aan die
-Tje uitdrukking moest ik
toen ik zat te bladeren
lonografie over de Bel-
istschilder René Mag-
is een veelgebruikt
°Bij Magritte. We kunnen
?r| zonder te overdrijven
van 'de macht van de
De vrucht komt in tal
ities terug. Het meest
it wel op een schilderij
een enonne appel een
er vult. Een dreigend
groei die niet meer te
ander schilderij zien we
8pr met een bolhoed op,
n irige man met een strop-
is gestrikt om een
dat ze destijds een 'va-
irdenaar' noemden. Het
van de man wordt aan
onttrokken door een
ien appel die, met de
;en er nog aan, zo van de
pjkt te vallen. Het is alsof
Ite als een fotograaf juist
(lament in een flits heeft
.^iels van Magritte worden
fü geïsoleerd van hun na-
ke omgeving. Ze luisteren
Ljeer naar de wet van de
ïkracht. Wie ze zo pro-
op zijn doeken ziet af-
begint te zoeken naar
°lnbolische betekenis.
1fan dat soort kunstbe-
jwers had de schilder een
|e dood. In een van zijn
h schreef hij daarover:
%n maken gebruik van al-
n oorwerpen, zonder in die
iBipen te zoeken naar een
1 plische bedoeling. Maar zo
vze naar een schilderij ki>-
Jrdt het anders. Ze kun-
1 dingen of voorwerpen
'top voorkomen niet
ken, niet gebruiken. Dus
als gekken op zoek naar
Woeling, naar iets waar-
steun en zekerheid heb
rat soort mensen begrijpt
Ënsieke poëzie van het
Jpiet."
jacendste schilderij van
jftte is natuurlijk dat van
'lat doek waaronder hij de
jlen: 'Dit is geen pijp' heeft
|leven. Hetzelfde heeft hij
paid met de appel. Hij
ons daarmee duidelijk wil-
»ken dat hij alleen maar
Jee van een appel heeft ge-
fcrd. Niet de appel zelf.
Jiij heeft willen zeggen:
jmaar, dit linnen is be-
jniet erg sappig,
rrt de schilder op humo-
F)e wijze de grens tussen
(rijkheid en geconcreti-
Pdee (lees: kunst) probe-
I markeren. Het zweven
(e appels wordt daarmee
de
CS (UJ W
(xci a <\tpa unc fit mine
Fruit dat niet gaat rotten. Groente die nimmer stinkt. Voor eeuwenlang ligt onze leeftocht opgeslagen in de grote
koelkast van de kunst. Schilders hebben ze vastgelegd: de uitjes in het zuur, de sjalotten, de blozende goudreinet-
ten en de sterappeltjes, de sappige meloenen, de asperges, kortom: al wat de aarde ons biedt. In de serie 'Kunst-
fruit' gaan wij nader in op het oeuvre van schilders, dichters, beeldhouwers en componisten die de groenten en
vruchten des velds hebben vereeuwigd. In deze aflevering: de macht van de appel bij Magritte.
enigszins verklaard. Wanneer
wij dénken aan een appel,
'zweeft' ons het idee van een
appel voor de geest, los van de
boom, los van de schaal of tafel
waarop de vrucht zich bevindt.
Magritte, zo heeft K. Schippers
eens geschreven, zag de werke
lijkheid vaak als een gordijn dat
voor zijn ogen hing. Hij kon er
geen enkele samenhang in ont
dekken. Hij voelde zich een on
derdaan 'van deze incoherente
en absurde wereld, waar men
wapens vervaardigt om oorlo
gen te voorkomen.' Met andere
woorden: alles bestaat op en in
zichzelf, in alle eenzaamheid.
Zonder het bindende element
van de zwaartekracht kiezen de
dingen hun eigen weg, vlucht
de stoel weg van de vloer en
wurmen de bedden zich onder
de slapers uit.
Bekend is Magrittes schilderij
van een ei dat in een vogelkooi
ligt. De vogel moet nog uit het
ei breken maar is alvast gevan
gen. Een kenner van Magrittes
werk heeft eens betoogd dat het
een soort puzzle is die bestaat
uit twee halve dollar-biljetten.
We krijgen van de schilder al
leen de ene helft van het dollar
biljet, de andere helft moeten
we erbij zoeken.
De zoektocht naar die andere
helft is niet makkelijk. Wat te
denken bij een schilderij als
'Het vertrek van het vuur'. We
zien hoe iemand op een bed ligt
te sterven. Over die stervende
buigt zich een figuur met een
bord, met daarop een glas wa
ter, een ei en een oranje wortel.
Er schuilt humor in dit schilde
rij maar ook veel cynisme. Alsof
je in een rouwkamer, naast een
dode die daar ligt opgebaard,
een springtouw neerlegt. Het
vrolijke raakte verdwaald in de
regionen van de dood.
Magritte gebruikte voor zijn
schilderijen vaak autobiografi
sche details. Bij enkele doeken
van een gesluierde vrouw is de
verstopte helft van het dollarbil
jet makkelijk terug te vinden.
Toen hij nog maar een klein
jongetje was, pleegde zijn moe
der zelfmoord. Ze verdronk zich
in een rivier. Voordat de kleine
René naar haar ging kijken in
het mortuarium, had zijn vader
een zijden sjaal over het hoofd
van zijn vrouw gelegd. En er
stak geen wind op. En geen
schildershand nam hem weg.
Heruitgavel
debuutrorQfn
W.F. Hermans
SCHOORL ANP
Het boek waarmee W.F. Her
mans in 1947 als romancier de
buteerde, 'Conserve', wordt in
december voor het eerst sinds
ruim een halve eeuw opnieuw
uitgeven als zelfstandig geheel.
Hermans zelf (1921-1995) heeft
dit nooit gewild. Na de aparte
publicatie van 'Conserve' in
1947 door W.I. Salm Co., is de
roman alleen nog maar als on
derdeel van 'Drie Melodrama's'
verschenen, voor het laatst in
1972 bij GA. van Oorschot.
Uitgeverij Conserve in
Schoorl viert met de uitgave van
de gelijknamige roman als af
zonderlijk boek nu haar vijftien
jarige bestaan. Deze zomer ging
Hermans' zoon akkoord met
een eenmalige heruitgave.
'Conserve' verschijnt in een
luxe uitvoering en in een oplage
van 2500 exemplaren.
Hermans noemde 'Conserve'
zelf eens „een raar boek".
Een opgravingsteam van het
Rijksmuseum van Oudheden
(RMO) in Leiden vertrekt za
terdag naar Noord-Syrië voor
onderzoek naar resten van de
prehistorische en Assyrische
bevolking. De archeologen ho
pen stadspoorten en een hei
ligdom bloot te leggen.
Onder leiding van dr. Peter
Akkermans, conservator van
de afdeling nabije Oosten van
het RMO onderzoekt het Ne
derlandse opgravingsteam ge
durende drie maanden resten
van nederzettingen op de bij
na 8000 jaar oude Teil Sabi
Abyad (Heuvel van de Witte
Jongen). Het RMO wil zo in
zicht krijgen in de bewonings-
geschiedenis van het oude na
bije Oosten, dat een van de
hoofdonderwerpen van het
Leidse museum vormt. Met
een internationaal team van
archeologen en studenten
wordt gegraven bij het dorpje
Hamman et Turkman, op 30
kilometer van de Turks-Syri-
sche grens.
Het is het tiende achtereen
volgende jaar dat er onderzoek
wordt gedaan op de 10 meter
hoge woonheuvel met een op
pervlakte van ongeveer 5 hec
tare. Vorig jaar nog werden er
46 kleitabletten uit ca. 1200 v.
Chr met teksten in spij
kerschrift gevonden. Daaron
der bevonden zich onder an
dere het privé-archief van de
Assyrische grootvizier Assur-
iddin. De teksten werden ge
vonden in een luxe twee ver
diepingen tellend kantoren
complex voorzien van ver
scheidene badkamers en toi
letten met tegelvloer.
Het Leidse museum is op dit
moment de enige Nederlandse
instelling die toestemming
heeft onderzoek te doen in dit
deel van Syrië.
Als een van de machtigste Eu
ropese landen met een flinke
kustlijn is het wel vreemd dat
Duitsland niet kan bogen op
een maritieme traditie. Keizer
Wilhelm II was daar heel onge
lukkig mee en drukte daarom in
1898 een wet door die het begin
betekende van een door hem
zeer gekoesterde vloot. Het Ma
rine Museum in Den Helder
wijdt momenteel een expositie
aan deze keizerlijke vloot onder
de titel 'Unsere Zukunft liegt auf
dem Wasser; Herinneringen van
keizer Wilhelm II aan zijn kei
zerlijkemarine'.
Na de Frans-Pruisische oorlog
(1870-1871) ontstond onder lei
ding van Otto von Bismarck
(1815-1898) en het leger het
'nieuwe Duitsland'. De vloot
had bij deze ontwikkeling geen
enkele rol gespeeld. Keizer Wil
helm II ergerde zich groen en
geel aan de magere maritieme
traditie van zijn rijk. Sinds zijn
aantreden in 1888 stelde hij al
les in het werk om daar veran
dering in te brengen.
Al op zeer jeugdige leeftijd
was Wilhelm geïnteresseerd in
schepen en de zee. Hij had veel
belangstelling voor de maiine-
politiek en zocht daarnaast
Leif Eriksson ontdekt Amerika. Een keizerlijke reproductie naar het olie
verfschilderij van Hans Dahl, uit de collectie van Kasteel Huis Doom.
foto pr
veelvuldig vertier op het water.
Vanaf 1893 deed de 'Hohenzol-
lern II' dienst als keizerlijk jacht.
De 'Hohenzollern', Wilhems
'Haupstadt im kleinen', werd
gebruikt om diplomatieke mis
sies naar het buitenland uit te
voeren. Daarnaast diende het
als privé-schip voor de nodige
ontspanning voor hem, zijn fa
milie en vrienden. In sommige
jaren verbleef hij 200 dagen op
zee. Bovendien was de keizer
een fervent wedstrijdzeiler.
Wilhelm moest in 1918 aftre
den en vluchtte naar Neder
land. Tot zijn dood in 1941
woonde hij op Kasteel Huis
Doom. Ruim tweehonderd ma
ritieme objecten en schilderijen
zijn tot en met 27 september te
zien op de tentoontelling. Het
museum is geopend van dins
dag tot en met vrijdag van 10.00
tot 17.00 uur, zaterdag en zon
dag van 13.00 uur tot 16.30 uur,
maandag (alleen in augustus)
van 13.00 uur tot 17.00 uur.
