Geen koeienstront
in
poepsjiek
Broek
f
WEER
Sprookjes rondom Pocahontas
M
Lopend van Eiffeltoren
naar Rembrandttower
Het Gesprek van de Dag
Motorfrp
als cult
I
G
Belgische kunstst^
op het Vlaamse stf
ZATERDAG 8 AUGUSTUS 1998
Van de Rue de Paris naar vlieg
veld Charles de Gaulle is 1,6 ki
lometer. Dan de N 17 overste
ken en links aanhouden de D
902 op. Intussen is er 4,9 kilo
meter afgelegd. Vervolgens op
naar de rotonde bij Roissy. En
zovoort, enzovoort. De routebe
schrijving van de wandeltocht
Parijs - Amsterdam neemt de 32
deelnemers als het ware bij de
hand.
Uiterst gedetailleerd staat de
trip beschreven, die mor
genochtend 9 augustus om
06.00 uur begint en waarvan de
eerste etappe wordt afgesloten
in Mairie Nempcel. De eerste 91
kilometer zijn dan achter de rug
en - meldt het draaiboek - dat is
om precies 20.23 uur. ,,Ga er
maar van uit dat het klopt",
zeggen Ingrid Schrik en Rob
Gordijn uit Delft. ,,Uit ervaring
weten we dat wij beter op tijd
zijn dan de spoorwegen."
De organisatie heeft het schema
helemaal uitgerekend. Geba
seerd op het nogal straffe tempo
van 7,2 kilometer per uur dat
wordt aangegeven door de
voorloper. Hij wordt vergezeld
door verzorgers die op vastge
stelde tijden de deelnemers van
eten en drinken voorzien. Via
St. Quentin, Brussel, Nijlen,
Waalwijk en Bunnik trekken de
wandelaars naar Amsterdam.
Daar arriveren ze op 15 augus
tus om drie uur 's middags op
het stadhuis waar een ontvangst
plaatsvindt. Officieel eindigt de
tocht vervolgens om half vier op
de Dam met feestelijke bijeen
komst in hotel Krasnapolsky.
„Als dat maar geen staande re
ceptie wordt", zegt Rob Gordijn
grinnikend.
Hij en z'n partner Ingrid Schrik
zijn zeer ervaren wandelaars.
Beiden hebben net de Vierdaag
se achter de rug. 'Een makkie',
zoals ze zelf zeggen. De tocht
van Parijs naar Amsterdam
in totaal 525 kilometer zal
aanzienlijk meer vragen. De
trip, georganiseerd door de Am
sterdamse vereniging Lange Af
stand Tippelaars (LAT), werd in
1964 eerder gelopen: toen haal
den van de 32 deelnemers 31 de
finish.
Ze hebben al jaren hun hart
verpand aan het wandelen, In
grid en Rob. De eerste: „Het is
pure ontspanning en je komt op
de mooiste plekjes van Neder
land." Het begon voor haar alle
maal zeventien jaar geleden
met de Voorburgse Avondvier
daagse. Ze liep 'm met haar
toen vijfjaar oude zoontje. La
ter las ze iets over de Duinen-
mars en ze sprak daarover met
collega Rob Gordijn. Ze gaven
zich ervoor op, werden vrien
den en wonen nu alweer bijna
elf jaar samen.
De eerste jaren waren ze 'mooi-
weer-lopers'. „Als er regen werd
voorspeld, bleven we thuis. We
liepen toen zo'n zevenhonderd
kilometer per jaar, nu vierdui
zend". De 25, 40 en 50 kilome
ter boeiden al snel niet meer.
Rob en Ingrid zochten het zes
jaar geleden in de lange afstan
den. In 1994 werden ze lid van
de Rotterdamse Wandelsport
Vereniging en sindsdien maken
tochten van honderd kilometer
of meer aan één stuk.
En nu dan Parijs - Amsterdam.
Twee jaar is er aan de voorbe
reidingen gewerkt. Vanwege
slaap- en busplaatsen konden
niet meer dan 32 mensen mee
doen en er waren 74 gegadig
den. „De organisatie heeft toen
een programma opgesteld,
waaraan je moest voldoen",
zegt Gordijn. „De eisen waren
onder meer dat je in staat
moest zijn de 40 kilometer bin
nen vijf uur te wandelen en de
80 kilometer in elf uur. Er werd
ook van je verwacht dat je in
groepsverband kunt lopen. De
tocht Amsterdam - Leeuwar
den, 150 kilometer, is een test
geweest. Toen moest blijken of
je goed met elkaar kunt om
gaan."
Ze kwamen beiden de selectie
door. Samen met onder ande
ren de oudste deelnemer, de 73-
jarige Joop Wissink uit Hoog
vliet. En was er in 1964 geen en
kele vrouw onder de wande
laars; nu nemen er vier deel aan
de tocht. Op heel drukke plek
ken krijgt de groep politiebege
leiding. „In Frankrijk en België
is dat geen enkel probleem",
vertellen Ingrid en Rob. ,,In Ne
derland ligt het moeilijker. Bij
ons leeft het wandelen niet; hier
houdt het op bij de Vierdaagse.
En wij leveren toch een presta
tie. Dit is echt topsport.".
Sommigen die 34 jaar geleden
hebben meegedaan omschrij
ven de trip als een marteling.
Rob Gordijn: „Terwijl het heel
ervaren lopers waren. Wij heb
ben nu wel veel betere schoe
nen en - om nog maar een
voordeel te noemen - thermisch
ondergoed. Maar dan nog zal
het heel zwaar worden. Er ko
men momenten dat we onszelf
voor de kop zullen slaan en zul
len denken: waren we er maar
niet aan begonnen. Maar als al
les achter de rug, zal de voldoe
ning des te groter zijn."
joke korving»
Het was één van de mooiste liefdesge
schiedenissen aller tijden: de jonge in
diaanse prinses Pocahontas die zo ver
liefd was op de Engelse legerkapitein
John Smith dat ze haar vader, opper
hoofd van de stam, smeekte het leven
van haar minnaar te sparen. Sinds Smith
dit relaas meer dan 300 jaar geleden op
tekende zijn er verhalen over geschre
ven, kunstwerken en boeken aan gewijd,
en heeft Disney er een tekenfilm over
gemaakt.
Het enige probleem is dat het verhaal
misschien niet klopt. Historici twijfelden
al langer aan het waarheidsgehalte van
Smiths verhaal. Twee onderzoekers zeg
gen - na de indiaanse orale geschiedenis
te hebben bestudeerd - dat de avontu
rier en leider van de kolonie bij Ja
mestown wellicht gewoon de rituelen
van de indianen verkeerd heeft begre
pen.
Smith beweerde dat hij door de Powha-
tan-indianen werd ontvoerd en dat op
perhoofd Powhatan op het punt stond
hem te doden toen Pocahontas zich over
hem heen wierp en haar vader smeekte
de Engelsman te sparen. Onderzoekers
Karen Aneiro en Robert Hale verdiepten
zich in de verhalen van de indianen, een
bron die tot nu toe niet was geraad
pleegd. Afgelopen week presenteerden
zij hun conclusies op een conferentie
van de Internationale Unie voor Antro
pologische en Etnologische Wetenschap.
De Powhatan-indianen hadden geen ge
schreven taal, maar wel een traditie van
orale geschiedenis. In dit geval vertellen
de verhalen dat Smith gevangen was ge
nomen door de indianen 'maar dat ze
niet van plan waren hem dood te slaan',
aldus Aneiro. „Het was een aanvaar
dingsritueel, iets wat Smith niet be
greep."
Collega-antropoloog Seth Mallios uit
Amerika beaamt dat Smith het ritueel
verkeerd kan hebben opgevat. Een bui
tenstaander moest, om te worden geac
cepteerd door de indiaanse gemeen
schap, een rituele 'dood' ondergaan om
dan symbolisch te worden herboren. Tij
dens het ritueel trof de stam voorberei
dingen die op het eerste gezicht leken
op die voor een echte executie. Mallios:
„Je zou je kunnen voorstellen hoe angst
aanjagend dat moet zijn geweest. John
Smith begreep er niets van."
Smith tekende in 1607 zijn ervaringen
op. Ze verschenen in 1624 in boekvorm
en tegen die tijd waren Pocahontas en
andere getuigen die zijn versie konden
weerleggen al dood. Maar of Hale en
Aneiro het nu wel bij het juiste eind heb
ben, is evenmin voor honderd procent
zeker. Mallios: „Ook orale overlevering is
allerminst betrouwbaar. Dus wat er pre
cies is gebeurd zal nooit iemand weten."
sonja barisic/ap
Pocahontas (links) in de Disney-film samen met John Smith.
MENSEfrc
irlijk
NAT GONELLA, eer1®"
pulairste Britse jaz£^e
ten, is op ^-jarige^01'
leden. Hij stierf gisHmt
in een ziekenhuis in
Gosport. Louis Armf1.1"
de Gonella ooit 'My3
Nathaniel Charles
ren op 7 maart 190!
begon zijn carrière do
band The Busby Bo
nam hij met zangen De
den de vermaarde hdie
making eyes at me'ing.
geld
30-
nsh
Motorrijders metC
staart, leren vest
jeans zijn het nief^
bliek van het nogj
New Yorkse Gug^m
museum. Volgen? n
Tribune rijden zij.
hoeken en gaten|°s
enigde Staten nai
toonstelling The/^ox
Motorcycle op Fift,
in Manhattan. Tie' j
Harleys en BMW'a
stoep verraden hi
zigheid. at
Aan de hand van i
derd exemplaren gi
september een cht, te
gisch overzicht te)ei(
motorfiets door dn ii
heen. Onder de teïnb
stelde 'fietsen' beolie
zowel de oudste b De
Franse velocipede
met stoommotor i
zadel, als de Italia!*'
van dit jaar, een gHe
rood en grijze MV^
Sommige machiny^
alleen al wegens 1CV
waarde niet ontbriva
dere omdat zij his[ac
en/of culturele syi m,
zijn. Zo is er de be^
Harley Davidson de
America, bekend ijen
klassieker Easy Rio,ef
De BMW R32 uit l'r(j(
zijn aanwezigheid^ j
feit dat hij geconcf
werd volgens de id
de Bauhaus-ontwir
Guggenheim rekei
veer een half miljcpe
kers. Critici mene^n
torfietsen niet in (Pr
heim horen, maan®{
design-museum o!ns
seum voor automd^1
Doch museumdire™
Krens reagèert meP&
len de motorfiets ifh
kunst verheffen. W
interesseerd in de g,
van de 20e eeuw er
gen daartoe de trat i
grens van het mus»rs
motorfietsen is eeijg
tureel verhaal te ve$ q
Deze tentoonstellifls
serieuse poging onw<
icoon van onze tijód i
ken". jn
Een onstuimige wind rukt
die ochtend aan het ijzeren
uithangbord van Hotel
Garni De Bedstede in
Broek in Waterland en
werpt regenwater met
kracht tegen het oude ven
ster. Het is negen uur en in
de ontbijtkamer hangt een
beklemmende stilte. Ande
re gasten zijn er niet. Nu
en dan kraakt een plank
(alles in dit pand is van
hout) en beluisteren wij
boven ons hoofd een sle
pende tred.
Het gevoel komt op dat we door
een kier in het hout worden ga
degeslagen, wachtende op het
ontbijt dat in het gastenboek zo
uitbundig wordt bejubeld. Za
gen wij ooit een uitgebreider
ontbijt?. Maar juist als we over
wegen een lange neus te trek
ken tegen de breedste kier tus
sen de planken van het plafond,
gaat een luik open en begint ie
mand een houten trapje af te
dalen, een enorme schaal in de
handen.
Een man. Zwijgend en met bij
na devote mimiek deponeert hij
de schaal op tafel, kennelijk de
overtuiging toegedaan dat met
de zo breekbare ochtendpsyche
van de gast behoedzaam dient
te worden omgesprongen. Als
hij weg is bezien wij dit ontbijt
enige minuten lang, als vastge
nageld aan ons keiharde, ijze
ren stoeltje. Gevulde speculaas,
bolussen, bokkepootjes, gem-
berkoekjes, cake, suikerbrood,
witbrood, bruinbrood, krenten
brood, taai-taai, brood dat we
niet eerder zagen en dus maar
Broekbrood noemen, pruimen,
tomaten, vleeswaren, kaas, ei,
koffie....En dan komt de ontbijt-
functionaris ineens weer de
trap af om een warm saucijze-
broodje aan het assortiment toe
te voegen.
Naast het zeven kamers tellen
de hotel bevindt zich een rij
wielzaak die fietsen verhuurt en
daarnaast zit een winkeltje dat
doet in kruidenierswaren, tabak
en lectuur. Gerrit Mulder vertelt
ons dat zijn overgrootvader
daar in 1835 begon. Aan uit
breiden heeft hijzelf nooit ge
dacht, het is allemaal wel best
zo. En in snel, gehaaid Amster
dams: „Broek is het ouwe Broek
niet meer. Een beetje huis kost
een miljoen. Loop maar eens
rond, het is allemaal poepsjiek".
Foto's van Broek in Waterland zijn gewild in glossy tuin- en woonbladen. foto cpd
Tot stormachtig aanwakkeren
de westenwind jaagt het water
van het Havenrak op, regen
plenst neer, het voornemen om
Waterland te gaan verkennen
per punter of kano is te zot voor
woorden. Jammer, want het
plaatselijke bedrijf'Waterland'
biedt aardige arrangementen,
waarbij koffie en appeltaart
wordt verstrekt alsmede een
scheepsborrel met haring.
De verhuurder schudt mismoe
dig het hoofd: wat een zomer
toch hè, geen kip zie je, geen
kip. Het wordt struinen te voet
door een uitgestorven plaatsje.
Het Grutterspad, het Dokters
pad, het Havenrak, de Erven,
Keerngouw, 't Roomeinde: waar
je ook loopt overal zie je in
hoofdzaak uit planken opge
trokken.huizen en de kleur grijs
overheerst.
Grijs hoort bij Broek. In de 15e
en 16e eeuw was de plaats een
welvarende handelshaven, de
Zuiderzeeschepen voeren het
Havenrak binnen. Patriciërs lie
ten hun praalpanden schilderen
in allerlei kleuren en trokken
zelfs kunstschilders aan om in
huis de wanden te voorzien van
romantische taferelen. Maar
toen in de eeuwen daarna de
welvaart terugliep, gingen
steeds meer inwoners er toe
over hun huizen in de goedko
pere grijze grondverf te zetten.
Broek in Waterland koketteert
nog steeds met dat grijs, ook al
is de welvaart er volledig terug
van weg geweest. Welgestelde
intellectuelen wonen er, je ziet
het aan de boekenkasten, de
stereo-apparatuur van Bang
Olufsen; aan de beeldende
kunst in de tuinen en aan de
muren, de sierlijke buxushaag-
jes, priëlen, met klimplanten
omwikkelde poortjes, antieke
lantaarns naast de voordeur -
Broek is dan ook gewild bij de
glossy tuin- en interieurbladen.
Maar aan het Havenrak, waar
het riet zo aardig wuift, domi
neert een prieel dat veel weg
heeft van een suikerwerk, een
stuk gebak of een theetante die
zegt: kijk eens wat een mooie
onderbroek ik heb. We beslui
ten maar eens een plas te doen
in het ook al uit grijs hout opge
trokken urinoir tegenover de
kerk. Door een rooster water je
zo in 't rak: Waterland.
In de kerk weerklinkt mooie,
barokke orgelmuziek. „Een
bandje", zegt de man aan een
tafel vol brochures, boekjes en
ansichtkaarten, „ik heb 't niet
uitgezocht hoor". Hij toont zich
blij met onze komst. „Wat een
weer, meneer. Een wel zeer goe
de morgen. U bent de tweede
vandaag". Een dame wendt
zich, licht aangedaan, tot ons:
„Wat een kerk hè. En zo vrolijk!
Je zou er haast gelovig om wor
den".
Het interieur van de 15e-eeuw-
se kerk is inderdaad onweer
staanbaar: plafondschilderingen
met engeltjes en fruitguirlandes,
lichtblauw en groen, een preek
stoel van ebben- en rozenhout,
waarop een zandloper staat die
precies een uur loopt, zodat do
minee in toom wordt gehou
den. Aan de muren worden
schilderijen tentoongesteld van
de plaatselijke kunstenaars, F.
Roskam en G. Karamelan.
Bussen vol Amerikanen zien we
even later op het troosteloze
pleintje Nieuwland, waar een
klompenmakerij zit. Geeuwend
beluisteren dikbuikige mannen
en in de bus verkreukelde vrou
wen een animerend relaas over
wooden shoes, trappelend ver
dringen zij zich voor het toilet
en voor een apparaat waarop
drinks staat.
Nog even een bezoek aan de
souvernirshop en dan gaat de
reis verder: dit was Holland, op
naar Antwerpen. Ze grijpen
naast de donkerbruine gezellig
heid van het pannekoekenhuis
'De Witte Swaen' aan de Dorps
traat: het zit er 's middags vol
verkleumde fietsers. Het huis
was al herberg in 1624, onder de
naam 'Prins van Oranje'.
De mooiste woning van Broek
vinden we naast ons Hotel Gar
ni. Het 18e-eeuwse koopmans
huis heeft een indrukwekkend
versierde renaissance-gevel van
donkerblauw geschilderd hout
en het straalt een onverwoest
bare kracht uit.
Dezelfde vitaliteit die je tegen
komt bij de bewoner die het
restaureerde: architect Gerrit
(Ger) Husslage (75). Op de
Open Monumentendag leidt hij
bezoekers rond en die staan
dan vooral perplex stil bij de
schoonheid van een houten
tongewelf, dat uitkomt op de
achtertuin.
Husslages vrouw en dochter be
heren samen het Hotel Garni,
maar gasten kunnen ook te
recht in de bedsteden van het
koopmanshuis. In vijftig jaar
heeft Husslage zo'n 450 wo
ningbouwprojecten op zijn
naam gebracht, voor hij besloot
'zich wat kleiner te gaan maken'
en meer tijd uit te trekken voor
'borrel en sigaartje'. Zijn oor
deel over Broek, weggeblazen
met een forse rookpluim van
zijn sigaar: „Je ziet geen paar
den- en koeienstront meer op
straat, men heeft het mooi voor
elkaar met die grijze plankjes.
Maar doe mij maar multicolour,
zoals het vroeger was".
dirk de moor
ZOMERS WEEKEINDE
Het fraaie zomerweer houdt de komende dagen aan, en vooral in het
weekeinde is het warm. De temperatuur kan oplopen tot 26 a 27 gra
den, maar vlak aan zee is het wat minder warm. Dat komt omdat er
een zwakke tot matige wind uit westelijke richting waait. Het centrum
van een hoge-drukgebied bij de ingang van het Engelse Kanaal trekt
in de richting van Midden-Europa. Morgen wordt de wind zuidelijk,
zodat het met 28 graden nog wat warmer kan worden. Ook aan het
strand is het aanvankelijk warm, maar aan het begin van de middag
zorgt een zeewindje voor enige verkoeling. Maandag en dinsdag is het
het koeler, maar met 23 graden en aanhoudend vrij zonnig weer blijft
het toch zomers. De kans op een lokale regen- of onweersbui is
maar klein. Gisteren was het zonnig en bij een matige westelij
ke wind werd het aan het strand 21 graden. Landinwaarts
werd 24 graden bereikt. Warm is het nog steeds in zuid-oost
Europa en in delen van Rusland. Daar komen maxima van
rond de 40 graden voor. Op een station in het Turkse binnen- i
land werd gistermiddag om twee uur 44 graden gemeten.
Temperaturen onder nul treffen we in Europa niet meer aan.
Alleen in het hoge noorden van Groenland lag het kwik iets
onder het vriespunt. Toch komen in de al wat langer wordende
nachten vrij lage minimumtemperaturen voor. In Eisenborn in
de Belgische Ardennen werd deze week 6 graden gemeten, en
het bergstation Sonnenbuhl/Alb in Duitsland meldde zelfs 2
graden. In Nederland komt in de maand augustus overigens
soms nachtvorst aan de grond voor, maar dan moeten we den
ken aan Drente, de Veluwe of het het duingebied. Op 1,5 meter
hoogte, waar de 'normale' luchttemperatuur wordt gemeten,
heeft het in ons land in augustus nooit gevroren.
Blciuwe Donau in de keuken
Op twaalfjarige leeftijd componeerde ik
mijn eerste en tot nu enige melodie, 's
Avonds bracht ik het ten gehore in de fa
miliekring. Mijn oudere zussen begon
nen te giechelen. ,,Mooi", zei de oudste
na afloop. ,.De nieuwe Strauss is gebo
ren. Daar werd hard om gelachen.
Later legde mijn moeder het uit: Ik
had de Blauwe Donau van Strauss
voorgedragen. Die wals had ik na
tuurlijk ooit op de radio gehoord
Daarna was ik de melodie vergeten. En
toen hij me weer te binnen schoot, had
ik gedacht dat hij uit eigen koker
kwam. Zo was het natuurlijk gegaan.
Even een sprong in de tijd. Een maand
geleden moest mijn vrouw met haar
been in het gips. Mijn eerste en tot nu
toe enige loopbaan als hoofd in de huis
houding was begonnen. In de afgelopen
weken heb ik me verbaasd over de krom
me werking van een aantal huishoudelij
ke apparaten. Hieronder een opsomming.
Plus een paar vondsten uit eigen koker.
- Waarom hebben niet alle ovenschalen
JOOST PRINSEN
handgrepen Nu zit ik soms met duim en
halve pannenlap in het baksel om die he
te schaal uit de oven te halen.
- Waarom zit er geen kleurtje bij de ge
kartelde scheurrand van plastic vuilnis
zakken? Bijvoorbeeld aan de onderkant
van elke zak. Dan wikkel je de rol niet te
veraf en je weet na het afscheuren wat
onderen boven is.
- Waarom passen de pannen van een
pannenset in elkaar, maar de deksels
niet? Als je de knoppen bovenop die dek
sels hol zou maken zou je de knoppen en
dus ook de deksels in elkaar kunnen
schuiven. (Octrooi?).
- Waarom zijn niet alle deksels standaard
voorzien van een schuifje zodat een deel
van het deksel in een vergiet i>eranderen
kan? Nu brand je je vingers bij het afgie
ten van aardappels en groenten.
- Oud probleem: waarom gaat het gas
van laag vuur naar hoog vuur vóór je het
gas uit kunt zetten? Oplossing: de drie
standen zijn achtereenvolgens: uit - laag -
hoog. Bij het terugschakelen van hoog
naar laag blokkeert de knop bij de laagste
stand van het gas. Om het gas uit te zet
ten moet je de knop even indrukken en
dan doordraaien naar uit. Scheelt veel
gas.
- Waarom word ik verplicht steeds nieu
we stofzuigerzakken te kopen? Er moet
toch een zak gemaakt kunnen worden
van makkelijk schoon te maken en stevig
materiaal. Dan blijft die terugkerende
kostenpost mij bespaard.
Ik heb nog wat andere vondsten, vooral
de pannendeksel heeft mijn aandacht,
maar laat ik het niet te dol maken.
Hebtu me zitten uitlachen, beste huis
vrouw of huisman. terwijl u dit artikel
las? Kent u deze problemen al vele jaren?
Waarom hebt u er nooit iets aan gedaan
dan? Ugaat me toch niet vertellen dat u
al mijn vondsten reeds in huis hebt. Dat
ik een keukensymfonie gecomponeerd heb
die al lang bestaat?
Heb medelijden. Ik heb geen moeder meer
om me te troosten.
T achtig internationale
bouwers, onder wie een
aantal Nederlanders, zijn
begin deze week begon
nen aan een reusachtig
zandbouwwerk. Op het
strand van Zeebrugge
zullen vier Belgische
kunststeden - Brugge,
Antwerpen, Gent en
Brussel - in zand verrij
zen. De zandsculptuur,
de grootste en hoogste
ooit in België gebouwd,
moet over twee weken
klaar. Dan begint in de
Belgische badplaats het
Festival van Zeebrugge.
Het werk wordt 50 meter
breed. 70 meter lang en
13 meter hoog; vergelijk
baar met een flat van
vier verdiepingen
Vanuit Cuyk in Neder
land is met vrachtwa-
