Man bijt hond Bosnië nog geen eenheid door munt, vlag en kenteker
VS snijden met sanctiepolitiek
vaak zichzelf in de vingers
Buitenland
Kenya weer in beeld bi
internationale filmmak
ZATERDAG 25 JULI 1998
OPMERKELIJKE BERICHTEN O O 7
KOGELVRIJ Nadat de traditionele Liberiaanse medicijnman la-
mes Numeni twee patiënten met hekserij 'kogelvrij' had gemaakt,
heeft hij de twee bij het testen van zijn toverspreuk doodgeschoten.
Dat heeft de krant Inquirer onlangs gemeld. Numeni had zijn pa
tiënten beloofd ze met behulp van geneeskrachtige kruiden en een
toverspreuk immuun te maken voor kogels. Vervolgens stond hij er
op om zijn magische krachten te bewijzen, met fatale afloop. De
kruiden-toverdokter werd kort na het incident gearresteerd. Hij
wordt beschuldigd van moord. Hij zou de slachtoffers een aantal
keren in de borst en in het hoofd geschoten hebben. Tijdens de
wrede burgeroorlog in Liberia gingen veel soldaten en rebellen ge
loven in de kracht van traditionele kruidendokters. Hun magie zou
bescherming bieden tegen vijanden. Numeni stond bekend als één
van de beste kruidendokters van Liberia.
FLAMINGO-KUIKEN Een Caribisch flamingo-kuiken van vier
dagen oud, strekt zijn vleugeltjes in het New Marine World
themapark in Vallejo in de Amerikaanse staat Californië. Het
kuikentje is de derde die deze zomer uit zijn ei is gekropen in de
flamingo-kolonie van het natuurpark. Deze maand moeten nog
zes broertjes en zusjes uit de andere eieren komen.
foto ap charlotte fiorito
VERGIFFENIS Een Peruaan bij wie in mei door zijn vrouw uit ja
loezie een stuk van de penis werd afgesneden terwijl hij lag te sla
pen, vergeeft zijn echtgenote. Hij gaat campagne voeren om haar
uit de gevangenis te krijgen. De 38-jarige man was in mei na een
hevige ruzie met zijn vrouw naar bed gegaan en in slaap gevallen.
Enkele uren later werd hij wakker, badend in het bloed. Er bleek
een stuk van zijn lid gesneden. De vrouw bekende, en zei tot haar
daad te zijn gekomen in een aanval van jaloezie. De man was
meermalen ontrouw geweest. De man zegt nu begrip te hebben
voor haar daad. Hij bezweert voorgoed genezen te zijn van zijn
chronische ontrouw. Hij zegt overigens dat zijn lid inmiddels weer
naar behoren functioneert.
C0ND0(0)M In het Franse stadje Condom is onlangs de ten
toonstelling 'Condoom en communicatie' geopend op de plaats
waar later het eerste condoommuseum ter wereld moet komen. De
tentoonstelling laat de geschiedenis van het condoom zien en be
handelt de preventie van geslachtsziektes. In het museum moeten
over drie jaar 1800 objecten te zien zijn. De apotheker van het stad
je had twee jaar geleden al het idee gelanceerd iets met de toevalli
ge naamsgelijkheid tussen de stad en de naam van het rubberen
object te doen. Tientallen buitenlandse toeristen laten zich jaarlijks
voor het plaatsnaambord van Condom fotograferen. De stad hoopt
dat er uiteindelijk ook een condoomfabriek komt die de naam
Condom in zijn adres wil hebben en voor werkgelegenheid zorgt.
GELD TEVEEL De parkeerdienst van de stad New York zit in zijn
maag met een enorme berg buitenlands geld. Het gaat om ruim
4500 kilo munten uit 62 landen, die de afgelopen jaren zijn 'ge
oogst' uit parkeermeters. De munten zijn daarin terechtgekomen
omdat ze op een Amerikaans kwartje lijken. Het stadsbestuur van
New York wil dollars zien in plaats van de soms per ongeluk en
soms met opzet in de meter gestopte muntjes. Maar wisselen gaat
niet, want Arnerikaanse banken accepteren alleen buitenlands pa
piergeld. Eén van de werknemers van de parkeerdienst kwam met
het idee gaten in de munten te boren, er kettingen van te maken en
ze dan te verkopen, maar dat vond men toch teveel werk. Verkoop
aan de hoogste bieder is nu de meest waarschijnlijke optie. In Zwit
serland sturen de uitbaters van parkeermeters vreemde munten
naar de desbetreffende ambassades met het verzoek om het equi
valent in Zwitserse franken terug te sturen. Daar hebben ze in New
York nog niet aan gedacht.
TIJGERVLEES Een Japanse televisiezender is vorige week overla
den met kritiek nadat in het kookprogramma van de zender sma
kelijk een stuk tijgervlees werd bereid en opgepeuzeld. Het VVereld-
natuurfonds noemde het een 'vreselijk voorbeeld' voor de kijkers.
Het fonds had net daarvoor nog gemeld dat pogingen van natuur
beschermers om de Siberische tijger voor uitsterven te behoeden
succes lijkt te hebben. Maar tijdens het kookprogramma op de Ja
panse televisie ging jaren van natuurbeschermingswerk in een paar
minuten teloor. Drie bekende Japanners verorberden in het pro
gramma een verrukkelijke maaltijd. Toen ze hoorden dat ze zojuist
waren begonnen een stuk tijgervlees te verteren, toonden ze geen
spijt. De makers van het programma lieten weten dat het ging om
een Bengaalse tijger uit de dierentuin van Sjanghai die vorig jaar
was omgekomen na een gevecht met andere tijgers. Het dier was
daarna ingevroren. Het voorgerecht bestond overigens uit de penis
van een buffel.
DOODSNOOD Een inwoner van een buitenwijk van de Taiwa
nese hoofdstad Taipei loopt in het park langs het enorme beeld
van de 'schreeuwende Alexander'. Sommige wijkbewoners voe
ren actie om het beeld te laten verwijderen. Ze vinden het beeld
storend omdat het lijkt alsof 'Alexander' in doodsnood verkeert.
Kinderen en bejaarden zouden erdoor van streek raken.
foto ap eddie shih
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT
Een wildpark in het Noorden
van Kenya. Een man loopt een
rondje met een leeuw. Een ge
temde, uit Los Angeles overge
vlogen leeuw aan een ketting.
De Amerikaanse film waarin het
beest een sterrol vervult, heet
niet voor niets 'To walk with
lions'. Het is nog geen twee
maanden geleden dat het fil
men daarvoor werd afgerond, of
er staan alweer nieuwe filmma
kers te trappelen om 'Heming
way: Hunter of Death', een film
over de beroemde schrijver Er
nest Hemingway, te gaan opne
men. Na jaren te zijn verguisd
en gemeden door internationa
le filmploegen, telt Kenya in
eens weer volop mee in de film
wereld.
'Out of Africa' met Robert Red-
ford en Meryl Streep was de
film die Kenya halverwege de
jaren tachtig wereldfaam be
zorgde. Cameralieden genoten
van de prachtige locaties die het
land te bieden heeft en toeris
ten wilden allemaal naar de
plekjes waar hun favoriete film
helden verliefd op elkaar wer
den. Maar het succes ebde snel
weg. De Kenyaanse autoriteiten
met hun bureaucratische obsta
kels met name de commissie
van het ministerie van Informa
tie die de vergunningen ver
strekt maakten het de film
makers zo zuur dat ze massaal
besloten naar andere Afrikaanse
landen uit te wijken. Ook verha
len in de internationale pers
over epidemieën, etnisch ge
weld en een erbarmelijke infra
structuur weerhielden produ
centen (en toeristen) er van
voor Kenya te kiezen.
Gevolg was dat een film als 'The
Ghost and the Darkness', die
gaat over de leeuwen die de
werknemers aanvielen
ten die betrokken wareij1,
aanleg van de spoorlijn
Mombasa naar Kampal
opgenomen in Zuid Afri
producenten moesten
heel wat extra werk verif'
om het landschap op da
Kenya te laten lijken en
Masa^i-krijgers in om o
authentieke Kenyaanse
men in de buurt te hebl
les liever dan Kenya, be
ten de cineasten.
.Kenyaanse overheidsfi
narissen hielden alles oi
lang op, terwijl Zuid-Afi
in het werk stelde om h
filmmakers naar de zin
ken. Bovendien deed d(
heid op agressieve wijzi
best om een steracteur:
chael Douglas, die de h<
had in de film, naar hui
halen", aldus een ingev
het Kenyaanse filmwen
Zuid-Afrika heeft sindsi
een kantoor geopend in
wood om haar attractie
locaties te promoten.
Na lange tijd geen enki
tief te hebben genomen Rl
tij te keren, heeft Kenya ai
kort echter ook maatrej
nomen om weer interes ik
worden voor de interna d
filmindustrie, die tenslo
wat geld inbrengt en lol
mensen aan werk helpt
Na 'To Walk with Lions
film met Richard Harris
dit jaar in première zal
komen nu dus de prodi
van een nieuwe film ov
mingway naar Kenya,
geregisseerd door de C(
biaan Sergio Dow, is
op een boek van de Col
biaanse schrijver Manu lf
ta Olivella en handelt o
verblijf van Hemingwa)
Oost-Afrika.
De problemen waren gigan
tisch. Jarenlang is erover verga
derd en geruzied. Soms leek het
alsof de oorlog weer zou uitbre
ken als het de verkeerde kant op
dreigde te gaan. Maar uiteinde
lijk is men er dan toch uit -
voorlopig althans. De proble
men van Bosnië waren: een
vlag, een munteenheid en auto
nummerborden. Sinds begin ju
li, trots aangekondigd door in
ternationale bemiddelaars,
heeft Bosnië officieel één
munteenheid, de marka. De ge
meenschappelijke vlag werd al
enkele weken daarvoor gere
geld: blauw met een gele drie
hoek en een paar sterren. Aan
de nummerborden wordt nog
steeds gewerkt. Alle auto's moe
ten binnen een maand zijn uit
gerust met een wit kenteken
met daarop een paar cijfers en
één letter.
„De internationale gemeen
schap en de voormalige strij
dende partijen doen wat ze be
loofd hebben bij de onderteke
ning van het Dayton-vredesak-
koord in 1995", zegt een tevre
den Simon Hasellock, woord
voerder van de OHR, de hoge
vertegenwoordiger van de Vere
nigde Naties in de Bosnische
hoofdstad Sarajevo. Eén
munteenheid, één vlag en één
soort nummerplaat in Bosnië
moeten stimuleren dat het land
alsnog niet uiteenvalt.
Officieel is Bosnië sinds 1992
een door de Verenigde Naties
erkend land, maar in de praktijk
is het na jarenlange strijd opge
deeld in drie gebieden waar
moslims, Serviërs en Kroaten in
zo goed als etnisch homogene
gebieden leven. En omdat in al
le drie gebieden felle nationalis
ten aan de macht waren, wer
den alle uiterlijke kenmerken
van de samenleving gebruikt
om de etnische afkomst te be
nadrukken.
Zo hadden de Bosnische mos
lims hun, trouwens door de VN
erkende, vlag met daarop een
schild en zes lelies. De Serviërs
in Bosnië erkenden die vlag niet
en hadden hun eigen vlag: een
Servische, met daarop een
groot-Servië-symbool en een
adelaar met een kroontje. De
Kroaten op hun beurt gebruik
ten een Kroatische vlag, met
daarop een rood-wit gekleurd
schaakbord in de vorm van een
schild.
Hetzelfde gold voor het geld. De
moslims gebruikten de Bosni
sche dinar, de Serviërs de Servi
sche dinar en de Kroaten de ku-
na. Dat hield dus in dat je in
hetzelfde land niet meer met je
geld kon betalen, zodra je in
een ander etnisch gebied be
landde. Vanzelfsprekend was in
ieder gebied de Duitse mark
meer dan welkom, maar de drie
verschillende munteenheden in
één land waren toch een duide
lijk teken dat er nog weinig
sprake was van Bosnië als een
heidsstaat, iets wat de hoofd-
Een Bosnische man laat trots zijn splinternieuwe Bosnische bankbiljetten zien nadat hij net zijn oude Bosnische dinars heeft ingeleverd. De waarde van één Bosnische marka is
gelijk aan één Duitse mark. foto ap sava
WASHINGTON «JOHN WANDERS
CORRESPONDENT
De Indiase diplomaat, onder
weg van Washington naar Am
sterdam en New Delhi, klonk
uitermate zelfverzekerd. „India
en Pakistan zullen de sancties
die de Amerikanen ons hebben
opgelegd wel uitzitten", garan
deerde hij. „Heus, het zal niet
lang duren. De Verenigde Sta
ten hebben daarvoor teveel eco
nomische belangen in het ge
bied."
Economische sancties zijn sinds
het aantreden van president
Clinton in ijltempo de spil gaan
vormen van het buitenlands be
leid van de VS. Alleen al tussen
1993 en 1996 kondigden de VS
tegen 35 landen economische
strafmaatregelen af. Tweederde
van de mensheid, levend in ze
ventig verschillende landen,
wordt op dit moment in meer
dere of mindere mate getroffen
door de sanctiepolitiek van
Washington. In het Congres lig
gen een stuk of dertig wetsvoor
stellen voor aanvullende sanc
ties te wachten op behandeling.
Toen India en Paldstan in mei
van dit jaar kort achter elkaar
hun eerste substantiële onder
grondse kernproeven hielden,
kwamen beide landen in Was
hington automatisch op de
zwarte lijst terecht. Dat gebeur
de op grond van een Ameri
kaanse wet uit 1994 die gericht
is op het tegengaan van onge
controleerde verspreiding van
nucleaire technologie. Clinton
kon na de kernproeven niets
anders doen dan economische
sancties afkondigen tegen India
en Pakistan.
Het sanctiewapen oefent grote
aantrekkingskracht uit op het
Amerikaanse Congres, meer
nog dan op de regering-Clinton.
De Amerikaanse president Clinton beschouwt economische sancties als
een belangrijk onderdeel van het buitenlands beleid, foto »ap»j. scott
applewhite
De aanlokkelijkheid van eenzij
dig afgekondigde economische
sancties is dat de VS met hun
grote mondiale invloed een an
der land pijn kunnen doen zon
der dat ze er meteen militairen
op af hoeven te sturen.
Het sanctiewapen vormt tevens
een makkelijke uitlaatklep voor
emotionele uitbarstingen van
het Congres over de handelwij
ze van een specifiek land. Bij
voorbeeld over het mensen-
rechtenbeleid van dat land, over
de handelspolitiek, over een vis
serijoorlog, of over het feit dat
het land zich met een eigen
atoombom onder de groot
machten wenst te scharen.
Onder druk van het Amerikaan
se bedrijfsleven begint het Con
gres geleidelijk meer oog te krij
gen voor de gevolgen van de
sancties. De sancties hebben
namelijk vaak uiterst negatieve
consequenties voor Amerikaan
se bedrijven. Het Instituut voor
Internationale Economie bere
kende dat het sanctiebeleid van
Washington de Amerikaanse
economie alleen al in 1995 der
tig tot veertig miljard gulden
aan inkomsten kostte. Volgens
het instituut gingen er dat jaar
meer dan een kwart miljoen ba
nen verloren als gevolg van
sancties.
„De tekortkomingen van eco
nomische sancties zijn duidelij
ker zichtbaar dan de succes
sen". schreef Richard Haass van
het Brookings Instituut eind vo
rig jaar in 'Foreign Affairs', het
vakblad voor buitenland-spe
cialisten. „In de huidige
mondiale economie brengen
eenzijdig door de VS afgekon
digde sancties hogere kosten
met zich mee voor Amerikaanse
bedrijven dan voor het land dat
door de sancties zou moeten
worden getroffen. Dat land
vindt wel alternatieve financie
ringsbronnen en leveranciers.
Pakistan is hiervan een mooi
voorbeeld. Het Congres werd
onlangs door hevig verontruste
Amerikaanse boeren gewaar
schuwd dat Pakistan in de twee
de helft van juli 320 duizend ton
tarwe zou inkopen. Buitenland
se graanboeren stonden mas
saal klaar om iri het gat te sprin
gen dat de Amerikanen met
hun eenzijdig afgekondigde
sancties hadden gecreëerd. Als
de Senaat niet snel zou ingrij
pen, zouden Amerikaanse boe
ren de broodnodige Pakistaanse
order met een geschatte waarde
van 75 miljoen gulden zeker
mislopen. Met 98 tegen nul
stemmen hieven de geschrok
ken senatoren ogenblikkelijk bij
wet de kersverse maatregel op
die de export van Amerikaanse
voedselproducten naar India en
Pakistan verbood.
Met de snelle wetswijziging
haalde de Senaat wel de angel
uit het pakket aan economische
sancties dat Clinton in mei te
gen India en Pakistan afkondig
de. Met steun van Washington
heeft de Wereldbank de hulp
verlening aan India alweer op
gang gebracht. De verkoop van
Amerikaanse wapens aan India
en Pakistan is nog altijd verbo
den, maar de militaire verkopen
aan beide landen waren de
laatste jaren toch al minimaal.
De Amerikaanse export naar het
gebied betrof voornamelijk
agrarische producten. De sena
toren hebben duidelijk gekozen
voor hun eigen achterban.
Begin november zijn er name
lijk Congres-verkiezingen.
Hoogdravende denkbeelden
over een nieuwe wereldorde
leggen het in het stemhokje als
vanzelfsprekend af tegen een
platvloers onderwerp als de
ontwikkeling van de koopkracht
van Amerikaanse gezinnen. Een
politicus die de inwoners van
zijn eigen staat in het zicht van
de verkiezingen jammerlijk in
de steek laat, maakt immers
weinig kans te worden herko
zen.
doelstelling was van het Day-
ton-akkoord.
De kentekens van de auto's, hoe
merkwaardig het mag klinken,
vormden het grootste obstakel.
Ook hier was alles keurig opge
deeld via de etnische lijn. Auto's
in moslimgebieden hadden een
nummerplaat met een klein
Bosnisch vlaggetje ernaast, de
Serviërs hadden hun 'Groot-
Servië'-teken in het midden van
het kenteken staan en de
Kroaten deden hetzelfde, maar
dan met hun schaakbordje.
Hierdoor was iedereen prachtig
te herkennen. Probeerde een
moslim Servisch gebied binnen
te rijden, dan hoefden de lokale
Serviërs maar naar het num
merbord te kijken om door te
hebben dat ze met 'een vijand'
te maken hadden. Dan konden
de stenen gepakt worden om de
ruiten van de auto in te gooien
of om de inzittenden in elkaar
te slaan. Ook moslims en
Kroaten maakten zich hieraan
veelvuldig schuldig.
De nummerplaat moest dus
neutraal worden. De Serviërs,
die het cyrillische alfabet ge
bruiken, wilden per se een cyril
lische letter in het midden van
het nummerbord. De moslims
en Kroaten, die net als wij het
latijnse schrift hebben, eisten
juist een latijnse letter. Uitein
delijk legde een groep van wijze
mannen, die uitsluitend uit bui
tenlanders bestond, de twee al
fabetten naast elkaar. Zij kwa
men tot de conclusie dat er in
beide schriften vijf dezelfde let
ters bestonden, namelijk de a, e,
j, k en o. Het Salomonsoordeel
luidde dat alleen die letters zou
den worden gebruikt op de ken
tekens. Beide partijen waren blij
en ervan overtuigd dat 'hun' let
ters het hadden gehaald.
„Die nieuwe kentekens zijn fan
tastisch," zegt Mujo Hajric, een
inwoner van Sarajevo. „Vanwe
ge de oorlog vertrouwde nie
mand elkaar meer. Iedereen
ging in hokjes denken: dit is een
moslim, een Serviër of Kroaat.
Dat kan nu niet meer. De num
merborden gaan ervoor zorgen
dat we weer aan elkaar begin
nen te ruiken."
Acceptatie van de gezamenlijke
vlag, de munteenheid en num
merborden konden slechts tot
stand komen na zeer zware
druk van de internationale ge
meenschap. Maar de nationalis
ten blijven hun uiterste best
doen om alles tegen te werken.
Zo weigeren Kroaten en Serviërs
in Bosnië de nieuwe vlag te hij
sen in hun gebieden. De munt
mag dan wel overal de marka
heten, het geld dat bestemd is
voor Serviërs heeft andere
plaatjes dan het geld dat naar
de moslims en Kroaten gaat.
Veel bewoners van Bosnië plak
ken naast hun nieuwe nummer
plaat een stickertje,
de vlag van hun territori x
waardoor ze toch weer
baar zijn.
Het zijn niet de enige
den die duidelijk maKenr1'
Bosnische eenheid nog 1
wijderd is. Een veelzegg
der voorbeeld is de
lefoon. De Bosnische mi'8
telefoon doet het alleen e
moslim-steden, omdat
viërs en Kroaten weigerir
een partnerschap aan t<
met de moslims. In Kro; *8
Bosnië doet alleen de Kie
sche mobiele telefoon h5 1
wijl de Bosnische Servië
bruik maken van het nefu
Servië.
