1
De strijd tegen de zuipschuit
IsjQËEHSDBl
Interesse
J- - M
door THEO KOOPMAN
Het bootje 'Promiloos', hier in de haven van Delfzijl, wordt
ingezet bij de alcoholcontrole op het water.
FOTO CPD WLADIMIR VAN DEN BURGH
Spee zegt dat er geen heksenjacht op het wa
ter zal komen, klinkt dat heel coulant, maar
tegelijkertijd kan ook worden aangetekend
dat de heks op een wel heel korte bezemsteel
zit. Neem bijvoorbeeld de situatie in Fries
land, dé watersportprovincie bij uitstek, waar
ook nog eens veel beroepsvaart aanwezig is.
Friesland beschikt over welgeteld één politie-
boot met daarbij twee rubberen speedboten.
Deze vloot ligt in Sneek, de enige post in
Friesland van de politie te water. „Als er in
Friesland een ongeluk op het water gebeurt,
vindt men het heel gewoon dat het een paar
uur duurt voor wij er zijn", zegt Berend Tim
mer, politieman te water in Sneek.
Of neem de provincie Drenthe. Die be
schikt helemaal niet over een sectie politie te
water. De provincie wordt bediend door de
onder de waterpolitie Delfzijl ressorterehde
eenheid in de stad Groningen. Als er in
Drenthe een alcoholcontrole op het water
uitgevoerd moet worden, zal volgens woord
voerder Piet Piekstra van de waterpolitie
Delfzijl de politie met de auto naar bijvoor
beeld een sluis rijden om vervolgens met de
blaaspijpjes aan boord te gaan. In Groningen
zelf zijn er posten in Delfzijl en Lauwersoog.
Maar de meren in de provincie vallen won
derlijk genoeg niet onder de verantwoorde
lijkheid van de politie te water (onderdeel
ZATERDAG 25 JUL11998
Kinderen kunnen slecht leeftijden
schatten. Vraag je in de kleuter
school hoe oud de juffrouw van de
klas is, dan veronderstellen sommi
gen dat ze twaalf of misschien wel
dertien is, terwijl anderen het op
minstens honderd houden. De gro
te getallen zeggen hun weinig. Toen
mijn jongste zoon vier was, en ver
nam dat zijn grootmoeder 76 was,
moest hij daar lang over nadenken,
en toen vroeg hij: 'Maar is ze wel bij
één begonnen?' Met personen krij
gen we het schatten meestal wel
onder de knie. Moeilijker is het
schatten van de leeftijd van een
woord.
Hoe lang bestaat het woord 'hartstikke'
al? Hoe lang is het woord 'interesse'
reeds in onze taal? Akkoord, er bestaan ge
leerde boeken waarin zoiets soms te vinden
is. Lang niet altijd, overigens. Maar zonder
hulpmiddelen? Zonder hulpmiddelen zou
den we er niets van terechtbrengen. Deze
week heb ik twee ongefundeerde ideee'n
overboord moeten zetten. Altijd gedacht
dat 'hartstikke' een tamelijk jong mode
woord is, maar dat klopt niet. En van 'inte
resse' zou ik gedacht hebben dat het al eeu
wen bestaat, maar het blijkt nog geen hon
derd jaar oud. Het is bepaald jonger dan
'hartstikke'.
Het woord hartstikke kwam ik toevallig te
gen bij het lezen van Beets' 'Camera Ob-
scura' (1839): 'Haar naaste buurvrouw is
hartstikken doof. Ik keek daarvan op, want
ik meende dat het een modewoord was van
twintig, dertig jaar geleden. Zoals nu alles
keiduur is of te gek snel, zo was er een poos
geleden heel veel hartstikke. Maar Beets ge
bruikt het in 1839 ook al, en als je het na
zoekt blijkt P.C. Hooft het reeds in de 17de
eeuw te gebruiken, al was het toen nog let
terlijk: 'Toen grypt ze een mes, en jaaght
het hem door de ribben dat hy hartsteeken
doodt bleef. Ook als we Hooft en de letter
lijke betekenis niet meetellen, heeft hart
stikke dus al minstens 140 jaar de tegen
woordige betekenis. Volgens het grote
'Woordenboek der Nederlandsche Taal',
anno 1912, is het 'gemeenzaam', en 'In
Zuid-Nederland onbekend'. Het eerste is
nog steeds juist; het tweede niet.
Een ander vooroordeel mijnerzijds sneu
velde bij het lezen van een mooi artikel
van Fons Moerdijk over de geschiedenis
van het woord 'interesse'. Net als de sa
mensteller van het Van Dale Etymologisch
Woordenboek en vele generaties gymna
siasten wist ik niet beter of dit woord komt
rechtsteeks uit het Latijn. Daar blijkt weinig
van te kloppen. Het verhaal begint wel bij
het Latijn, maar er zit een lange geschiede
nis tussen toen en nu. Om te beginnen het
middeleeuws Latijnse 'interest' of'interes
se': 'vermindering van de waarde van een
voorwerp, schade die daaraan ontstaat, na
deel dat daaruit voor de bezitter voort
komt'. In het Duits zien we de vorm
'interesse', in het Nederlands, het Engels en
het Frans vooral 'interest' (in het Frans later
tot 'intérèt' geworden). Via 'schade, verlies'
ontwikkelt zich de betekenis 'schadevergoe
ding, schadeloosstelling'. Vandaar wordt
het ook: 'percentsgewijze vergoeding voor
het gebruik van geleend geld', en: 'rente, in
terest'; en dan: 'belang'. Uiteindelijk ook:
'belangstelling'. Rond 1900 bestaat er een
woord 'interest' met als betekenis: (1) rente,
(2) belangstelling. Er is dan in het Neder
lands nog geen woord 'interesse'. De eerste
keer dat ons 'interesse' (=belangstelling)
opduikt, is pas in 1913. Het duurt dan nog
een hele poos voordat het zo algemeen ge
bruikt wordt dat het ook in de woordenboe
ken wordt vermeld. Van Dale noemt het pas
vanaf 1950, Koenen vanaf 1952. Verschue-
ren kent in 1950 enkel nog 'interesse' als:
'belang voordeel'; wel 'interest' als 'belang
stelling'.
Argumenten om aan een Duits leenwoord
te denken zijn onder andere dat
'interesse' in de jaren dertig een germanis
me genoemd wordt, en ook dat het aanvan
kelijk onzijdig gebruikt werd: 'het interesse'
(vgl. Duits: 'das Interesse'). Het leenwoord
kwam goed van pas, aangezien het Neder
landse woord 'interest' op dat moment
twee erg ongelijke betekenissen moest dra
gen: enerzijds 'rente, interest', anderzijds
'belangstelling'. Bovendien sloot het leen
woord beter aan bij de al langer bestaande
woorden 'interesseren' en 'interessant'. Dat
het toch nog tientallen jaren geduurd heeft,
voordat dit leenwoord algemeen geaccep
teerd raakte, zou wel eens kunnen komen
door ohze misschien ook toen al verregaan
de schrik voor alles wat van buiten komt.
Als je bedenkt hoe weinig er na vijftig jaar
van die schrik overgebleven is, dan zouden
we vandaag de dag toch wel wat zorgelozer
mogen leven.
IR *r
Steviger beleid
n de loop der jaren groeide het besef
och een steviger beleid opgezet moest
i. Men kreeg niet alleen in de gaten
alcoholgebruik op het water niet lan-
lagatelliseerd kon worden, maar door
ist van steeds grotere en steeds meer
n werd de situatie op het water ook als
gevaarlijker beoordeeld. Vandaar dat
eid via artikel 27 van de Scheepvaart-
rd aangescherpt. Iemand die het bevel
f stuurt, mag niet onder invloed verke-
is strafbaar. Dat betekent dat niet al-
roerganger strafbaar is, maar ook de-
e de leiding op het schip heeft. Een
lie op een gegeven moment zijn zoon
ct het stuurrad over te nemen en ver-
zelf aan de fles gaat, zit goed fout,
Dk een dronken loods niet meer vrijuit
ij controle zal het schip uit de vaart
genomen en aan de ketting gelegd,
/etswijziging die een actiever opspo-
:n vervolgingsbeleid mogelijk maakt,
1 april in en het college van procu-
eneraal kwam onlangs met de dienst-
ht aan politie en justitie dat er gerichte
d controles moeten worden gehouden.
tn Geen heksenjacht
et bedenken en het invoeren van een
wet meestal niet het grootste pro-
de controle op uitvoering ervan is
?el moeilijker te realiseren. Als Koos
van het Korps Landelijke Politiediensten) -
die vallen sinds allerlei reorganisatiemaatre
gelen onder de toch al zo overbelaste Regio
politie Groningen.
Geen sinecure
Ziet het er facilitair beschouwd niet perfect
uit, de alcoholcontrole op het water zelf is
ook geen sinecure. Op de weg laat je automo
bilisten in een fuik rijden, zodat je tijdens één
actie velen aan een alcoholtest kunt onder
werpen. Op het water gaat dat niet zo simpel.
Berend Timmer („Ik wist wel dat de wet was
veranderd, maar niet dat er vanaf 1 juli ge
richt gecontroleerd moet worden") legt uit
hoe het in zijn werk gaat. „We gaan aan
boord en laten de stuurman blazen. Blijkt dat
hij te veel heeft gedronken, dan moet hij wor
den meegenomen. Een collega of ik moet het
schip naar de wal varen en aanleggen. Je kunt
op een schip komen dat zo ingewikkeld is dat
hij eigenlijk alleen maar bestuurd kan wor
den door de kapitein. Maar ik moet het
stuurrad overnemen en als er wat gebeurt,
ben ik de lui. Als we eenmaal een aanleg
plaats voor de boot hebben gevonden bellen
we het dichtstbijzijnde politiebureau. Die
moet een wagen sturen om de man mee te
nemen naar het bureau voor de officiële alco
holtest, de ademanalyse, met geijkte appara
tuur. Soms moet iemand van ons aan boord
van het schip blijven totdat de schipper terug
is. Je ligt namelijk wel eens op een afgelegen
plek waardoor het beter is dat er bewaking
aan boord is."
Timmer schat dat hij zo'n zes testen per
uur kan uitvoeren. „Maar stel je voor dat je
midden op een meer een gerichte alcohol
controle moet uitvoeren. En stel dat de eerste
twee of drie personen die blazen, dronken
blijken te zijn, wel, dan ben je daar de hele
dag mee bezig. Maar misschien is het moge
lijk om bij een gerichte actie mobiele appara
tuur voor de ademanalyse in de buurt aan
wal te krijgen. Hoewel we weinig middelen
hebben waardoor die alcoholcontrole moei
lijk is uit te voeren, vind ik de wetswijziging
toch een goede zaak. De watersport heeft de
naam dat er stevig wordt gedronken. Ieder
een heeft wel een flesje Beerenburg of pils
aan boord en daar wordt ook van gedronken.
Maar dat de verkeersveiligheid op het water
daardoor in gevaar is, nee, dat valt wel mee."
Piet Piekstra van de waterpolitie Delfzijl
onderschrijft de woorden van Timmer. „In
ons gebied hebben we niet veel met de ple-
ziervaart te maken. Veel meer met de door
gaande beroepsvaart. Voor de beroepsvaar-
ders is hun schip een woning op het water.
Ze hebben er alles bij de hand. Ook drank. En
het is gebruikelijk dat ze in de stuurhut een
pilsje of een borreltje drinken. Dat kan ook
gemakkelijker dan in de auto. Maar nu de
schepen steeds groter worden en het verkeer
op het water drukker, is het goed dat we ge
richte alcoholcontroles kunnen houden. Tot
op heden konden we op basis van openbare
dronkenschap alleen maar optreden als er
echt iets mis was gegaan. Als een schip bij
voorbeeld op de wal was gelopen. Nu kunnen
we bij de reguliere controles op de schepen
de apparatuur meenemen om te laten bla
zen. Er zullen ook landelijke, gerichte contro
les komen, maar het moet geen heksenjacht
Belastend
Die laatste opmerking moet geruststellend
zijn voor Guus Poppelaars, woordvoerder van
de Federatie van Schippersbonden. „Ik vind
die alcoholcontrole wel acceptabel. Je moet
geen auto besturen als je onder invloed bent
en je moet zeker geen schip besturen als je te
veel hebt gedronken. Alcohol en vervoer ho
ren niet bij elkaar. Ik denk overigens dat er in
de binnenscheepvaart evenveel anti-alcoho
listen' zijn als mensen die wel alcoholische
dranken consumeren. Ik heb geen moeite
met de controles, mits ze niet ontaarden. De
laatste jaren worden de schippers in een zeer
hoog tempo overspoeld met steeds meer
voorschriften waar hij en het schip aan moe
ten voldoen en waarvan de naleving ook
wordt gecontroleerd. Dat wordt duidelijk als
belastend ervaren. En als de alcoholcontrole
bij nacht en ontij wordt gehouden, zal ook
dat als belastend worden ervaren. De schip
per zal het zeer hinderlijk vinden als hij 's
nachts moet blazen. Het hangt er dus van af
hoe en wanneer de controles worden uitge
voerd; van de verkeerssituatie, van het tijd
stip etc."
Volgens de ANWB telt Nederland zo'n
350.000 pleziervaartuigen met een gemiddel
de bezetting van twee tot tweeënhalf perso
nen die onder hef regiem van de alcoholcon
trole vallen. Een controle die voorlopig
mondjesmaat zal worden uitgevoerd. „Voor
dit jaar zal het worden meegenomen in de
reguliere surveillance. Er zullen niet echt lan
delijke acties worden gehouden", zegt Koos
Spee van het bureau Verkeershandhaving.
Toch verwacht Pieter Boomsma van de Re
giopolitie Groningen resultaten. „We zullen
zeker meer processen-verbaal uitschrijven.
Want het is onze ervaring dat men het in de
pleziervaart niet zo nauw neemt met het al
coholgebruik."
Een troost voor de alcoholische dranken
nuttigende bootjevaarders: ze mogen meer
alcohol tot zich nemen dan de automobilist.
Laatstgenoemde is bij een promillage van 0,5
en meer reeds de klos, op het water ligt de
grens op 0,8. Dat verschil is aangebracht, om
dat op het water de snelheden lager liggen en
er naar verhouding minder ernstige ongeluk
ken gebeuren dan op het land.
f het beeld dat er veel zuipschui-
J ten te vinden zijn op de Neder-
landse wateren overeenkomt
waarheid, is onduidelijk. Bij verzeke-
ïaatschappij Unigarant, waar veel bo-
verzekerd, heeft men ooit de schade-
onderzocht op de vraag of er alcohol
spel was. „Dat bleek niet het geval",
oordvoerder Karin Hamelink. Bij het
ijk Bureau Verkeershandhaving schat
voerder Koos Spee dat er jaarlijks der
veertig ongelukken op het water ge-
waarbij alcohol de boosdoener is.
het is natte-vingerwerk", voegt hij er
dellijk aan toe.
we de precieze cijfers niet weten, komt
s Spee doordat er nog nooit a-selectief
ntroleerd op alcoholgebruik achter het
id. Als er werd gecontroleerd dan ge-
dat omdat de boot afwijkend vaarge-
ertoonde. Of de stuurman ook echt
n was, werd geconstateerd aan de
'an de zogenoemde Trias Alcoholica:
oorlopen ogen, een waggelende gang
t en met een dubbele tong. Testappara-
as niet voorradig. Dat vond men ook
idigtoen in 1988 in de Scheepvaartwet
epaald dat het verboden was onder in-
e varen. „Men vond toen dat het wel
7(il met het alcoholgebruik", weet Spee.
Het college van procureurs
generaal heeft politie en
justitie opdracht gegeven
het varen onder invloed
van sterke drank aan te
pakken. Tot op heden
gebeurde dat ook wel, maar
dan alleen als de politie
door de zwalkende
bewegingen van een
vaartuig kon vermoeden
dat de stuurman te diep in
het glaasje had gekeken. Nu
moet er doelbewust actie
worden ondernomen, zowel
in de beroepsvaart als bij
recreanten. Gerichte
alcoholcontrole op het
water. Zoals die al sinds 1
november 1974 in het
wegverkeer wordt
gehouden. Die controle lijkt
niet overbodig. Want,
Neptunus mag dan wel de
scepter over de wateren
zwaaien, Bacchus geniet er
een grotere populariteit.
Berend Timmer, politieman te water in Sneek: „Stel je voor dat je midden op een meer een
gerichte alcoholcontrole moet uitvoeren. En stel dat de eerste twee of drie personen die
blazen, dronken blijken te zijn, wel, dan ben je daar de hele dag mee bezig."
FOTO ARCHIEF KLM AEROCARTO B. V.
