Hainan, het wilde zuiden van China
De wetenschappen van de Groninger Hylke Tromp
Nooit protesC
FC Hezbollah
tegen arbiter:
Extra
DINSDAG 7 JULI 1998
De angstwekkende schommelingen in de economie van een Aziatisch eiland
Het tropische eiland Hainan, ooit de 'verste uithoek van
de wereld', het 'barbaarse hellegat' waar zwaargestraften
en politiek andersdenkenden naar werden verbannen,
werd tien jaar geleden China's dertigste provincie. Tege
lijkertijd werd het benoemd als de nieuwste Speciale
Economische Zone, ontworpen om de economische suc
cessen van zowel Hong Kong als Taiwan te overtreffen.
Wat is er na tien jaar van die plannen terecht gekomen?
HAIKOU JAN VAN DER MADE
Een kokosnootverkoper ont
haart enorme noten, hakt er ga
ten in en rangschikt ze keurig
naast elkaar op een krant op de
straat. Veel verkoopt hij niet.
Bewoners van Haikou, hoofd
stad van China's enige tropi
sche provincie, geven de voor
keur aan ijskoude blikjes cola
en blijven in de schaduw. Pas 's
avonds, als het wat koeler is,
gaan de mensen massaal de
straat op om te eten in een van
de vele openluchtrestaurants en
zich te laten amuseren door
zangeressen, circusartiesten of
boekverkopers.
,,Het is vrij hier", verzucht Ah
Long, een jongen uit de provin
cie Sichuan die naar Hainan
kwam om een restaurant te
openen. „Maar veel geld valt er
niet te halen." Ah Long volgde
een enorme stroom van werklo
ze arbeiders, boeren en geluk
zoekers. Zij waren op het vaste
land van China ontslagen in
verband met het massale
stroomlijning-programma van
de staatsbedrijven of konden op
het platteland geen emplooi
vinden.
De helft van alle 'gastarbeiders'
in Hainan komt uit Sichuan en
werkt in de horeca. Veel taxi
chauffeurs zijn afkomstig uit de
noordoostelijke provincies Heil-
ongjiang en Jilin. Vrijwel ieder
een die op straat dingen ver
koopt, is niet uit Hainan zelf af
komstig. Veel meisjes van het
platteland maken gebruik van
Hainans relatief soepele bestuur
en werken als prostituée. De
weg langs het Hong Cheng ('Ro
de Stad') Meer is een aaneen
schakelingvan 'kapperszaken'
die bemand worden door tien
tallen meisjes. Een onafgebro
ken rij zwarte BMW's en Merce-
dessen rijdt er langzaam langs.
„Hainan bood veel mensen de
hoop op een nieuw leven en
een baan", zegt een onderzoe
ker van de Academie van Socia
le Wetenschappen die onder
zoek heeft gedaan naar het ei
land. „Prostitutie is officieel ver
boden. Maar als ze het gaan
verbieden leidt dat onmiddellijk
tot sociale onrust. Ze hebben
geen keus."
Op slechte reclame zit Hainan
bepaald niet te wachten. Het ei
land worstelt met een economie
die angstwekkend heen en weer
schommelt. Het ontwikkelen
van Hainan was een plan van
voormalig premier Zhao Ziyang.
Die bezocht het eiland (toen
nog een deel van de provincie
Guangdong) nadat hij in Afrika
was geweest en was geschokt
door de armoede die hij er aan
trof: „Ik dacht eerst dat Afrika
het minst ontwikkelde gebied
ter wereld was. Ik weet nu dat
het Hainan is." Hainan kreeg
belastingvoordelen die de Spe
ciale Economische Zones
(Shenzhen, Shantou, Zhuhai en
Xiamen) ook hadden.
Aangemoedigd door beloftes op
meer autonomie pakte Lei Yu,
destijds hoogste baas van Hai
nan, de hervormingen kordaat
aan. In 1984 keurde hij de (be
lastingvrije) import van 16.000
auto's goed die uit Hong Kong
werden ingevoerd en betaald
met geld bedoeld voor de infra
structuur. De auto's werden
vervolgens aan provincies op
het vasteland doorverkocht
voor drie tot acht maal de waar
de. Uiteindelijk werd Lei Yu ge
degradeerd en naar Guangdong
overgeplaatst, maar tot op de
dag van vandaag is hij een held
in Hainan die 'het geld naar het
volk heeft gebracht'. „Vijftien
jaar geleden hadden de mensen
niet eens schoenen om op te lo
pen", aldus David Lam, finan
cieel directeur van een kracht
centrale in de oostelijke plaats
Wenchang. „Ondanks de cor
ruptie en de schandalen houdt
het volk van mensen als Lei
Yu."
Megastad
In 1988 werd Hainan uitgeroe
pen tot China's dertigste pro
vincie en tegelijkertijd werd het
de vijfde Speciale Economische
Zone. Onmiddellijk werd het
plan gesmeed om een deel van
het eiland om te toveren in een
combinatie van Taiwan, Hong
Kong en Manhattan, die een
nieuwe Aziatische tijger moest
baren. Een dochter van de Ja
panse constructiegigant Ku-
magai Gumi kon voor een
schijntje een gebied van dertig
vierkante kilometer pachten
voor zeventig jaar in Yangpu,
een vrijwel braakliggend stuk
land met een paar vissersdor
pen, tweehonderd kilometer ten
westen van Haikou.
Dankzij de steun van Hainans
eerste gouverneur, Liang Xiang,
werden alle bureaucratische
hinderpalen uit de weg ge
ruimd, en leek alles klaar voor
de snelle opbouw van een nieu
we megastad. Het gebied zou
uiteindelijk ruimte moeten gaan
bieden aan een half miljoen
mensen, zware industrieën en
een vrijhandelshaven; een 'spe
ciale zone binnen een speciale
zone' die de motor van China's
achtergebleven onderbuik zou
vormen.
Nu, tien jaar later, ligt de ont
wikkelingszone er troosteloos
en verlaten bij. Het is een enor
me woestijnachtige vlakte waar
precies in het midden twee een-
Moderne flatgebouwen domineren de wateren bij Sanya op het eiland Hainan.
zame kantoorgebouwen oprij
zen. De uit Hong Kong afkom
stige Terry Wong, projectleider
van het dochterbedrijf van Ku-
magai Gumi woont al zes jaar in
Yangpu: „Er was aanvankelijk
veel kritiek op de aankoop. De
pacht werd vergeleken met de
overname van Hong Kong door
Groot-Brittannië'. Een andere
factor was dat Kumagai Gumi
een dochter was van een Japans
bedrijf. En Japanners zijn sinds
de tweede wereldoorlog nog
steeds niet erg populair in Chi
na. Het was de eerste keer sinds
1949 dat buitenlanders weer
een stuk grond in China konden
pachten.
'Japanse invasie'
Critici (met name voorstanders
van de harde lijn binnen de
-'f*t-.i r.t 3
Plakbord waarop de schaarse banen worden aangeboden. De werkloos
heid op Hainan is hoog zodat veel gelukszoekers hun heil op straat
moeten zoeken. foto gpd jan van der made
Communistische Partij) won
nen aanzienlijk aan invloed na
de studentenonlusten en het
neerslaan daarvan in Peking in
juni 1989. De grote steunpilaar
van het Yangpu project, gouver
neur Liang Xiang, werd uit zijn
functie ontheven. Officieel 'we
gens corruptie', maar in feite
omdat hij een goede vriend was
van de in juni afgezette partijse
cretaris Zhao Ziyang. Het Yang
pu project was op sterven na
dood; Hainan werd opnieuw
een vergeten plek op de kaart
van China.
Maar de investeerders van het
Japanse constructiebedrijf Ku
magai Gumi bleven niet stilzit
ten. Samen met zes andere
partners uit Hong Kong, China
en Taiwan richtten ze de Hai
nan Yangpu Land Development
Co. Ltd. op om critici over een
'Japanse invasie' van Hainan
wind uit de zeilen te nemen.
In 1992 leek het tij voor Yangpu,
en voor Hainan als geheel te ke
ren. „Deng Xiaoping deed tij
dens zijn geruchtmakende reis
naar het zuiden uitspraken die
de economie nieuw leven in
bliezen", aldus Wong. Er ont
stond plotseling weer een enor
me belangstelling voor Hainan,
de onroerend goedmarkt begon
als kool te groeien, en ook
Yangpu kwam terug in the pic
ture. „Prijzen voor onroerend
goed rezen de pan uit. Hainan
was opeens the place to be." De
Yangpu Land Development in
vesteerde meer dan een miljard
gulden om wegen aan te leggen.
Siemens bouwde een 310 Me
gawatt krachtcentrale, bedrijven
uit Thailand, Indonesië en het
Amerikaanse Western Steel te
kenden contracten voor de
bouw van fabrieken en alle
grond bedoeld voor commer
ciële woningen werd verkocht
voor prijzen variërend van 62,50
tot 162,50 gulden per vierkante
meter.
Hainan leefde op. Investeerders
uit de gehele wereld stroomden
samen in Haikou. De Heineken
dochter Asia Pacific Brewery
zette een bierfabriek neer waar
de premiummerken Tiger en
Anchor worden gemaakt en ook
Amstel bier voor afzet op het
Chinese vasteland. De immi
grantengemeenschap groeide,
bars schoten als paddestoelen
de grond uit.
Maar Pekings bezuinigings
maatregelen in 1994, die een
halt toeriepen aan leningen, be
tekenden opnieuw een gevoeli
ge klap voor Hainan. De onroe
rend goed-markt stortte in. „Er
waren tijden dat we hier appar
tementen voor 350 gulden per
nacht verhuurdenverzucht
Roger Co, manager van het Hai
kou International Commercial
Center. Nu gaan de serviceflats
weg voor hooguit tachtig gul
den. Ook Haikou's bloeiende
prostitutiemarkt kreeg klappen.
Volgens een nachtclubhouder
'liepen fooien voor meisjes hier
vier jaar geleden op tot tiendui
zend yuan (tweeduizend gul
den), maar nu komt het niet
meer boven de duizend yuan
uit'.
Gratis grond
De ontwikkelingszone Yangpu
symboliseert de slechte staat
van Hainans economie. „Wij
hebben gezorgd voor de infra
structuur", aldus projectmana
ger Terry Wong. „De wegen lig
gen er. De electriciteitsvoorzie-
ning is er. De grond is verkocht,
maar nu wil niemand er op
bouwen. Er is niets aan te doen;
investeerders wachten tot de
markt goed wordt."
Wong zegt dat Yangpu Land
zich nu concentreert op het
aantrekken van meer zware in-
foto gpd jan van der made
dustrie in de hoop dat de hui
zenmarkt in Yangpu dan ook zal
verbeteren. Kosten voor de
overdracht van de landrechten
zullen voor de eerste drie be
drijven die zich aanmelden 'ex
treem laag' zijn. Hoe laag wil
Wong niet kwijt. Maar duidelijk
is dat bedrijven als BASF, Du-
Pont en General Electric, die
voorzichtig belangstelling heb
ben getoond, vrijwel gratis
grond zullen kunnen pachten.
Na het Provinciale Volkscongres
waren er voorzichtig optimisti
sche geluiden te horen. Du
Qinglin, de nieuwgekozen par
tijvoorzitter van Hainan, belooft
dat 'armoede niet de 21ste
eeuw binnengedragen zal wor
den'. Zo zal het plan 'Een Pro
vincie. Twee Gebieden' worden
uitgevoerd. De ontwikkelings
zone Yangpu zal zich, samen
met de diepzeehaven Dongfang
en een gebied van ijzermijnen
rond Shilu, op zware industrie
concentreren. Het oostelijke
deel van het eiland met zijn ki
lometers aan maagdelijk strand
zal hoofdzakelijk voor toerisme
worden gebruikt.
Maar de financiële malaise
heeft ook toegeslagen in Hai
nans toeristenplaats nummer
één Sanya. „Er zijn talloze
stranden. Prachtig, wit. Bij een
strand hebben ze vier vijfster
renhotels neergezet. Maar er is
geen infrastructuur, er zijn geen
ondersteunende winkels, niets.
Er is geen geld voor", klaagt een
touroperator. Vijfsterrenhotels
als de Zhujiang Huayuan heb
ben hun prijzen vanwege het
dalende aantal toeristen moe
ten halveren. „We waren voor
een groot deel afhankelijk van
toeristen uit Zuid-Oost Azië",
aldus een manager van een van
de hotels. „Maar sinds de finan
ciële crisis blijft die groep weg."
nil;
BEIROET ANTHONY SHADID
De jongens zijn ruig en gedis
ciplineerd tegelijk. Ze trainen
in de avondschemering op
een zanderig veldje in de
sloppenwijken van Beiroet.
De meesten worden over het
veldje gejaagd door hetzelfde
heilige vuur dat ook de Liba
nese Hezbollah-beweging
aanwakkert. Zijn het rebellen?
Nee, voetballers.
Ze vormen de club al-Ahd,
de vaandeldrager van Hezbol
lah die voor het eerst mee
doet aan de hoogste afdeling
van de Libanese voetbalcom
petitie. Het is een nieuw
hoofdstuk in de geschiedenis
van de organisatie die vooral
bekend is door haar strijd te
gen de Israëlische bezettings
macht in het zuiden van Liba
non. In de eerste jaren vestig
de Hezbollah vooral de aan
dacht op zich met de aanslag
op de Amerikaanse mariniers
in 1983 en de ontvoering van
buitenlanders.
Nu is Hezbollah in Libanon,
zoals zoveel islamitische or
ganisaties in de Arabische
landen, ook bekend vanwege
de door haar opgezette zie
kenhuizen, klinieken en scho
len. Dus waarom geen sport?
En waarom geen voetbal als
die bezigheid wordt verweven
met de levensvisie van devote
sji'ietische moslims?
„De principes van Hezbol
lah zijn ook op het veld terug
te vinden,
staan, in een coniV
vorig jaar soms a
verliep dat enkele
zonder publiek mo>
den gespeeld. er'
„Elke beweging iiwe
of dat nu om sporttëe'
economie gaat, za^
implicaties hebben3"
jj Amin al-Shiri, dé|a
van al-Ahd. In zijn^rl
het zuiden van Be^e
een doos die is bes?at
donaties aan de 1
rebellen. „Maar U
doel om de politik
houden van de spotpf
Het clubbestuur^
staat uit Hezbollah^
santen, beweert daUj
Ier in principe well^u
geacht geloof. Van^p
spelers die onde£*
staan, is er een chnL
der maken vier buil
deel uit van de sel
Jordaniër, een Ir 4e
Senegalees en een<
„Geloof of geen gei
maar kan spelen", Pg
geriaanse speler, H»g'
ma. „Het enige datP<
dat we allemaal eeifee
ben."
Verzet iï
Voor de supporters^
wel degelijk onderc^e
politiek. Door al-A^p
moedigen, steunen^
weging die steeds pijn
wordt door de uitgeLj,
ciale dienstverlen^ d
manier
waarop we
onze tegen
standers te
gemoet tre
den", zegt
de 21-jarige speler Youssef al-
Jawheri. „We hebben een mo
rele verantwoordelijkheid.
Vorig jaar kreeg het team
geen enkele gele of rode kaart.
Dit jaar heeft de ploeg wel een
paar keer geel gehad, maar
wel de minste van alle teams
in de hoogste klasse. De sup
porters van al-Ahd staan be
kend als de fatsoenlijkste van
allemaal.
De spelers maken hun nor
men en waarden duidelijk:
nooit discussieren met de
scheidsrechter, niet meedoen
met vechtpartijen, en beledi
gingen van de tegenstander
altijd negeren.
Godsdienst
In Libanon, waar ongeveer
achttien verschillende bevol
kingsgroepen op de puinho
pen van een burgeroorlog le
ven, heeft godsdienst overal
wel invloed op. Ook de veer
tien voetbalclubs die met el
kaar strijden om het Libanese
landskampioenschap zijn ge
kleurd door geloof.
De Druzen hebben een
team, net als de maronieten,
de Libanese christenen. De
Armeniërs hebben zelfs twee
clubs: eentje is trouw aan de
linkse gemeenschap, de an
dere aan de rechtse.
Maar al-Ahd, waarvan de
banden met Hezbollah het
meest in het oog springen,
ontkent elk politiek belang.
Het gaat ze naar eigen zeggen
alleen maar om voetbal, be
schaafd voetbal wel te ver-
Heilige vuur
brandt fel op
voetbalveld
g«ei
danc
relu:
ook bekend zijn jui
noemer 'islamitisdbij
„De fans zijn dol orz
zet, en ze zien hesd
een vertegenwoordp
van", zegt Abu
Sarour, een 25-jarig
van Bint Jbeil, eet
Zuid-Libanon dat <La
wordt bezet.
De wedstrijd die jrt{
langs op een zatert.^
de, was dan ook eeiL
miniatuur- afspiegeEL
grote contrasten ii^
De tegenstander wj0(
ma, een christelijker
de wedstrijd werd gL
een wijk waar voorf
wonen. Het stadiot
ook volgeplakt mfc
van de politieke pa:
Druzen.
De supporters vle
dat momenteel odg»
scheiden, maar voifei
buutseizoen niet
stelijke achtste pl|e
waren in groten gefa
komen. Net als de [Pe
beweging zelf ware
georganiseerd en h^|
lijk. Ze zwaaiden ml'
sloegen op trommeL
gen mee met de lier
door een megafoo[
geschreeuwd. F
De wedstrijd zelfrv
lopen op een bloetr
Op zeker moment f
den de fans naar d~
„God zij met jou.'-
schien was hij dat v{
won met 1-0.
i<
De Groninger hoogleraar Hylke Tromp (62) vindt ge
dwongen pensionering op 65-jarige leeftijd verschrikke
lijk en heeft een gloeiende hekel aan overbodig lawaai.
Als hoogleraar internationale veiligheidsvraagstukken is
hij betrokken bij een aantal studie- en onderzoeksinstel
lingen op het gebied van oorlog en vrede. Hij is onder an
dere directeur van het Inter University Centre in Dubrov-
nik.
GRONINGEN GPD
Op zeventienjarige leeftijd haal
de Hylke Tromp zijn diploma
aan het Magister Alvinus Gym
nasium in Sneek. Snel en voor
hemzelf net zo onverwacht als
voor zijn omgeving. Het leverde
hem een nat pak op vanwege
een weddenschap. Hij zou in de
Westersingel springen als hij het
in één keer zou halen. Tromp
hield zijn woord. Die korte mid
delbare schooltijd maakte hij
overigens ruimschoots goed
met een langdurige studie soci
ale wetenschappen in Nijmegen
en Berlijn.
..Ik was geïnteresseerd in wat ik
buitengewoon mistig vond: de
politiek. Je kunt allerlei beroe
pen leren. Daar heb je mooie
opleidingen voor. Niemand kan
je echter leren hoe je politiek
moet bedrijven. Eerlijk gezegd
is dat een ramp. Niemand be
grijpt politiek echt. De kiezers
nog het minst."
Tromp werd polemoloog, on
derzoeker van vraagstukken
rondom oorlog en vrede. Na de
Koude Oorlog is de vakgroep
polemologie opgeheven en
werd hij hoogleraar veiligheids
vraagstukken. „Ik wil van alles
wat weten. Dat houdt natuurlijk
het risico in, dat je op het laatst
van alles niets weet. Maar het
kan ook goed uitpakken. Neem
de boeken van Gerald Seymour.
Zijn politieke thrillers over Ier
land en Joegoslavië zijn gewel
dig compleet en goed gedocu
menteerd. Nergens staat zo
goed beschreven wat de winst
punten waren van de oorlog in
Joegoslavië. En die waren er wel
degelijk, al denkt iedereen dat
het allemaal zinloos is. Maar er
treedt een verschuiving van
machtsposities op die voor
mensen heel belangrijk is."
„Ik lees nooit zo maar een boek.
Ik lees wel in een boek. Heel se
lectief, als het niet goed in el
kaar zit, laat ik het verder liggen.
Dat schaadt je ontwikkeling
echt niet. Die ontwikkeling
moet uitje werk komen. Wer
ken aan een universiteit be
hoort een beroep op je creativi
teit te zijn. Je zou gedwongen
moeten worden overal vragen
bij te stellen. Het Nederlandse
universitaire systeem kent dat
helaas niet. Het is te veel amb
tenarij."
Het gesprek wordt even onder
broken door een voorbij scheu
rende brommer. „Daar heb ik
nu echt een bloedhekel aan. La
waai. Als het even kan vermijd
ik het. Disco's? Ik zou niet eens
in de buurt komen. Maar die
brommers... Niet alleen levens
gevaarlijk, maar ook nog zo'n
verschrikkelijke herrie. Daar
kun je toch met de wet in de
hand wat aan doen.
Tromp verwijst naar de Schip-
hol-discussie. Een wet op de ge
luidsoverlast zou fabrikanten
van vliegtuigen dwingen ge
luidsarme vliegtuigen te ont
werpen. „Ik snap niet dat er nog
niet zo'n wet is. Ook tegen an
dere geluidsbronnen. Als je
niets doet, krijg je de ghetto-
blaster. En door geluidsoverlast
ontstaan tenslotte de meeste
burenruzies. Het is een vreem
de misvatting over de individu
ele vrijheid van burgers."
„In dit land mag je geen wapens
dragen. In de Verenigde Staten
mag dat wel, hetgeen te wijten
is aan een tragische misinter
pretatie van de grondwet. Elk
jaar vallen er 45.000 doden door
misbruik van vuurwapens. Ook
de Amerikaanse politici zullen
er uiteindelijk niet onderuit
kunnen de wapenwet aan te
passen. Dat kan toch ook met
de aanpak van geluidsoverlast."
Internetten is voor Tromp een
van de mooiste aanwinsten v£m
deze tijd. Tegelijkertijd baart het
hem zorgen. Het betekent een
enorme versnelling van het le
ven. Voor veel ouderen is dat
lastig om nog bij te benen.
„Iedereen moet zelf weten hoe
hij zijn oude dag inricht. Maar
als je niet te vroeg van ouder
dom wilt sterven, moet je wel
blijven deelnemen aan het
maatschappelijk leven waar In-
Hylke Tromp: „Als je niet te vroeg
schappelijk leven."
temet tegenwoordig gewoon
bijhoort. Dat geldt net zo goed
voor werklozen. Voor ouderen
is het veel belangrijker dan een
beetje joggen. Dat wordt volle
dig onderschat in de politiek.
Voor velen betekent pensione
van ouderdom wilt sterven, moetje wel blijven deelnemen aan het maat-
foto gpd paul janssen
ring dan ook het begin van de
dood. Alles valt weg. Waarom
kan dat niet wat geleidelijker?"
.Amerikaanse hoogleraren gaan
niet met pensioen. Ja, hun sala
ris komt op een bepaald mo
ment uit een pensioenfonds,
maar ze houden gewoon hun
bureau. Dat hebben ze hier ook
geprobeerd, maar dat werd
niets. In de sociale wetenschap
pen kom je aan je top als je echt
generalist bent. E>at bereik je
pas na je vijftigste. Dat breken
ze hier af door je op|li
weg te sturen. En da),
dat ze gehoord hebtjis
natuurwetenschap»
derzoekers briljant iir
dertigste en daarna»
Het vorderen der leep
Tromp niet milder av;
opzichte van het geilt
huis uit katholiek eito
misdienaartje laat hie
herhaaldelijk weinigs
over religie. t
„Op een gegeven mir
je overal rationeel tap
kijken. Dat doe je d»l
het geloof. Tja, doodwi
weer opstaan. Wandfle
ter? Dat is toch flauwe
dat is niets nieuws. Ier
de moderne theolofP
ben wat dat betreft la
nieuwd naar de koirA
jaar van de kerk.te
„De aanhangers varfcl
lende geloven hebba c
eeuwenlang de hersll
gen. Nu moeten ze ifei
in één gebouw. En dl
er theologen die zeglh
geloof toch voor eenf 1
op een misverstand fel
herroepelijk komt die
vraag op: Waar ging» c
maal over?" .e
