Kaunda draaide Zambia de nek om
Buitenland
Gemalen elandgewei als
spierversterkend middel
Matig bezochte Expo versterkt^
zelfvertrouwen van Portugezen
Man bijt hond
tot vele wereldtentoonstefc
-V - =-
arerp a
len di
pstere
;en dc
)estaa
ing it
ypiscl
-ju toe
>ntwe
ZATERDAG 6 JUNI 1998
BRUG WEG Voor de eigenaar
van een zomerhuisje in het
Poolse Bytow was zijn vakantie
totaal bedorven. Dieven gingen
namelijk aan de haal met een
18 ton wegende brug, de enige
toegang tot het huisje. De poli
tie denkt dat de dieven de brug
met een snijbrander klein heb
ben gekregen, en de stukken op
een vrachtwagen hebben gela
den. Volgens de geldende prij
zen voor oud ijzer zal de brug
2.400 gulden opbrengen. De in
woners van Bytow kunnen hun
metaal maar beter bewaken.
Een politiewoordvoerder zei dat
ook al diverse putdeksels in de
stad zijn gestolen.
ZAKBREUK Een dief die deze
week in Japan een zak met 70
miljoen yen (ruim 750.000 gul
den) bemachtigde, heeft maar
korte tijd kunnen genieten van
zijn gestolen fortuin. Vlak na
zijn misdaad in de westelijke
stad Maihara scheurde de tas
op straat uit elkaar. De dief nam
de benen, terwijl passerende
voetgangers de ruim 7.000 bil
jetten opraapten en overdroe
gen aan de politie. „Er ontbrak
geen stuiver", zei een woord
voerder van de politie over de
reactie van de eerlijke voetgan
gers. De dief is aangehouden.
ARBEIDSVITAMINEN Luiste
ren naar Mozart beïnvloedt de
melkproductie van koeien niet.
Dat blijkt uit een onderzoek dat
in Noordrijn-Westfalen is ver
richt. Op boerderijen in Mün-
ster, Essen en Düsseldorf wer
den koeien getrakteerd op mu-
top via de Nepalese standaard
route langs de zuidhelling. De
twee werden vergezeld door
vier Nepalese dragers. Whitta-
ker verloor het ondergedeelte
van zijn rechterbeen bij een au
to-ongeluk.
EXCORCIST Duiveluitdrijver
Baron Deacon is er niet in ge
slaagd de kwade geesten uit het
Amerikaanse Congres te verdrij
ven. Gekleed in een zwart satij
nen gewaad stond Deacon deze
week op de trappen van het Ca-
pitool in Washington. In de ene
hand hield hij een bijbel, in de
andere een zilveren kruis waar
mee hij in de richting van de
trappen van het parlementsge
bouw wees. Deacon was vastbe
sloten de 'draken en slangen' in
het Congres te verdrijven, maar
zei later dat hij daar niet in ge
slaagd was. De poging tot dui
veluitdrijving was bedoeld om
de aandacht te vestigen op de
corruptie waaraan zowel Demo
craten als Republikeinen zich
schuldig zouden maken.
STRAATROOF In de Britse
stad Liverpool is een hele straat
beroofd van zijn bestrating.
Dieven hebben het afgelopen
weekeinde ongeveer 5.000
blauwgranieten kinderhoofdjes
van een eeuw oud gestolen. De
stenen zijn ruim 30.000 gulden
waard. „Kinderhoofdjes zijn
zeer duur geworden, vooral als
ze van graniet zijn", aldus de
politie. Een bewoner van de
straat zei: „Het lijkt wel alsof het
op bestelling is gegaan. Al wat
achterbleef zijn de sporen van
een graafmachine. Sch
pikhouweel kwamen er n
te pas. Die jongens wisf,On
ze aan het doen waren."
■ONDEt
BROODJE VLEES Een §nd 8
Madrid heeft besloten voP"tse
geen brood meer te etenP'ai}v
de vader bij het eten w31"^
botenham op iets hards
stoten. Het bleek om eerPu "81
te gaan. Nadat zij deP330
schrik te boven was gelP1)^
ging zijn vrouw, Maria IcM11 wa
rano, met het 'bewijsstuk?Z(
de politie. Deze kwam ePe'm
dat het ging om de mid;
ger van een bakker, die flp*
tends met zijn hand tu<u^
bladen van een kneednyvENEN
was gekomen. jipril i
schej
UNIEK MOS Een unieigearn
mos van dertig vierkantten
meter. Na 193 jaar strilPinne
heimhouding is het wefüngl
te bezichtigen in het^e-ha
graafschap Derbyshire, £e we
uitsluitend na een geblinBernl
te wandeling. Want de pven g
plaats van het thamrm^tne
cingustifolium moet
blijven. Het bevindt zichjpi. i
Peak District, bij de toegr-'®"
een grot en op de bodefo,ssc
een modderpoel. Het üSekrï
scholen achter een wate$gen
vertoont zijn takjes d<yN-d
druppels. De plek vanjprans
vierkante centimeter waL^n
mos zich aan kalksteeny^
houdt, is in 1805 ontdekAroldo
sindsdien strikt geheim.Trans
den. Wetenschappers l%oepe
het welzijn van het stuweve
nauwgezet in het oog.
Een smetteloos witte zakdoek tussen de vingers geklemd,
bewogen vertellend, soms met tranen in de ogen: Kenne
th Kaunda (74) is een man die zijn emoties niet verstopt
achter de stoïcijnse blik die je bij andere Afrikaanse (ex-
leiders aantreft. Ondanks die menselijke karaktertrek is
Kaunda, die zich donderdag definitief heeft teruggetrok
ken uit de actieve politiek in Zambia, er nimmer voor te
ruggeschrokken zijn land op medogenloze wijze te be
sturen.
De andere Kenneth Kaunda, de strenge maar weinig rechtvaardige
machthebber die hij tot zeven jaar geleden was. foto ap
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT
Zevenentwintig jaar lang heeft
Kaunda dat vrijwel ongestoord
kunnen doen. Hij was het die
het land in 1964 naar de onaf
hankelijkheid van Groot-Brit-
tannië leidde, en vervolgens tot
1991 in staat was meestal op
eigen houtje te bepalen wel
ke weg Zambia diende te vol
gen. Zijn opponenten kregen
nooit veel kans en Kaunda wist
zonder probleem vijf opeenvol
gende ambtstermijnen te win
nen.
De eerste acht jaar van zijn lei
derschap kende het land overi
gens nog een pluriform politiek
bestel, en duldde Kaunda ook
andere politieke partijen naast
zijn United National Indepen
dence Party (UNIP). Maar om
dat dat alleen maar lastig bleek
bij het op autoritaire wijze be
sturen van het land, besloot hij
in 1973 van Zambia een éénpar-
tijstaat te maken Toen Kaunda
onder druk in 1990 weer een
meerpartijenstelsel invoerde,
was het echter snel gedaan met
zijn populariteit en macht.
De bevolking was het na 27 jaar
van herhaaldelijke politieke en
economische missers goed zat.
Kaunda had het land behoorlijk
in de nesten gewerkt en straat
arm gemaakt. Eigenwijs als hij
was, zag hij er nooit veel heil in
naar anderen te luisteren. Men
sen die er andere politieke idee-
en op nahielden, werden zon
der pardon en proces de gevan
genis ingegooid. En buitenland
se donoren die in ruil voor hon
derden miljoenen guldens eisen
stelden aan het economische
beleid, kregen te horen dat ze
zich niet met interne aangele
genheden dienden te bemoei
en. Hun 'medicijnen' voor een
gezonde economie werkten
juist averechts, en waren zeer
slecht waren voor de gewone
Zambiaan, aldus de president.
In 1987 ging Kaunda zover dat
hij alle banden met de Wereld
bank en het Internationaal Mo
netair Fonds verbrak en aan
kondigde 'het verder alleen wel
te zullen redden'. Uiteraard viel
dat voor een arm land als Zam
bia niet mee. Het belangrijkste
exportproduct koper bracht de
nodige buitenlandse deviezen
in het laatje, maar daar de prij
zen op de wereldmarkt almaar
kelderden, liepen die inkomsten
in snel tempo terug. Dit eigen
wijze beleid had dan ook de
sastreuze gevolgen voor alle be
langrijke sectoren van de sa
menleving, zoals onderwijs,
landbouw en gezondheidszorg.
Al na twee jaar klopte een wan
hopige Kaunda daarom al weer
aan bij de internationale instel
lingen. Deze waren niet te be
roerd om nieuwe leningen in
het vooruitzicht te stellen, maar
draaiden onmiddellijk de geld
kraan weer dicht toen Zambia
niet in staat en ook nauwelijks
bereid bleek oude leningen af te
lossen, en de strenge maatrege-
leh in te voeren die de structu
rele aanpassingsprogramma's
van het IMF voorschreven.
Kaunda werkte zich op die ma
nier alleen maar verder in de
nesten, want op een gegeven
moment was er helemaal geen
geld meer om essentiële zaken
als voedsel, medicijnen en
brandstof te importeren. Chro
nische tekorten aan deze pro
ducten, een toenemend aantal
doden in de ziekenhuizen, snel
stijgende inflatie, groeiende
werkloosheid, een gebrek aan
openbaar vervoer en uiteinde
lijk in rap tempo toenemende
sociale onrust waren de gevol
gen.
De bom barstte toen het Kaun-
da-regime in juni 1990 besloot
de prijzen van maïsmeel, het
belangrijkste voedsel, te verho
gen. Vier dagen van ernstige on-
lusten in de hoofdstad Lusaka
en andere delen van het land
volgden. Vele honderdduizen
den mensen gingen de straat
op, en schreeuwden dat het tijd
werd voor Kaunda om te ver
trekken. Oppositieleiders gre
pen hun kans om voor demo
cratische hervormingen en de
herinvoering van een meerpar
tijenstelsel te pleiten.
De druk werd uiteindelijk zó
groot dat Kaunda door de knie-
en moest en akkoord ging met
de eisen van zijn opponenten.
Maar Kaunda zou Kaunda niet
zijn als hij niet tot op het laatste
moment alles in het werk stelde
om ervoor te zorgen dat de op
positie zoveel mogelijk werd ge
dwarsboomd. Zijn dictatoriale
acties mochten echter niet lan
ger baten: tijdens de verkiezin
gen van oktober 1991 werd hij
verpletterend verslagen door
oppositieleider Frederick Chi-
luba.
In eerste instantie boog hij het
hoofd en kondigde hij aan zich
uit de politiek te zullen terug
trekken, maar binnen de kortste
keren kwam hij terug op zijn
besluit. Al snel ontpopte hij zich
als de lastige luis in de pels van
het Chiluba-regime. Alle ellende
die hij het Zambiaanse volk tij
dens zijn regeerperiode had be
zorgd, weet hij zonder blikken
of blozen aan Chiluba, die op
zijn beurt alles in het werk stel
de om Kaunda monddood te
maken.
Eind vorig jaar zag Chiluba zijn
kans waar, en liet hij de ex-pre-
CORRESPONDENT
De Portugezen zijn een beetje teleurgesteld over
het aantal bezoekers aan de Expo in Lissabon tij
dens de eerste kleine twee weken. De organisatie
had erop gerekend 100.000 kaartjes per dag te
verkopen, maar het werden er niet meer dan
30.000. De oorzaak moet voor een deel worden
gezocht in het slechte weer, maar het grootste
struikelblok lijkt echter de toegangsprijs. Die is
voor veel Portugezen simpelweg te hoog.
Een gemiddeld Portugees gezin van vier personen
is voor een dagje Expo ruim vijfhonderd gulden
(50.000 escudos) kwijt. Dat ligt niet ver onder het
minimum-maandloon van 56.800 escudos.
Afgezien van deze aanloopprobleempjes blijft het
geloof van de Portugezen in het grote belang van
Expo'98 ongeknakt. Mario Soares, voormalig pre
sident van Portugal en nu voorzitter van de We
reldcommissie voor de Oceanen, het thema van
deze tentoonstelling, zegt dat de Portugezen met
het organiseren van deze Expo na een halve eeuw
dictatuur en isolement tonen dat ze hun zelfver
trouwen en zelfrespect hebben herwonnen.
De socialistische premier Antonio Guterres zei bij
de opening dat Portugal door de bouw van de Ex
po en door de aanleg van de grote infrastructure
le werken, zoals de nieuwe 17 kilometer lange
Vasco da Gama-brug over de Taag, laat zien dat
het een modern land is, dat thuishoort in de Eu
ropese Unie.
De euforistische toonzetting van de beide staats
lieden wil niet zeggen dat ze de Portugese werke
lijkheid van alledag uit het oog zijn verloren. Vol
gens de premier moeten er op korte termijn grote
hervormingen worden doorgevoerd op bestuur
lijk gebied, in de gezondheidszorg, op het terrein
van de sociale voorzieningen en in het belasting
stelsel. Portugal behoort met Griekenland tot de
armste landen van de EU.
De economische groei van rond de drie procent
in de afgelopen jaren is voor een belangrijk deel
te danken aan de enorme overheidsuitgaven rond
de Expo. Velen vrezen dat er na deze krachtsin
spanning een terugval zal komen in de publieke
investeringen, met alle economische gevojjkele
van dien. De vakbonden hebben gewaarsat het
voor een toename van de werkloosheid nin om
in het verleden heeft de Expo in Lissabon™
te voordeel dat de gebouwen en de infrasijCHEDE
zijn ingepast in een groot stadsvemieuwür-^]
ject in het oostelijk deel van de stad. Wanij" jn y
30 september de laatste bezoeker naar huL^
worden de expositiehallen het nieuwe j3aLvaar
gebouw van Lissabon. De kantoren en wiar(jer
het Expoterrein maken deel uit van een ge^n on(
nieuwe stadswijk, waar 25.000 woningen isiotei
hoiiwd. Jamh<
Portugal heeft veel van buurland Spanje g(
Toen daar in 1992 de Expo van Sevilla wet
ten, bleven de Spanjaarden zitten met een)oil<
terrein buiten de stad, met gebouwen en v
waarmee niets meer werd gedaan. Ook w£U|NC-
Portugezen tegen elke prijs vermijden datoor ee
Expo uitloopt op een financieel debacle, #gevei
Sevilla. me va
Dit zou volgens directeur N. Vorstman vaiPgevei
Nederlandse paviljoen wel eens de reden pndge
zijn dat de organisatie van de Expo niet alPor h.e
even gladjes verloopt. „Ik haat het om iets^11
digs te zeggen over de Portugezen, want zPed'ni
aardig. Maar ik heb het gevoel dat ze een p
dingen hebben onderschat." wil
Volgens Vorstman wordt ijverig gepoogd
nanciën de baas te blijven door op person^i
bezuinigen. „Er zijn te weinig mensen. Soimatis
duurt het dagen of zelfs weken om simpel(erci g<
gen geregeld te krijgen." Ook heeft de Nedpndei
se directeur de indruk dat de verschillendejeegg(
lingen af en toe letterlijk langs elkaar heenn straJ
ken. andel
Vorstman is overigens niet ontevreden oviac[ eei
publieke belangstelling voor de Nederlandsen
zending, die de Noordzee als thema hee(t.eze hi
over de opzet van de Expo is de Nederlan^Sp0o
viljoenbezetting positief „Het is wat kleineg Zwil
in Sevilla, maar daardoor lichter en prettif een j
dus de directeur.
Hij wist zijn land in 27 jaar tot de rand van de afgrond te brengen, maar toch bracht Kenneth Kaunda (midden
voor, met baard) bij zijn vrijlating meteen weer een massa aanhangers op de been. foto epa odd andersen
sident oppakken voor mede
plichtigheid aan een (mislukte)
militaire staatsgreep. Begin de
ze week werden alle aantijgin
gen echter ingetrokken, en was
Kaunda weer een vrij man.
Toen al werd gefluisterd dat hij
had moeten beloven zich uit de
actieve politiek te zullen terug
trekken, waartoe hij nu dus de
finitief heeft besloten.
Hij kan, menen waarnemers, nu
zijn laatste dagen slijten als een
alom gerespecteerd oud-staats
man, a la Julius Nyerere van
Tanzania. Alleen is Nyerere een
man van interessante politieke
filosofieën, terwijl Kaunda het
vrijwel geheel van zijn bewo
genheid en emoties moet heb
ben.
Plensregens en tegenvallende bezoekersaantallen bepaalden de eerste weken van Expo '98 ii
Lissabonfoto epa inacio r
OPMERKELIJKE BERICHTEN
De Universiteit van Alberta in
Canada onderzoekt of gemalen
elandgewei een spierversterken-
de werking heeft. Rugbyspelers
en studenten van de politieaca
demie in Edmonton in de Ca
nadese provincie Alberta dienen
tien weken lang als proefkonijn.
Naar een tweeduizend jaar oud
Chinees recept gaat de universi
teit pillen maken van het flu
weel van de geweien van man
netjeselanden. De pillen zouden
spieren en botten sterker ma
ken en spierklachten verhelpen.
In september hopen de onder
zoekers te weten of een dage
lijkse dosis van zes pillen het
zelfde effect heeft als chemische
middelen, zoals anabole steroï-
den.
Initiatiefnemer van het onder
zoek is professor Fisher, hoogle
raar fysieke training en li
chaamsbeweging aan de Uni
versiteit van Alberta. In het Ca
nadese dagblad Globe and Mail
zei hij dat de onderzoekers on
der meer zullen kijken of met de
pillen de spieren na een zware
krachtsinspanning sneller her
stellen.
Gemalen elandgewei valt vol
gens hem niet onder de verbo
den middelen van de dopings-
lijst. Het behoort tot de catego
rie 'kruiden en homeopathische
middelen', aldus Fisher. De pil
len bevatten grote hoeveelhe
den aminozuren, inclusief twee
die het lichaam zelf niet produ
ceert en die dus uit de voeding
of voedingssupplementen moe
ten komen.
In Canada worden wapiti-elan-
den gefokt. Zij verliezen ieder
jaar hun gewei en daarvoor in
de plaats groeit een nieuw. Pil
len met daarin gemalen gewei
zijn te koop in natuurwinkels.
Zij zouden onder andere de
vruchtbaarheid bevorderen. Pas
sinds kort bestaat het vermoe
den dat zij ook een spierverster
kend effect hebben.
Een mannetjeseland met gewei. De typisch gevormde hoorns vallen elk
jaar af en worden vervangen door nieuwe. foto vincent wigbels
ziek. De onderzoekers lieten ze
Mozarts 'Kleine Nachtmusik'
horen, de volksmuziekhit 'Her-
zilein' van de Wildecker Herz-
buben, de schlager 'Guildo hat
euch lieb' van songfestivalzan
ger Guildo Hom en 'Hier
kommt Alex' van de rockband
Tote Hosen. Dat de klanken van
Mozart de melkproductie niet
wezenlijk zouden beïnvloeden.
hadden de deskundigen eigen
lijk wel verwacht. Maar het
kwam als een verrassing dat de
koeien ook nog volop melk ga
ven als ze aan de excentrieke
Guildo Hom werden blootge
steld. Op de de muziek van Her-
zbuben en de Tote Hosen rea
geerden de koeien daarentegen
met afschuw.
EENBENIG Een Amerikaan
met één been heeft deze week
de top van de Mount Everest
bereikt. Volgens het Nepalese
ministerie van Toerisme bereik
te de 49-jarige Tom Whittaker
dinsdagochtend vroeg het
hoogste punt op aarde, 8.848
meter boven de zeespiegel. De
Amerikaan bereikte samen met
de 43-jarige Jeffrey Rhoads de
ZUM WOHL! Duitsland gaat pas in september naar de stembus, maar bierbrouwer Stiegl in het
Oostenrijkse Innsbruck is er al helemaal klaar voor. Onder het motto 'Kies in elk geval het juiste
flesje' worden pijpjes pils op de Duitse markt gebracht, met daarop karikaturale portretten van de
belangrijkste lijsttrekkers. Het motto is overigens dubbelzinnig, omdat het Duitse woord Flasche
(flesje) ook 'sukkel' betekent. foto reuters heinz-peter bader
