Gat in de tuinmarkt:
ouderen en gehandicapten
Tuinieren
Geur voor
de deur
ZATERDAG 23 MEI 1998
DOOR JOS BROEKE
Gisteren was het met dertien graden behoorlijk fris. De zon sch
af en toe maar de stapelwolken waren toch in de meerderheid,
hogedrukgebied ten westen van Ierland trekt langzaam naar h|
zuidwesten. Oceaandepressies trekken ten noorden van IJslan^
naar Zuid-Scandinavië. De stroming in onze omgeving blijft dj
mende dagen noordwestelijk. De wolkenvelden overheersen ei
vandaag valt uit die bewolking af en toe wat lichte regen,
hoeveelheden regen worden niet verwacht. De wind is matig,
zee af en toe vrij krachtig uit noord tot noordwest. De
temperatuur komt niet veel hoger dan dertien tot veertien
Morgen is er vrij veel bewolking en ook dan kan er wat lichte
of een bui vallen. De middagtemperatuur ligt rond veertien grj
Maandag en dinsdag nemen de regenkansen nog wat toe omd
storingen wat dichter bij ons land kunnen komen. Bij een mati
tot vrij krachtige noordwestelijke wind wordt het dan veertieni
vijftien graden.
In de Portugese hoofdstad Lissabon is de Expo begonnen. Dezi
staat in het teken van de oceaan. In de haven van Lissabon
komende tijd oceanografische schepen te bekijken. Zo ligt
Amerikaanse schip Ronald H. Brown afgemeerd en later zijn
Duitse Polarn Stern en de Meteor te verwachten, de Polar
heeft de afgelopen maanden werkzaamheden verricht in het
poolgebied en is nu op reis naar huis.
HEINZ
OPGAVE OPLOSSING
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
zaterdag.
Noorwegen:
In het westen en midden
bewolkt en enkele buien,
mogeli|k met hagel of
sneeuw. Zowel in het noor
den als zuidoosten ook
soms zon. Maxima tussen
6 graden in het noorden
en 15 m het zuidoosten.
Zweden:
Soms zon, soms wolken en
vooral in het westen kans
op enkele buien. Middag-
temperatuur uiteenlopend
i 6 graden in Lapland,
tot 15 lokaal in het zui-
Denemarken:
Wolkenvelden en mogelijk
wat regen. Soms ook zon.
Middagtemperatuur onge
veer 15 graden.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Afwisselend zon en wol
kenvelden. In het noordwesten soms wat
regen, verder droog. Maxima tussen 13
i 19 graden.
België en Luxemburg:
Wolkenvelden, soms wat zon en op de
meeste plaatsen droog. Middagtempera
tuur zaterdag rond 15 graden; daarna
een fractie hoger.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Zonnige perioden; maar hier en daar ook
wolkenvelden. Vrijwel overal droog. Mid
dagtemperatuur uiteenlopend van iets
onder 20 graden in de omgeving van
Nancy tot een paar graden boven 20
rond Nantes.
Portugal:
Wisselend bewolkt en enkele buien, ook
met onweer. Langs de kust kans op
mist. Middagtemperatuur op veel plaat
sen rond 23 graden, bij mist of buien la
ger.
Madeira:
Afwisselend zon en wolken en misschien
een bui. Middagtemperatuur ongeveer
21 graden.
Spanje:
Hier en daar zon. Op de meeste plaatsen
echter half tot zwaar bewolkt en enkele
regen- of onweersbuien, vooral in het
binnenland. Maxima uiteenlopend van
n graad of 17 langs de Golf van Biska
je tot ruim 25 graden in het zuidwesten
n Spanje.
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden en aan de noordkant
van de eilanden mogelijk een bui. Maxi
ma ongeveer 24 graden.
Marokko:
Westkust: vooral in het zuiden geregeld
zon. Naar het noorden toe meer bewol
king en een toenemende kans op een re
gen- of onweersbui. Middagtemperatuur
aan zee ongeveer 23 graden.
Tunesië:
Eerst nog wat zon, maar van het westen
uit meer bewolking en vooral zondag fik
se regen- en onweersbuien met plaatse
lijk veel neerslag. Maxima ongeveer 26
Zuid-Frankrijk:
Zonnige perioden en vrijwel overal
droog. Middagtemperatuur veelal iets
boven de 20 graden.
Mallorca en Ibiza:
Perioden met zon en vooral later kans op
een regen- of onweersbui. Middagtem
peratuur ongeveer 25 graden.
Italië:
Afwisselend zon en wolken en hier en
daar regen- of onweersbuien. Middag
temperatuur veelal tussen 20 en 25 gra-
Corsica en Sardinië:
Zonnige perioden en vooral zondag kans
op een onweersbui. Maxima ongeveer
24 graden.
Malta:
Flink wat zon en tot zondagavond waar
schijnlijk droog. Middagtemperatuur on-
ïer 25 graden
Griekenland en Kreta:
Zonnige perioden en met name in het
binnenland enkele buien, ook met on
weer Middagtemperatuur aan de mees
te kusten rond 23 graden.
Turkije en Cyprus:
het zuidwesten flink wat zon en
droog. Elders, ook op Cyprus, meer be
wolking en kans op een regen- of on
weersbui. Vlak aan zee maxima om
streeks 24 graden.
Duitsland:
Afwisselend zon en wolken en kans op
bui, zaterdag in het noorden maar
zondag ook elders Maxima uiteenlo
pend van een graad of 14 in het noorden
tot tegen de 20 graden in het zuiden.
Zwitserland:
Zonnige perioden. Daarnaast kans op
een lokale, maar wel fikse, regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur in het
noorden iets onder, in het zuiden boven
20 graden.
Oostenrijk:
Zonnige perioden en vooral zondag in Ti-
rol kans op een regen- of onweersbui.
Op de meeste plaatsen maxima net on
der 20 graden.
L lagedr, m. f
H ho«cd" mhc
Doo- luchid' ndri
he 1,1 Istei
Polen; P™<
Afwisselend zon, wolken en buiiP
hét oosten eerst tamelijk guui
stevige noordenwind. Zaterdag rr o
rond 12 graden; daarna langzaai|f
Tsjechië en Slowakije:
Wolkenvelden en soms wat regerf
daar ook zon. Zaterdagmidda n m
streeks 15 graden; zondag eenims
Hongarije:
Perioden met zon en vrijwel
droog. Middagtemperatuui
rond 18 graden; zaterdag iets lagefws
n IV
aakti
.in h
MAANDAG 25 MEI 1998
Zon- en maanstanden
Zon op 05.33 Zon onder
Maan op 05.48 Maanondeu
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 03.47 16.12 03.20»
Laag 11.34 00.00 11.15»
Weerrapporten 22 mei 20 u
station weer wind
Amsterdam zwaar bew nnw 4
De Bilt zwaar bew nnw 3
Deelen nietontv.
Barcelona
Boedapest
Bordeaux
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
TOMPOES
Tom Poes en de Grootdoener
CITAAT
Streep op elke regel de letters
weg, die samen het woord vormen
dat overeenkomt met de omschrij
ving. De resterende letters vormen
van boven naar beneden en van
links naar rechts een citaat.
Hjjswerktuig; 2. schoonmaak
gerei; 3. dik en zwaar; 4. naalcf-
boom; 5. guit; 6. rondte; 7. wa
terboterbloem, 8. vaartuig; 9. m-
drijk in de grond; 10. oogziekte;
11,. tafeltjes; 12. grillig; 13. be-
rpep; 14. rode biet.
KRUISWOORDRAADSEL
-kwispel-
s-e-a-s-b
na-ets-la
i-vlees-r
palpas
-visueel-
weeeek
o-ravijn-a
ui-lis-of
d-p-e-c-t
-korfbal-
Hij rees op uit de gemakkelijke stoel
en liep naar de deur. ..Ik heb mijn
tijd verslapen", sprak hij. ,,Het spijt
me." „Ach," zei Tom Poes, ,,u hebt er
gisteren een vermoeiende dag van
gemaakt. Men raakt uitgeput van al
dat boos zijn en roepen en zo." „Het
kan niet anders!" riep de heer Ver-
kwil bitter uit. „Als men klein is,
moet men zich laten gelden, anders
wordt men in een hoek gewerkt. Ik
laat niet over me heen lopen en
daarom heb ik een robot laten ma
ken... Maar wat praat ik? Ik moet
hem terug hebben! De robotkwestie
duldt geen uitstel." Zo sprekende be
gaf hij zich naar buiten en liep snel
de weg op. „Waar gaat u heen?"
vroeg Tom Poes nieuwsgierig. „Naar
de prof." riep het ventje, driftig
voortstappend. „Die denkt, dat hij
mij vergeten kan omdat ik klein ben.
Maar ik zal hem leren! Hij moet zor
gen, dat ik mijn robot krijg, anders ga
ik naar het gerecht! Ik ga er ernst van
maken!" Professor Sickbock maakte
zich echter geen zorgen over de na
dering van de knopenmaker. Hij had
zich een grotere microscoop aange
schaft en zat daar ingespannen in te
turen. „Nu wordt het ernst met de
correlatieproefprevelde hij. „De
versuikerde mout geeft een gunstige
prikkel aan het inertieverschijnsel."
Zomaar ineens ruik ik de prikkelende geur van
munt, de echte pepermunt. Ik kijk even goed en
jawej hoor, al wiedend en ordenend heb ik weer
eens een stukje munt geraakt, verdwaald tussen
de phloxen notabene. Het is de zoveelste keer dat
ik afgestraft wordt voor mijn eigenwijsheid.
Jéren geleden kreeg ik een klein stukje wor
telstok van munt. De allerechtste volgens
de milde geefster. Zelf meegenomen uit En
geland. De munt met de meest sterke geur
eh'meest opwekkende eigenschappen.
'Maar denk eraan', zei ze, 'zet dat
stukjë in een met aarde gevulde em
mer zonder bodem en graaf dat in.
Doe je dat niet dan gaat de munt
op verovering door heel je tuin'.
Toen ze weg was keek ik naar het
onnozele kleine stukje wortel en
gaf het zonder meer een plek in
mijn kruidenhoek. Op verovering
door de tuin, dat moest ik nog zien
van een dergelijk minuscuul stukje
plant De nieuwe plant groeide en
bloeide en geurde dat het een lieve lust
was en innig tevreden oogstte ik gere
geld blaadjes voor bepaalde gerechten
of om er een geurige thee van te zetten.
Gèen vuiltje aan de lucht.
Totdat ik muntstekken begon te
orit dékken in het belendende vak
met tijm en iets later een stuk ver-
dëröp in de border. De munt was
ojb Verovering en is dat nog steeds.
Ze trëkTzich niets aan van grind
paden, noch van stukken grasveld.
Zé'Wandelt ondergronds door en
döör en door. Daarom de goede
ftfëö! zet munt in de tuin, liefst in de buurt van de
véöiideüT want geuren vormen een gastvrij en
tree.'Maar luister beter dan ik en gebruik een em-
mér zónder bodem, anders blijft het munt pluk-
këh tégen wil en dank.
Nu Wétbch bezig zijn met het maken van een
geurig entree ook een woord over de aloude la-
vëhdel. In tegenstelling tot munt houden deze
grijsbladige planten per definitie van zonnige,
niet te natte grond. De grijze afdeklaag op het
blad beschermt ze tegen uitdrogen. Verder geen
turf, want die maakt de grond zuur. Een klein
béétje kalk wordt op prijs gesteld. Wellicht aardig
te weten dat er momenteel ook een soort met ge
tande blaadjes in de handel is, de L. dentata. Alle
laVendelsoorten moeten eens per jaar flink terug
gesnoeid worden. Dat kan na de bloei in de late
GREET BUCHNER
geeft antwoord op
al uw tuinvragen
Brieven naar
POSTBUS 507
2003 PA HAARLEM
zomer maar ook nog in het voorjaar. Altijd snoei
en tot op levend hout, anders komt er niets van
uitlopen terecht. Gebruik van lavendelis zo be
kend dat ik er niets over zal vermelden.
Rozemarijn is een bijzonder mooie geurige plant
met een groot nadeel; niet compleet winter
hard. Een lange koude periode maakte
eens een eind aan een bloeien rozema
rijnhaagje van mij, terwijl ik het had afge
dekt. Sedertdien zet ik rozemarijn in een
grote aardewerken pot en die graaf ik in.
Bij naderende strenge vorst gaat de
pot naar een veiliger plek. Dat roze
marijn in de keuken onmisbaar is we
ten we. De thee van een theelepel en
een kwart liter water aan de kook en
meteen van het vuur af geldt in de
volksgeneeskunde als middel tegen
alle kwalen van maag tot leverkwa
len toe. Is verder potentie verho
gend, maar nog beter (zegt men) in
dien men rozemarijn laat trekken in
wijn...
Salie zien we in ons land naar mijn
mening veel te weinig in de kruiden-
hoek. Een heerlijk kruid in allerlei geu
rige gerechten en een onvolprezen mid
del in de volksgeneeskunde. Daarbij een
aantrekkelijke, grijsbladige plant
met mooie lila bloemen. Mooi in
een kruidenhoekje ter verwelko
ming, mits de plek zonnig is. In
de keuken gebruiken we salie
mondjesmaat, maar bij allerlei
kwalen blijkt salie goed te wer
ken. Als thee: werkt desinfecte
rend en kalmerend, ook op de
spijsverteringsorganen. We hebben er onze Jan
Salie aan te danken, de brave huisvader die elke
avond melk waarin een paar saliebladeren had
den getrokken, dronk en dan heerlijk sliep.
Natuurlijk zijn er nog ontelbaar veel planten met
een kruidige geur verkrijgbaar. We noemen er
jiog een: de marjolein, in het Latijn Oreganum,
maar lang niet zo pittig als de echte oregano. Veel
milder van geur en smaak. Een fraai struikvormig
plantje met mooie bloemen, lekker in alle toma-
tengerechten en als thee onvolprezen bij maag
klachten. Trouwens een bad met marjolein werkt
ook kalmerend. Zwangere vrouwen kunnen beter
niet teveel thee drinken, maar verder is er niets
bekend over schade bij gebruik. Evenals munt
doet marjolein het desnoods ook in de halfscha
duw
..Gehandicapten en ouderen
kunnen veel plezier beleven aan
tuinieren, maar tuinwinkels la
ten deze groepen nog te vaak
links liggen en ook de media ge
ven weinig praktische ideeën
waar ze iets mee kunnen doen",
zegt Herman Berteler. Hij is
gaan doen wat anderen niet op
pakken.
Binnenkort verschijnt Open
Ruimte, het eerste en enige tijd
schrift dat zich specifiek richt
op tuinieren voor minder-vali-
den en geestelijk gehandicap
ten. Het blad moet vier keer per
jaar uitkomen, maar komt niet
in de kiosk te liggen. Herman
Berteler (51), oprichter en eige
naar van Bureau Aangepast
Groen te Groesbeek, is beden
ker en hoofdredacteur van dit
tijdschrift. Hij doet nog meer,
want zijn bedrijf verkoopt al bij
na tien jaar tuingereedschap
voor lichamelijk en geestelijk
gehandicapten.
Berteler zat daarvoor in de
commissie Aangepast Tuinieren
van de Gehandicaptenraad, hij
schreef een boek over tuinmo-
gelijkheden voor minder vali
den, nam het initiatief voor de
beroepsopleiding tuinbouw
voor lichamelijk gehandicapten
en ontwierp rolstoelvriendelijke
groengebieden met brede pa
den Berteler: „Iemand in een
rolstoel kan gemakkelijk schof
felen, maar dan moet de steel
lang genoeg zijn. Dergelijk ge
reedschap wordt door tuinwin
kels in de regel niet verkocht.
Onlangs hoorde ik van een ou
dere dame dat ze graag tuiniert,
maar dat ze een aantal klusjes
vanwege haar leeftijd niet meer
kan opknappen. Het bij elkaar
harken van gevallen bladeren
bijvoorbeeld lukte nog wel,
maar bukken en oprapen ging
niet meer. Toen heb ik haar een
bladgrijper aangeraden, waar
door ze met rechte rug het kar
wei kan klaren."
De bladgrijper bestaat uit twee
lange schaararmen met hori
zontale handgrepen en is niet
bijzonder opmerkelijk: hij wordt
in talrijke zaken verkocht. Ook
andere artikelen uit het assorti
ment van BAG zoals knielbank-
jes en kruiwagens, zijn in gewo
ne winkels te vinden. Maar Ber
teler vindt dat bij hem een com
pleet aanbod voorhanden is. „Ik
Invaliden kunnen
heb bijvoorbeeld verlengde
snoeischaren en onkruidstekers
met een aangepaste grip. Daar
bij komt dat de meeste verko
pers niet getraind zijn in het
aanreiken van oplossingen voor
gehandicapten."
Illustratief voor het onbegrip
vindt hij het geringe animo dat
uitgevers hadden voor zijn tijd
schrift. „Jarenlang kreeg ik
overal te horen dat de doel
groep te klein en commercieel
niet interessant was. Na een
lange zoektocht is uiteindelijk
een uitgever bereid gebleken
om het blad op de markt te
brengen." Het tij is gekeerd,
want grotere uitgeverijen heb
ben opeens meer interesse voor
het project van Berteler: ze zoe
ken samenwerking. Hij zegt:
„Het blad richt zich ook op ou
deren. Het groeiende aantal
vermogende mensen boven de
zestig jaar vormt tegenwoordig
een aantrekkelijke doelgroep.
Meer dan dertig procent van de
Nederlanders bestaat uit gehan
dicapten en ouderen boven de
65 jaar."
Een proefproject in een vesti
ging van Europatuin, een lande
lijke keten van tuinwinkels, wil
de behoeften van senioren beter
in kaart brengen. De winkel
schappen met speciaal tuinge
reedschap worden uitgebreid,
verkopers krijgen training van
het Bureau Aangepast Groen,
?edschap goed uit de voeten.
FOTO CPD
de paden in de winkels worden
breder en lastige drempels voor
rolstoelen weggehaald.
Geld verdienen is ook voor Ber
teler belangrijk, maar met zijn
eenmanszaak zegt hij vooral
een ideaal te willen verwezenlij
ken. Gehandicapten en ouderen
stimuleren en helpen bij het
tuinieren. Met behulp van aan
gepaste tuinontwerpen en ge
reedschappen kan het buiten
werk als therapie dienen. Deze
gedachte is vlak na de Tweede
Wereldoorlog in Engeland op
gekomen, toen grote groepen
gewonde soldaten huiswaarts
keerden. Om ze te helpen bij
het revalidatieproces en om de
vele uren vrije tijd op te vullen,
kregen ze allerlei tuinklusjes
toebedeeld. In makkelijk toe
gankelijke hofjes konden ze uit
rusten en het groen verkennen.
Dat bleek een heilzaam effect te
hebben: ook in Nederland. Uit
onderzoek bij aangelegde tui
nen voor ouderen in Rotterdam
blijkt dat oudere tuinders min
der geneesmiddelen gaan ge
bruiken, wanneer ze regelmatig
klusjes in de natuur opknappen.
Ook de Thuiszorg ziet nieuwe
kansen. Berteler zegt: „Deze or
ganisatie is traditioneel gericht
op binnenactiviteiten en ver
voer, maar gestaag heeft men
het blikveld verruimd en wor
den informatie en speciale tuin
gereedschappen aangeboden.
A\veTesT
