I ZATERDAGS
s
c
Brandend land
BIJVOEGSEL
~Jidsch Dagblad
wel zijn laatste dag.
door RONALD FRISART
ukseskan Gerakan Disiplin Nasio-
k nal. Maak een succes van de bewe-
ging voor nationale discipline. In
ferme zwarte letters staat de leus op een
groot oranje bord in Jakarta's oude villawijk
Menteng. Zelden heeft een wens van Soehar-
to's 'Nieuwe Orde' zo haaks gestaan op de
werkelijkheid. Bandeloos geweld overspoelt
al vier dagen de Indonesische hoofdstad. Iets
verderop aan de Jalan Diponegoro staat de
ambtswoning van P. Brouwer, Hare Majes-
teits ambassadeur te Jakarta. Tanks van het
korps mariniers staan aan weerszijden van
het brede plantsoen dat deze voormalige
Oranjeboulevard in tweeën deelt.
Merkwaardig genoeg staat slechts een en
kele marinier op wacht bij de Jalan Cendana,
de straat waar Soeharto woont. Nog voor
zonsopgang is het staatshoofd gisteren ver
vroegd teruggekeerd van een bezoek aan
Egypte. In de brandende hoofdstad repte hij
zich naar zijn werkpaleis. Hij belegde er
spoedberaad met vice-president Habibie en
legerchef annex minister van defensie gene
raal Wiranto.
Zo'n vijftien kilometer naar het zuiden, in
de wijk Ciputat, hangt een zware rubber-
lucht. Aan de ene kant van een brede straat
staat een rij winkels, voornamelijk eigendom
van Chinese Indonesiërs, in lichterlaaie. Aan
de overkant, voor reeds uitgebrande panden,
Soeharto, mikpunt van volkswoede.
FOTO REUTERS ALADIN ABDEL NABY
staan honderden mensen te kijken. Zwartge
blakerde autowrakken liggen her en der langs
de weg.
Tussen de puinhoop op straat ligt een
zwart-witfotootje met kartelrandjes. Het is
twintig, misschien dertig jaar oud. Op het fo
tootje poseren vijf Chinees-Indonesische jon
gemannen bij een zwembad. Stoer laten ze
hun spieren zwellen. Tegen de menigte die
hun winkels en woningen leegroofde en plat
brandde, zijn ze echter niet bestand.
„Weet je dat er al eenheden van Kostrad,
de strategische reserve, zijn gedeserteerd?",
zegt een van de toeschouwers. „Ze werden
ingezet om het plunderen te stoppen, maar
de soldaten besloten de rampokkers hun
gang te laten gaan en zich een paar straten
terug te trekken." Of het waar is, valt niet te
controleren. Zeker is wel dat iedereen in Ja
karta zich afvraagt wat momenteel de positie
van de strijdkrachten is.
ABRI satu, de strijdkrachten zijn één, ver
klaarde Kostrad-commandant luitenant-ge
neraal Prabowo Subianto gistermiddag fier
voor de televisie. Bijna niemand die het ge
looft. Dat de ambitieuze hardliner Prabowo
het slecht kan vinden met ABRI-chef gene
raal Wiranto is een publiek geheim. Pikant,
omdat Prabowo een schoonzoon is van pre
sident Soeharto.
Vurige wens
Al even pikant is dat Prabowo's vader, de ge
respecteerde econoom Soemitro Djojohadi-
kusumo, zich bevindt in het kamp dat zich
steeds luider tegen het Soeharto-bewind
keert. De hoogbejaarde Soemitro is lid van
het oppositiecomité dat moslimleider Amien
Rais donderdagavond vormde. Het wil de
president op een nette, maar snelle manier
vervangen.
Dat Soeharto als de wiedeweerga moet af
treden, vinden ook Udin en Wage. Undin
heeft nog werk, Wage zit al een poos zonder.
„De macht moet worden overgenomen door
Amien Rais, Megawati Soekamoputri en Tri
Sutrisno", zeggen ze in een eettentje aan de
Jalan Karang Tengah Raya, in een moslim-
buurt in Zuid-Jakarta. Amien en Megawati
zijn de bekendste oppositiefiguren in Indo
nesië. Tri Sutrisno was tot half maart vice-
president. Hij is gepensioneerd generaal,
maar heeft ook buiten het leger de laatste ja
ren goodwill gekweekt.
Tijdens het gesprek met Wage en Udin
roept de nabijgelegen moskee de gelovigen
op tot het middaggebed. „Nu is het vrij rus
tig, maar als de moskeeën straks uitlopen, zal
het geweld weer drastisch toenemen", weet
Udin zeker.
„Het schijnt dat de mensen vanmiddag in
de moskeeën flink zijn opgeruid", zegt een
paar uur later een Nederlandse vrouw over
de telefoon. In het witte godshuis aan Jalan
Karang Tengah Raya valt dat mee. De imam
benadrukt de noodzaak van hervormingen:
„Ook de profeet Mohammed deed veertien
eeuwen geleden al aan hervorming." Maar
hij maant ook tot terughoudendheid. „Het is
verboden en zondig om bezit van kafir
(ongelovigen, red.) af te nemen en te vernie
len." Met die kafir bedoelt hij de veelal chris
telijke of boeddhistische Chinese Indone
siërs.
Mikpunt
Een mooie boodschap, maar dezer dagen
aan velen in Jakarta niet besteed. Veel Chine
se ondernemers zijn het mikpunt van de
volkswoede. Maar niet alleen zij. Op Jalan
Matraman Raya in het centrum staan zes uit
gebrande autowrakken van het merk Biman-
tara. Dat is een bedrijf van Soeharto's zoon
In de wijk Pasar Minggu klappen honder
den toeschouwers in hun handen als met
veel geraas een stuk van het dak van groot
handel Goro instort. Het pand is gisteravond
leeggeroofd en brandt nog steeds. Militairen
houden het volk op een afstand, maar zijn
daarbij in gemoedelijk gesprek gewikkeld
met de belangstellenden.
Onder de toeschouwers is ook Pak Teuku,
een gepensioneerd militair. „De mensen
denken nog steeds dat Goro eigendom is van
Tommy", zegt hij. „Daarom hebben ze het
gebouw aangevallen." Tommy is de jongste
zoon van president Soeharto. Anderhalve
week geleden kondigde hij aan dat hij zijn
Goro-aandelen zou verkopen aan een organi
satie van coöperaties.
Ook de Hero-supermarkt in Zuid-Jakarta
waar ik gewoonlijk mijn boodschappen doe,
is verwoest. „Duizenden mensen kwamen
gisteravond laat uit Ciputat", vertelt Rusdi
Salam. Hij is senior supervisor van de super
markt en laat ons binnen even een kijkje ne
men. „Alle kassa's zijn weg, maar omdat we
gistermiddag de winkel al hadden gesloten,
zat er geen geld in. Kijk, de mensen hebben
vooral dure spullen als elektrische apparaten
meegenomen, en levensmiddelen: rijst, olie,
koffie."
Maatregelen
In Jakarta en omgeving zijn volgens Pak Rus
di vijftien winkels van de Hero-keten geplun
derd. Ook andere grootwinkelbedrijven,
waaronder een Makro, werden kort en klein
geslagen. In arme stadswijken sieren splin
ternieuwe televisietoestellen huisjes waarvan
de eigenaren zich normaal gesproken nog
geen oud tweedehandsje zouden kunnen
veroorloven.
Van de veel beter bedeelde buitenlanders
laat zich bijna niemand op straat zien. De
Amerikanen hebben van hun ambassade het
advies gekregen Indonesië te verlaten. De
Nederlandse ambassade houdt het nog even
op thuisblijven. Vrijwel alle landgenoten
doen dat ook. „Donderdag heb ik voor m'n
kind nog melk kunnen kopen, vlak voordat
de winkel dicht ging. Sindsdien ben ik niet
meer op straat geweest", zegt Cecile de Boer.
Ze komt uit Heteren in de Betuwe en werkt
in Jakarta voor de Internationale Arbeidsor
ganisatie. „Ik heb genoeg eten in huis en ik
voel me thuis veilig."
Ook de in Friesland geboren Suzan van
Dijk voelt zich in haar huis voorlopig niet be
dreigd. „Het ziekenhuis hier vlakbij is giste
ren afgebrand, maar het complex waar ik
woon is rustig. We zitten er met allemaal bui
tenlanders en we delen onze voorraden."
Haar werkgever, Unilever, had nog geen ini
tiatieven genomen om personeel te evacu
eren.
Bij de ingang van een ander complex met
dure huizen hebben de bewoners een span
doek opgehangen: „Wij burgers van Bumi
Karang Indah zijn met de studenten en het
volk. Steun hervorming." Het is er vrijdag
middag nog rustig. De eigenaar van een
meubelzaakje iets verderop heeft helemaal
het zekere voor het onzekere genomen. Ach
ter de etalageruit hangt een stuk karton met:
'Bataviase echte autochtoon. Leve het volk'.
Politieke kant
Het kost me nogal wat moeite een taxi te vin
den om langs de brandhaarden te gaan. „Ik
ben wel bang, maar ik ben ook een Batak",
verklaart de chauffeur, die me toch van
dienst wil zijn. Bataks komen uit Noord-Su-
matra en staan bekend als een in ieder op
zicht stevig volkje. „Wij hebben brani",
grijnst hij. Wat ook helpt is dat hij niet werkt
voor Citra, Ekspress of Kosti Jaya. „Die rijden
niet, want die zijn eigendom van non-pri."
Etnische Chinezen dus.
In de wijk Kebayoran Lama is een door
gaande weg afgesloten met vrachtwagens
van leger en politie. Militairen drijven plun
deraars naar één van de trucks. De arrestan
ten lopen met gebogen hoofd en ontbloot
bovenlijf. Ze hebben het nog getroffen. In
Klender, Oost-Jakarta, raakten gisteren meer
dan tweehonderd plunderaars opgesloten in
een winkelcentrum dat door anderen was
aangestoken. In de loop van de middag zijn
de verkoolde lijken geborgen.
Is het bandeloze geweld aan de ene kant
een spontane reactie op de recente prijsstij
gingen, er zit wel degelijk ook een politieke
kant aan de volkswoede. Op tal van wegen en
gebouwen valt te lezen waar het uiteindelijk
om gaat: Ganti Soeharto: Vervang Soeharto.
Een gemaskerde rampokker rent
weg nadat hij de tekst 'Dood aan
Soeharto' op een muur heeft ge
spoten. EO TO REU TERS DA VID L OH
ZATERDAG 16 ME11998
Vrijdagochtend zes uur.
Plokkeplokkeplok. Bij het
on twaken hoor ik de eerste
legerhelikopter van de dag.
Jakarta is een stad in
oorlogstoestand. In het
.k. blijken. Misschien wordt dit
centrum staan tientallen
tanks en pantserwagens.
Duizenden gewapende
militairen moeten de chaos
beperken, maar tegen de
rampokkende volksmassa's
kunnen ze weinig uitrichten.
Het Soeharto-bewind
wankelt. Of de bejaarde
generaal valt of zich nog één
keer kan oprichten, zal snel
^politie kijkt naar de dikke, zwarte rook die opstijgt uit door rellenschoppers in de fik gestoken auto's.
FOTO AP MUCHTAR ZAKARIA
