beheersen jubilerend Nederland
Scherpschutter Jan Agter heeft zijn kruit nog niet verschoten
B innenland/Buitenland
iG 5 MEI 1998
eilighet
ïssman
1, maai
i" hun
veililkjec|erland gaan jeven en dood hand in hand. Het gemoedelijke
m de Ualige mijnwerkersstadje op 2,5 kilometer hoogte in de Amerikaanse
dat ont^oj-ado doet alleen in naam aan dat andere Nederland op zeeniveau
del'omf 'n de ijle berglucht zijn de overgebleven 1097 Nederlanders niet met
;n ookstaande 125-jarig bestaan van hun stadje bezig. De twee moorden in
en, zo dertig jaar, de executie van een beer en 'leeman Bredo', zorgen in
rland al voor genoeg leven in de brouwerij. 'Welcome to Nederland,
pulation 1099, height 8237 ft.', meldt het bord langs de weg. Dat
?rtal klopt na de recente moord niet meer. Het welkom is nog steeds
en die hoogte zal ook weinig zijn veranderd in de afgelopen 124 jaar.
'leeman Bredowacht in schuurtje op wonder
;lani
t flËtfpem
HBchti]
^Harui
^ftpeb
B®eNe
Bttrvo
gW^den
landkaart naar Nederland zoekt,
nver, de hoofdstad van Colora-
:hting noordwesten naar Boulder
it voert een Scenic Byway, een
ipelijk fraaie route naar de berg-
Nederland omsingelen. De bus
t voert in het bijna zes maanden
iterseizoen vooral skiërs aan in
d en zijn skiparadijs Eldora. Het
joor mogen ook meegebrachte
atis mee. De klim van bijna dertig
naar Nederland is alleen voor ge-
ietsers. De bus biedt uitkomst voor
e afdaling per fiets wil proberen,
d ligt op een enkele vierkante kilo-
oot plateau temidden van de uit-
a de Rocky Mountains. Het stadje
t Continental Divide, waar de ri-
g kunnen kiezen of zij naar de At-
dan wel de Grote Oceaan afdalen,
meer voor de Barker Dam in Ne-
bijna de helft van het jaar dicht-
Het leent zich ook aan het einde
iaatsseizoen nog prima voor een
;e of een schaatstocht,
zal er niet van opkijken. De na-
de vooral Britse en Ierse mijnwer-
lerland zijn wel wat gewend,
is al jaren een toevluchtsoord
inten en hippies voor wie het le-
lerika's veiligste stad Boulder te
(windend of te jachtig is. Europe-
:n komen er maar weinig. Uit dat
Ierland jaarlijks hooguit enkele
de Hollanders die zich rond
Ierland toen nog Dayton
zijn er nauwelijks meer. Hollarrd-
ïrkers, ingehuurd om naar goud
graven, vonden het vlakke berg-
hun vaderland lijken en doopten
'Nederland'. Officieel kreeg Ne-
i al-lslamp 27 februari 1875 zijn rechten als
zelfstandige stad. Goud werd er in Neder
land weinig gevonden. Daarvoor moesten
de goudzoekers een paar kilometer verder
trekken naar Central City, tegenwoordig
een gelegaliseerde gokstad, een miniatuur
Las Vegas, waar elk pand, schuurtje of berg
hok is verrijkt met gokkasten.
In Nederland werd wel zilver gevonden. In
april 1873 werd de toenmalige Amerikaanse
president Ulysses Grant met zijn vrouw in
Central City binnengehaald op een pad van
300 tegels van puur zilver. De mijnbedrijven
uit Nederland (toen nog Dayton) hadden
het pad aangelegd. De verbazing van de
president over de zilveren ontvangst werd
landelijk bekend. Een verkooptruc? De
grootste zilvermijn van Dayton werd nog
geen twaalf maanden later opgekocht door
de 'Mining Company Nederland of Hol
land'. De zilvermijn raakte echter uitgeput
en de onderneming ging bankroet. De Hol
landse mijnwerkers vertrokken, zij lieten al
leen de naam Nederland achter.
Tungsten
Meer geluk hadden de Britse en Ierse mijn
werkers die kort na de eeuwwisseling door
andere mijnbedrijven werden ingehuurd
om naar 'zware steen' of tungsten te gra
ven. De glanzende stenen, vol met het
hardste metaal wolfraam, bleken in Neder
land in overvloed aanwezig. Wolfraam
wordt gebruikt voor gloeilampen, röntgen-
buizen, raketuiüaten en in ovens. Om zijn
hardheid is het ook een gewild metaal in de
oorlogsindustrie. Nederland huisvestte
daarom tot in de Tweede Wereldoorlog de
grootste wolfraam- of tungstenfabriek ter
wereld. Na de oorlog leidde import van wol
fraam tot stillegging van de lokale productie
in Nederland.
Town Marshal Scott Graves is een nazaat
van Schotse mijnwerkers. Zijn kleine poli
tiebureau naast het stadhuis lijkt een grap.
De politieman heeft echter weinig tijd voor
grappen met journalisten. „We hebben hier
net een moord gehad. Uit het hele land ben
ik gebeldtnet vragen om informatie. We
hebben de dader, gelukkig. Al die journalis
ten willen details weten. Ik kon ze gisteren
nog niet vertellen dat die man zijn \Tiendin
door het hoofd heeft geschoten. Beiden
hadden drankproblemen. Hun relatie was
ook niet goed. Hij was jaloers. Maar van
daag wil niemand meer iets weten, kenne
lijk is het al oud nieuws."
We varujs en het politiebureau van Nederland, Colorado.
Een bri
FOTO KAREL BECKMANS
Psychologiestudente Bridget Brearson uit
New Jersey verbaast zich in de bij studenten
en hippies favoriete Tungsten Grill' nog
over de moord. „Ik dacht dat ik hier in Ne
derland rustig kon wonen en werken aan
mijn studie. Die moordenaar en zijn vrien
din waren mijn buren. Gisteren heb ik ze al
lebei nog gedag gezegd. Ze hadden wel eens
ruzie, ja. Maar een moord?" Brearson be
kostigt haar studie in universiteitsstad Boul
der met werk op het postkantoor.
Poststempel
Daar werkt ook Pat Maynard. Ze is in Ne
derland geboren, haar vader was Iers. Het
andere Nederland, over de oceaan, kent ze
alleen van foto's en televisie. „Elk jaar ko
men er hier wel toeristen uit dat Nederland
omdat ze een posts tempel van óns Neder
land op hun kaart naar huis willen hebben.
Vinden ze leuk. Maar we krijgen ook vaak
post van Nederlanders die ergens in Ameri
ka op vakantie zijn en op hun kaart Neder
land schrijven in plaats van Netherlands.
Die post krijgen wij dus. Ach, het geeft niet
hoor. We zetten er nog een stempel bij,
schrijven dat de post naar The Netherlands
moet. Met een beetje vertraging komt alles
goed."
Katie Readio uit Washington kwam veertien
jaar geleden naar Nederland. Midden in
haar stadje drijft zij een winkel in geologi
sche schatten en fraaie stenen. „Het meeste
komt uit Brazilië, hoor. Veel fossielen vind
je hier niet Maar hier heb ik een echt ver
steend botje van een mammoet voor je,
kost een dollar, komt uit Utah, een paar
honderd kilometer van hier."
Readio heeft net als de rest van de Neder
landers nog amper aan het naderende jubi
leum van het stadje gedachtAls het toeris
ten trekt, zullen we het vieren. We vieren
hier ook al Onafhankelijkheidsdag op 4 juli.
De fanfare loopt dan twee keer door de
straat. Dat is voor als je even jé ogen dicht
deed tijdens de eerste ronde. Krijg je een
herkansing."
Stadskrant
Nederlands eigen stadskrant, weekblad The
Mountain-Ear (met een eigen site op Inter
net), had vorige week de handen nog vol
aan een moord uit 1971. Die moord is in
middels naar het tweede plan verschoven.
De sterverslaggevers van 'Het Oor van de
Bergen' zijn nu druk de 'ins and outs' over
de nieuwe moord uit te spitten. De moord
uit 1971 komt nog deze maand voor de
rechter. Oud-politieman Renner Forbes be
kende eind vorig jaar dat hij 27 jaar geleden
de toen 19-jarige Guy Goughnour in koelen
bloede heeft vermoord. De rechtbank in
Denver moet beslissen of Forbes alsnog te
recht moet staan. Forbes was jarenlang
marshal in Nederland.
Colorado kent net als veel andere Ameri
kaanse staten de doodstraf. Voor de ouders
van Guy Goughnour hoeft Forbes niet te
recht te staan, laat staan de ultieme straf te
krijgen. „We weten nu wie de moordenaar
is. Gelukkig was het niet een van Guy's
vrienden, zoals lang werd vermoed", zegt
Nancy Goughnour over de toedracht van de
moord op haar zoon. Op een veroordeling
Mijnwerkers uit Nederland poseren bij een stapel zilveren stenen voor de 'rode loper' waarover
president Ulysses Grant in 1873 werd binnengehaald.
FOTO BOEK NEDERLAND. A TRIP TO CLOUDLAND
van Forbes zit zij niet te wachten. „Wat
heeft dat nu nog voor zin voor die man." De
gepensioneerde Forbes is vanwege hart
klachten en een verlamming al tot de rol
stoel veroordeeld.
Eenmaal is recent in Nederland de
doodstraf al opgelegd. Voor een wilde beer,
wel te verstaan. In Nederland genieten wil
de dieren ook rechten. Roofdieren hebben
bijvoorbeeld het Right of Return het recht
op terugkeer naar hun woongebied. Een
eenmalig recht, zoals die beer ondervond.
Het beest kwam in Nederland om te schar
relen naar voedsel. Dat maakte de inwoners
bang. Met een verdovingspijl werd de beer
uitgeschakeld. De verdoofde beer werd ge
merkt en afgevoerd naar veel hoger en afge
legen gebied. Het dier ging echter op herha
ling en dan is de Amerikaanse rechtspraak
onverbiddelijk. Teruggekomen in Neder
land had de beer zijn eenmalige Right of
Return' verspeeld. Hij werd terechtgesteld.
'Iceman Bredo'
Op een terugkeer van heel andere orde,
wacht de in 1990 overleden Noor Bredo
Morstol. De bejaarde man woonde tot aan
zijn dood in Noorwegen. Bij zijn overlijden
liet hij een klein kapitaal na aan zijn klein
zoon Trygve Bauge. Die gebruikte de erfenis
om zijn opa te laten invriezen en per vlieg
tuig naar Denver te vervoeren. Van daaruit
trok hij met hem de bergen in naar Neder
land. In het koude stadje was de diepgevro
ren Bredo welkom. Trygve liet er een bun
ker met een 'cryonische' vrieskist bouwen
Al acht jaar wacht Bredo Morstol nu in Ne
derland op zijn herrijzenis. De vrieskist is te
bezichtigen. Kleinzoon Trygve mag dat ech
ter niet meer organiseren. 1 lij is het land
uitgezet omdat hij misbruik maakte van
zijn toeristenvisum. Hij bleef veel langer in
Amerika dan de autoriteiten toestonden.
Trygve speelt nog wel mee in de film die
over 'leeman Bredo' wordt gemaakt. De ti
tel 'Opa is in het schuurtje' (Grandpa is in
theTuff-shed) spreekt voor zich.
Opa Bredo is in Nederland in goede han
den. De fiscus laat hem ongemoeid. Zolang
zijn elektriciteitsrekening wordt betaald, zal
niemand het bejaarde lijk het land uitzet
ten. „We don't count the stiffs", zegt de be
lastingdienst. En dat is te vertalen als 'de
verstijfden, die tellen we niet Burgemees
terskandidaat David Shortridge, momenteel
in een harde verkiezingsstrijd verwikkeld
met zittend burgemeester van Nederland
Sylvia Iorio, hoopt.dat Bredo spoedig weer
onder de levenden gaat verkeren. .Als hij
opstaat, zal ik direct op hem afstappen,
hem de hand reiken en vragen om op mij te
stemmen."
De kans dat leeman Bredo zo snel zijn we
deropstanding beleeft, is miniem. De Ne
derlandse burgemeestersverkiezing is nog
deze maand. De techniek schiet ook in Ne
derland nog te kort voor zo'n wonder op
verzoek.
89ER VAN PUTTEN
/zellige huiskamer herinnert niets
de gewelddadige overval. De mu-
n9' een niet en de klok tikt onverstoor-
'ieconden weg. Toch stond een jaar
rdam enom precies te zijn op zondagavond
nde tijd even stil. Scherpschutter Jan
comfonek ineens in de loop van een
Jendek, /oor hij het besefte werd hij neer-
olpensiom. Zwaargewond werd Agter naar
inuleringlemisch Ziekenhuis in Groningen
s: 40. U. Daarna heeft hij nog zo'n negen
14 dagen het Prinses Beatrixoord in Haren
ISB ESCH Revalideren.
nog lang niet hersteld en onge-
feefr hij ruim een maand na zijn
1st toch meegedaan aan het Neder-
mpioenschap schieten. En zie, Ag-
arons. Het was de start van een ge-
fomeback
)ter kan een glimlach niet onder-
"Jj^^als het succes ter sprhke komt. „Ik
de pijn. Ze hebben mij op de
oo uur egd en er vanaf gehaald. Zonder
j ik niet gaan liggen." De veroverde
medaille heeft de 60-jarige Agter
1 gevoel gegeven. Toch is het voor
t de belangrijkste prijs. „Dat was de
ijs tijdens mijn debuut op de noor
delijke kampioenschappen luchtgeweer in
de C-klasse. Ik belde elke avond naar de
wedstrijdleider om te vragen of iemand
mijn prestatie al had verbeterd.
De pezige Agter, directeur van een bouw
bedrijf, heeft tijdens nationale en interna
tionale evenementen in totaal zo'n dertig
nationale titels en twintig records bij elkaar
geschoten. Zelfs heeft hij in Luxemburg een
Grand Prix wedstrijd gewonnen. Hij heeft
zich zowel bij het klein- als groot kaliber
schieten onderscheiden. Momenteel heeft
hij nog acht records op zijn naam staan. Jan
Agter moet goed nadenken welke het zijn.
Uiteindelijk moet het KNSA-boekje eraan te
pas komen om te ontdekken hoe het pre
cies zit
Het doet hem eigenlijk niet zo veel De
overval van een jaar geleden heeft zijn leven
veranderd. „Ik was als bouwondernemer in
Dinslaken bij de aanleg van de grootste Eu
ropese zuiveringsinstallatie betrokken. Ik
werkte daar met onderaannemers. Een van
hen, een Nederlander, had zijn papieren
voor de belasting en sociale dienst niet in
orde. Ik heb toen geld ingehouden en de
belasting betaald. Dat is verkeerd gevallen.
Hij heeft mij drie criminelen op de nek ge
stuurd met de boodschap dat er bij mij wel
wat viel te halen. Eerder was ik al op mijn
kantoor bedreigd. Later kwamen zij op ons
huisadres binnen vallen.
„Er zou nog een vriend langs komen, dus
ontgrendelde mijn vrouw de deur. Zij kreeg
meteen een pistool op de borst gedrukt De
overvallers wilden haar meenemen naar
buiten. Toen mijn vrouw begon te krijsen,
veranderden ze van mening. Ze brachten
haar naar binnen. Ik was inmiddels uiter
aard gealarmeerd en stormde de kamer in.
Ik wilde één van de overvallers een klap ge
ven en het pistool wegduwen, maar voor ik
het wist werd er gevuurd. De kogel miste
mijn hart op een centimeter. Ik had nog
meer geluk. De kogel bleef net voor mijn
ruggengraat in mijn lichaam steken. Voor
hetzelfde geld was ik in een rolstoel terecht
gekomen."
Een dag later werd met behulp van heli
kopters een sporenonderzoek vanuit de
lucht ingesteld. Binnen een week werden de
daders opgepakt. De man die het bijna do
delijke schot loste werd veroordeeld tot
achttien maanden hechtenis. Zijn kompa
nen kwamen er vanaf met twaalf maanden.
Dit tot ongenoegen van de officier van justi
tie die hoger beroep aantekende. Dat dient
op 7 mei Jan Agter stoort zich er niet aan.
„Ik heb de dossiers niet eens gelezen. Het
interesseert me nieL Het is gebeurd en
voorbij. Wij hebben de overval zonder hulp
van officiële hulpverleners verwerkt door
veel te praten met vrienden en kennissen.
We zijn ook niet bang. Wel zijn wij voor
zichtiger geworden. De deur wordt gegren
deld en het buitenlicht blijft 's nachts aan.
Op één of andere manier hebben we er zelfs
iets positiefs aan overgehouden. Wij denken
meer na over het leven. Ik werk tegenwoor
dig minder en besteed meer tijd aan mijn
hobby's. Ik ben niet meer gefixeerd op geld
verdienen. Ik streef niet meer ten koste van
alles naar hogere omzetten."
Jan Agter heeft zijn bouwbedrijf laten uit
groeien tot een internationale onderne
ming. Gezien alle inspanningen die zijn be
drijf vergt is het bijna onbegrijpelijk dat hij
nog zo veel tijd heeft kunnen vrijmaken
voor de schietsport. Zijn (inter)nationale
doorbraak is trouwens een toeval geweest.
Als chauffeur bracht hij de jeugdige veelbe
lovende schutter Keppel regelmatig naar de
training van Jong Oranje. „Ik deed dat werk
als voorzitter van de vereniging. Ik mocht
van de toenmalige bondscoach meetrainen.
Ik bleek toen zo goed dat een plekje in de
nationale ploeg werd ingeruimd."
Later is hij van het klein op het groot kali
ber schieten overgestapt. Opnieuw met veel
succes. Reden waarom hij Nederland over
de hele wereld vertegenwoordigde tot in het
beroemde Amerikaanse Fort Benning toe.
Op zijn erelijst ontbreekt eigenlijk alleen de
deelname aan de Olympische Spelen. „Voor
de Spelen van Moskou kwam ik door alle
politieke perikelen niet in aanmerking.
Daarna ben ik vooral groot kaliber gaan
schieten. Toch zou het mooi zijn die Spelen
nog eens mee te maken. Mijn voorbeelden
zijn trouwens twee olympische kampioe
nen. Dat zijn de Engelsman Marco Cooper
en de Deen Harald Svenhaak. Zij hebben
trouwens ook tijdens wereldkampioen
schappen goud veroverd. Mijn beste presta
tie op de mondiale titelstrijd is een vierde
plaats met het nationale team."
Inmiddels bereidt Jan Agter zich alweer
voor op een nieuw belangrijk seizoen. Kof
fie, thee en suiker laat hij daarvoor staan.
Roken is er ook niet bij en het nuttigen van
een pilsje is een zeldzaamheid. „Ik heb tot
mijn 30ste zelfs geen druppel alcohol ge
dronken. Mijn zoon heeft in zijn studenten
tijd meer gedronken dan ik in mijn hele le
ven. Voor het beoefenen van mijn sport
moet je niet alleen goed naar je lichaam
luisteren, maar er ook respect voor heb
ben."
In Bremerhaven en recentelijk in Delfzijl
tijdens limietwedstrijden heeft hij al weer
een proeve van bekwaamheid afgelegd. Het
lijkt een kwestie van tijd alvorens hij zich
plaatst voor het wereldicampioenschap dat
in juli in Barcelona wordt gehouden. „Mijn
doel is weer bij de beste twintig schutters
van Europa te komen. Die mogen aan de
grote EC finale meedoen. Dat is dit jaar in
Juan de Marsac. Het is mij twee keer eerder
gelukt om het zo ver te brengen.
Het groot kaliber schieten drukt een
stempel op het leven van Jan Agter Toch
komt hij tijdens de training ook bij het klein
kaliber schieten nog goed mee. Het daar
voor aangeschafte van een speciale kolf
voorziene prachtige geweer wordt nog re
gelmatig gebruikt. „De limiet van het IOC
staat op 590. Voor het NOC moet je 593
punten schieten. Daarnaast moet je bij de
eerste vijf eindigen tijdens een wereldkam
pioenschap of bij de eerste drie tijdens de
Europese titelstrijd. Een EC wedstrijd win
nen is ook goed. Plaatsing is dus niet een
voudig. Ook al omdat er slechts twintig
schutters tot de Spelen worden toegelaten.
Ik kijk wel hoever ik kom. Het schieten geeft
me een enorme kick. Vooral als ik de 'moes'
raak."
