De tijdelijke baan van Frits Goldschmeding
De lange weg naar een nieuwe Europese munt
Bezetting optiebeurs beëindigd
3wem Economie
leidszf
anbev
uitdag
unique
5 Leid^.*
'50.2'M
>en De oliemaatschappij Shell opent in Londen binnenkort
supermarkt. Daar zal van alles en nog wat te koop zijn, maar
benzine. Volgens een woordvoerder van Shell Nederland is
1 sprake van een nieuwe trend. „Het is een honderd procent
dense aangelegenheid." De Engelse krant 'The Daily Tele-
ih' pakt uit met een fors verhaal over de winkel die 24 uur
mmÊ »lag open zal zijn. De zaak wordt gevestigd in het exclusieve
Ifgjeperdure winkelgebied The Strand, vlakbij het hoofdkantoor
*™^Shell. „Toen die vestiging werd gerenoveerd, was dat aanlei-
voor de Londense collega's het eens met een winkel te pro-
fcjJLljn," zegt een woordvoerder van Shell Nederland.
97
ammoetsilo van Spaans Babcock
hem Het Hoofddorpse bedrijf Spaans Babcock begint dezer
an met de bouw van een mammoetsilo voor de opslag van
iappelzetmeel in het Oostenrijkse Gmünd. De silo wordt ge-
rd in opdracht van Agrana Starke GmbH en heeft een dia-
:r van zesendertig meter en is even hoog. De maximale op-
fcapaciteit is 28.000 kubieke meter. Met het totale project is
jbedrag van ruim acht miljoen gulden gemoeid. De silo, ge
werd op een principe van mechanisch vullen en legen met
ie als ^oeftransPorteurs> wordt medio oktober opgeleverd,
indicaj
ities top Fortis onzichtbaar
jgCHT» Bankverzekeraar Fortis Amev maakt niet bekend hoe-
1 opties de raad van bestuur heeft verdiend. In het jaarverslag
311; dat het afgelopen jaar 257.000 opties uitstonden met een
rswaarde van ruim 30 miljoen gulden. De opties zijn toege-
d aan 135 managementsleden, onder wie de acht leden van
jaad van bestuur. Het betreft een optieregeling voor het 'se-
management'. Fortis is daarmee in de financiële wereld een
de weinige uitzonderingen. ING en Aegon publiceren in hun
verslagen wel aparte gegevens over de optieregelingen voor
faad van bestuur, terwijl ABN Amro de cijfers van de be-
jrsleden én commissarissen bekendmaakte.
aking bij P&C in België
5sel» Alle dertien filialen van Peek en Cloppenburg in België
ven zaterdag dicht uit protest tegen de saneringsplannen van
airectie. De vakbonden hebben tot deze actie besloten. De
ïctie heeft aangekondigd zeven van de dertien P&C-winkels
Jelgië te sluiten. Daardoor dreigen 101 van de 269 perso-
ilsleden hun baan te verliezen. Voor de vakbonden is sluiting
Aanvaardbaar. Ze verwijzen naar het CAO-akkoord van febru-
'JNaar aanleiding van de voorgenomen sluiting van twee filia-
lis toen afgesproken dat er geen gedwongen ontslagen zou-
H vallen.
iropees Parlement stemt
liddag officieel over de in-
g van de euro op 1 janua-
Het gaat om een 'plech-
Iformaliteit' nadat het parie
donderdag al officieus
S ingestemd met de ingrij-
plannen voor elf lidsta-
waaronder Nederland,
i stemden 420 leden vóór
Jivoering en waren er slechts
.egenstemmers en 27 ont-
dingen.
L.foot-Brittannië, Denemar
en Zweden willen de een-
----jsmunt niet invoeren. Door
1 extra besparingsprogram-
kunnen de Grieken mogelijk
'.001 toetreden. Euro-bank-
itten en -munten komen
lin 2002 in omloop. Uiterlijk
12002 verdwijnen de natio-
munteenheden.
1 ]ieronder volgt in vogel-
jjht een overzicht van de,
jfizame, weg naar de tot-
e'- jdkoming van de nieuwe
- - -Dpese munt.
Juli 1944
iferentie van Bretton Woods
I legt basis voor stelsel van
wwp-zo 'h (ütlhtiï
vaste wisselkoersen, gekoppeld
aan dollar die wordt gegaran
deerd tegen vaste goudprijs.
Juli 1952
Oprichting Europese Gemeen
schap voor Kolen en Staal
(EGKS) met Nederland, België,
Luxemburg, Frankrijk, Italië en
West-Duitsland.
Maart 1957
Ondertekening Verdrag van Ro
me voor Europese Economische
Gemeenschap (EEG), dat op 1
januari 1958 in werking treedt.
Mei 1964
Besluit tot oprichting comité
van Centralebankpresidenten
van EG-lidstaten, als motor van
een Europese monetaire poli
tiek.
Oktober 1970
Op verzoek EG-regeringen komt
de Luxemburgse premier Wer
ner met plan voor een EMU, die
in drie fasen in 1980 klaar moet
zijn.
Augustus 1971
De Amerikaanse president
Nixon heft inwisselbaarheid
dollar in goud op. In 1973 leidt
dit tot loslaten vaste wisselkoers
dollar. Valuta's industrielanden
gaan zweven. Betekent einde
van Bretton Woods-afspraken.
Maart 1972
EG-landen vormen muntslang,
een mechanisme waarin de on
derlinge wisselkoersen hooguit
2,25 procent mogen fluctueren.
1973
Als gevolg van dollarcrisis, olie
crisis en meningsverschillen
strandt het EMU-project. Het
plan-Werner wordt stilzwijgend
in 1977 opgegeven.
1973
Groot-Brittannië, Ierland en
Denemarken treden toe tot EG.
Juli 1978
Op initiatief van Franse presi
dent Giscard D'Estaing en de
Duitse bondskanselier Schmidt
besluit EG-top tot Europees
Monetair Stelsel (EMS), het hui
dige wisselkoersmechanisme
dat op 13 maart 1979 ingaat
met de ecu als mandje van
deelnemende valuta's.
Januari 1981
Griekenland wordt lid van EG.
Januari 1986
Spanje en Portugal treden toe
tot Gemeenschap.
Juni 1989
De top in Madrid neemt het
plan van voorzitter Delors van
de Europese Commissie aan
voor een monetaire unie, geënt
op plan-Wemer.
Juli 1990
Eerste fase van plan-Delors
treedt in werking. Het geld- en
kapitaalverkeer in de EU wordt
vrijgegeven.
Oktober 1990
Hereniging van twee Duitslan-
den.
December 1991
Akkoord over Verdrag van
Maastricht, dat de oprichting
van de EMU uiterlijk in 1999
voorschrijft.
Januari 1992
Europese interne markt met vrij
verkeer van personen, góederen
en diensten begint.
Augustus 1992
Valutacrisis met aanval op
ECONOMIE WIJZER
Amsterdam De bezetting van de AEX-optiebeurs door een groep van zestig leden van de Socialistische Partij werd gisteren aan het begin van de
middag beëindigd. De socialisten waren het er niet mee eens dat de beurs gewoon open is op 1 mei, de Dag van de Arbeid. De actievoerders had
den de deuren van de beurs met kettingen dichtgemaakt, maar het gebouw bleef toegankelijk via de achterkant. Het protest was volgens de socia
listen ook gericht tegen 'het hand-in-hand gaan van stuitende verrijking en schandelijke verarming'. Het kwam tot een licht handgemeen toen twee
beurshandelaren zich via de hoofdingang toegang tot het gebouw probeerden te verschaffen. Op de foto kijkt SP-kamerlid Poppe toe hoe de actie
verloopt. foto anp juan vrijdag
Franse franc, waarna band
breedte in EMS wordt opgerekt
van 2,25 procent tot 15 procent.
Koppeling D-mark en gulden
blijft op peil.
September 1992
Na grote onrust op de financiële
markten verdwijnen de Italiaan
se lire en het Britse pond ster
ling uit het EMS.
Januari 1994
Tweede fase EMU treedt in wer
king. In Frankfurt begint het
Europees Monetair Instituut
(EMI), voorloper van Europese
Centrale Bank (ECB).
Januari 1995
Oostenrijk, Zweden en Finland
worden EU-landen.
December 1995
De EU-leiders komen in Madrid
met naam 'euro' en 1 januari
1999 als startdatum EMU.
Juni 1997
Op top in Amsterdam besluit
tot Stabiliteitspact, op aandrang
van Duitsland, met als doel gro
tere begrotingsdiscipline.
Maart 1998
Europese Commissie doet aan
beveling tot EMU van elf, zon
der Griekenland, Zweden, De
nemarken en Groot-Brittannië.
Geld, groen en gevoel
We weten het al langer: het
kasboek waarin wij onze wel
vaart optekenen, deugt niet.
We meten alleen de inkom
sten en niet dq uitgaven. Op
papier zijn we rijker als we
meer gas verstoken in de kou
de winter. Want we meten de
winst van de NAM. Maar de
voorraad aardgas slinkt en dat
meten we niet. Bijna één ge
neratie zijn we nu bezig de uit
gavenkant in beeld te brengen.
Het is een bijna onuitvoerbare
opgave, een reis door een
boekhoudkundig mijnenveld.
Een nieuw reisverslag ligt voor
ons: de 'LeefOmgevingsBa-
lans'.
Het ministerie van VROM
heeft het laten opstellen door
het Rijksinstituut voor Volks
gezondheid en Milieu. Het in
stituut probeert een graadme
ter te ontwikkelen
voor de kwaliteit
van onze leefom
geving. Zodat je bij
wijze van spreken
aan het eind van
elk jaar zou kun
nen zeggen: alle
belangrijke zaken
afgewogen, is de
kwaliteit van de
Nederlandse
leefomgeving ge
stegen of gedaald
met zoveel. Bij
mijn weten is dit
de eerste poging om kosten en
baten van materiële en niet-
materiële zaken onder elkaar
te zetten, een streep te trekken
en te zeggen: kijk, dit is nu het
resultaat.
Zonder dat weet je nooit of je
rijker of armer bent geworden.
Daar lacht u misschien om,
maar neem Zuid-Holland en
het zuidelijke deel van Noord-
Holland. Nergens in Neder
land wordt meer geld verdiend
dan daar, maar de bevolking
betaalt een hoge prijs: de ge
zonde levensveiwachting per
1000 inwoners is er 2,5 tot 3
jaar korter dan elders. Werkt
de bevolking daar zich rijker of
armer dan die van Texel, de
kop van Noord-Holland, de
Betuwe of de Flevopolder,
waar de winst kleiner en de le
vensverwachting hoger is?
Daarmee hebben we het kern
probleem bij de hoorns. Want
welk gewicht moet je toeken
nen aan een verschil in levens
verwachting? Zelfben ik ge
neigd te denken dat een ver
lies van gezonde levensjaren
op geen enkele manier in geld
is uit te drukken. Anderen
denken daar misschien anders
over. Waar het om gaat is: het
is niet eens zo moeilijk om uit
een brij van mogelijkheden die
dingen te pikken die de kwali
teit van je leefomgeving bepa
len. Maar hoe moet je meten,
en welke gewichten moet je
toekennen? Dat is lastig.
Neem de woning. Wat doet
meer afbreuk aan ons woon
genot: de radio van de buur
en publiciste
vrouw die een non-stop ge
kwebbel over ons tuintje uit
stort? Of de stank van een na
burige fabriek als de wind uit
het westen waait? En als het de
buurvrouw is, hoeveel belang
rijker is dat dan in vergelijking
met die stank? Tien procent?
Twintig? Zestig? Want het
moet worden uitgedrukt in
een getal. Dat zijn realistische
problemen waar de onderzoe
kers van het RIVM mee te ma
ken kregen. Ze houden veel
slagen om de arm en zeggen
dat het maar een eerste stap is.
Maar even goed, het is een
mijlpaal.
De leefomgeving wordt door
drie brillen bekeken. Een eco
nomische, een ecologische en
een sociaal-psychologische.
Onder de sociaal-psychologi
sche noemer valt onder meer
de kwaliteit van de
f i eigen woningen
alles waar je dat
zoal aan afmeet,
waaronderburen.
De economische
bril is wat besla
gen, het zou over
zichtelijker zijn
om alleen naar de
inkomens te kij
ken. De ecologi
sche toets is fasci
nerend. Daarbij
wordt Nederland
opgedeeld in elf
verschillende gebieden, elk
met hun eigen natuur. In to
taal zijn 353 plantensoorten,
67 vogelsoorten en 30 vlinder
soorten uitgekozen om als
graadmeter te dienen voor de
kwaliteit van de natuur.
Er zijn nog andere graadme
ters, maar deze is wel het
leukst. De stand van de dieren
en de begroeiing wordt gere
geld beoordeeld en vergeleken
met een ijkpunt in 1950. Het is
een fijn gezicht, de planten en
dieren zo in wiskundige for
mules te zien samengevat,
eindelijk in één kaft met het
bruto nationaal product. Toch
is ook hier de vraag: welk ge
wicht heeft het? En daarop ge
ven de onderzoekers geen ant
woord. Aan het eind van het
rapport worden de drie brillen
niet, zoals je vurig had ge
hoopt, samen op één neus ge
zet.
De afweging tussen inkortten,
schone lucht, een levensjaar -
het is volgens de onderzoekers
een kwestie van politiek. En
dat is het enige dat echt te
leurstelt. Op het hoogtepunt
valt het doek, de onderzoekers
kaatsen de bal terug naar de
politiek. Ik vrees dat dat niet
werkt. Want de politieke keuze
wordt vervuild door veel ande
re afwegingen. Zelfs in een
groene keuze zit ruis: kies je
diepgroen zonder tanden of
fletsgroen met een (melk)ge-
bied? Nee, enquêtes zijn beter.
Het RIVM zal in balbezit moe
ten blijven.
1DAG2 MEI 1998
Randstad-oprichter gaat na 37 jaar met pensioen
Frits Goldschmeding is de Nederlandse versie van de
Amerikaanse droom. Het mini-uitzendbedrijfje dat hij 37
jaar geleden oprichtte, groeide uit tot het miljardenbe
drijf Randstad Holding. En dan nog vindt hij zichzelf een
grote zieleiipoot. ,,Ik ben de enige die nog nooit promo
tie heeft gemaakt." Eind mei neemt de uitzendgoeroe af
scheid van zijn bedrijf.
piemen gpd
sylvia marmelstein
Stralende ogen en een gulle
lach. Frits Goldschmeding (64)
ziet er niet uit alsof hij op het
punt staat zijn bedrijf vaarwel te
zeggen. Treuren is ook niet no
dig. De president-directeur van
Randstad is er namelijk van
overtuigd dat hij de juiste be
slissing heeft genomen. „Rand
stad is toe aan een nieuwe voor
man. Iemand met frisse idee-
en."
Goldschmedings karakter zit
volledig ingebakken in de on
derneming. Dat wordt vooral
duidelijk nu hij zijn opvolger
Hans Zwarts inwerkt. „Als hij
verbaasd vraagt waarom wij iets
op een bepaalde manier doen,
is het antwoord steevast: 'Om
dat we dat altijd al zo hebben
gedaan'. Vaak kan het inder
daad anders. En dat zién wij
dan niet meer."
In de 37 jaar dat Goldschme
ding Randstad leidt, heeft hij
een herkenbare bedrijfscultuur
ontwikkeld. Of je nu een Rand
stadkantoor in Amsterdam bin
nenloopt, of eentje in Toulouse,
ze roepen hetzelfde gevoel op.
De medewerkers helpen de
klanten op precies dezelfde wij
ze en nemen op dezelfde ma
nier besluiten. „Het is ook het
gevoel dat ze uitstralen. Het zijn
de vignetten in hun ogen, de
Randstad-bacterie. Ik vraag me
ook wel eens af hoe dat kan.
Dat Goldschmeding zijn
'kind' overdraagt aan iemand
die van buiten de Randstadmu
ren komt, is verbazend. Zwarts
(ex-bankier) is immers onbe
kend met de cultuur. „Ik denk
niet dat het een probleem is,
Hans past zich makkelijk aan."
Vóór het eerste gesprek over de
opvolging had Goldschmeding
hem zelfs nog nooit gezien.
„Maar na vijf minuten dacht ik
al 'dit kan wel eens wat wor
den'. Een goed gevoel heet zo
iets."
Toch vindt hij het een raar
idee om zijn Randstad vaarwel
te zeggen. Maar in de statuten
heeft Goldschmeding laten
vastleggen dat de president-di
recteur op moet stappen in het
jaar dat hij 65 wordt. „Eerlijk is
eerlijk, ik zou het nog best een
paar jaar willen doen. Maar hoe
langer ik wacht, des te moeilij
ker het wordt. Afscheid nemen
is altijd moeilijk. Ik ben jaloers
op mijn opvolger."
Goldschmeding is klein be
gonnen. In 1960 schreef hij voor
zijn studie economie een scrip
tie over tijdelijk werk en ontdek
te dat er een geweldige markt
voor moest bestaan: tijdelijke
banen, uitzendwerk. Daarna
begon hij samen met studiege
noot Gerrit Daleboudt op een
Amstelveense studentenkamer
het eerste Nederlandse uitzend-
bureautje. In het eerste jaar
boekte zijn bedrijfje een netto
winst van 9,53 gulden.
Goldschmeding is uitgegroeid
tot de Nederlandse versie van
de Amerikaanse droom. Zijn
mini-bedrijfje is inmiddels de
grootste uitzendorganisatie van
Europa en boekt al jaren achter
elkaar recordwinsten. Zo steeg
de nettowinst vorig jaar met 24
procent naar 258 miljoen gul
den en de omzet met 19 pro
cent naar ruim 7 miljard. Via de
1100 vestigingen gaan dagelijks
ongeveer 173.000 mensen aan
de slag, van wie er 8600 eigen
medewerkers zijn.
Door de jaren heen is zijn
werkwijze nauwelijks veran
derd. In het begin moest hij elke
gulden omdraaien, nu bezuinigt
hij op elk miljoen. „Maar het
principe is hetzelfde. Ik ben nog
steeds de zuinigheidsprofeet. Ik
geef zo 30 miljoen uit voor een
reclamecampagne, maar wie
twee kwartjes over de balk
gooit, vindt mij op zijn weg."
Hij is ook geen topman die
vanaf een troon de boel regeert.
Goldschmeding praat geregeld
met werknemers, van interce-
dentes tot managers en eet zijn
lunch gewoon in de kantine. Hij
staat bekend om zijn sobere le
vensstijl. Het heeft jarenlang ge
duurd voordat hij zich liet rij
den door een chauffeur en ook
in zijn werkkamer waarin zwart,
grijs en wit overheersen, is geen
overdreven opsmuk te ontdek
ken. Zijn visitekaartjes zijn zon
der franjes, gewoon in zwart
wit, terwijl medewerkers op de
vestigingen wel fleurige kaartjes
hebben in Randstad-blauw.
Goldschmeding is nog dezelf
de. De manier waarop anderen
tegen zijn baan aankijken, is
echter wel veranderd. Uitzend
bureaus zijn namelijk niet lan
ger omgeven door de kwade
reuk van koppelbazen. Het
imago uit de jaren zeventig, dat
ze zich alleen bezighouden met
het financieel uitkleden van
werklozen is ook verdwenen.
Die strijd is gestreden. En
binnenkort breekt een nieuw
tijdperk aan. Uitzendkrachten
krijgen een heuse arbeidsover
eenkomst. Na minimaal een
half jaar werk is er recht op pen
sioen en scholing. Na minimaal
een jaar gloort een tijdelijk con
tract en na minimaal anderhalf
jaar tot drie jaar zelfs een vaste
aanstelling. En dat allemaal bij
het uitzendbureau.
Goldschmeding is blij met die
ontwikkeling. „We worden dan
steeds meer erkend als een nor
male onderneming. Dat is goed
voor ons bedrijf, maar ook voor
de uitzendkrachten. Werkne
mers hebben nu eenmaal be
paalde zekerheden nodig. Als
wij ze die kunnen geven, wordt
onze bedrijfstak aantrekkelijker
en zullen goede uitzendkrach
ten langer voor ons blijven wer
ken."
„We zijn op dezelfde weg als
in Amerika, waar een groot deel
van de werknemers helemaal
geen vast contract meer wil. Ik
ken daar een aantal wervings-
en selectiebureaus die in op
dracht van bedrijven werkne
mers moesten zoeken voor vas
te banen. Dat lukte niet, de
mensen wilden niet tot hun
pensioen in vaste dienst. Die
bureautjes zijn daarom allemaal
omgetoverd tot uitzendbureaus.
Nu doen ze het wel goed."
Sinds 15 jaar bemiddelt
Randstad ook voor langdurig
werklozen. Dat is geen winstge
vende bezigheid, want daar gaat
veel energie en tijd inzitten.
„Maar het is logisch dat we het
doen. We hebben alle kennis in
huis om mensen aan een baan
te helpen. Wij moeten dus ook
verantwoordelijkheid nemen
voor die één miljoen mensen
die nog aan de kant staan."
De manier waarop de vakbe
weging de werkloosheid te lijf
gaat, is volgens Goldschmeding
fout. „Het verkorten van de
werkweek leidt alleen maar tot
vernietiging van werkgelegen
heid. „Want stel dat we allemaal
tien procent minder gaan wer
ken, dan krijgen we minder sa
laris. Maar onze boodschappen
worden juist duurder, want de
slagersjongen wil ook tien pro
cent korter werken. Dat kost
zijn baas geld en dus verhoogt
hij de prijs van de biefstuk. Als
de mensen geen biefstuk meer
kunnen betalen, wordt die sla
gersjongenontslagen."
n rj r^oscHDe in surseance verkerende computerfabrikant Tulip
o op het punt een tweede assemblageovereenkomst af te
t vepn- De Hbriek kan dan langer doordraaien en er is waar-
nlijk extra personeel nodig. Dat zegt bestuurder Verhoeven
ken/akbond De Unie. Tulip was niet bereikbaar voor commen-
Over de identiteit van de nieuwe opdrachtgever en de
.tte van de opdracht kan Verhoeven niets zeggen. Op dit
blik zijn er vijf gegadigden om Tulip over te nemen. Vol-
Verhoeven zijn zowel Nederlandse als buitenlandse firma's
:eresseerd. De verliezen van Tulip in de afgelopen jaren ma-
_iet bedrijf aantrekkelijker als overnamekandidaat, meent
cBoeven. Ondanks die positieve ontwikkelingen dringt de tijd.
:ns Verhoeven moet er over twee weken duidelijkheid zijn,
tot die tijd staat het GemeenschappelijkAdministratiekan-
(GAK) garant voor loonuitbetaling.
"ell-winkel zonder benzine
®Wtstuk van een nieuw begin
idrecht» In een van de productiehallen van Fokker Aero-
tures in Papendrecht is voor het eerst sinds het faillisse-
en de overname door Stork een volledig staartstuk ge-
k vd. Het is de achterkant van een Amerikaanse zakenvlieg-
1 Gulfstream 5 - waarvoor Fokker al jaren onderdelen bouw-
Aaaraan is nu ook het richtingsroer toegevoegd. De zogehe-
Wk#*udder' is door het bedrijf zelf ontwikkeld en wordt ge-
nr vd in de nu nog gedeeltelijk lege productiehallen. Dit week-
e verhuizen de laatste bedrijfsonderdelen van Schiphol naar
indrecht. Bij Aerostructures worden straks ook onderdelen
aakt in opdracht van Airbus en Boeing.
foto anp ton borsboom
:uwe opdracht voor Tulip
