Drugsgebruiker is tevreden mens
'Historie grondwet sterk verdraaid'
Nederlander woont met plezier in rijtjeshuis
Eén op de elf durft
's avonds niet op straat
Dokter, mag ik een pilletje
De Staat van het Land 1998
Feiten &Meningen
ZATERDAG 2 MEI 1998
152
)AG 2
17 Eetlustproblemen :tprivi
D/GN-graphics irkregl
i van
an ec<
Alcoholgebruik
a privt
fckenrc
51% van de volwassen iseerd
Nederlanders drinkt vraa£
dagelijks Drinléagen
«I
28
•tsb
Drinkt éi ?e
in het weetvrijh»
Van de dagelijkse drinkers dp^e P1
84 1 tot 3 glazen per dag.niss^
Van de weekend-drinkers drPre®^
79 1 tot 4 glazen per weetoet hi
GPD/GN-graphlcs ioorf
Eerde
ia, Va
Afgaand op krant en tv lijkt Ne
derland een poel van crimineel
verderf. Misdaad alom. Van de
ene overval naar de andere ont
snapping en het volgende
beursschandaal. Vele Nederlan
ders voelen zich daardoor on
veilig, ook al neemt de misda
digheid in cijfers af. Maar, zo
blijkt uit de GPD/SEO-enquête
'De Staat van het Land 1998',
toch liggen we daar niet van
wakker.
Een op de drie vindt de misda
digheid ernstig, maar dat brengt
hen er niet toe zich voor de bo
ze buitenwereld te verschansen.
Ruim negentig procent zegt 's
avonds best alleen over straat te
durven. Dat geldt voor mannen
èn vrouwen. Alleen jonge en
oudere vrouwen hebben daar
meer moeite mee.
Maar dat betekent natuurlijk
dat nog altijd één op de tien Ne
derlanders in het donker niet
naar buiten durft. In de grote
steden ligt dat nog iets hoger -
ongeveer een op de acht - ter
wijl de inwoners van Zeeland,
Groningen, Friesland, Drente en
Overijssel zich het veiligst voe
len. Daar durft slechts 6 procent
de volwassen
3 van
Nederlanders g
1 gebruikt Vj -
regelmatig
97%
2 o/ gebruikt
nooit drug
Van de drugsgebruikers gebruikt
86 alleen softdrugs, 6 hard
drugs en 7 andere, zoals xtc.
van de inwoners niet 's avonds
de straat op.
Ouders laten hun kinderen ook
gerust buiten spelen. En hoe
ouder, hoe minder aarzelingen
er zijn de kinderen de straat op
te sturen. Negentig procent is
zelf nog nooit in aanraking ge
weest met criminaliteit. Vernie
ling en vandalisme worden nog
het meest opgegeven (15 pro
cent), terwijl tien procent wel
eens met inbraak te maken
heeft gehad.
Inbraak en vandalisme komen
het meest voor in de grote ste
den en in Limburg. Zeeland
blijkt op alle gebieden veruit de
veiligste provincie. Fysiek ge
weld is gelukkig een uitzonde
ring: een procent is de laatste
twee jaar wel eens aangerand of
daarmee bedreigd, vijf procent
is mishandeld of bedreigd en
vier procent beroofd. Dat is een
duidelijke stijging vergeleken
met vorige enquêtes.
Jongeren hebben vaker met ge
weld te maken dan ouderen.
Een op de acht mannen onder
25 jaar is wel eens mishandeld
of daarmee bedreigd, een kwart
van hen was slachtoffer van ver
nieling of vandalisme en een op
de zes van inbraak. En jonge
mannen zijn vaker slachtoffer
dan vrouwen.
Opvallend is trouwens ook dat
de Nederlander weinig te spre
ken is over de aanpak van cor
ruptie, fraude met uitkeringen
en de beursfraude. Van alle ter
reinen waarop haar beleid
wordt beoordeeld, krijgt de re
gering van de geënquêteerden
het laagste cijfer voor de aanpak
van die problemen. Financiële
misdrijven worden dus duide
lijk als een groot probleem ge
zien.
Twee op de drie Nederlanders zeggen geen enkele probleem met
hun gezondheid te hebben. Maar dat betekent dat nog altijd een op
de drie wel eens tobt met lijf en leden. De meest voorkomende
klachten over de lichamelijke en geestelijke gezondheid, met in
procenten het aantal mensen dat zegt er 'soms' en 'regelmatig tot
vaak' last van te hebben:
KLACHT
Verstopte neus
Hoesten, ruwe keel
Griep, verkoudheid
Spierkramp, spierpijn
Depressieve gevoelens
Irritaties, boosheid
Maag- en darmklachten
Lage rugpijn
Slaapproblemen
Concentratieproblemen
Allergiën
Snel moe zijn
Aambeien
Onrustige gevoelens
Minder seksuele interesse
Hoofdpijn
Hoge bloeddruk
Overspannenheid
Angsten of fobieën
Huilbuien
Nachtmerries
Menstruatieproblemen
Geen eetlust
Grote gewichtsverandering
Reumatiek
61,8
18,3
65,0
13,4
70,8
7,0
51,5
19,3
34,4
11,5
60,6
20,6
34,2
9,7
40,8
23,5
41,5
14,7
45,1
11,0
19,2
10,4
41,2
19,6
18,0
5,9
35,0
9,2
37,5
12,7
38,3
13,6
13,8
8,2
24,3
6,7
15,2
4,5
18,4
3,9
12,8
2,4
24,0
10,7
16,0
2,2
7,1
2,2
7,4
3.9
lirtl
rdam
-en w<
Gestopt met rtfcaan
l litleg i
bnstre
35°° «geM"
9 iuitd
de tot
ngest
Aangi
ndej
Rookt:
Aantal sigaretten per dag:
1 tot 5
'o 5 tot 10
10% 10 tot 20 au ]mi
5 meer dan 20 1
irdam
'D.'GN-graphicshÜr S.
rakt n
kvavel
der v£
tal du
T7^schra
d. Bij
COLOFON: ;nk<?1
Aan deze GPD/SEO-produi
werkten mee: LOK]
'rof. Dr. Bernard van Praag, Anr
ten Hove Jansen en J. Peter Hoerend
de Stichting voor Economistvan e
Onderzoek van de Universiteiyag tt
Amsterdam. Purrr
Redactie: Judith Flier, Harm Hark nnpf
Evelien de Jager, Margot de Jong,
Marmelstein, Leonoor Meyer, v#ater
Scholten, Hans de Bruijn. i doo
Foto's: Cees Zom, Roland de Bt en h
Rob Keeris, Henriëte Guest, Tcen st
Tudor ut0
Infografieken: Reinoud Sijtsi pn
Tekening: Edlth Buenen..
Eindredactie en coördinatie: He ve
huizenbezitters tref je weer aan
in Gelderland en Noord-Hol
land en de minst tevreden in
Limburg, Zuid-Holland en
Utrecht.
Nederlanders zijn zeer tevreden
met hun huis. Bijna de helft
woont in een rijtjeshuis, een op
de zeven in een vrijstaand huis
en ruim een kwart in een flat of
bovenwoning. Bijna twee op de
drie is huiseigenaar. Vier op de
vijf heeft een tuin. De maande
lijkse bruto woonlasten van een
eigen huis liggen tussen 800 en
1.400 gulden, terwijl een huur
der tussen 560 en 800 gulden
huur betaalt.
Ruim 42.000 krantenlezers hebben de twee pagina's vragenlijsten ingevuld die op 17 januari werden gepubliceerd.
Dat leverde een schat aan informatie op over het dagelijkse leven en werk, inkomen, politieke opvattingen,
voorkeuren, en lichamelijke en geestelijke gesteldheid van de lezers. Het omvangrijke onderzoek was een initiatief
van de Stichting voor Economisch Onderzoek (SEO) van de Universiteit van Amsterdam en de Geassocieerde Pers
Diensten (GPD), de nieuwsorganisatie van regionale dagbladen waarbij ook deze krant is aangesloten.
Vandaag de laatste pagina met gegevens uit de enquête en verhalen over wat 'De Staat van de Nederlander1 kan
Met tal van evenementen
wordt dit jaar het 150-jarig be
staan van de grondwet gevierd.
Hoogtepunt is een feestcongres
in het Vredespaleis in Den
Haag op 5 mei, met een slotde
bat in de Ridderzaal, gevolgd
door een ballet van het Dans
theater voor duizend genodig
den, onder wie de koningin. De
festiviteiten die alom in den
lande zullen plaatsvinden, wor
den evenwel overstemd door
commotie over de rechtsgeldig
heid van dit geschiedkundige
feit. Want, zeggen historici, het
fundament voor de moderne
Nederlandse staat werd niet
anderhalve eeuw geleden ge
legd, maar vijftig jaar eerder, in
1798. Onder de kritikasters be
vindt zich mr. dr. Leonard de
Gou, oud-burgemeester van
Haarlem (van '69 tot '76). „On
gelooflijk dat de geschiedenis
op een dergelijke grove wijze
wordt verdraaid."
Dit jaar hoopt de voormalige
KVP-burgemeester van Haar
lem mr. dr. Leonard de Gou
zijn 82ste verjaardag te vieren.
Maar het bereiken van die ge
zegende leeftijd wordt in alle
opzichten overschaduwd door
de miskenning van zijn levens
werk. Na zijn pensionering in
'76 boog De Gou zich twintig
jaar over de historie van het
ontstaan van de Nederlandse
grondwet. In opdracht van het
ministerie van onderwijs stelde
hij in die langgerekte periode
een achtdelige uitgave samen
over de Frans/Bataafse tijd. In
die publicaties, uitgegeven
door de Staat der Nederlanden,
kwam hij tot de conclusie dat
de eerste Nederlandse grond
wet stamt uit 1798. „Het was
een periode met geweldige ge
beurtenissen", kijkt hij terug.
„Nederland werd een een
heidsstaat. Voor het eerst wer
den de rechten van de mens,
en de plichten, constitutioneel
vastgelegd. En trad het eerste
gekozen parlement in Neder
land aan."
Wie schetste zijn verbazing,
toen het ministerie van binnen
landse zaken een nieuwsbrief
deed uitgaan waarin een groot
se herdenking van 150 jaar
grondwet werd aangekondigd.
„Belachelijk", vindt De Gou.
„Op deze manier wordt on
recht gedaan aan wat ik nota-
bene in opdracht van de Ne
derlandse Staat heb onder
zocht. En wat ook andere histo
rici met keiharde feiten hebben
aangetoond. Eind november is
er zelfs een symposium van de
universiteiten van Utrecht en
Nijmegen over de grondwet
van 1798. Dat spreekt toch
boekdelen. Onze nationale
grondwet jubileert op 1 mei
tweehonderd jaar. Dat is het.
Klaar uit."
Volgens De Gou kwam de eer
ste grondwet tot stand op voor
spraak van de voormannen van
de Bataafse republiek. Die werd
in 1795 werd uitgeroepen nadat
Oranje-stadhouder Willem V en
diens echtgenote op de vlucht
waren geslagen voor een al ja
ren dreigende revolutie. Met
steun van de Franse revolutio
naire bondgenoten zag een ui
terst moderne grondwet het
licht. Daarin werden belangrij
ke verworvenheden van de de
mocratische rechtstaat vastge
legd, waaronder de vrijheid van
meningsuiting, van drukpers,
van godsdienst en vergadering.
De voormalige magistraat,
wiens belangstelling voor het
tijdvak voorspruit uit zijn we
tenschappelijke opleiding tot
rechtshistoricus, kan er nog ly
risch over worden. „Dat jaar
was een mijlpaal in de Neder
landse geschiedenis. De grond
wet uit die tijd gold als een no
viteit. Het was een uiterst hel
der, progressief en doorwrocht
stuk. De grondwetsherziening
van 1848 was in sommige op
zichten zelfs een achteruitgang
ten opzichte van 1798."
Latere reorganisaties, als gevolg
van de staatsgreep van Napo
leon in Frankrijk, deden die de
mocratische invloeden overi
gens weer teniet. In 1848 kwam
de liberaal Thorbecke echter
met zijn befaamde grondwets
herziening. Hij herzag de
grondwet van 1814, ontworpen
door de staatsman Van Hogen-
dorp, die weer veel belangrijke
elementen had gehaald uit de
grondwet van de Bataafse repu
bliek uit 1798. Een van de be
langrijkste wijzigingen die
Thorbecke aanbracht, was de
macht van de koning aan de
constitutionele banden te leg
gen van de ministeriële verant
woordelijkheid. „Thorbecke
heeft niet nagelaten te verkla-
ren", aldus De Gou, „dat het
grote fundament van de herzie
ne grondwet is gelegd in de tijd
van de Bataafse Republiek. Hij
heeft zelfs gezegd dat de Ba
taafse grondwet het richtsnoer
was voor alle nadien volgende
constituties. Die uitspraken lij
ken me duidelijk. We zouden
dus nu niet honderdvijftig jaar
grondwet moeten vieren, maar
tweehonderd jaar.
Met vele andere geschiedvor
sers, onder wie de Leidse
rechtshistoricus Arthur Elias en
de Leidse hoogleraar parlemen
taire geschiedenis Joop van den
Berg, stoorde De Gou zich al in
hoge mate aan een uitspraak in
de troonrede van vorig jaar.
Daarin merkte de koningin op
dat 1848 als geboortejaar van
de grondwet 'de grondslag leg
de voor onze parlementaire de
mocratie'. In een reactie daar
op beschuldigde Elias het kabi
net toen 'van manipulatie van
geschiedkundige gegevens'.
„Want de grondwettelijke ge
boorte van Nederland vond
plaats in 1798", merkte hij on
langs opnieuw met grote stel
ligheid op.
De Gou is het daar hardgrondig
mee eens. „Maar kennelijk mag
dat niet openlijk gevierd wor
den uit piëteit met het konink
lijk huis. Dat zou betekenen dat
we de Bataafse/Franse periode
in de geschiedenisboekjes
moeten doodzwijgen. Dan kan
toch niet
Uit die opmerking mag niet
worden afgeleid dat de oud
senator van de KVP tot de fer
vente republikeinen dan wel
anti-orangisten gerekend moet
worden. In tegendeel. Zo liep
hij tijdens zijn ambtsperiode
als burgemeester van Haarlem
demonstratief de concertzaal
uit toen het Noordhollands
Philharmonisch Orkest brak
met de traditie het nieuwe sei
zoen te openen met het spelen
van het Wilhelmus. „Ik ben ook
niet zo blij met het feit dat het
koningshuis zo vaak in dit ver-
Oud-burgemeester van Haarlem De Gou mist erkenning voor levenswerk
■efU.M.I.tJI.P red
Percentage ÏAMi I
Nederlanders t eind
dat regelmatig I egen.
tot vaak last -e^vee arr
heeft van: rdagöi
Sfcddhuis]
1 Rugpijn raakte
0 waren
2 Spie'"'|nraddn
3 Verstopte neus
6 Hoesten/ruwe keel j-je
7 Afname seks-interessegen de
8 Depressiviteit begor
9 Allef3leMekrij
10 Slechte stoelgang Jden r
11 Hoge bloeddruki rund
12 Griep/verkoudheid ^d^Z
13 Overspannenheid
Mr. dr. L. de Gou: „We zouden tweehonderd jaar grondwet moeten vieren".
band wordt genoemd. Maar ik
houd niet van sjoemelen. Het is
beter de geschiedenis recht in
de ogen te kijken."
Vandaar dat De Gou, sinds zijn
vertrek uit Haarlem woonachtig
in het Zuid-Limburgse Lemiers
(bij Vaals), zich ondanks zijn
hoge leeftijd en zijn zwakke fy
sieke gestel nog steeds vreselijk
druk maakt over het feestge
druis rondom 'de geschiedver
valsing en volksmisleiding van
minister Dijkstal'. „Er wordt in
de provincies van alles en nog
wat georganiseerd. Dat lijkt
zwaar overtrokken voor een ge
beurtenis die op zich belangrijk
is, maar niet correspondeert
met de werkelijkheid. Het ware
beter geweest het 200-jarig be
staan van de grondwet niet te
ontkennen, maar te koppelen
aan 150 jaar ministeriële ver
antwoordelijkheid. Daar had ik
me iets bij kunnen voorstel
len."
Dat niet naar hem en andere
geschiedschrijvers wordt ge
luisterd, schrijft De Gou toe aan
het ongelukkige moment waar
op de festiviteiten bekend zijn
gemaakt. „Het parlement is ei
genlijk al met verkiezingsreces.
Terwijl alle ministers het hele
land afreizen om elkaar te be-
Matige rokerdrinker en snuiver heeft niet meer klachten
Teveel van iets is nooit goed. Teveel roken,
drinken of drugs gebruiken is natuurlijk slecht
voor de gezondheid. Maar wie met mate rookt,
drinkt of snuift blijkt daar nauwelijks of geen
nadeel van te ondervinden. Uit de enquête 'De
Staat van het Land 1998' blijkt dat matige ro
kers, drinkers en drugsgebruikers niet meer fy
sieke of psychische klachten hebben dan men
sen die deze genotmiddelen laten staan.
De matige roker blijkt net zo
opgewekt tegen het leven aan te
kijken als de niet-roker, en wie
af en toe een glaasje achterover
slaat heeft zelfs minder last van
eenzaamheid dan een ge
heelonthouder. Alleen de stevi
ge drugsgebruiker staat wat
somberder in het leven. Maar
de meeste snuivers, spuiters en
slikkers zien de toekomst wat
optimistischer tegemoet dan de
'drugsloze' Nederlander. Ken
nelijk verwachten zij van hun
gewoonte af te raken.
Driekwart van de volwassen Ne
derlanders rookt helemaal niet,
35 procent heeft zelfs nog nooit
gerookt. Hoe jonger, hoe vaker
nog nooit gerookt is. Hierbij
moet worden aangetekend dat
het aantal deelnemers aan de
enquête jonger dan 20 jaar ge
ring was. Juist onder tieners
wordt nog veel gerookt en het
totale aantal rokers in Neder
land zal dus wat hoger liggen.
Van de 65-plussers rookt slechts
10 procent. Vrouwen roken
weer iets meer dan mannen. De
meeste rokers paffen tussen 10
en 20 sigaretten per dag weg.
Slechts vijf procent van de vol
wassen Nederlanders rookt
meer dan 20 sigaretten.
Er is weinig verschil tussen de
hoeveelheid gezondheidsklach -
ten van rokers en die van niet-
rokers. Alleen zware rokers
(meer dan 20) zijn sneller moe
en hebben meer last van de
pressieve gevoelens, overspan
nenheid en nachtmerries. Ook
matig alcoholgebruik heeft geen
negatieve invloed op iemands
kijk op het leven. Wie nooit dr
inkt is zelfs iets vaker geprikkeld
en overspannen. Een glaasje op
zijn tijd lijkt dus niet alleen
goed voor het hart maar ook
voor onze geestelijke gesteld
heid.
Slechts vier procent zegt een
drankprobleem te hebben.
Maar acht procent werkt toch
elke dag vijf glazen of meer naar
binnen. Een op de vijf drinkt
overigens nooit, en een kwart
alleen in het weekeinde. Wie
wel door de week drinkt houdt
het op een tot drie glazen per
dag. In het weekeinde wordt de
fles verder geledigd. Een op de
zeven drinkt dan vijf tot tien
glazen, terwijl zes procent van
de geënquêteerden zegt op za
terdag en zondag meer dan tien
glazen achterover te slaan.
Met het drugsgebruik valt het
mee: slechts 3,4 procent zegt te
gebruiken, waarvan maar 0,8
procent regelmatig. En van die
drugsgebruikers houdt ruim 86
procent het op 'soft' drugs, 5,8
procent gebruikt het harde spul
en 6,6 procent slikt (xtc-pillen).
Drugs hebben wel degelijk een
negatieve invloed: gebruikers
zijn eerder depressief, onrustig
en overspannen. Maar gevraagd
naar hun stemming zeggen zij,
net als alle andere Nederlan
ders: heel goed.
stoken met woordspelingen,
dat politieke geweld komt
kritiek niet tot z'n recht. Dat
jammer. Een grondwet is
zo maar wat. Het is het
rijkste maatschappelijke ver
drag dat we als bevolking
elkaar aangaan om in goe
harmonie met en naast
te kunnen leven."
Veel klachten over slecht openbaar vervoer in de buurt
Een goede buur is beter dan een
verre vriend, luidt het gezegde.
Maar de werkelijkheid ligt toch
iets anders. Als Nederlanders
hulp nodig hebben kunnen zij,
zo blijkt uit de enquête 'De
Staat van het Land 1998', eerder
een beroep doen op familie en
vrienden dan op de mensen
met wie zij dagelijks de straat
en buurt delen. En hoe groter
de gemeente, hoe minder buren
en hoe eerder vrienden als red
ders in de nood worden gezien.
Toch geeft de doorsnee Neder
lander zijn woonomgeving een
dikke 8 op het rapport. Hij is
zeer tevreden over zijn woning
en zijn buurt. Maar kritiek heeft
hij op de dienstverlening door
de gemeente. Hoe kleiner de
gemeente, hoe tevredener de
inwoners over het algemeen
zijn. En wie een eigen huis bezit
is weer tevredener over zijn
woonomgeving dan wie huurt.
De slechte bereikbaarheid met
het openbaar vervoer levert de
meeste klachten op, vooral in
kleinere plaatsen. In plaatsen
met minder dan 20.000 inwo
ners is de bereikbaarheid per
bus of trein veelal slecht. Ook
over uitgaansmogelijkheden,
kinderopvang en medische
voorzieningen zijn de inwoners
van kleine gemeenten wat min
der te spreken.
In grotere gemeenten wordt
vooral geklaagd over de ge
meentelijke instanties en de
kleine criminaliteit. Maar daar
scoort het openbaar vervoer
weer beter. De meeste overlast
wordt ondervonden van het
verkeer, en dan vooral in de
grotere plaatsen. Milieuvervui
ling wordt niet als groot pro
bleem gemeld.
De minste overlast melden in
woners van Groningen, Drente
en Zeeland, de meeste die van
Limburg en Noord- en Zuid-
Holland. De meest tevreden
