Stockholm kruipt uit z'n schulp ■v Dineren als een koningin in Amsterdamse Westerkerk ?A Cultuur Kunst DINSDAG 28 APRIL 1998 Culturele hoofdstad van Europa telt 17 theaters en 70 musea 'Veei Song Komt het doordat het Zweedse r ■vernieuwd? Doordat Stockholm dit jaar ex tra aantrekkingskracht heeft omdat het de status draagt van Culturele Hoofdstad van Europa? Of doordat er meer liefde voor de kunsten is in dit welvarende, immense, maar dunbevolkte land (8 miljoen inwo- i nets)? i Het laatste lijkt het geval. Geen stad ter we- i reld heeft zo'n theater- en museumdicht- «o heid. Op anderhalf miljoen stedelingen zijn cieH7(!) theaters en 70(!) musea, de tiental- 1 'i ilönbioscopen en kleinere muziekpodia niet meegerekend. Geen van de zeventien th'ea- i tèrsllijdt een kwijnend bestaan. Het is in de onbekende, koude, niet overdadig interna tionale stad Stockholm minstens zo moei lijk om een kaartje voor een voorstelling te bemachtigen als in kosmopolitische metro- ipolen als Londen, Parijs, New York of Ro- I9S03 •<lC„ iNiet voor alle zeventig musea is het dringen !geblazen, maar met zo'n aantal is er iets voor ieders gading. Je kunt geen verzame ling verzinnen of de Zweden hebben er wel eén museum overheen gezet: guppies, vlin ders, speelgoed, wapens, tabak, borrelfles- sèn, marionetten. Een paar musea mag niemand missen. ipMaak het Vasa Museurrf, goed voor 800.000 'bezoèkers per jaar, kan toch wel Stock- uorhplms trots worden genoemd. Driehonderd jaarlang lag het oorlogsschip de Vasa ver- stdptionder drie meter modder in de haven van Stockholm. Het opgraven, ophijsen, restaureren en conserveren was een tijd- en u igeldvfetende bezigheid, maar gezien de m iAanhoudende stormloop op het museum J waarin het houten lijk ligt opgebaard een 1 n renödbele investering. Museumdirecteuren idller linden, ga naar Stockholm en leer hoe je een eigentijds museum optrekt rond één 1 r enkel prachtstuk. Kwestie van veel film en video presenteren, f over de Vasa zelf, over zee-oorlogen, over het IèXren driehonderd jaar geleden, kwestie ij ook van auditoria inrichten in meerdere nirhaten, een goed restaurant, een kinder- i. boek (zoals in bijna elk Zweeds museum), ;eehaantrekkelijke winkel en veel ruimtes vol met modellen en wetenswaardigheden. Het Verhaal van de Vasa spreekt tot de ver- i bëélding. Koning Gustaaf II Adolphus dacht een/ oorlog met Duitsland op zee te kunnen I winnen. Hij wendde zich tot de gerenom- .0 meerde Hollandse scheepsmagnaat Arent déiGroote die zijn beste ontwerper Hendrik Hybertsen opdracht gaf een superschip te maken. Tijdens de bouw veranderde de ko- niflg-de opdracht. Er was meer vuurkracht nodig, er moesten meer kanonnen aan boord, een tweede rij geschutsgaten was nodte op het benedendek. Meer kogels en meQr*anonnen betekende minder plek voor ballaststenen onder in het ruim. Hoe dan ook, het rijk geornamenteerde vlaggen schip van de Zweedse vloot was topzwaar. Kort na de afvaart begon het te hellen, maakte water door de onderste geschuts poorten en verging met man en muis nog ^yóbrdat het twee mijl had gevaren. Half Stockholm keek ach en wee roepend toe v&hdf de kade, zoals half Stockholm drie- J htirideïd jaar later lachend en applaudisse rend toekeek toen het gevaarte weer om- Het nieuwe museum voor moderne kunst in Stockholm is een tophit. Twee maanden na de opening staat het bezoekcijfer al op 180.000. Het lijkt wel de Keukenhof tussen Pasen en Pinksteren, zo veel bussen als er af en aan rijden. De deur gaat pas om elf uur 's ochtends open (waar tegenover staat dat hij vaak pas om tien uur 's avonds weer sluit) maar om half elf staan er al honderden mensen te kleumen in een keurige queue. Hoogtepunten )uwen: iedjes i Het programmaboek van Stocld laarvar Culturele Hoofdstad (The Orange P; leze du lijkt op een telefoonboek t nauwelijks bruikbaar. Omdat de e\ iverzicl menten over een heel jaar zijn u estival. spreid is bijna elke willekeurige weel Hts' be >ed om dingen mee te pikken. Toch een paar hoogtepunten: ArtGenda: hele maand mei ip het turhuset. Honderden jonge (m mediale) kunstenaars uit voorin^ Hansa-steden in Scandinavië, Duit! ^jegel Cremei verdeel met hi\ indigt >Kun de Baltische staten zetten een lang het stadshart op stelten. Moderna Museet: Retrospectief Miró van 5 mei tot 30 augustus. Den Gyldene Freden: Stockholm') ^e roemdste restaurant, daterend uit 1 Elke maand eten leden van de Z\va 11, Academie voor literatuur die zich me Nobelprijs bezighouden hier erwtens en drinken punch. Het restaurants Japc kelder van het Raadhuis (qua archi tuur als twee druppels water lijkend Boijmans van Beuningen) heeft exquise diners op het menu die jaai bij de uitreiking van de Nobelpri worden geserveerd. Berliner Philharmoniker: een i werelds meest beroemde orkesten op 30 april en 1 mei in het Vasa W um. Wereldwijde televisiecov» Stockholm Maritiem: iets als sterdam in de eerste week Meer dan duizend (klassieke) waaronder 30 Vikingschepen, stomen op naar Stockholm. Poppentheater: internationaal fesjdjebel voor volwassenen. Koninklijk Theater van 3 tot 18 juni (tezar het Operahuis en het Kunglig behorend tot de mooiste schouwbuhe Blir ter wereld met een overdaad en klatergoud). Kristina fran Duvemala: musical de mannelijke helft van ex-Abba, pende serie in Circus Auditorium. Andere grote namen in het progr ma: Pina Bausch, Het Bolshoi Ballet, bert Wilson, Matts Ek, Peter Brook. TOKYO anker naoorL politiel no Rirc Vio< dool is Ven a cd er Stockholm: stad op veertien eilanden. eenvoudiger maakte e schuld te geven. i Nederlander de Dé brbve Hendrik Hybertsen was geen ge- "tÜiéè van het Titanic-achtige drama. Hij 'óVerlëëd plotseling kort voor de stapelloop, 1 Ti^|jg££n het voor de Zweden naderhand Stockholm trekt bijna zes miljoen toeristen per jaar. Het organisatie-comité van de Cul turele Hoofdstad verwacht dit jaar nog eens een miljoen extra bezoekers te lokken. De cijfers zullen wel kloppen, want er zijn vele tientallen hotels, honderden restaurants en duizenden winkels die niet van alleen maar de hoofdstedelijke Vikingen kunnen be staan. Echt zichtbaar zijn de toeristen niet. Dat komt doordat het voornamelijk mensen uit de buurlanden betreft en het is niet zo eenvoudig om een Noor of een Fin van een Zweed te onderscheiden. Zweden heeft zich altijd nogal afzijdig van Europa gehouden, deed niet mee aan 'on ze' oorlogen en wil ook nu nog niet aanslui ten bij de monetaire unie. Het arrogante Stockholm heeft zich altijd wel hoofdstad van Scandinavië gevoeld, en kan na Gor- batsjov de banden met de Baltische staten en Petersburg weer verstevigen, maar alles wat zuidelijker ligt is toch andere koek. Ei genlijk mag het enorme budget dat in de Culturele Hoofdstad wordt gestoken (125 miljoen voor 1700 evenementen en los daarvan nog eens bijna hetzelfde bedrag voor nieuwbouw van het Modema Museet) worden gezien als een eerste poging om toenadering tot de rest van Europa te zoe ken. Stockholm kruipt uit z'n schulp. Waarmee een stormloop vanuit onze con treien nog niet is verzekerd. Waarom zou den wij Nederlanders noordwaarts trekken? Vooroordelen worden snel bevestigd. In april blijkt het 's avonds nog te vriezen en te sneeuwen. De alcohol is door de accijns in derdaad onbetaalbaar. „We hebben onze happy hours," probeert Birgitta Jansson van de Zweedse VW te vergoelijken, maar acht piek voor 'n biertje vinden we toch al te gortig. Tegelijkertijd is het verbazingwek kend om te zien dat het aantal alcoholisten niet veel afwijkt van welke grote stad ook. Junks zie je niet (ze zijn er, maar de kou veegt de straten schoon), grote drinkers wel. Er zijn meer redenen om niet naar Stock holm te gaan. Neem de hotelkamers, min stens 350,- per nacht voor een 'simpel' twee- of driesterrenhotel. Neem het vliegen. Alleen als je de moeite neemt om heel lang heen en weer te informeren lukt het om met een ingewikkelde overstaproute via bij voorbeeld Tallin onder de duizend gulden een doordeweeks luchtretour te boeken. Toch kan Stockholm bijna niemand teleur stellen. Niet alles is er zo duur. Het taxiver voer is redelijk te betalen. Het openbaar vervoer is ronduit goedkoop, en het lukt om uitgebreid te lunchen voor pakweg vijftien gulden. De stad is schoon (om de tien me ter een papierbak), veilig, monumentaal, waterrijk. Of zoals David Elliott, de Engelse directeur van het Moderna Museet, het zegt: „De schoonheid van Stockholm is een van Europa's best bewaarde geheimen." Het eten is heerlijk, vooral voor wie van vis houdt. Het verkeer snort in Amerikaans aandoende rust door de straten. De mensen zijn vriendelijk, behulpzaam en spreken al lemaal Engels. De vrouwen zijn lang en mooi, maar vooral sterk en onafhankelijk. Het is veelzeggend dat de meeste van de projecten voor de culturele hoofdstad wor den geleid door vrouwen. Maar vooral is Stockholm een bezoek waard omdat de stad zo weldadig cultureel is en niet alleen maar vanwege de voor dit jaar toegekende Europese status, die bete kent slechts dat er tijdelijk meer van het zelfde is. Meer Strindberg, meer Matts Ek, meer Ingmar Bergman (als toneelregisseur), meer Mahler, meer beeldende kunst, meer koormuziek, meer opera, meer musical, meer rock (na Ericson en Electrolux derde Europe 1998; PO Box 163 98, S-103 27,'$lpn) holm; Email: info@kultur98.stockhoIm.se; ternet: http://www.stockholm98. Of via: Zw nn o Verkeersbureau, Burg, van Karnebeeklaj 2585 BB Den Haag (09000-2025200) op de lijst van exporterende industriën Maar de theaters, concertzalen en n floreerden ook vorige jaren al. Uitgaan is een way of life voor Stockho! 1 mers, de Zweden krijgen cultuur dan o met de paplepel ingegoten. Onderwijs, tuureducatie is het tovermiddel. De lai 1527-1 sociaal-democratische traditie van het dddel zal daarmee te maken hebben. Patern. ;ali! me en culturele verheffing van het v en is de sociaal-democraten niet vre Vanaf de kleuterschool drie uur mu; week. Op de lagere school al veel aa voor lessen in kunst en cultuur. Kom d e a eens om in Nederland, waar de cultuui ai catie in het onderwijs eerst bijna gehee ien v afgebroken en nu mondjesmaat missel ei weer een kansje krijgt in de tweede fast en drt het voorgezet onderwijs. ën ijs iel imenj ui rel o Dliihl "Toen prinses Wilhelmina op (liSOptember 1898 als 18-jarig ttSeisje de troon besteeg, loogde zij nog rank en slank. In de vijftig jaar van haar bewind zou haar postuur uitdijen tot forse proporties. 00k bij een vorstin gaat elk pondje door het mondje, maar voor Wilhelmina geldt als excuus dat ze bij talloze officiële diners moest Jiadhzitten waar ze enorme i hoeveelheden voedsel kreeg ïjtórgezet. Wie nieuwsgierig its naar wat ze 's avonds na 7. Jjaar kroning allemaal te '|'"!:verstouwen kreeg, kan in Jjpni een reprise van het irihuldigingsdiner bijwonen ni?. rad in de Westerkerk. irtli&Iidbj He,t diner van twaalf gangen had plaats in dé <jtóte Zaal van het Koninklijk Paleis op <3è üctfn, die voor de gelegenheid was ver eerd met 12.000 langstelige lelies. In haar bóek Eenzaam maar niet alleen' beschreef \Vifhëlmina haar gemoedstoestand vooraf gaand aan de kroning: „Terwijl mijn r r al in de kerk zat, moest ik alléén, heel hliééh, met al die onbekende heren v< 'pkleik naar de kerk lopen. Een gevoel het leegte en volkomen eenzaamheid maakte zich van mij meester." Of de jeugdige vorstin in haar lange japon van witte zijde uit Parijs zich 's avonds tus sen de 273 gasten veel beter voelde valt te betwijfelen. Ze zat tegenover de Russische gezant en de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer en het is niet goed voorstel baar dat ze met deze heren op leeftijd al voor twaalf gangen geanimeerde conversa tie in huis had. Uit ooggetuigenverslagen is bekend dat ze zich er toch dapper doorheen sloeg. Aan het dessert sprak ze een korte heildronk op het vaderland 'die door de hele zaal werd ver staan'. Haar krachtige stem was waarschijn lijk een erfenis van haar Russische groot moeder Anna Paulowna. Na afloop conver seerde ze met vele gasten, onder wie zich bijna alle leden van de Staten-Generaal, de ministerraad, het corps diplomatique en de opperbevelhebbers van land- en zeemacht bevonden. Voor een zo authentiek mogelijke reprise van het inhuldigingsdiner op 11 en 12 juni, had organisator Heske Kannegieter aanvan kelijk alleen de beschikking over een kopie van het menu uit het Koninklijk Huisar chief. In samenwerking met culinair jour naliste Anne Scheepmaker, chefkok Gerrit Jan Bos en patissier Cees Holtkamp moest daarom eerst grondig onderzoek naar de samenstelling van de recepten worden ver richt. De negende druk van 'Moderne kook kunst' van de Haagse cuisinier Francois Blom, het driedelige 'Kook- en Huishoud boek' van de hand van de koks van een aantal toonaangevende Amsterdamse res taurants en het 'Universum's Culinair Va demecum' boden uitkomst. Onder het genot van een glaasje madeira begonnen de aanwezigen met een 'Potage a la d' Orsay', een consommé van gevogelte met quenelles van duivenfarce, reepjes dui venborst, gepocheerde eierdooiers en as pergepunten. Dat is een licht verteerbare bouillon vol heerlijkheden die de eetlust voor de gangen daarna niet verpest, maar juist erker saus, waterkers en salade met knolselderij, reepjes koude kip, gehakte ren, groene peper, rabarber en bieslool een streling voor de smaakpapillen. Het not van dit gerecht wordt verhoogd dc een Saint-Emilion, een voortreffelijke wijn uit 1995. Daarna is het 'zware' werk achter de ru| krijgen de gasten de reprise van de licht nagerechten 'Macédoine de fruits Mont eni;;i bello, Bombe Souveraine, Gateaux Delg Fromage de Dyon' en vruchten. Omdat" oude kookboeken geen uitsluitsel bode moeten de 'Gateaux Delgius' een fantas i de toenmalige hofpatissier zijn gew Patissier Cees Holtkamp bedacht daarvan een heerlijk alternatief in i bodem van bladerdeeg, gevuld vruchten in crème patissière, toegedekt méringue. De begeleidende drank is ee champagne Henriot Demi-Sec. f0r(je Wie mee wil eten en drinken in de 17de eeuwse kerk die zo'n belangrijke rol het gespeeld in het privéleven van het konii huis, moet daar 360 gulden voor over h< je£ ben. In het licht van 600 brandende kaa en krijgen de deelnemers in het middensd i geserveerd aan lange tafels ge (unsi lingei euzei ittre. I laatje ebbei jks. Ir In 1898 was het nog mogelijk in gerechten forel uit het meer van Genève te verwerken: een eeuw later moet chefkok Bos voor de 'Truite du lac Léman glacée, sauce Véni- tienne' een beroep doen op zalmfilet. Ge garneerd met Russische kaviaar is de filet gepocheerd in wijn en visfond met bouquet garni. In combinatie met Chablis Premier Cru uit 1996 is dat toch een heerlijk gerecht geworden. Daama ging het voort met de gezamenlijk geserveerde 'Jambon de York la Salaman ca, de 'Paté de chapons de Breda a 1' Impé- ratrice, sauce Mireille' en de 'Chaufroix d' ortolans a la Chatelaine'. De ortolaan is te genwoordig een beschermde vogel, maar was desondanks een van de lievelingsge rechten van wijlen president Mitterrand. Als vervanging koos Bos voor een met paté ge farceerde (gevulde) kwartel, gegarneerd met artisjokbodem gevuld met kastanje. Zouden de gasten van 1898 toen echt nog veel zin hebben gehad in het daama geser veerde hoofdgerecht van 'Perdreaux rötis, bread-sauce, cresson en Salade Mexicaine'? Omdat wij leven in een tijd dat er structu reel minder gegeten wordt, zal menige eter van 1998 in de Westerkerk in deze fase al licht naar adem moeten happen. Maar even doorzetten: de gebraden patrijs met brood- dekt met witte damasten tafellakens, ril ren bestekken en zilveren onderborden, wordt gedronken uit kristallen glazen, d tafelversiering is vervaardigd naar het vi beeld van 19de-eeuwse gravures, de bed ning draagt kleding uit die tijd. m Als extra attractie zal Wilhelmina-biogra (e te prof. Cees Fasseur tussen de gangen dtx 1Qem over deze episode in haar leven spreken laaf j. het Jubel Ensemble speelt de muziek va er het inhuldigingsdiner. Alle deelnemersfl le| vangen bovendien een boekje dat Anne Scheepmaker over de inhuldigingsweek schreef. en hi udol el lat Sept< aartl r kan per brief bij Mu h0 g umdiner, Binnenkadijk 237, 10I8ZG Amsterdi of per fax naar 020-6275880. Na overmaking UQ01 360 gulden op banknummer 48.60.89.541 teni erm< me van Museumdiner ontvangt men een reseri |p pa, ringsbewijs en toegangskaart. )en 2

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1998 | | pagina 18