'Indonesië staat aan vooravond geweld'
Buitenland
Zeerovers waren democratische,
anti-racistische revolutionairen
Man bijt hond
ZATERDAG 25 APRIL 1998
Politicoloog Hermawan roept studenten op door te gaan met acties
CARACAS» BART JONES
AP
Zeerovers hebben hun imago
niet mee. Ze staan bekend als
drankzuchtige bandieten met
een houten been, een ijzeren
haak in plaats van een hand en
een lapje over het oog, die in
de achttiende eeuw de wereld
zeeën teisterden en gevangen
zeelieden gruwelijk mishandel
den. Maar historici beginnen
de piraten met andere ogen te
bekijken. De verrassende con
clusie: de zeerovers van de
'Gouden Eeuw' van de piraterij
(van 1680 tot 1725) waren heel
wat sympathieker dan je zou
denken.
Bij het vormen van deze nieu
we inzichten zijn de onderzoe
kers geholpen door de vondst
in 1984 van een gezonken pira-
tenschip, de Wydah, voor de
kust van de Amerikaanse staat
Massachusetts. Vorige maand
ontdekte de ontdekker van de
Wydah, Barry Clifford, een
complete vloot van achttien
Franse oorlogs- en piraten
schepen voor de kust van Ve
nezuela. De schepen zijn in
1678 vergaan nadat ze op ko
raalriffen waren gelopen. Der
gelijke ontdekkingen leveren
de historici een schat aan ma
teriaal op over het dagelijks le
ven aan boord en over de wa
pens, kostbaarheden en ge
bruiksvoorwerpen die de be
manning bij zich had.
Uiteraard waren piraten geen
lieve jongens. Maar in een tijd
dat in de meeste landen tiran
nie heerste, kozen zij hun ei
gen kapitein, verdeelden ze de
buit eerlijk, hadden ze een
soort invaliditeitsuitkering in
het leven geroepen en gaven
ze zwarte slaven een kans op
een bestaan als vrij man. „De
piraten hadden een buitenge
wone vorm van democratie",
zegt David Cordingly. de
schrijver van 'Onder de zwarte
vlag: De romantiek en de
waarheid van het leven onder
priraten', één van de recente
boeken waarin een zogeheten
revisionistische visie op het
onderwerp tot uiting komt.
Uit onderzoek is gebleken dat
zeerovers, alvorens een be
langrijke beslissing genomen
moest worden, altijd stemden.
Zo werd democratisch beslo
ten over het al dan niet ente
ren van een schip of over de
koers die het eigen schip
moest volgen. Toch moeten de
boekaniers ook niet te veel ge
romantiseerd worden, zeggen
historici. Als de bemanning
van een geënterd schip zich
verzette, werd vaak de hele be
manning vermoord.
De piraten sneden de zeelie
den de keel door en gooiden
hen overboord als voedsel voor
de haaien. Een favoriete folter
methode bestond uit het aan
trekken van een koord rond
het voorhoofd van een gevan
gene, zo strak dat zijn ogen let
terlijk uit zijn hoofd vielen.
„Het waren onaangename,
hardvochtige, gemene men
sen. Maar ze leefden in een
buitengewoon onaangename,
hardvochtige, gemene tijd",
zegt Kenneth Kinkor, die ge
specialiseerd is in de geschie
denis van de zeerovers.
De geroofde buit werd in het
algemeen eerlijk verdeeld, zegt
Kinkor. De kapitein kreeg twee
delen, de schieman ariderhalf
deel en de rest van de beman
ning één deel. Ter vergelijking:
de kapitein van een koopvaar
dijschip verdiende vijftien keer
zo veel als zijn matrozen. Eeu
wen voordat normale werkne
mers over een invaliditeitsver
zekering konden beschikken,
hadden de zeerovers al ies der
gelijks. Als ze in de strijd een
arm of been kwijtraakten, kre
gen ze een vorstelijke uitke
ring. In sommige gevallen kre
gen ook de nabestaanden van
een gesneuvelde piraat een
vergoeding.
Eenderde van de bemanning
bestond uit zwarten, voorna
melijk vroegere slaven, aldus
Kinkor. Zwarten hadden aan
boord precies dezelfde rechten
als blanken. Sommigen wer
den tot kapitein gekozen. „Het
dek van een piratenschip was
de meest geëmancipeerde om
geving die er in de achttiende
eeuw voor een zwarte man be
stond", zegt Kinkor.
Op het hoogtepunt van de
Gouden Eeuw van de zeero
vers waren er zo'n 10.000 pira
ten actief. Piratenschepen
moeten worden gezien als re
actie op het onrecht en de
wreedheden die op koopvaar
dijschepen en in de samenle
vingen aan wal heersten, me
nen de revisionistische histori
ci. „Het was een kans om de
vrijheid te bereiken. Het was
een maritieme revolutie", zegt
Clifford.
Vaak behandelden zeerovers
hun gevangenen netjes, omdat
ze andere schepen wilden aan
sporen zich over te geven in
plaats van te vechten tot het
bittere einde. Eén van de
meest gevreesde piraten van
die periode, Blackbeard, heeft
zijn bemanning zelfs een keer
ervan weerhouden een gevan
gen koopman, aan wie ze een
enorme hekel hadden, te do
den.
Overigens brachten piraten
veel minder tijd door met
vechten dan algemeen wordt
aangenomen, zegt Kinkor. Als
de bekende zwarte doods-
hoofdvlag werd gehesen, was
dat niet een waarschuwing
voor een aanval maar een op
roep tot overgave. In het alge
meen gingen kapiteins daarop
in. Alleen als dat niet het geval
was, werd vervolgens de rode
vlag gehesen. Die betekende
dat het schip geënterd zou
worden.
Veel piratenschepen hadden
hun eigen ordereglement. Zo
was er bijvoorbeeld vaak een
verbod op gokken omdat dat
tot vechten leidde, moesten
om acht uur de lichten uit en
mochten er geen vrouwen of
jonge jongens aan boord.
OPMERKELIJKE BERICHTEN
loren. Voor afgestudeerden zijn
er weinig banen", analyseert
Hermawan. „Het studentenver-
zet heeft geen ideologische ba
sis, al denken het leger en de re
gering van wel." Van gewroet
van een 'derde partij' op de
campussen is volgens hem
evenmin sprake. „Als er iemand
zou zijn die zoveel mensen in
beweging kan krijgen ver
over de honderdduizend stu
denten dan moet hij direct
president worden. Dan kunnen
er dingen worden veranderd."
Volksmacht
Maar zo iemand is er niet, en
dat is een probleem. „Hervor
mingen zijn pas mogelijk als
Soeharto is vervangen. Anders
lukt het nooit." Er wordt in
Indonesië wel gepraat over een
'volksmacht-beweging' om hem
uit het zadel te lichten, zoals op
de Filipijnen Ferdinand Marcos
is verjaagd. Hermawan: „Maar
in Indonesië ontbreekt een cha
rismatische leider voor zo'n be
weging.
Megawati Soekarnoputri
spreekt goed, maar heeft verder
weinig potentieel. Populariteit
is nog geen politieke macht. Ze
leidt haar achterban nota bene
vanuit haar huis. Ze moet de
straat op, maar dat durft ze niet
aan. Stel dat ze wordt gearres
teerd, wat dan nog? Je kunt een
volksbeweging beter leiden
vanuit de gevangenis dan
vanuit je woonkamer.
Ook Amien Rais, voorzitter van
moslimorganisatie Muhamma-
diyah, heeft 'het' volgens Her
mawan niet. Als het Soeharto-
bewind de crisis over een half
jaar niet de baas is, stelt Amien
zich aan het hoofd van een
vreedzame massabeweging,
heeft hij gezegd. Hermawan is
sceptisch. .Amien sleept zijn
verleden met zich mee. Hij was
als moslim sectarisch en dat
weet iedereen. Bovendien ver
andert hij telkens van stand
punt."
Velen hadden hoop gevestigd
op Abdulrahman Wahid, alias
Gus Dur. Ook de leider van NU,
's lands grootste moslimorgani
satie, schrijft Hermawan echter
af. „Gus Dur doet veel te vage
uitspraken." Begin dit jaar werd
de aimabele intellectueel geveld
door een hersenbloeding. „Hij
is herstellende, maar lichame
lijk niet meer in staat het verzet
te leiden."
Is er onder de 203 miljoen Indo
nesiërs dan niemand die het te
gen Soeharto kan opnemen?
„Jawel", zegt Hermawan, „Emil
Salim". Vooraanstaande intel
lectuelen schoven de oud-mi
nister in februari naar voren als
GIFKIKKER Een Chinese
vrouw die wraak wilde nemen
op haar vriend, heeft de vergifti
ging van 237 scholieren in de
stad Liuzhou op haar geweten.
De krant China Youth Daily
meldde dat het koppel zó vaak
ruzie had dat de liefde van Chen
Shi voor haar vriend Mou Jin-
ong in haat was omgeslagen.
Om hem dwars te zitten, deed
Chen deze week fosfaat in het
bakmeel dat Mou gebruikt in de
schoolkantine waar hij werkt.
Volgens de krant verkeert één
vergiftigde scholier nog in kri
tieke toestand. Chen werd door
de politie gearresteerd.
HUWELIJK ONLINE Omdat
gebleken is dat afgestudeerde
Singaporanen steeds later in het
huwelijk treden, heeft de over
heid een eigentijds hui
bureau opgezet: de
Matchmaker. Minister
derwijs Peter Chen dronj
ze week bij afgestudeei
aan niet te wachten m
aan te melden, omdat vél
hen, vooral de vrouwen
gen de dertig lopen en nc
geen partner hebben,
stond al enkele jaren
nismakingsbureau om
deerde, carrièregerichte
mensen met elkaar in coi
brengen. De Matchmake:
gezet om de dienst up-
te brengen. Voor misbru
ven de gebruikers niet
zen, zeggen de autor
want de waarheid van de
mati'e die gegadigden ve
ken wordt van overheii
gegarandeerd.
a/V
The Afghan Spice Girls
Ook 'het zachtste volk der aarde' buigt niet eindeloos het
hoofd in lankmoedig zwijgen. Binnenkort zal het gedaan
zijn met zachtheid en geduld. In geweld zal de frustratie
van het Indonesische volk dan een uitweg zoeken, zegt
politicoloog en historicus Hermawan Sulistyo. „Alleen
president Soeharto kan dat voorkomen. Door af te tre
den. Maar dat vertikt hij."
JAKARTA RONALD FRISART
CORRESPONDENT
In februari namen Hermawan
en enkele andere medewerkers
van de Indonesische Academie
van Wetenschappen een op
merkelijk initiatief. Ze verwier
pen Soeharto's presidentskan
didatuur. „Die verklaring heb
ben we in dit zaaltje opgesteld."
Hermawan tikt met een wijsvin
ger op de tafel. De stoutmoedi
ge kritiek kwam de groep te
staan op een uitbrander van B.J.
Habibie, toen minister, nu vice-
president.
Zo gemakkelijk laat de 40-jarige
Hermawan zich echter niet de
mond snoeren. „Ik houd de stu
denten voor dat ze moeten
doorgaan met acties. Als er
straks amok uitbreekt, moeten
zij de leiding nemen. Alleen dan
kunnen er veranderingen wor
den afgedwongen tegen een be
perkte sociale prijs. Als er hon
derd of duizend armen worden
neergeschoten, zal het buiten
land lauw reageren. Als één stu
dent wordt gedood, ligt dat an
ders."
Begin dit jaar beleefde Indone
sië met-voedselrellen een voor
proefje. „De bevolking was boos
over de scherpe prijsstijgingen.
Daarna kwam een proces van
sociale aanpassing. Mensen
dachten: we kunnen er toch
niets tegen doen. Pas tóen kwa
men ze in beweging. Ze komen
bijna allemaal uit de midden
klassen. Die voelden de pijn van
de crisis later dan het gewone
volk.
Net als in andere Derde-We
reldlanden beschouwen stu
denten in Indonesië zichzelf als
geprivilegieerde groep. Maar ze
hebben veel van hun hoop ver
Hermawan Sulistyo: Je kunt een volksbeweging beter leiden vanuit de
gevangenis dan vanuitje woonkamer". foto c pd ariefhidayat
GEËMMER In Zuid-Korea is geen feest compleet zonder een liedje van iedere gast, en daarom is er
vrijwel geen land ter wereld waar zo veel mensen zangles nemen. Ook aan de absoluut 'toondove'
Koreanen is gedacht. In een warenhuis te Seoel kunnen zij terecht bij een speciale cursus. De lera
ren daar hebben uitgevonden dat slechte zangers hun eigen stem en melodie, en dus ook hun fou
ten, veel beter horen als ze een emmer over hun hoofd houden. foto »ap» ahn young-joon
JONG GELEERD Een Italiaans
jochie van een jaar of zes heeft
van een paar volwassenen prak
tijkles gekregen in het overval
len van een supermarkt. Vol
gens getuigen van de beroving
kwamen twee gewapende en
gemaskerde mannen met het
kind een supermarkt in het Sici-
liaanse Acireale binnen. Het
kind had een skibril op en hielp
zijn handlangers een bedrag
vqn ruim achthonderd gulden
mee te nemen. Hij probeerde
ook snoep te stelen, maar kon
vanwege zijn nog geringe lengte
niet bij het schap.
BLAUWTJE GELOPEN Een
zestienjarige scholiere met
blauwe lokken mag in het Ca
nadese Montréal pas weer op
school verschijnen als haar haar
weer een normale kleur heeft.
Een speciale commissie, be
staand uit leraren, ouders en
leerlingen, heeft besloten dat
Véronique Morissette de ge
dragsregels van de school moet
accepteren en met haar blauw
geverfde haar beter thuis kan
blijven. Dat meldde de Canade
se pers deze week. De rooms-
katholieke school heeft sinds
vorig jaar regels die
'ongebruikelijke versierselen'
verbieden.
BALLAST In het Zwitserse
Meiringen is een kind van ne
gen omgekomen toen het in de
sneeuw speelde. De jongen
werd geplet onder een sneeuw
bal die hij zelf had gerold, aldus
de autoriteiten. Om te voorko
men dat de enorme sneeuwbal
van een helling af zou rollen,
ging de jongen ervoor staan om
hem tegen te houden. Hij gleed
echter uit en kwam onder de
bal terecht. Omdat hij zich niet
op eigen kracht kon bevrijden,
sloeg zijn broertje alarm. In het
ziekenhuis slaagden de artsen
er niet in de jongen weer bij
kennis te brengen. De politie
schat dat de bal van natte
sneeuw meer dan honderd kilo
zwaar was.
ECHTE LIEFDE De dierenlief
de van het echtpaar Paul en Jo
anne Green uit Tivindale in de
buurt van de Engelse stad Bir
mingham gaat erg ver. Zij ver
nielden hun huis om hun kat te
redden, nadat die in een gat in
de muur vast was komen te zit
ten. Volgens BBC-teletekst
duurde de reddingsoperatie bij
na zeven uur. Het echtpaar
zaagde door het plafond, haalde
enkele trappen weg, verwijder
de planken van de vloer, schoof
het bad opzij en scheurde
luchtkokers open om de kat te
bevrijden. Het echtpaar kon ook
nog rekenen op hulp van
brandweerlieden met speciale
camera's, voordat kat Rocky uit
een pijp in de badkamer tui
melde.
ZWARTE HUMOR In de Pakistaanse provincie PeshawaT
duizenden Afghanen die het fundamentalistische Talib F
wind in hun vaderland zijn ontvlucht. Het is dan ook n*
wonderlijk dat juist daar dit t-shirt opdook, een parodie
Britse popfenomeen Spice Girls en hun bijnamen. De I
hebben verordonneerd dat alle vrouwen voortaan een
chador moeten dragen, die hen op een spleetje voor de o
van top tot teen bedekt. Vandaar dat de meisjes op het
taanse shirt van links naar rechts Gesluierde Spice, Bedek
ce, Verstopte Spice, Verduisterde Spice en Gemaskerde Spi
ten. foto reuters muzatm
Een student in Jakarta trotseert de oproerpolitie tijdens een door de autoriteiten verboden demonstratie buiten
hard. Er vielen tientallen gewonden.
nach
Doer
tege
de campus van de universiteit Daarbij ging het deze week hard tej dida;
foto epa m ip tw
kandidaat-vice-president. „Emil
heeft zeker het potentieel. Maar
hij is geen man die demonstra
ties leidt."
Behalve een vreedzame volks
beweging zijn er meer mogelijk
heden. „Om te beginnen de
grondwettige. Het Raadgevend
Volkscongres (MPR) kan een
buitengewone zitting houden
en Soeharto vervangen. Maar
dat gebeurt niet. Zestig procent
van de MPR-leden is door Soe
harto zelf aangewezen, en de
gekozen leden zijn op betrouw
baarheid gescreend. Een andere
wettige mogelijkheid is dat Soe
harto niet aftreedt, maar een
stapje opzij doet en de vice-pre
sident ruim baan geeft. Hij heeft
echter duidelijk gemaakt dat hij
dat niet wil."
Revolutie
Dan de niet-grondwettige op
ties. Omdat Hermawan zeer
pessimistisch is over vreedzaam
volksverzet„De Indonesiërs
zijn daarvoor al te boos en te
gefrustreerd"blijven in zijn
ogen drie mogelijkheden over:
een staatsgreep, een revolutie
en spontaan geweld. „Een coup
van progressieve officieren valt
niet helemaal uit te sluiten,
maar de kans daarop is erg
klein. Het leger voelt er niets
voor, omdat de ene staatsgreep
de andere uitlokt.
De mogelijkheden voor een re
volutie zijn nihil. Buiten het of
ficiële systeem bestaat er geen
politieke structuur. Er zijn geen
ideologische tegenstellingen,
zoals in de jaren tachtig in Mid-
den-Amerika. En er is geen
voorhoedepartij. De enige voor
waarde voor een revolutie waar
aan Indonesië voldoet, is de
aanwezigheid van een •arme
volksmassa.
Spontane rellen blijven dus als
enige optie over. Op grond van
economische overwegingen
denkt een collega van mij dat
die tussen juli en oktober zullen
uitbreken. Maar volgens mij is
het tussen mei en juli al zover.
Zo'n 80 procent van de bedrij
ven is al bankroet. Het geld dat
mensen bij ontslag meekrijgen,
is binnenkort op."
Het Indonesische volk heeft een
verbazingwekkend talent om
berustend te lijden. Nederland
se kolonialen wezen daar al op
en Soeharto zei het hen deze
maand na. „Zeker", erkent Her
mawan, „maar dat vermogen is
eindig". Hij beent naar een wit
bord. De viltstift waarmee hij
een lijn wil trekken, blijkt leeg.
Dan maar een velletje papier en
een ballpoint. „In maart is het
volksgeweld tegen de voedsel
prijzen ingezakt en kwam het
studenten verzet op", zo ver
klaart hij de golvende lijnen op
het kladblaadje.
„Volgens de regering loopt de
werkloosheid op naar 13,4 mil
joen mensen. Dat alleen is al
riskant, maar de werkelijkheid is
erger. Het aantal armen groeit
snel en de mensen naderen de
grens van wat ze kunnen ver
dragen. Vergeet ook niet dat
tussen mei en juli het college
geld voor het nieuwe academi
sche jaar moet worden betaald.
Dat zal veel gezinnen in grote
problemen brengen.
De lijnen van studentenprotest
en volkswoede komen op het
kladje bij elkaar. Hermawan laat
ze samenvloeien in een pijl.
„Dan zullen er grootscheepse
rellen uitbreken. Ik probeer de
studenten ervan te overtuigen
dat ze moeten doorgaan. Dat ze
straks de leiding moeten
van het geweld. Anders l(
het volledig uit de hand.'
Onzeker
koos
ling
voor
itelli
Ie
rder
Wat het leger in die situa |en
doen, houdt velen in Indi
bezig. Evenmin als andei 5_j:
Hermawan die vraag bea
woorden, al heeft hij veel
tacten binnen de strijdkn
„Het leger is onzeker, hei
niet welke weg het moet
slaan. Vorige week sprak
gercommandant Wirantc ch0p
hij weet het niet. Wel kut
vaststellen dat de lagere
de crisis net zo hard voel
veel burgers. Gewone mi
hebben problemen hun|
nen te onderhouden. Bij
geweld zal er een mornet
men dat ze niet meer zuil hts "e
schieten."
Ie
ivve f
;ei KI
iverv
lel tsi i
ynist
van
Kirije
