Landhonger Amerikaanse stad is onstilbaai Kindersterfte Indonesië gaat dramatisch oplopen Buitenland nhe Man bijt hond ZATERDAG 18 APRIL 1998 JERDAC y jorden zi Talloze televisiekijkers en filmliefhebbers over de hele wereld raakten dankzij Hollywood vertrouwd met de vanuit helikopters gefilmde kantoortorens in de centra van Miami, Los Angeles, New York, Dallas, Denver, Chi cago en San Francisco. Wolkenkrabbers zijn in de VS echter de uitzondering op een regel die laagbouw heet. Laat de stad vrijelijk uitwaaieren over het land, is de ge dachte. Ruimte genoeg. Steeds meer steden ontdekken echter de keerzijde van deze filosofie. Washington John wandersgroepeerde grote, platte gebou- die worden omgeven door e parkeerplaatsen. De De korte vlucht van Washington cul-de-sacs, lanen die doodlo- naar New York voert op geringe pen in een cirkel die ruim ge- hoogte over de agglomeraties van Washington, Baltimore, Philadelphia en New York. De onbewolkte hemel garandeert optimaal zicht. De meest ver stedelijkte regio aan de Ameri kaanse noord-oostkust is voor namelijk gevuld met huizen, kantoren en winkels van één of twee verdiepingen hoog. De im posante concentraties van wol kenkrabbers in de stadscentra downtown Baltimore, Phila delphia en vooral New York eisen de aandacht op, maar ze nemen niet meer dan een be perkt deel van deze metropool in beslag. Het krioelt van de wegen daar de onvermijdelijke files in het forensenverkeer tenminste voor lief nemen. De overwegend blanke inwo ners van Fairfax County, weste lijk van de hoofdstad Washing ton, behoren tot de welvarend ste van de VS. Je treft er veel brede, lommerrijke lanen, grote tot zeer grote vrijstaande huizen met eigen driveways (oprijla nen), brede garagedeuren en twee, drie, vier auto's voor de deur. De tuinen zijn fors. Hier en daar staat een aluminium mast met een basket, waar wel doorvoede blanke jongeren el kaar de bal toewerpen. Bordjes van bewakingsfirma's waar geven aan waar de beter verdie- schuwen potentiële inbrekers. nende middenklasse woont. Kleine blauwe rechthoeken ver klappen wie er over een eigen zwembad beschikt. De uitgestrektheid van de Ame rikaanse steden is een veel we zenlijker kenmerk dan hun vaak En alle straten lijken op elkaar. Dit is 'Suburbia', de Amerikaan se Droom, verbeeld in asfalt, beton, hout, aluminium en een groen, keurig geschoren gazon. Onderscheid fascinerende skyline. De formu- Van Fairfax County is het e le van 'de compacte stad' is de VS goeddeels een onbeken-, de. Dat is niet onbegrijpelijk, want ze staat haaks op de be hoefte om te bewegen, om e gebieden te ontginnen s meer leefruimte te ;en behoefte die diep beneden. Wie nog mochj twijfe- vervlochten zit in het Ameri- len, krijgt vanaf deze hoogte uit- kaanse karakter, sluitsel: Amerika is een land van De niet aflatende populariteit automobilisten. Tijdens van de suburbs, de buitenwij- spitsuur staan de brede snelwe- ken, voedt de ongebreidelde gen volgepakt met langzaam rij- groei van de stedelijke agglome- dende en stilstaande auto's. Op raties. Al een halve eeuw is het winteravonden leiden de ver- verwerven van een huis in de keersopstoppingen in de duis- suburbs het ideaal van tiental- ternis tot onafzienbare witte en len miljoenen Amerikanen. De rode slierten. benzine kost hier in vergelijking criminaliteit. Hier De talrijke mails (winkelcentra) met Europa een grijpstuiver en groepen zijn vanuit de lucht goed waar- dat geeft de inwoners van dit neembaar in de vorm van ge- land grote mobiliteit. Zolang korte rit naar de vervuilde drug spanden van de Amerikaanse hoofdstad Washington. Een ki lometer of twintig scheidt de se rene rust in de suburbs van Fairfax van de rauwe werkelijk heid in de probleemwijken in het oosten van het overwegend zwarte Washington DC. Het is het onderscheid tussen over vloed en gebrek, tussen weelde en armoede, tussen overwe gend blank en overwegend zwart, tussen villa's en dichtge spijkerde panden. In wijken als Capitol Heights en Anacostia heersen werkloos heid, dakloosheid en ernstige grote die r middelbare school hebben af gemaakt. In sommige buurten komen de bewoners na drie uur 's middags de deur niet meer uit, omdat ze vrezen te worden geraakt door een verdwaalde kogel. Die wees is gebaseerd op ervaring. De vlucht naar de suburbs is im -mnivm achtiges 'Brownlands', ofwel verlopen en verlaten terreinen, komen in elke grote Amerikaanse binnenstad voor. Op de drukke 42nd Street in New York stortte vorig jaar nog zomaar eeni nardson s verdiepingen in. Ontwikkeling van deze gebieden zou volgens velen goed zijn voor de stadsharten. het algemeen niet bij ziet vooral verlaten straten. Steden die overdag bruisen, sterven i begrijpelijke demografische een snelle dood als de avond ontwikkeling in een land dat enorme economische en soci aal-culturele verschillen kent. Wie kan kiezen tussen een wo ning in een betrekkelijk veilige buurt of een woning in een le vensgevaarlijke wijk, hoeft niet lang na te denken. Wie kinderen heeft en kan kiezen woonwijk met en een buurt n school heeft zijn keuze even eens snel gemaakt. De massale trek van de mid denklasse naar de suburbs ve Veilt. De snelst groeiende steden lig- deze metropool de gezond heidsnormen. De wegen in en rond LA staan op menig uur vai de dag zó propvol met motor voertuigen dat het begrip free- niet heeft geregend, krijg ik de kriebels", zegt Clyde French, een gelukkig inwoner van de natte stad. „Weet u hoe wij de regen hier noemen?", vraagt Oregon in de jaren zeventig nam. Er werd in 1979 een denk beeldige lijn om Portland g voor de binnensteden, er een ontmoedigend eS t op de werkgi üüüi trokken, waarbij werd afgespro- heid en het investeringsl stf gen in het v way er een lachwekkende klank William Joseph, galeriehouder het zuiden heeft gekregen. n Yamhill Street in het c ken dat de toekomstige bebou wing binnen die lijn moest plaatshebben. Oorspronkelijk van de VS. In Highlands Ranch In percentages uitgedrukt is Las trum van Portland. „Population diende de maatregel ter be- i zuiden van Denver (Colora- Vegas (Nevada) de snelst groei- do) lijken de huizen aan para chutes naar beneden te komen, zo snel groeit dit woongebied. De steden Fort Collins, Denver goede school en Colorado Springs groeien in ien slechte hoog tempo naar elkaar toe, en zullen wellicht binnen enkele decennia samensmelten in een nieuwe metropool. Voor de inwoners van groeiste- grootte de bestuurlijke en finan- den als Denver, Phoenix en Se- Een stukje groen temidden van de steenwoestijn: Central Park biedt de New Yorkers nog een beetje ruimte voor zonnen en ontspannen in hun verder zo overvolle binnenstad. Degenen met geld die op zoek zijn naar r ruimte, wijken massaal uit naar de almaar verder uitdijende s ciële crises in de binnensteden. De kapitaalvlucht maakte het effectief tegengaan van de ver paupering in de probleemwij ken lastiger. En het versterkte de aantrekkingskracht van de suburbs, waarmee de cirkel rond is. Zeker, de meeste grote steden profiteren van het aan houdende succes kaanse economie tijd doet de ernst van hun pro- attle is Los Angeles het ultieme schrikbeeld. 'LA' is sinds 1990 gegroeid met een miljoen inwo ners. Wie 's avonds op de heu vels van Hollywood uitkijkt ove de stad, begrijpt waarom Los ende stad van de VS. Tussen 1990 en 1997 nam het aantal in woners van de gokstad in de woestijn met ruim veertig pro cent toe. Ook daarvoor wordt een ecologische prijs betaald in de vorm van luchtverontreini ging en groeiende watertekor ten. Phoenix (Arizona) is nog zo'n groeistad in de droogte. Phoenix nam in 1940 niet meer dan 24 vierkante kilometer in beslag. Nu strekt de metropool zich uit over een gebied van cir ca 1.300 vierkante kilometer, even groot als de provincie Utrecht. control De regen is de r onze bevolkingsaanwas. Ze zorgt dat onze mooie stad niet te populair wordt. De galeriehouder glimlacht e laat merken dat zijn grap, onge- zelf. scherming van land en bos. La ter kwam het besef dat het stel len van grenzen aan stedelijke expansie ook positief kan door werken op het leven in de stad de binnenstad'. Eeni die binnen vastomlijnde zen moet zoeken naar m larktprijs bouwlocaties zal er eerde an geval worden gedwongen omt ïeest hul fields op te Endi rkondig twijfeld vaker verteld, voort komt uit angst voor een niet te stoppen stedelijke groei. Hij noemt Seattle, de populaire stad ten noorden van Portland. Het verstedelijkte gebied rond Seattle groeide tussen 1970 en 1990 in vierkante kilometers Brownfields In het Britse weekblad The Eco- nomistvroeg Paul Helmke, bur gemeester van Fort Wayne (In diana) onlangs aandacht voor het probleem van de brownfiel- beeld", zegt de van origiir, ds. Dit zijn de afgedankte fa- derlandse planoloog Lidi ao stevigt de inwendige st van de stad. Portland verwierf zich mi 'en door urban growth boundaryi sn. nale faam onder planolo- „Als ik naar een congresi stedebouwkundigen ga,i natuurlijk vleiend om tel 1rajevo dat Portland voortduren: :he V1UC1 iroat uitgedrukt twee keer sneller dan brieken, leegstaande warenhui- aangehaald als positiefs ioordigei i. De Angeles The City of Lights wordt Een stad die anders dan Phoe- genoemd. De onafzienbare zee nix en Las Vegas geen tekort n lichtjes die over de heuvels de Ameri- golft, zorgt voor een sprookjes- nog al- achtige atmosfeer. Maar Los Angeles bewijst dat voor onge- i water hoeft te verwachten, is Portland (Oregon). In dikke druppels slaat de regen neer in de straten van downtown Port- het aantal inwoners. En dat wil iets zeggen, want Seattle staat genoteerd in de top-tien van Amerikaanse steden die er de afgelopen jaren de meeste in woners bijkregen. Het inwoner tal van Portland nam eveneens toe, maar in oppervlakte groei de de stad tussen 1973 en 1991 Rahman, sinds de lateji ventig werkzaam in dea ervische Oregon. „Aan de anderei ,1995 weten wij beter dan wies ^3^ moeizaam het allemaal g ,|aten te hoe amateuristisch het\i eprobee blemen West-Europese waarne- breidelde groei een prijs moet land. Het is geen ongebruikelijk met slechts twee procent. burbs. s huiveren. Wie 's avonds door de grote steden van Ame- foto ap adam nadel rika rijdt wandelen is e worden betaald. Op meer dan 150 dagen van het jaar over schrijdt de luchtgesteldheid ii beeld voor deze stad a Amerikaanse noord-westkust. „Als het twee dagen achtereen Dit laatste is opmerkelijk en voornamelijk te danken aan ee unieke maatregel die de staat zen en verlaten industrieterrei nen die je aantreft in veel Ame rikaanse binnensteden. Je ziet de brownfields steevast opdui ken in gangsterfilms als de idea le locaties voor afrekeningen en We moeten het allemaali duistere transacties. verzinnen. Wij Volgens Helmke tellen de Ame- volmaakt het is. Als dit k rikaanse steden in totaal een is wat er in Amerika te krj half miljoen van dit soort ver- valt, hoe verschrikkelijks loederde en verlaten bedrijfster- het dan niet zijn in de 1 reinen. Hij beschouwt het feno- het land?" meen als een grote bedreiging ijnditjai )e daders fraar Miljoenen hebben geen geld meer voor melk en eieren OPMERKELIJKE BERICHTEN correspondent Levensgevaar bedreigt massa's Indonesische baby's en zwan gere vrouwen. Al voor de eco nomische malaise was hun situ atie slecht. Door de crisis raken goede voeding en gezondheids zorg nog verder buiten hun be reik. Gevreesd wordt dat de sterfte daardoor met sprongen zal oplopen. Stephen J. Woodhouse vertegenwoordigt in Jakarta Unicef, het kinder fonds van de Verenigde Naties. De getallen die de Brit in hoog tempo op een paar vellen pa pier krabbelt, ademen dood en verderf. De Unicef-man voorziet dat het verschil tussen relatief wel varend West- en armer Oost- Indonesië groter zal worden. Vooral bewoners van kleine ei landen lopen risico's. „Daar hebben mensen die hun baan kwijtraken minder alternatieven om nog wat geld bij elkaar te scharrelen. Voorzieningen voor gezondheidszorg zijn er ook dunner gezaaid." Als gevaren zones beschouwt hij met name Oost Nusa Tenggara (met de hoofdeilanden Sumba, Flores en Timor) en de Molukkeri. Honger is niet het probleem. Voorlopig kunnen de magen (nog) worden gevuld. Maar het is voedsel van te lage kwaliteit. Veel kinderen zijn daardoor on dervoed. „Veertien procent en dat is een cijfer van voor de crisis komt ter wereld met een te laag geboortegewicht", aldus Woodhouse. In West-Eu ropa ligt dat percentage onder de twee. In het eerste levensjaar loopt de ondervoeding op tot 37 pro cent van de jeugd. Jaarlijks ster ven in Indonesië 270.000 kinde ren onder de vijf jaar. In bijna 60 procent van de gevallen is ondervoeding de oorzaak. „Door de crisis zullen die cijfers hard oplopen", zegt Woodhou se. „Gelukkig blijft de subsidie op sojaproducten als tempeh en tahu voorlopig bestaan." Maar vooral de armen, en dat zijn er tientallen miljoenen, hebben geen geld meer voor vlees, melk en eieren. Miljoenen Indonesische kin deren hebben gebrek aan zink, vitamine A, ijzer en jodium. Te weinig zink en vitamine A maakt ze vatbaar voor ziektes. Niet zelden sterven ze daaraan. En in deze crisistijd hebben ou ders de neiging steeds langer te wachten met het inroepen van medische hulp. Ook simpele dorpskliniekjes kosten immers geld. Een tekort aan ijzer kost het kind zo'n vijf IQ-punten (intelli gentie) en te weinig jodium be tekent een achterstand van nog eens tien tot vijftien punten. Woodhouse: „Vooral het eerste levensjaar is cruciaal. Daarin ontwikkelt zich negentig pro cent van de hersencellen." Dat onder zwangere vrouwen de sterfte hoog is, komt voor een flink deel eveneens door ondervoeding. Daarnaast speelt een rol dat veel vrouwen, vooral op het platteland, zwaar licha melijk werk doen. Ijzergebrek, waaraan 51 procent van de zwangere Indonesische vrou wen lijdt, maakt bloedingen ex tra riskant. Per 100.000 zwan gerschappen in Indonesië over lijden 390 vrouwen. Zo'n zestig procent sterft na een bloeding. In de strijd tegen de opruk kende ondervoeding is een pro gramma opgezet voor bijvoe ding voor zo'n 71.000 baby's uit arme gezinnen op Java. Unicef en de Indonesische regering dragen samen de kosten. Woodhouse en coördinerend minister voor volkswelzijn en armoedebestrijding, Haryono Suyono, tekenden afgelopen dinsdag de overeenkomst voor het voedselprogramma. Het biedt alleen op korte termijn enig soelaas, geeft Woodhouse toe. Uiteindelijk moet er meer gebeuren. De Indonesische regering zou naar zijn smaak ook nog heel wat meer kunnen doen. Woodhouse vertrouwt dat mi nister Haryono wel toe. „Maar die heeft geen makkelijke baan. Formeel is hij als coördinerend minister de baas van Mbak Tutut." Siti Hardiyanti Rukma- na alias Tutut is de oudste dochter van president Soeharto. Als nieuwbakken minister van sociale zaken bestiert ze onder meer werkgelegenheidsprojec ten. Die projecten vindt Woodhouse zijn nuttig maar beperkt. „Ze bieden tijdelijk werk aan nieuwe werklozen, vaak jonge bouwvakkers in gro te steden. Het is een weizijnsbe nadering, geen investering in de toekomst." BEZOPEN De volgende keer dat Peter Gentry 'doodgaat', zal hij toch echt met betere bewij zen moeten komen. De 41-jari- ge Amerikaan werd in 1991 ge arresteerd, omdat hij met een flinke slok op achter het stuur zat. Maar nog vóór hij voor de rechter moest verschijnen, kwam hij om het leven bij een auto-ongeluk. Tenminste, dat stond in de overlijdensakte die naar Justitie werd gestuurd. In juli 1995 werd Genry opnieuw gepakt voor dronken rijden. Maar ook nu overleed hij voor de rechtzaak. Dit keer stond in de akte dat hij aan een tropi sche ziekte was bezweken in Zimbabwe. Gentry heeft inmid dels een jaar in de cel gezeten. Op 5 mei moet hij zich opnieuw bij de rechter melden vanwege het vervalsen van de overlij densakten. Daarop staat maxi maal tien jaar cel. OPEN DEUR De politie van Boedapest heeft deze week een dievenbende opgerold, die nooit verder kwam dan de deur van de huizenblokken die hun doelwit vormden. Maar die na men ze dan ook mee. De vijf ar restanten worden ervan be schuldigd de afgelopen drie maanden zo'n honderd massief eiken deuren en smeedijzeren hekwerken te hebben ont vreemd uit een verpauperde 18de-eeuwse wijk van de Hon gaarse hoofdstad. „Ik dacht dat de gemeente ze had laten weg halen voor reparatie", zei een bejaarde bewoner van een deurloos appartementencom plex. De deuren en hekken zijn tussen de 2.000 en 7.000 gulden per stuk waard. Een deel van de buit is teruggevonden. OPKIKKER Elke lente weer werden honderden bronstige kikkers platgereden op een drukke autoweg in Tsjechië, maar een kikkertunnel heeft het aantal slachtoffers dit jaar aan zienlijk beperkt. Ongeveer een derde deel van de kikkerpopula tie bij Petrov in Moravië werd elk voorjaar weer geplet door het voorbijrazende snelverkeer, maar dit voorjaar zijn slechts enkele tientallen kikkers omge komen. Een plaatselijke be stuurder zei dat de tunnel, waar de kikkers met een soort Fred- Oster-marmottenschotten naar toe worden geleid, is afgekeken van Duitsland, waar de tunnels een groot succes bleken. Nog een voordeel: er is nu minder slipgevaar voor automobilisten. DANSGEK Norman of Norma, dat is de kwestie bij een Britse contry en westerndansclub. Norman Horton, een stevige 58- jarige voormalige para en mare chaussee, vindt zijn danshobby zo leuk dat hij behalve als man op dinsdagavonden ook als vrouw op woensdagavond bij de club verschijnt. Een van zijn dansleraren vindt het echter maar niks. Hij heeft Horton ver boden om nog langer te ver schijnen, als man wel te ver staan. Als Norma is hij nog wel welkom. Horton verkleedt zich al als vrouw sinds zijn twaalfde. Zijn vrouw weet ervan en vindt het belachelijk dat Norman nu wordt gediscrimineerd. Norman is wel blij dat hij als Norma wel kom blijft, als Norma heeft hij namelijk al een paar dansprij- zen gewonnen: „Ik kan met cowboylaarzen nu eenmaal minder goed uit de voeten dan met hoge hakken". n Solo ti laarop n eertien p elopen 11 hlometer wekeer aidentei jrminge adden v ijakarta door te verwijzen voori ^lo en dikwijls ookr gevoerdecontroles, volgens bij de overheid 1 gedeclareerd. AFGEVLAGD Een boer die op de nations) m had geschoten, is jaar cel veroordeeld, bank in Daye in di Hubei sprak het vonnisfijprii Sanhua onlangs uit, Peking gemeld. Li een jachtgeweer probeerde dat uit op die boven het sportveld! Qunjsmc middelbare school De boer trof doel, maai komende jaren geen ningen kunnen doen. i had i tja HOOGSPANNING De Amerikaanse piloot Jerry Warren maakte deze week spannende momenten door, toen hij met het wiel van zijn Cessna vast kwam te zitten in hoogspanningsleidingen bij het vliegveld van Seattle. Twintig meter boven de grond bleven vliegtuig en piloot bungelen. Warren kon pas na uren worden be vrijd, maar hij bleef ongedeerd. Het toestel werd later met een kraan naar beneden getakeld. foto reuters dan de long KWAKZALVER Meer dan 200.000 gezinnen in Noord-Ita- lië moeten het voorlopig met een andere huisarts doen, nadat een rechter onlangs 131 artsen voor twee maanden de uitoefe ning van hun beroep had ver boden wegens corruptie. De artsen zouden geld of cadeaus, variërend van flessen champag ne tot horloges en vliegtickets, hebben aangenomen van dok ter Giuseppe Poggi Longostrevi, als dank voor het verwijzen van patiënten naar diens gespeciali seerde centrum voor nucleaire geneeskunde. Veel artsen heb ben verklaard dat Longostrevi hen geregeld vroeg patiënten RAMKOERS Twee ruziënde rammen hebben het verkeer in een doorgaande straat in de Egyptische havenstad Alexan dria vorige week tien minuten lang opgehouden. Kennelijk kregen de twee dieren, die bei de waren gekocht door dezelfde man, opeens hevige onenig heid. Ze wierpen hun eigenaar tegen de grond en vlogen elkaar aan. De verkeerspolitie moest eraan te pas komen om de die ren te scheiden. De eigenaar van de twee bokkige dieren raakte niet gewond. Wel zwoer hij, aldus een Egyptische krant, nooit meer schapen of r te kopen. BELEEFD „Sony. hei men we jullie beroven een ouder echtpaar in Si re vorige week te hon twee gemaskerde inbrefc criminelen bonden hei paar vast en begonnen b te doorzoeken. Ze bleven uiterst hoffelijk. Toen de klaagde dat ze duizelig ven de dieven haar w haar medicijn. Toen de noot opmerkte dat zenü half pilletje pleegt te j was de behulpzame boef beroerd de tablet door i ken. „Ik was niet bang de de man na afloop, ten duidelijk dat ze oe kwaad wilden doen." D* kers verlieten het eel# 1.250 gulden in contan3 welen, antiek en horloge iVales LARSCHAU dent van foor de F huidige v zijr nGdans' w| oijn h of de dit

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1998 | | pagina 6