Spanning en sensatie in de bodem
Feiten &Meningen
^qpTT^r
Stempels
Indische bevolking bekeken volgens blank clichébeel
DONDERDAG 16 APRIL 1998
pp AM'
IpGeer
pegei
kens ze^
Int geel
Itmetd
Hit, maf
fmaanc
UfcENTEEL
SjjBsbëdrij
ld gerae
duw wa
»'een;
§g£ iervan
de mot
in het vi
ff* orzaak
jMG» I
ale Om
ïderzoi
Inoemc
Heven ki
de kom
tpsychi
WORMEN
/'T-e&j vepe^fFew f&suixw.'
SMW W£ Pfci£$TÉ££EK|-CHEF-Koks DEMAALTlJf&fJ
V l/fEM Heesew we. g,&ên qbwl n
VAM VKSTEj^ltó /yi£Q2 IN
E£K) WILHELM STÊRY^O^v^-^ZOf?fc|INfc]STOtÜI2B0,
De Vereniging van Stempelmakers in
Japan is een actie begonnen. Weg met
de handtekening! Behoud de stempels!
Het beroep van stempelmaker is be
dreigd door de golf van dereguleringen
in Japan. Voor meer dan 6500 docu
menten is binnenkort geen stempel
meer nodig. Sinds 1 april kan de Japanner een paspoort
aanvragen zonder een rode stempel met zijn of haar
naam erop onderaan het aanvraagformulier te drukken.
De aanvrager kan het nu simpelweg met een handteke
ning doen. „Verlies van de authentieke Japanse cultuur!
noemen de stempelmakers dat. Verlies van hun
brood, is echter een betere formulering. Want zo ty
pisch Japans is het stempelen.
Zegels werden in het oude Mesopotanië als een talis
man beschouwd. Het gebruik van zegels is via China
naar Japan gekomen. Oorspronkelijk werden zegels
naar Chinees gebruik alleen op het hof en andere
ambtenarijen gebruikt. Vanaf de dertiende eeuw kwa
men, weer jn navolging van de Chinezen, persoonlijke
zegels met monogrammen in gebruik. Het hebben van
een gegraveerde zegel met naam gold als een teken van
macht. In de zeventiende eeuw vond het gebruik van
naamzegels voor commerciële transacties steeds vaker
plaats.
Nu kun je in Japan bijna niets meer zonder zegelstem
pel doen. Een woning huren, een auto kopen, een
bankrekening openen, geld gireren, een verzekering af
sluiten, trouwen, zelfs een aangetekende brief aanne
men van de postbode, de buurtcirculaire aan de buur
vrouw overhandigen, of het doorgeven van interne post
op kantoor gaat niet zonder het rode naamstempeltje.
Tegenwoordig heeft iedere familie en ieder bedrijf een
eigen zegel. Handtekening zetten kent geen traditie in
Japan, vanwege de kans op vervalsingen, zo zegt men.
Zeventig procent van alle 'hanko's', zoals de stempels
in het Japans heten, worden machinaal uit rubber ver
vaardigd. Je kunt ze voor twee gulden bij iedere kan
toorboekhandel krijgen waar de meest voorkomende
namen als Yoshida, Tanaka of Hashimoto, al in een rek
klaar staan. Deze massaproducten zijn voor het kler-
kenschuifwerk uitstekend geschikt. Voor hoogst officië
le documenten heb'je echter een handgemaakte stem
pel nodig.
Deze officiële stempels worden ambachtelijk vervaar
digd, vaak naar ontwerp van de opdrachtgever en uit
edele, houdbare materialen als kersenhout, ivoor, jade
of speksteen. Zo'n stempel laat je registreren. Wat op
het stempel komt, is aan regels gebonden. Alleen een
officiële naam van de stempelhouder of van het bedrijf
of kantoor is toegestaan. Zo werd mijn stempel niet er
kend voor registratie, want het droeg naast mijn initia
len ook de eerste letter van mijn mans achternaam. In
mijn Nederlandse paspoort staat de achternaam van
echtgenoot nu eenmaal in een voetnoot, niet op de offi
ciële naamplaats. Ik dus terug naar mijn stempelsnijder
die er met een mes een letter uitwipte.
Wanneer een document officieel moet worden 'onder-
stempeld', haal je voor vijf gulden een 'stempelerken-
ningsbewijs' op het gemeentehuis. Op dat bewijs staat
een kopie van de stempelafdruk die dan - zeg door de
notaris bij het afsluiten van een koopcontract van on
roerend goed- tegen het licht wordt gehouden. De no
taris legt de erkende kopie precies over de originele af
druk van de stempel en wappert het blaadje met de ko
pie heen en weer, eerst langzaam, dan steeds sneller,
totdat de zwarte kopie en het rode origineel in één
beeld overgaan: hét bewijs dat de stempel echt is en het
niet om een vervalsing gaat.
Nu dreigen door de dereguleringswoede van de rege
ring een hoop mensen werkloos te worden. Per ge
meentehuis kunnen minstens twee ambtenaren in rus
te gaan, omdat ze geen stempelerkenningsbewijsjes
meer hoeven af te geven. Om nog maar te zwijgen van
de inkomsten die de gemeenten derven. Een notaris
kan per dag twee maal zo veel contracten afsluiten
wanneer het 'kopie-wapperen' achterwege kan blijven.
En dan de stempelsnijders. Het ambacht kent een lange
traditie, dat nu door de oprukkende automatisering en
toenemende efficiëntie wordt bedreigd.
De provinciestad Kofu, gelegen aan de voet van de Fuji-
berg, is het centrum van de stempelkunst in Japan.
Meer dan de helft van alle stempels worden daar ver
vaardigd, een jaarproductie ter waarde van 135 miljoen
gulden. Daar bevindt zich de Vereniging van Stempel
snijders die fel ageert tegen de afschaffing van stempel-
gebruik. Uit een onverwachte hoek hebben de stempel
snijders steun gekregen.
Enkele Japanse banken zijn ertoe overgegaan stempels
van rekeninghouders in de computer op te nemen, sa
men met de PIN-code. Net als een vingerafdruk is een
afdruk van een handgemaakte stempel inderdaad een
unicum. De rekeninghouder kan zich zo met zijn stem
pel via de computerscanner identificeren en transacties
uitvoeren.
Zie je wel, dankzij de nieuwe technologieën kan de ou
de traditie bewaard blijven, zeggen vol trots de stem
pelsnijders. Het is een aardige geste van de banken,
maar het lijkt toch een kwestie van tijd eer de laatste Ja
panse stempelsnijder het licht van zijn atelier uit doet.
JUDITH STALPERS CORRESPONDENT
Geldgebrek speelt bodemreinigers in de kaart
Eigenlijk hebben de ontdekkers van de 'stroom-
truc' bodemverontreiniging wegwerken door
grond onder stroom te zetten hun succes te
danken aan een gigantisch geldgebrek. Honderd
miljard gulden is nou eenmaal niet makkelijk te
vinden. Die som geld zou nodig zijn om alle bo
demvervuiling in Nederland op te ruimen. Het
geld is er niet, de regels werden dus versoepeld en
daarmee is sanering ter plekke vaker afdoende.
„Vroeger moest je de vervuiling
tot op de laatste microgram af
vangen en daarmee was ter plek
ke reinigen vaak niet mogelijk. Af
graven en afvoeren dus. De over
heid is pragmatisch geworden:
ernstige vervuiling moet natuur
lijk nog steeds weg, maar het is
niet langer nodig om alles altijd
spiksplinterschoon op te leveren.
Het zou ook te gek zijn als wij,
met onze techniek, honderddui
zenden kilowatturen stroom zou
den moeten spenderen om het al
lerlaatste litertje dieselolie uit de
grond te halen".
Directeur R. Lageman past in zijn
bedrijf Hak
Milieutechniek/ Geokinetical al
jaren de stroomtechniek toe,
waarbij met ijzeren staven in de
grond de bodem onder spanning
wordt gezet. Aanvankelijk werd
de techniek gebruikt om zware
metalen (lood, kwik, zink) uit de
grond te halen. Proeven in onder
meer Zuid-Holland maken duide
lijk dat de stroom ook kan wor
den gebruikt om de natuur een
handje te helpen.
In de bodem komen van nature
bacteriën voor die organische
vervuilingen zoals zogenoemde
poly-cyclische-aromatische kool
waterstoffen (pak's) en minerale
oliën opruimen. Pak's komen vrij
bij de verbranding van fossiele
brandstoffen (steenkool en olie)
en bij afvalverbranding. Ook in
uiüaatgassen en tabaksrook zitten
pak's: de stoffen zijn kankerver
wekkend en hebben waarschijn
lijk ook invloed op de erfelijke ei
genschappen van mens en dier.
Vanwege deze schadelijkheid
moeten pak's worden verwijderd.
Vaak is de vervuiling echter zo
omvangrijk dat het voor de bacte
riën 'geen doorkomen aan is'. De
stroomtechniek zorgt ervoor dat
de vervuiling zó sterk wordt ver
minderd dat de bacteriën het
werk weer kunnen overnemen en
afmaken.
STOPCONTACT
De techniek, officeel Elektro-re-
clamatie geheten, lijkt ingewik
kelder dan ze is. In de grond wor
den meters lange ijzeren staven
gebracht waardoor wisselstroom
wordt gevoerd, afgewisseld met
gelijkstroom. Bij wisselstroom
gaat de stroom afwisselend de
ene en dan weer de andere kant
op, bij gelijkstroom loopt de
stroom continu van A naar B.
Het principe van Elektro-recla-
matie berust op warmte en aan
trekkingskracht. De warmte, ver
oorzaakt door de wisselstroom,
zorgt ervoor dat organische ver
vuilingen los komen van de
gronddeeltjes en in bodemlucht
en -water terecht komen. De ge
Een vervuilde plek wordt volgezet met elektriciteitsstaven en onttrekkingsputten. Dan de stroom erop en de grote schoonmaak kan beginnen.
lijkstroom trekt zware metalen
naar de staven. De stroom, of
juister gezegd de spanning, komt
'gewoon uit het stopcontact'
alleen moet de spanning 380 zijn
in plaats van 220.
Ook binnenshuis kan via elektro-reclamatie grond worden gereinigd. Na het uitzetten van onttrekkingsputten e
elektriciteitsstaven kan de grote schoonmaak beginnen.
De staven staan op een onderlin
ge afstand van anderhalve tot
twee meter, in een zeskant met
in het midden een put met water
en lucht. Naarmate het te reini
gen oppervlakte groter is, wor
den er meer zeskanten uitgezet.
„In principe kan dat oneindig,
maar in de praktijk is de stroom
toevoer de limiet. We tappen bij
voorkeur spanning af van het ge
wone electriciteitsnet. Een gene
rator betekent weer veel geluid-
overlast voor de bewoners, zegt
L. de Zeeuw, de bedrijfsvoorlich-
ter.
AARDE
Door de staven (elektroden)
wordt eerst wisselstroom ge
voerd. De aarde warmt op, zodat
organische verbindingen als olie
en teer los komen van de klei- en
zandkorrels. Via de put worden
ze afgezogen. Ook oplosmidde
len als Tri en per (afkomstig van
chemische wasserijen) kunnen
met deze techniek worden ver
wijderd, al vertraagt dit de boel
wel. De grond moet dan namelijk
langzaam en slechts weinig wor
den opgewarmd om te voorko
men dat de middelen verdam
pen. Per of tri in dampvorm zou
immers in de huizen terecht
kunnen komen (bij grondréini-
ging in bebouwd gebied) of kun
nen wegstromen via het grond
water. In dat geval wordt het ver
vuilingsprobleem alleen maar
verplaatst. Tri is schadelijk voor
lever, nieren en zenuwen en is
kankerverwekkend, per bescha
digt de lever.
De wisselstroom wordt afgewis
seld met gelijkstroom om de zwa
re metalen in de grond 'af te van
gen'. Zware metalen hebben een
elektrische lading. Als de grond
onder spanning wordt gezet, gaan
de metaaldeeltjes naar een van de
twee elektroden (de plus- of min
pool). Om de elektrode zit vloei
stof, het zware metaal komt daar
in en wordt vervolgens afgezogen.
Na verloop van tijd, dat kan zelfs
na enkele jaren zijn, is door de
'elektricutie' de vervuilingsgraad
van de grond voldoende gedaald
en kunnen de van nature aanwe
zige bacteriën de rest doen. Die
organische stof afbrekende bacte
riën worden dan wel een handje
geholpen.
KUNSTMEST
De Zeeuw: „We geven ze eten in
de vorm van kunstmest en zorgen
ervoof dat er voldoende lucht in
de grond komt, als het bacteriën
zijn die lucht nodig hebben. Zij
doen de rest."
De techniek kan tot dentallen
meters diepte worden toegepast.
Complexe pak's (pak's die een in
gewikkelde structuur hebben) zijn
met deze techniek nog niet op te
ruimen. „Zoals fluoranthaceen,
een van de pak's in teer." Een
voudige pak's komen makkelijk in
het grondwater terecht zodat de
vervuiling zich verspreid. De
complexere pak's zitten vast in de
grond: de vervuiling verspreidt
zich dus niet. Viezigheid zit in
zand minder sterk aan de bodem
vastgeklonken dan in klei, maar
daar staat tegenover dat in klei de
HAAG» 1
grond beter onder stroonCl
kan worden. „Voor-en re F/00
heffen elkaar op", conclu
Zeeuw.
WIM STEVENHAGEN
Net als een vogel op eent Stelde
spanningsdraad, lopend' oepkur
nismen geen gevaar vooi
stroom staan'. Alleen
van twee meter lengte diil
polen met elkaar in verbii
zou brengen, overkomt
zulke wormen zijn in Ne
niet te vinden.
Warmte noch elektrische
ning doen kwaad, meent
nema, hoofd afdeling bi
mie en -ecologie van hetj
zoeksinstituut Agrobiok
bodemvruchtbaarheid:
gen. „Door de stroom w
grond zo'n veertig grade
lijkt warm, maar in eem
te braakliggende grondt
temperatuur in de zon
den ook behoorlijk op.
wormen of kevers te we
de voeten worden, danl
altijd wat dieper gaan zit
Oenema denkt zelfs date
stroom uiteindelijk de btt
vruchtbaarheid en hetztf
gend vermogen van
goede komt. „De natuuif Mag.
cessen worden versneld'
van Geleuken van de StidpP zlJn-
Natuur en Milieu plaatst:
kanttekeningen, „een ore!
denspiraal in de grond ro uifpr
techniek onwerkza'am",^ 4
in principe zeer positief.
en vooi
RHENEN MONICA WESSELINO, I.Zij tel
tariswil
ktijk tel
Als Marja op een ochtend de klas
binnenkomt ziet ze daar een
'vreemd, bruin kind' zitten. Die zal
ik eens even flink wegpesten, denkt
de Hollandse Marja en voegt de
daad bij het woord. Maar gelukkig
is het 'eind goed, al goed'. Bij het
laatste hoofdstuk zijn 'het blonde
meisje met de vlechten en het
bruine exotische kind uit Indië' de
beste vriendinnen.
'Marja en het bruine kind', 'Toen
de Amboneesjes kwamen' en
'Bruintje, een verhaal voor meis
jes'. Nu is het ondenkbaar, maar in
de eerste helft van deze eeuw wa
ren dit gangbare titels van lees
boekjes over Nederlands-Indië.
De blanke, koloniale Hollander die
de inlandse bevolking beschaving
moest bijbrengen was een beeld
dat lange tijd het onderwijs over
Nederlands-Indië domineerde. Het
Nationaal Schoolmuseum besteedt
hier aandacht aan in de tentoon
stelling 'Bali, Lombok, Soembawa-
...Nederlandsch-Indië op school',
die morgen in Rotterdam wordt
Vanaf 1875 tot begin deze eeuw
leerden kinderen op de lagere en
middelbare school dat de Neder
landers 'welvaart, rust, orde en
ontwikkeling' in Indië brachten.
'Dit was wel een heel zware taak',
zo meldde de leerstof, omdat 'de
inlanders nog op een trap van lage
ontwikkeling leefden
De Haagse antiquair en Indië-ken-
ner Hans van der Kamp bracht zijn
eerste levensjaren door op Java en
Sumatra. Samen met conservator
Tijs van Ruiten stelde hij de expo
sitie in Rotterdam samen. Van dei-
Kamp: „De Nederlander was zelf
genoegzaam. Achter het overbren
gen van de Hollandse moraal zat
het idee dat het voor de eigen best
wil van de inlandse bevolking was.
De overheid zag Nederlands-Indië
als bezit van de Nederlandse staat.
De bewoners van de eilanden wa
ren in hun ogen 'in zekere zin'
landgenoten, die moesten gehoor
zamen aan het Nederlands gezag.
Bovendien zorgde de handel in
koffie, rubber en tabak voor enor
me winsten van het Nederlandse
bedrijfsleven. Het was dus bijzon
der nuttig om een veilig en hygië
nisch 'Nederland in de tropen' te
creëren. Zo werd het aantrekkelijk
voor werknemers zich daar te ves
tigen."
Aan het begin van deze eeuw be
stond in Nederland de gedachte
dat de Indische bevolking van na
ture bereid was een meester te die
nen. In het tijdschrift voor de ont
wikkelde burgerij De Gids staat in
1929: 'De oosterling neemt liever
geen risico eigen initiatief te tonen
en onttrekt zich dikwijls aan finan
ciële verplichtingen tegenover de
Europeaan. Dit laat zich verklaren
door zijn kinderlijke noties op eco
nomisch gebied'.
Het bekijken van de Indische be
volking volgens dit blanke cliché
beeld is Van der Kamp niet geheel
vreemd. „Een cliché bestaat niet
voor niks. Er zit een kern van waar
heid in. De Indische bevolking was
vóór het blanke gezag al vijfhon
derd jaar lang gewend om Indische
meesters te dienen. Dus van Hol
landse slavendrijvers is volgens mij
geen sprake."
De meningen hierover zijn tegen
woordig verdeeld. Maar tot 1949,
toen Indonesië onafhankelijk werd,
was propaganda in het onderwijs
over de Hollandse 'successen' op
Indië een geoorloofd middel om
jongeren te werven. Schoolklassen
in Nederland hingen vol met foto's
van trotse, blanke plantage-eigena
ren, idyllische plaatjes van Hol
landse watenverken tussen de rijst
velden en smetteloos wit geklede
leraren die Indische kinderen de
Nederlandse moraal bijbrachten.
Mooie tekeningen van de inlandse
bevolking, die rijst kookte, batikte
of op olifanten joeg, moesten de
Hollandse kinderen ervan overtui
gen dat de Indiërs geen onbekend,
vreemd en exotisch volk waren,
1
injesiad
tij staai
ieontst
is kond'
i-voorz
n in c
iterong
Elector:
•prem
gelijkhi
amopn
maai' landgenoten die behoefte
hadden aan de hulp van Neder
land.
Het museum velt geen oordeel
over de manier waarop Nederlan
ders zich op bijvoorbeeld Lombok
en in de Atjeh-oorlog hebben mis
dragen. Conservator Van Ruiten:
„Het is niet de bedoeling een poli
tieke boodschap uit te dragen. We
laten zien dat scholen tussen 1875
en I960 veel aandacht besteedden
aan Nederlands-Indië. Zelfs tijdens
de politionele acties tussen '45 en irobeer
'49 ging het over 'onze jongens die
de onschuldige bevolldng moesten
redden van bloeddorstige oproer
kraaiers en zeerovers die het Ne
derlands gezag tartten'. Wie na de
jaren zestig op de lagere en mid
delbare school zat, heeft weinig
over dit onderwerp gehad. Het was
erg beladen om het over dat deel
van de Nederlandse geschiedenis
te hebben. In de jaren zeventig
kwam er veel meer kritiek los."
'Bali, Lombok, SoembawaNe
derlandsch-Indië op school'. Te
zien in het Nationaal Schoolmu
seum aan de Nieuwemarkt 1 in
Rotterdam van 17april toten met
20 september.
ROTTERDAM JUDITH FLIER
