tuur Kunst
POP
Collectie van
Chardzjijev
in Stedelijk
h
'Schilderijen moeten kleur
in interieur brengen'
INBEELD
Het ontstaan van de aarde in hapklare brokken
Stilleven: dodelijk saai en potsierlijk
Banaan Andy Warhol begin
visuele revolutie popcultuur
RDAG 16 APRIL 1998
van de Accordeon in Alphen
uan den run In de Streekmuziekschool in Alphen aan den
instaande zondag weer de Dag van de Accordeon gehou-
fier composities voor een accordeon-orkest gaan op deze
v .'if| première. Het Alphense gezelschap Opus 2 speelt de
i 'V ositie van Lorre Lynn Trytten. Opus 1 voert de composities
is van der Wulp en Ad Wammes uit. Het Groot Zuid-Hol-
Accordeon Orkest, dat speciaal voor de accordeondag in
yen is geroepen, sluit het programma af met een vertolking
's about time' van Henk de Ligt. Geïnteresseerde accorde-
i|ers kunnen zich voor dit orkest inschrijven. De muziek
's about time' is op te vragen via 015-2154515.
W kespeare sonnetten bij Kooyker
1 Het Leiden English Speaking Theatre (LEST) brengt don-
g 23 april van 20.30 tot 21.30 uur enkele sonnetten van
m Shakespeare ten gehore bij boekhandel Kooyker Gins-
n de Breestraat 93 in Leiden. LEST heeft gekozen voor 23
idat de beroemde Engelse toneelschrijver op die datum
is gestorven.
derland Zingt' in Leiden
L Onder de titel 'Nederland Zingt' houdt de Evangelische
|èp op woensdag 29 april een grote koor- en samenzangbij-
'mst in de Hooglandse Kerk. De televisieopnames die op
vond worden gemaakt zendt de EO later in het jaar uit.
Nederland Zingt' werken onder meer mee het Hollandkoor
I Christelijk Katwijks Mannenkoor. Belangstellenden moe-
ïterlijk om 19.45 uur binnen zijn; de samenzang begint om
tuur. De toegang is gratis.
Cama-
rasaurussen in
een noor
damerikaans
naaldbos.
illustratie
wim hoogstra
ten
Onderzoek naar beheer kunstwerken
De collectie van de overleden Russische kunstverzame
laar Chardzjijev is ondergebracht in het Stedelijk Muse
um in Amsterdam. Medewerkers van het Stedelijk zijn
gisteren met de Russische expert dr. Andrei Sarabianov
begonnen met de bestudering van de verzameling.
amsterdam anp
beeldende kunst
recensie bernadette van der goes
Expositie: De Oerparade, 30 schilderijen met landschaps
constructies over het ontstaan van leven op aarde door
Wim Hoogstraten Te zien: t/m 25/4, wo. t/m za
12.00-17 00 uur, do. 19 00-21.00 uur, Centrum Beel
dende Kunst, Hooglandse Kerkgracht 19-21, Leiden.
Hoe zag de aarde eruit voordat zij werd be
treden door mensen? Afgelopen jaar had de
Leidse kunstenaar Wim Hoogstraten de ge
legenheid daar eens diep over na te denken.
Van het Nationaal Natuurhistorisch Muse
um Naturalis kreeg hij opdracht maar liefst
dertig schilderijen te maken over het ont
staan van leven op aarde. Dias daarvan vor
men het decor voor de Oerparade in het
onlangs geopende museum. De originelen
zijn nu tentoongesteld in het Centrum Beel
dende Kunst.
Hoogstratens opdracht zal waarschijnlijk
menigeen jaloers hebben gemaakt. Want
welke andere kunstenaar krijgt de kans in
zón korte tijd zoveel schilderijen aan een
ongetwijfeld goed betalende opdrachtgever
te slijten? Toch is het maar de vraag of dat
echt zo benijdenswaardig is.
De aard van de opdracht bracht uiteraard
met zich mee dat Hoogstratens schilderijen
moesten kloppen met recente wetenschap
pelijke inzichten. Voordat hij met schilde
ren begon, moest hij daarom aan zijn op
drachtgever schetsen voorleggen. Vervol
gens kwam ook de nadere uitwerking in
nauwe samenwerking met de staf van het
museum tot stand. Natuurlijk ging dat ten
koste van de artistieke vrijheid. Maar dat
mag voor een kunstenaar nog geen reden
zijn de schilderijen zo sterk te laten lijken
op de prehistorische wereld die wij kennen
uit stripverhalen, tekenfilms en prenten
boeken.
In vriendelijke kleuren trekt de oerwereld
aan ons voorbij. Zorgeloos en gladjes ge
penseeld vangt een grote zeeschorpioen
een pantservis, baart een vishagedis haar
jong, snuffelen camarasaurussen nieuws
gierig rond in een naaldbos. Een landschap
uit de tijd waarin alles nog woest en ledig
was, ligt vredig te blinken in de zon. Dieren
die wij nu niet meer kennen, bespieden el
kaar, klaar om de aanval in te zetten, zon
der ook maar in de verste verte afschrik
wekkend te lijken. Dit is het ontstaan van
de aarde in hapklare brokken, gemaakt voor
alle leeftijden. Goed, de kunstenaar was ge
bonden aan de wetenschap en zijn op
drachtgever. Maar dat ontneemt hem nog
niet de vrijheid om expressie in zijn schilde
rijen te leggen. Om door keuze van belich
ting, atmosfeer en compositie te proberen
iets weer te geven van het wonder en de
tragiek die verbonden zijn aan het ontstaan
en uitsterven van levende wezens.
Het is jammer dat Hoogstraten niet de
ruimte heeft genomen om binnen de gren
zen die zijn opdrachtgever stelde meer zijn
eigen weg te gaan. Dan waren zijn schilde
rijen het niveau van de illustratie wel ont
stegen en was het hem gelukt gevoelsmatig
werkelijk iets zichtbaar te maken van die
onbekende, mysterieuze oertijd.
De Nederlandse overheid Jaat
onderzoeken wat er precies ge
beurd is met de omvangrijke
kunstcollectie. Die zou niet naar
behoren zijn beheerd. In tegen
stelling tot de wens van de erfla
ter zouden er zelfs stukken zijn
verkocht. De Volkskrant meldde
vanochtend dat de vroegere
voorzitter van de Notariële
Broederschap, notaris J. Groen,
aansprakelijk kan worden ge
steld voor het wanbeheer van
de collectie waarbij voor tiental
len miljoenen guldens zou zijn
verduisderd. Groen zou een in
grijpende wijziging van de sta
tuten van de kunststichting
Chardzjijev hebben goegde-
keurd waardoor het mogelijk
werd stukken te gelde te maken.
Oud-directeur Henk van Os
van het Rijksmuseum en voor
malig minister Job de Ruiter
van Justitie zijn voor het onder
zoek ingeschakeld. Ook Justitie
en de Fiod zijn bij het onder
zoek betrokken.
De in 1996 in ons land gestor
ven Chardzjijev bezat een col
lectie van ongeveer 1300 kunst
werken, waaronder stukken van
Malevitsj en El Lissitzky. De Rus
wilde dat zijn verzameling na
zijn dood door een Nederlandse
stichting zou worden beheerd.
De stichting moest volgens de
bepalingen van de verzamelaar
de collectie bijeenhouden en in
musea exposeren. Maar vorig
jaar bleek al dat acht gouaches
van El Lissitzky in een galerie in
Keulen te koop hingen.
Inmiddels wordt aangeno
men dat er op nog grotere
schaal is verkocht en ook belas
ting-technisch is gesjoemeld
door degenen die de collectie
'beheerden'. Dat drie man ster
ke gezelschap zou intussen
deels naar het buitenland zijn
verhuisd. Waar de kunststukken
zich verder bevonden, was tot
voor kort niet duidelijk. Vorige
week bleken ze in een kluis op
Schiphol te liggen.
De miljoenen-affaire brengt
Nederland in een lastige positie
ten opzichte van Rusland. Dat
land vindt dat de collectie al
nooit had mogen worden uitge
voerd. Nederland op zijn beurt
is al jaren met de Russen in
overleg over de teruggave van
de zogenoemde Koenigs-collec-
tie, een van oorsprong Neder
landse verzameling die in de
Tweede Wereldoorlog via Duits
land als oorlogsbuit in Russi
sche handen is geraakt.
.-J——i
j.'.fe If.r'iffe;'i:
4e p
toneel
IEP:
[end kunstenaar
THUIS:
jnstadswoning
roeger woonde ik
met m'n ouders op
de Oude Singel.
De Lakenhal. Zij hebben
egesleept naar alle mu-
i Leiden rijk was. Ik kende
ilderij, elk voorwerp. Als
s was uitgeleend aan
museum, merkte ik
er op die plek wat
j. Mijn ouders heb-
de liefde voor de kunst
icht. Daarom denk ik
ik kunstschilder ben ge-
Omdat het me met de
is ingegoten,
lijksmuseum voor Vol-
ïde raakte ik vooral ge
loor primitieve kunst.
mag je nu geloof ik
ier gebruiken, maar dat
onzin. Want het wordt
lethele primitieve mid-
lemaakt. Vooral het feit
Papoea's in Nieuw-Gui-
ïn nog in het stenen tijd-
ifden vond ik opzienba-
Volkenkunde en later
ipenmuseum in Amster-
mijn liefde voor kunst
:a en Oceanië, en dan
|Nieuw-Guinea en Bor-
ïtstaan. Ook al omdat ik
jend had, wiens ouders
is hadden volgestouwd
lonesische krissen en
ken.
de tijd dat ik in staat was
pkunst aan te schaffen,
Jdeze beelden gaan verza-
Omdat ze nog redelijk
'aal waren. In tegenstel-
tAfrikaanse kunst. Die
al kostbaar. Tegen-
ihaal ik ook wel eens
een veiling. En een
van mij handelt in deze
Dan sla je een stap over,
feit weer. Want de prij-
STEDi ijgen gestaag. Als je nu be-
dat dat beeldje daar met
nPje, dat ik dat bij Pulchri
10 gulden heb kunnen
En dan is er nog een ga-
1 10
recensie susanne lammers
Voorstelling: 'Stilleven' van Karst Woud
stra door Het Toneel Speelt. Regie: Albert
Lubbers. Spel. Hans Croiset, Cox Habbe-
ma, Rudolf Lucieer, Vincent Croiset en Ellis
van den Brink. Gezien: 15/4, Leidse
Schouwburg.
Verbijstering. Dat is het over
heersende gevoel na het zien
van 'Stilleven', het nieuwste
stuk van Karst Woudstra. Verder
heb je het voornamelijk koud.
Dat komt door de zeer kille re
gie, die nergens ook maar een
sprankje gevoel weet te sugge
reren in dit over-geconstrueer
de drama. Het is een geraamte,
en geraamtes hebben geen
vlees en krijgen dat ook niet
met de meest subtiele belich
ting. De forse schep melodrama
na de pauze, gemengd met te
nenkrommende filosofietjes van
een ex-reclamejongen, is maar
voor een ding goed: je wordt
dankbaar voor de afstand die
stuk, regisseur en spelers schep
pen.
Het is dus geen feest, dit ver
haal over psychiater Erik, zoon
van een foute vader, die zijn
rouwverwerking projecteert op
een voormalige, jonge patiënt,
omdat die achteraf zo sterk op
zijn vader lijkt, vlak voordat die
naar het Oostfront trok. De rel
die over vermeend misbruik
ontstaat, is reden voor Erik om
er plompverloren een eind aan
te maken. Dat is het verhaal in
een notedop, en Woudstra
sleept er nog veel bij, maar ner
gens krijg je het gevoel dat dat
organisch uit het stuk
voortspruit en dat het er dus toe
doet. De litanieën over falende
ouders, de fascinatie voor fas
cisme, projecties en de machts
verhoudingen tussen psychiater
en patiënt; het wordt allemaal
modieus geneuzel en het meest
beledigende is nog wel dat je
het zo nadrukkelijk uitgelegd
krijgt, alsof Het Toneel Speelt
meent dat er alleen maar idio
ten in de zaal zitten.
Hans Croiset als psychiater is
het prettigst om naar te kijken.
Zijn personage is een vriendelij
ke, licht naïeve, maar niet on
sympathieke 'dokter' en hem
valt nauwelijks kwalijk te ne
men dat hij óók niet weet hoe
hij het gebrek aan ruggegraat
van Erik vorm moet geven. Cox
Habbema, als de echtgenote In-
grid, stelt ernstig teleur. Speelt
zij de liefhebbende echtgenote
of een domme.druif? Beide ver
moedelijk, maar tot leven komt
haar Ingrid in elk geval niet.
Rudolf Lucieer verbeeldt de
een-dimensionale wijze zwager,
een rol waar de onechtheid van
af druipt. Alleen Ellis van den
Brink als Marjan, jaloers en ver
liefd op Erik, wekt de indruk dat
er heel misschien toch méér
aan de hand is, dat het eigenlijk
door haar toedoen is dat het
drama zich naar zijn einde
sleept. Maar de destructieve
macht van de liefde, dat is nou
precies het enige niet uitge
werkte sub-thema in dit dode
lijk saaie, potsierlijke stuk.
Of je nu in een woonwagen woont of in een Wassenaarse villa, of je van een rijk gedecoreerde woonkamer
houdt, of van een interieur dat strak staat van het design, wie thuis blijft wil het naar z'n zin hebben. Ingespon
nen in z'n eigen coconnetje. In het ene kun je niet meer lopen van de spulletjes, in het andere heb je een paar
rolschaatsen nodig om van de ene naar de andere kant te gaan. Hoe, waar en waarom?
lerie in Amsterdam die in deze
vorm van kunst is gespeciali
seerd. Maar daar liggen de prij
zen veel hoger natuurlijk. Af en
toe koop ik er wel eens iets. En
ik krijg daar de garantie dat hij
een stuk, wanneer ik het ooit
kwijt zou willen, voor dezelfde
prijs wil terugkopen.
Dat stuk daar aan de wand
hoorde op èen oorlogsprauw.
Het is een wonder hoe een
vriend van me daar is aangeko
men. Louter toeval. Een opa van
de gids kwam ermee aanzetten.
Dat betekent dat je er al lange
tijd moet zijn, wanneer mensen
zelf mét zoiets naar je toeko
men. Zelf zou ik er niet zo gauw
voor naar Nieuw-Guinea gaan.
Het zou me teveel tijd en moei
te kosten. Ik ben louter geïnte
resseerd in de vormgeving van
de voorwerpen en de beelden.
Het verhaal erachter komt op
het tweede plan. Het grappige
van zo'n verzamelwoede is wel
dat je er veel over gaat lezen. Ik
heb een redelijk grote biblio
theek met boeken over deze
kunst. Zodat ik beslagen ten ijs
kom, wanneer ik een veiling of
galerie bezoek.
Ik gebruik het ook in mijn eigen
kunst. Er zijn beelden en mas
kers in mijn schilderijen ver
werkt. Mijn interieur is verder
zo rustig mogelijk gehouden.
Grijs, wit en zwart. Schilderijen
moeten de kleur in een interieur
brengen, vind ik. Voor de rest
moet het rustig zijn. Stille meu
bels heb ik. Misschien dat ande
re mensen het saai vinden,
maar ik vind dit prettig. Witte
wanden, strak. Dit is een pand
van Jesse, er zijn nog oude ele
menten behouden gebleven. Ja,
hoewel het midden in de bin
nenstad staat, ademt het rust
Je kunt die beelden niet zomaar
ergens neerzetten. Sommige
staan op sokkels, die ik zelfvan
meubelplaat heb gemaakt en
met verf 'gesponsd'. Er zit een
duidelijke balans in de opstel
ling van de voorwerpen. Daar
kun je niet zomaar in gaan ver
anderen. Wanneer ik dus weer
een nieuw stuk op de kop tik,
moet ik alles herzien, een totaal
andere opstelling maken. An
ders is het evenwicht zoek.
tekst: annemiek ruygrok
foto: hielco kuipers
den bosch francoise ledeboer
Voor op zijn 'Greatest Hits'
werd in 1973 van John Denver
een foto gemaakt waarop hij
zijn fans onder een cow
boyhoed een zoete glimlach
zendt. Op de expositie 'Pop in
beeld' levert dat een hemels
breed contrast op met de trend
settende hoezen uit 1967. War
hol bedacht dat jaar een banaan
voor 'The Velvet Underground
and Nico' en het duo Blake-Ha-
worth een collage voor 'Sgt.
Peppers Lonely Hearts Club
Band' van The Beatles. 'Gewo
ne' foto's raakten niet in on
bruik, maar de beeldcultuur
rond pop beleefde vanaf 1967
zo'n enorme creatieve explosie
dat de arme Denver nu zelfs een
beetje lachwekkend oogt.
Voor 'Pop in beeld' is uit 5000
exemplaren een selectie van 550
hoezen gemaakt die aan de
hoogste kwaliteitseisen moes
ten voldoen. Ze werden aange
leverd door verzamelaars, un-
dergroundgroepen, platen
maatschappijen en instellingen
als het Nationaal Pop Instituut.
De rest van het materiaal op
deze expositie bestaat uit ont
werptekeningen, oorspronkelij
ke foto's, driedimensionale ob
jecten, videoclips, cd-roms en
Voor 'Pop in beeld' is uit 5000 exemplaren een selectie van 550 hoezen
gemaakt. foto pr
internetsites. Om versnippering
door het grote aantal muzikale
hoofd- en substromingen te
voorkomen is gekozen voor een
heldere ordening in thema's als
gemengde technieken, censuur,
engagement, tekenen en schil
deren en fotografie.
Opvallend fenomeen vanaf de
jaren zestig zijn de nauwe ban
den van veel popmuzikanten
met film- en kunstacademies.
Dat leverde veel hoesontwerpen
op waarbij schilderijen, teke
ningen en strips het uitgangs
punt vormen. Een grote verras
sing op deze expositie zijn de
schitterende originele tekenin
gen van Gerald Scarfe voor 'The
Wall' van Pink Fjoyd.
'Pop in beeld. De visuele cul
tuur rond popmuziek vanaf
1967' in het Noordbrabants
Museum (Verwersstraat 41,
Den Bosch) duurt tot en met 5
juli. Openingstijden: di. t/m vr.
10.00 tot 17.00 uur; za. zon- en
feestdagen 12.00 tot 17.00 uur.
