Juwelen uit het
Prentenkabinet
Cultuur&Kunst
6
Verbluffende reis van Het
nternationaal Danstheater
Alleen de uitslag, niet de strijd
Voordracht Gorters 'Mei' op Koornbrug
Elice Kernkamp prikkelt de fantasie
ENSDAG 15 APRIL 1998
eidentrio Linda, Roos Jessica stopt Selectie Leidse fotocollectie te zien in Van Gogh Museum
l, PLV. CHEF AD VAN K
e
:n St; d,
dtOt
ersum De meidengroep Linda, Roos Jessica stopt. Het
»tal gaat per 1 augustus uit elkaar. De drie actrices/zangeres
vinden de druk van de band na 2,5 jaar te groot. Linda, Roos
Jessica komen eind april nog met een single, die '1999 Keer'
t heten. Voordat zij definitief stoppen met optreden, geven
jen of twee afscheidsconcerten.
ihn Irving naar de Wallen
jTFRDAMDe Amerikaanse auteur John Irving presenteert de
ierlandstalige versie van zijn nieuwe boek 'Weduwe voor een
maandag op de Amsterdamse Wallen. Het boek speelt zich
irook deels af. In het politiebureau aan de Warmoesstraat zal
Je eerste twee exemplaren overhandigen aan Margot Alvarez,
rmalig medewerkster van de belangenorganisatie voor hoe-
De Rode Draad, en aan brigadier Joep de Groot.
CENSIE MAARTEN BAANDERS
'Ziel van de Zwarte Zee' door
ternationaal Danstheater. Gezien:
14/9, Leidse Schouwburg.
ltsin ondertekent wet geroofde kunst
j<ou« De Russische president Boris Jeltsin heeft zijn handte-
ing gezet onder een wet, die verbiedt dat tijdens de oorlog
jofde kunstwerken worden teruggegeven aan Duitsland en
Ierland. Tegelijkertijd kondigde hij aan dat hij de rechtsgel-
ieid van de wet bij het Constitutioneel Hof zaJ aanvechten,
wet bepaalt dat de kunst die de Russen tijdens de Tweede
log van de nazi's in Duitsland hebben geconfisqueerd, Rus-
li eigendom is.
kasus.
Humor is er volop, met als
hoogtepunt een Turkse dans
van drie mannen met ontblote
buiken waarop gezichten gete
kend zijn. Zelfs de buikspieren
blijken goed getraind te zijn,
want ze trekken er de raarste
grimassen mee. Er zijn ook tal
loze kleine grapjes te zien. Een
zwaarddanser die bijna zijn
zwaard in het publiek laat val
len en een beet in een voet ver
hogen de vrolijke stemming.
Wie goed kijkt ziet leuke on
deronsjes. Bij een riskante
zwaarddans van enkele mannen
stapt één van de mannendie
aan de kant staan naar voren
om mee te doen, maar een an
der houdt hem tegen met een
gebaar van 'Pas op, dat kost je
je kop'.
Wie goed kijkt ziet ook hoe
zorgvuldig de kostuums zijn ge
kozen. De jurken van de Ar
meense vrouwen op, een rij ver
lopen geleidelijk van een don
kerrode kleur-naar lichtere tin
ten. Uitstekend is ook de mu
ziekgroep. Met verve en drama
tiek worden de instrumenten
uit het Zwarte-Zee-gebied be
speeld. De musici hebben er ze
ker toe bijgedragen dat het
Leidse publiek in de sfeer werd
meegenomen en terecht een
staande ovatie gaf.
„Een geweldig genereus gebaar," zegt Ingeborg Leijer-
zapf, conservator geschiedenis van de fotografie bij het
Prentenkabinet, over het aanbod om 19de-eeuwse foto's
uit de Leidse collectie in het Amsterdamse Van Gogh
Museum te exposeren. Onder de titel 'Juwelen uit een fo
tocollectie' worden 115 foto's geëxposeerd uit de periode
1860-1900, ongeveer de tijd waarin Vincent Van Gogh
Leefde. Gelet is vooral op technische en artistieke kwali
teit, maar ook op verrassende details die een nieuw licht
werpen op de 19de eeuwse samenleving.
maarde musea. Hoe is dat zo
gekomen?
In november vorig jaar bracht
het Instituut Collectie Neder
land verslag uit van zijn onder
zoek naar de toekomst van het
Prentenkabinet. Het belang van
de collectie werd daarin onder
kend, maar tegelijkertijd werd
LEIDEN BERNADETTE V
Was afgelopen zomer het voort
bestaan van het Prentenkabinet
van de Leidse universiteit nog
onzeker, nu schitteren vanaf
vrijdag de mooiste en interes
santste fotós uit de collectie in
een van Nederlands meest ver
van de Zwarte Zee' is een
essante reis. Langs de kust-
in deze binnenzee wonen
e volkeren: Armeniërs,
•n, kozakken, Grieken,
leken, zigeuners, joden, ta-
enz., allemaal met hun ei-
dansen. Met een verbluf-
veelzijdigheid en soepel-
voert Het Internationaal
itheater al die dansen uit.
jerst een aanstekelijke, on-
longen sfeer, zonder dat de
lisehe zorgvuldigheid daar-
lijdt. Het programma is
rder dan eerdere voorstel-
nvan de groep. De choreo-
iën zitten helder en vaak
el in elkaar. Ze variëren
strakke, krachtige krijgs-
en tot lieflijke visachtige
egingen en ingetogen vrou-
lans. Spectaculaire kunst-
'jn er met mate, al ontbre-
:e zeker niet: halsbrekende
's, hurkdansen en werve-
sprongen in een warm-
ge sfeer. Mooi is dat het
alleen de mannen zijn die
ineren met strijdlustige
s, maar ook de vrouwen in
dolkendans uit de Kau-
1 heeft de politiek,
met links in de
frontlinie, ooit met
ispanning van krachten
:,-pbeerd de kunst naar het
e brengen, velen moeten
l steeds niets van hebben,
schouwen mensen als
linsky, Klee, Picasso en an-
kunstenaars nog steeds als
teroplichters. Eerlijkheids-
moet worden vermeld dat
onder die mensen nogal
portliefhebbers bevinden.
lal van die driezitsbank-
1 ers die naar elke inferieure
Twedstrijd liggen te kijken,
jl ze af en toe de bierfles als
i lazuin aan de mond zetten.
I ieden zijn eigenlijk net zo
als de verstokte intellectue
le beweren dat voetbal
anders is dan stom achter
lalletje aanhollen. Alleen
igen die intellectuelen zich
chien wat beschaafder dan
oort sportliefhebbers. Ik
[06Q nhetKröller-Müller-muse-
ïOtterlo tenminste nog
iemand luid boerend voor
landinsky zien staan of
de personages van Chagall
in! Joden!' horen scande-
aar
sgas
linet
I van
j ni<
;raag
i wel
■ld.
ikt
ijn
zwarte
ljetten,
»t hoort bij het leven. Net
sport daarbij hoort. Kunst
net als voetbal oorlog zijn,
die oorlog wordt vaak
rdoor één persoon ge-
Wie kijkt naar een Franse
Ier als Arthur Rimbaud,
|6tt6l bewondering voor de
loudende manier waarop
literator al op jonge leeftijd
njdt aanbindt met de bour
se. Zijn manier van dichten
nzijn tijd net zo nieuw
en de literaire orde als het
ivan schijn- en passeerbe-
ngen van Johan Cruyff later
etbalkringen.
'erschil zit hem echter
ndat Cruyff onmiddellijk
het publiek in de armen
leveni gesloten als een weerga -
Zo he> <dent. Het resultaat, het
Hint dus, was meteen
en een klaterend ap-
foto gpd/rob keeris
Museumbezoekers zijn misschien wat beschaafder dan sportliefhebbers.
Is het kunst of is het sport of is het beide? Waar ligt de grens, wie gaan daar overheen en waarom
gebeurt dat? In de rubriek Kunstgras gaan we op zoek naar raakvlakken en snijpunten van deze op
het eerste gezicht zo verschillende culturen. In deze 25ste en laatste aflevering concluderen we dat
afdoende is aangetoond dat die gebieden elkaar soms raken. Maar er blijft natuurlijk verschil.
de ten5 viel nummer 14 ten deel.
t alleo 'kunst ligt dat anders. Daar
aie con de talenten vaak veel la-
itie 'M 'Vendrijven.
jr Jusie: met sport scoor je
en ba|er' veel sneller dan met
Maar als iemand er in de
e teenmaal is, wordt hij vaak
e :ehjk beloond. Dat wil zeg-
opgeri Meestal postuum. Net
riveertj er nu miljoenen worden
oelein gelegd voor een goede bui-
liddel' ndse spits, zo worden er
of als U n ten dage in Japan gelijke
agen neergelegd voor 'De
Zonnebloemen' van de man uit
Nuenen. Die daar zelf nooit een
cent wijzer van is geworden.
Nogmaals: er zijn genoeg raak
vlakken tussen kunstbeoefening
en sport. Al was het alleen maar
het gevecht dat moet worden
gevoerd om het publiek te over
tuigen. Maar toch, er blijft een
duidelijk onderscheid. Dat zit
hem in de toeschouwers. Dat
viel me laatst, bij een bezoek
aan het Kröller-Möller-muse-
um, weer eens op. Buiten het
museum, op weg er naar- toe,
liepen de bezoekers nog hard te
lachen en geintjes te maken.
Maar toen ze eenmaal in het
museum waren, gedroegen ze
zich als ouderlingen op de voor
ste banken in de kerk. Er werd
gefluisterd en gesmiespeld alsof
er iets gewijds hing rondom al
die kunstwerken daar. Alsof ze
die meesterwerken met hun
harde stemmen zouden kunnen
beschadigen. Niemand die voor
een schilderij van Van Gogh uit
riep: 'Jezus, wat goed! Wat een
penseelvoering! Wat kan die go
zer schilderen.'
Hoe komt dat toch? Wordt dat
ingegeven door dat kleine stem
metje in ons, dat bij elk mees
terwerk waarvoor wij staan,
fluistert: 'Wat mooi! Wat mooi!
Waarom kan ik dat toch niet?'
Misschien. Maar de werkelijke
verklaring voor dit verschil in
reactie schuilt in het feit dat wij
bij een sportwedstrijd de strijd
meemaken. We zijn getuige van
de moeite die voetballers moe
ten doen om iets moois neer te
zetten. Bovendien heeft een
voetballer een zichtbare tegen
stander, die wij persoonlijk wel
onder de grasmat zouden willen
schoffelen.
Bij kunst ligt dat wat anders.
Zoals gezegd: ook de kunste
naar voert een strijd. Voor een
deel tegen de gevestigde orde,
de gevestigde kunstkritiek.
Maar zijn grootste tegenstander
is en blijft de tijd, de tijd die
hem in de vergetelheid kan
storten. Het gevecht dat hij
voert, voert hij, zoals eerder ge
zegd, alleen. Hooguit zijn vrouw
die hem aanmoedigt als ze een
bakkie koffie in zijn atelier komt
brengen. 'Het komt wel goed,
Vincent. Het komt wel goed.'
Vaak komt het helemaal niet
goed. De beste kunstenaars
'spelen' voor een lege tribune,
door niemand aangemoedigd,
door niemand bejubeld*. De eni
gen door wie ze op de schou
ders worden genomen zijn de
dragers van hun lijkkist.
Het heeft iets triests. Bij kunst
zie je alleen maar de uitslag,
niet de strijd.
CEES VAN HOORE
gezegd dat het Prentenkabinet
meer aan de weg moet timme
ren. Onder meer door een actief
tentoonstellingsbeleid.
Ingeborg Leijerzapf was enke
le maanden daarvoor begonnen
met de werkgroep 'Schatgraven
in eigen huis'. Een groep Leidse
studenten ploegde alle dozen
met fotós uit de periode
1860-1900 door om een selectie
te maken voor een tentoonstel
ling. ,,Het Van Gogh Museum
hoorde er van en bood exposi
tieruimte aan", licht Ingeborg
Leijerzapf toe. „Zij willen ons
helpen wat meer in de aandacht
te komen. Een tentoonstelling
in zón bekend museum levert
natuurlijk veel meer publiciteit
op dan een expositie in een of
andere galerie. Bovendien be
slaat de expositie ongeveer de
periode waarin Vincent van
Gogh leefde, dus past het prima
in dit museum."
„Wel werd de formule van de
tentoonstelling pijlsnel aange
past. Studente Anja Novak:
„Aanvankelijk wilden wij ons
concentreren op de anonieme
fotografen uit de collectie, maar
toen eenmaal duidelijk werd dat
de fotós in het Van Gogh Muse
um zouden hangen, besloten
wij ook werk van bekende foto
grafen te selecteren, zoals:
Eadward Muybridge, George
Hendrik Breitner, Edward She
riff Curtis, Willem Witsen en Ju
lia Margaret Cameron.
„De echte juwelen uit de col
lectie", vult Ingeborg Leijerzapf
lachend aan. „Hoewel juist het
aardige is dat de fotós van ano
nieme en minder bekende foto
grafen niet misstaan tussen de
beroemdheden."
De studenten selecteerden
niet alleen de fotós, ze schreven
ook de catalogus, gingen op
zoek naar sponsors, verzorgden
de public relations en richtten
de expositie in. „Het was niet
eenvoudig het altijd met elkaar
eens te worden." Anja Novak
wijst op een prachtige foto van
FA Rinehart, een indrukwek
kend portret van een trotse In
fit
tér-
in
K
w
diaan. „Die had ik graag op het
elffiche en de omslag van de ca
talogus willen afbeelden", zegt
ze. „Maar de anderen wilden
iets anders." Even later laat ze
trots zien wat het is geworden:
een zoetige foto van een klein
meisje dat zich, gekleed in een
mooie jurk, sentimenteel tegen
haar spiegelbeeld aandrukt. Een
groter contrast is bijna niet mo-
gelijk.
„Toen wij met de selectie be
zig waren, bleek al snel dat er in
de collectie drie hoofdonder
werpen zijn te onderscheiden:
mensen, Europese gebouwen
en verre streken." Het resultaat
is een mooie, afwisselende ex
positie, met veel verrassingen.
Zo is bijvoorbeeld te zien hoe
het stadsbeeld in het negentien-
de-eeuwse Europa, door bevol
kingstoename en industrialisa
tie, in rap tempo veranderde.
Vaak zien die fotós er opvallend
leeg uit. „Veel mensen denken
dat het toen erg rustig was op
straat," zegt Ingeborg Leijer
zapf. „Maar dat is bedrog. In de
jaren zestig en zeventig van de
vorige eeuw was de fotograaf
simpelweg nog niet in staat be
wegingen vast te leggen. Pas
aan het eind van de eeuw ver
anderde dat. Dan zijn de steden
plotseling bevolkt met massés
mensen."
Hoe die mensen eruitzagen
tonen de (groeps)portretten op
de tentoonstelling: deftige ge
zelschappen, maar ook glasbla
zers, gefotografeerd voor de fa
briek. Keurige dames in hoog
gesloten japonnen naast wulpse
naakten van Breitner. Ook in de
categorie 'verre werelden' zijn,
naast exotische landschappen
en fotós van bezienswaardighe
den, veel portretten te zien.
Door de opkomst van het toe
risme bestond er veel belang
stelling voor afbeeldingen van
inheemse volken. Anja Novak:
„De fotós dienden vaak om
vooroordelen te bevestigen, bij
voorbeeld over de koloniale ver
houdingen. Het cliche dat de
19de-eeuwse fotografen van die
volken schiepen, bepaalt nog
steeds de wijze waarop nu vaak
naar ze gekeken wordt."
'Juwelen uit een fotocollectie'
is te zien van 17 april t/m 14
juni in het Van Gogh Museum,
Paulus Potterstraat 7, Amster
dam, dagelijks van 10.00-17.00
LEIDEN CEES VAN HOORE
De Leidse Koornbrug wordt
dinsdagmorgen 26 mei het po
dium waarop tal van bekende
Leidse kunstenaars en politici
de 'Mei' van Herman Gorter in
zijn geheel zullen voordragen.
De drie zangen van het lange
gedicht, dat voor het eerst in
1889 werd gepubliceerd, wor
den ingeluid door carillonmu-
ziek. De Leidse burgemeester
Cees Goekoop zal om zeven
uur 's ochtends het spits afbij
ten bij de ruim vier uur duren
de declamatie van 'Mei', een
initiatief van de Leidse Stich
ting T egenbeeld.
Ben Walenkamp, de drijven
de kracht achter deze stichting,
kwam op het idee voor dit plan
na lezing van een column van
de Perzische schrijver Kader
Abdoelah. Walenkamp: „Hij
beschrijft hoe gehecht hij is
aan dit Hollandse gedicht, zo
gehecht dat hij het altijd bij
zich heeft en het bijna deel uit
maakt van zijn jasje. Toen
dacht ik: dat gedicht moet toch
eens integraal worden voorge
lezen. En waarom dan niet in
Leiden? We doen hier met de
stichting al erg veel aan gedich
ten, dus dit ligt een beetje in
het verlengde. We willen de
stad bedekken met een dikke
laag poëzie, een mooi soort
smog. As tegengif voor al het
banale dat hier aan de dag
treedt, als een remedie tegen
de vervlakking. Ja, als ouwe lui
mag ik dat toch wel zeggen."
„Mensen als Cees Waal, An
ton Korteweg, Frédérique Bas-
tet, René Vallentgoed en vele
anderen zullen elk tien minu
ten van het gedicht voor hun
rekening nemen. Tussen de
zangen door is er een pauze,
tijdens welke het gedicht door
carillonmuziek zal worden ver
klankt. Er zal bij de declamatie
gebruik gemaakt worden van
een geluidsinstallatie, zodat de
ijle menselijke stemmen ver
zullen dragen. De sprekers zul
len met hun gezicht naar het
stadhuis en de omliggende ter
rassen gericht staan. Het voor
lezen van poëzie op de Koorn
brug moet een jaarlijks terug
kerend evenement worden. We
willen daar een traditie van
maken. Voor het volgende jaar
denk ik aan een aantal sonnet
ten van Shakespeare.
In Gorters 'Mei' staat de nimf
Mei centraal. Ze dingt naar de
liefde van de god Balder maar
die wijst haar af. In het derde
deel van het gedicht sterft Mei
en begint juni. Het expressio
nistische gedicht wordt in de li
teratuurkritiek algemeen ge
waardeerd, al schreef een re
censent eens over de Mei van
Gorter: Korter! Korter!
Walenkamp: „Het is wel
lang, ja, maar ik vind het zelf
een prachtig vers. Alleen die
aanhef al: Een nieuwe lente, een
nieuw geluid. Ik wil dat dit lied
klinkt als het gefluit dat ik vaak
hoorde voor een zomernacht in
een oud stadje langs de water
gracht. Dat oude stadje en die
watergracht hebben mij geïn
spireerd om de declamatie op
de brug te laten plaats vinden."
BEELDENDE KUNST
RECENSIE BERNADETTE VAN DER GOES
Expositie: Schilderijen van Elice Kernkamp.
Te zien: t/m 26/4, do. t/m zo.
10.30-17.30 uur, Bleijenberg Galerie,
Touwbaan 1Leiderdorp.
Op een van de schilderijen van
Elice Kernkamp is een vrouw af
gebeeld die in een stikdonkere
hemel languit op een wolk ligt.
Haar ogen zijn geopend maar
staren leeg en niets ziend in de
nacht, alsof zij droomt met
open ogen, de blik volkomen
naar binnen gericht. Waar haar
dromen over gaan of welke vi
sioenen zij aanschouwt, wordt
duidelijk uit de overige tentoon
gestelde schilderijen, die op dit
moment bij Bleijenberg Galerie
te zien zijn. In een begeleidende
folder zegt Kernkamp dat haar
werk vaak over haarzelf gaat.
Een mededeling die alle ruimte
biedt voor de veronderstelling
dat de vrouw op de wolk niet
zomaar iemand is, maar de
kunstenares zelf.
Aanvankelijk lange tijd werk
zaam als illustrator van kinder
boeken, ging Elice Kernkamp
een paar jaar geleden op zoek
naar een vrijere manier om zich
uit te drukken. Het potloodje
waarmee zij gewend was haar
tekeningetjes te maken, ruilde
zij in voor kwast en verfpot. In
plaats van altijd maar de verha
len van anderen uit te beelden,
'De Valkenjacht' van Alice Kernkamp. foto pr
ging zij op grote doeken haar ei- zij zich heeft bevrijd van een
gen verhalen vertellen. Een gou- keurslijf en eindelijk vrij kan
den greep, want Kernkamp ademhalen. Aan haar schilderij-
blijkt een getalenteerd schilde- en is te zien dat zij die bevrij-
res. Haar schilderijen zijn ruim ding elke dag viert. Vlotte, spon-
van opzet en vertonen geen en- tane, kleurige penseelstreken
kei spoor van de gedetailleerd- toveren een wereld die haarzelf
heid die boekillustraties door- misschien nog het meeste ver
gaans kenmerken. Het is alsof baast. „Van tevoren weet ik niet
wat het gaat worden", zegt zij
daarover. „Het begint met een
vlek waaruit langzamerhand
een gezicht of een lichaam te
voorschijn komt." Door deze
intuïtieve manier van werken,
hebben de meeste van haar
schilderijen iets mysterieus.
Dieren zweven in de lucht.
Mensen, meestal vrouwen, doe
men op, schemeren door de
voorstelling heen of staan op
het punt te verdwijnen. Ook
trekt Kernkamp zich niets aan
van traditionele omgevingen.
Op het doek 'Diana en de jacht'
is de godin niet, zoals gebruike
lijk, afgebeeld in veld of woud,
maar staat zij in zee, met beide
handen een vogel grijpend. Ook
het schilderij 'De valkenjacht'
speelt zich aan zee af. Een ma
jestueuze vrouwenfiguur rijst op
uit een rots. Haar gewaad en
haren zijn zwart als het heelal,
waarop glittertjes van goud de
sterren voorstellen. Duidelijk
heeft deze vrouw meer in haar
macht dan het bokje dat zij aan
de leiband houdt. Superieur
speurt haar blik over de hori
zon, als een godin die heerst
over hemel en aarde. Het aardi
ge van Elice Kernkamps schil
derijen is dat zij ruimte geven
aan dit soort associaties en fan-
tasiën. En dat is prettig, want
daarmee laat zij ons delen in de
vrijheid die zijzelf door het
schilderen heeft gekregen.
