Regen en kwel regeren
in Oostvaardersplassen
Natuur Milieu
Diemerzeedijk kaal
Sissen en stjirpen in natuurtuin
WOENSDAG 15 APRIL 1998
LELYSTAD. BERT DE JONG
Staatsbosbeheer heeft het oostelijke en westelijke
deel van de Oostvaardersplassen herenigd, door
een kade af te graven. Deze verdeling van het na
tuurgebied werd tien jaar geleden ingesteld, om
dat men dacht dat dat - ter aanvulling op de na
tuurlijke processen - een goeie maatregel was te
gen ganzenvraat. In de Oostvaardersplassen ruien
's zomers tienduizenden grauwe ganzen. Ze kun
nen dan een poos niet vliegen, en voeden zich in
hoofdzaak met riet.
De verdeling maakte het mogelijk in periodes van
twee jaar of het oostelijke, of het westelijke deel
droog/nat te zetten. In het drooggemaakte deel
kon de rietvegetatie zich dan van de ganzenvraat
herstellen, terwijl in het natte deel de vogels door
hun zegenrijk rietvreten er voor zorgden dat het
moeras grote open gedeelten bleef behouden.
Toch vond men deze aanpak te kunstmatig, niet
behorend bij een natuurgebied waar zoveel mo
gelijk de natuur haar gang mag gaan.
Staatsbosbeheer is er van overtuigd geraakt dat
de kunstmatige drooglegging niet nodig, zelfs on
gewenst is. Het klimaat zorgt zelf wel voor droge
periodes, afgewisseld door natte. Dat heet sturen
op het 'neerslagmodel', hoewel er ook sprake is
van opborrelende kwel vanuit het Markermeer.
Soms duurt de droogte meerdere jaren, soms
niet. Ook de wind, die afhankelijk van kracht en
richting het water een kant op stuwt, draagt nu
kade doorbroken is veel meer bij aan de dyna
miek. Bijna dagelijks beïnvloedt de wind de wa
terpeilen. In ongetemde moerasgebieden elders
in Europa is het niet anders. De natuur leert er
mee leven.
Pias-dras
Omdat de kade geen sta-in-de weg meer is, staat
in de natte periode van het jaar nu een veel groter
deel van de Oostvaardersplassen pias-dras. Het
gebied heeft zich gevuld met winterneerslag. Het
effect: meer rustende en fouragerende waad- en
moerasvogels dan ooit. Een beetje uiterwaar-
den-achtig. Als het later in de lente en in de zo
mer droger wordt, zakt het water en zullen er
weer grote stukken droogvallen. Dramatisch voor
het waterleven, maar tafeltje-dek-je voor de vo
gels die dat stervende waterleven oppeuzelen.
Pioniersoorten profiteren van de droogte. Alles
begint overnieuw, geen verstarring. Onderzoek
heeft aangetoond dat die zich telkens herhalende
cyclus voor flora en fauna van levensbelang is.
Steeds zal er daardoor voldoende voedsel, dek
king, en broedgelegenheid zijn voor wisselende
leefgemeenschappen. De ene keer profiteren de
ganzen van overvloedige rietgroei, de andere keer
hebben steltlopers het prima naar hun zin in sop-
Heckrunderen in de Oostervaardersplassen. Ze helpen het gebied open te houden. foto martijn de jonge
pige graslanden.
Helemaal zonder menselijke sturing zijn de Oost
vaardersplassen niet. Via een stuw wordt er voor
gezorgd dat de waterstand niet té hoog wordt.
Dan zou alles kopje onder gaan, en dat is net iets
teveel van het goede. En de mens heeft er kuddes
grote grazers gëintroduceerd, die meehelpen te
voorkomen dat de Oostvaardersplassen 'verbos
sen'.
Staatsbosbeheer noemt de Oostvaardersplassen
daarom 'een begeleid natuurlijke eenheid'. De
mens schept voorwaarden, laat de natuur daarna
haar gang gaan, en grijpt alleen nog in als het he
lemaal fout dreigt te gaan.
AMSTERDAM
De ex-vuilnisbelt langs de Die
merzeedijk, zeer zwaar veront
reinigd met onder andere
dioxine, wordt gesaneerd. Nou
ja, gesaneerd? Saneren houdt in
gezond maken, zuiveren. Dat
gebeurt aan de Diemerzeedijk
niet. Veel te duur.
Het blijft bij inpakken. Om het
terrein worden damwanden ge
slagen, waardoor het gif zich
niet meer kan verspreiden naar
de omgeving. Ook de boven
kant wordt afgesloten, waarna
er een dikke 'leeflaag' bovenop
komt. Het terrein krijgt dan een
recreatieve bestemming. De
Diemerzeedijk had eigenlijk een
natuurbestemming. Op de
vroegere vuilstort was namelijk
een wildernis ontkiemt. Met
ruigtekruiden en struweel. Er
leefden onder andere ringslan
gen, en in een van de boomvor-
mende wilgen broedde zelfs een
havikpaar. Zich niet bewust van
het gifgevaar. Menselijke versto
ring was er nauwelijks. De
schrik voor de vuiligheid zat er
diep in.
Ter voorbereiding op de sane
ring is het terrein kaalgeslagen.
De ringslangen zijn weggevan
gen, de haviken hebben op ei
gen wieken veiliger oorden op
gezocht. En straks recreëren er
mensen.
Ontdaan van vegetatie wacht de Diemerzeedijk op sanering. Zelfs het
bordje dat waarschuwt voor het gif is gesneuveld.
FOTO MARTIJN DE JONGE
UTRECHT BERT DE JONG
,,Ik droom van plantsoenen waar het publiek
getuige kan zijn van de loop der seizoenen, ten
aanzien van onze inheemse planten- en die
renwereld." Aldus Jac. P. Thijsse zestig jaar ge
leden. Zijn droom werd onder andere werke
lijkheid in Thijsse's hof in Bloemendaal, en in
Thijsse's park in Amstelveen. Jeroen Gigengack
en Jack Martin, tuinarchitecten, schreven een
boek over het verwezenlijken van een veel be
scheidener droom die iedereen kan koesteren:
het ontwerpen, inrichten, en genieten van een
natuurtuin.
Ruimtelijke vormgeving, met de natuur als in
spiratiebron. De auteurs laten stap voor stap
zien hoe het planten en dieren naar de zin kan
worden gemaakt, zonder veel afbreuk te doen
aan zaken als compositie, geur en kleur, enzo
voorts. Met de grond, de planten en tuinmate-
rialen als vormende elementen.
Iedereen kan het leren. Het Ontwerpboek Na
tuurtuinen neemt de beginner bij de hand. Van
voorontwerp tot definitief plan. Men wordt ook
aangeraden een maquette te maken van de aan
te leggen natuurtuin, alvorens een spade in de
grond te zetten. Het is geschreven voor bezit
ters van zowel grote en kleine tuinen.
De auteurs baseren hun stappenplan op de
cursussen natuurtuin ontwerpen die ze hebben
gegeven. Besloten wordt met een plantenlijst.
Door de gestructureerde opzet is het niet alleen
geschikt voor thuisgebruik, maar ook voor on
derwijsdoeleinden.
Jeroen Gigengack en Jack Martin verstaan on
der een natuurtuin 'geen wilde bende'. Het be
hoort in hun ogen een geordend groen para
dijsje te zijn. Zorgvuldig aangelegd en onder
houden. Plet genot van de tuinbezitter staat
voorop. Die voert de regie, als de tuin eenmaal
is aangelegd en dekringloop van afbraak en
wederopbouw begint.
Het Ontwerpboek Natuurtuinen bevat veel in
spirerende achtergrondinformatie. Over zaken
als de samenstelling van de bodem van de tuin,
bodemorganismen en de bodemstructuur, de
functie van water in de tuin, de invloed van kli
maatsfactoren, keuze van tuinverhardingen en
erfafscheidingen, enzovoorts. En dat alles wél
met het doel het planten en dieren zoveel mo
gelijk naar de zin te maken.
Als regisseur van een natuurtuin moetje het
een en ander afweten vah zaken als successie,
groeigedrag, concurrentie, enzovoorts. Anders
verandert het bloemenweidje in een bossage,
groeien de planten de tuinman en -vrouw aldra
boven het hoofd, of verdwijnen er soorten
waaraan men verknocht is.
Belangrijk in het boek zijn de behandelde voor
beeldmilieus. Aanleg en onderhoud komen aan
de orde, alsmede belangrijke tips om misluk
kingen te voorkomen, of om dieren tot een be
zoek te verlokken.
De auteurs geven ook tips om dieren te weren.
Zoals katten. Wie bijvoorbeeld de zaaibedjes
niet wil laten niïneren door poep begravende
katten, make er een 'spijkerbed' van. Door er
dicht opeen saté-prikkers in te planten. Egels
komen eveneens aan bod. Niet om te weren, ze
horen in de natuurtuin. Wie rare geluiden in de
tuin hoort, heeft waarschijnlijk een stekelbeest
op visite: ,,Ze snuiven en smakken, kunnen pie
pen, klagen, knorren, sissen, stjirpen en flui
ten."
En een mol? Moet je daar blij mee zijn? Neen,
maar vangen in een klem is er in een natuur
tuin natuurlijk niet bij. Molshopen in het gazon
is dan domweg pech hebben. Een tante Betje-
-oplossing: drink een fles wijn leeg, sla de bo
dem eruit en steek de fles met de hals in een
mollengang. De gravers zouden een hekel heb
ben aan het gefluit van de wind in de fles.
Ook al werkt het niet, dan heb je in elk geval
plezier gehad van de wijn.
Ontwerpboek Natuurtuinen. Auteurs Jeroen
Gigenback en Jack Martin. KNNV-uitgeverij.
Prijs ƒ59,90. ISBN-nummer 90.5011.105.X.
HHHHHHHHHHHBHBHI
p u z
OPGAVE
OPLOSSING
CRYPTOGRAM
Horizontaal: 3. Het wordt fijn om
snel aan geld te komen (7); 6.
Vaderspaart om bij moeder te
blijven (6); 8. De eerste plaag
geestvan een vijftigjarige vrouw
(4); 11Loyaal aan een krant (5);
13. Schaatsen om te boeien (5);
14. Hij zwaait een wijnglaslof toe
(6).
Verticaal: 1. Neem het gebergte
weg! (4); 2. Als voetballer is hij
zo domnog niet (5); 4. In de rich
ting om er misselijk van te wor-
den(4); 5. Neemt hij vliegtuigen
niet serieus? (7); 7. Kleinehand
druk van een hond (6); 9. Die
jongen is reeds geen manmeer
(4); 10. Voedsel vooreen uitblin
ker (3); 12 Hoe eengeleerde het
aanpakt (4).
KRUISWOORDRAADSEL
HEINZ
0/>££A/£>A£ L/PP &/ZC/A* OOCP
P/PT&0? PCO& PAPJP
OP Z'/V fVAPï£~S.
„&P /Y££C7 TPHSPl. &PZ0PPP
PP/V/CT POA//JA/, VOOp Z"/V
//V Z.OA/ Z/T.
VE&VOÜ2-D)
TOMPOES
Tom Poes en de Grootdoener
Toen de bilksem insloeg was heer
Bommel achteruit gewankeld en
dreunend tegen een kast beland.
Daar stond hij nu met uitpuilende
ogen naar de metalen figuur te kij
ken. Het was duidelijk, dat de elektri
sche ontlading de^robot tot leven had
gewekt. Hij bewoog zijn armen onge
ordend heen en weer en zijn ogen
rolden zo wild door de kassen dat het
akelig was om aan te zien. De appa
ratuur was bezig zich in te stellen op
de impulsen van heer Ollie en maak
te er een serie microfotootjes van die
hem tot meester van de machine
stempelden. Maar dat wist de ge
schokte toeschouwer natuurlijk niet.
„Ga weg!" riep hij met overslaande
stem. „Help!" En met deze woorden
zette hij het op een lopen; de hut
door, de deur uit en de buitenlucht
in. Die was inmiddels een beetje op
geklaard. Weliswaar regende het nog,
doch de zon brak reeds door de wol
ken en toverde diamantjes op de
vochtige heidestruiken. Heer Bom
mel had echter geen oog voor het na
tuurschoon. Blind van angst rende
hij de heuvel op, luidkeels om hulp
roepend. Nu wilde het geval, dat Pa-
stuiven Verkwil van de andere kant
de schaapskooi naderde. Hij zette er
ferm de pas in, want hij was begerig
om de robot in ontvangst te gaan ne
men. „Alleen nog even instellen",
prevelde hij onder het gaan. „Dat
doet geen pijn. Het is genoeg om er
voor te staan wanneer hij een impuls
krijgt. Maar wat is dat voor ge
schreeuw? Iemand die om hulp
roept, geloof ik." Op dat moment
werd hij de naderdravende heer
Bommel gewaar. Doch voordat hij
terzijde had kunnen stappen werd hij
reeds van de voet gelopen.
REDACTIE BERT DE JONG
H
w
DOOR JAN VISSER
Het grootste deel van westelijk Nederland heeft gisteren te mt
met overlast door zware sneeuwval. In Wassenaar lag de sneeui
streeks 8 uur 5- en in Vogelenzang rond 12 uur 4 centimeterh:
Wat opviel waren de grote vlokken. Er waren er bij die een
hadden van wel drie centimeter. Tijdens het hoogtepunt vands
sneeuwval nam het zicht volgens onze man in Bloemendaal af|
minder dan 200 meter en met 0,3 graad was het duinstationv;
KNMI om 12 uur het koudste meetpunt van het land.
Door de zware sneeuwvracht (natte sneeuw weegt zwaarder da
sneeuw) braken op veel plaatsen takken van bomen. De cluste 58 Ui
winterse buien, die ook van onweer vergezeld gingen, namen^
dens de avond in intensiteit en aantal af. Tijdens de sneeuwva;
het kwik maar net boven nul maar dankzij wat zon in de midda
Schiphol nog uit op maximaal 7,9 graad.
De totale hoeveelheid neerslag over het etmaal bedroeg gisten
in Wassenaar 26 mm, Valkenburgen Haarlem-Zuidwest 20,Si
poort-Noord 19 (maandsom inmiddels 70 mm) en Bloemend*
mm. Op Schiphol viel met 9 mm aanmerkelijk minder. In het;
meen ging het gisteren om de sneeuwsituatie van het jaar enw
betreft moeten we terug naar 1978 toen er op de 11de meerdi
decimeter viel.
Vanochtend bereikte het neerslaggebied van een nieuwe depre
op weg van Het Kanaal naar het midden van de Noordzee, ons
ken. Vanavond kan het tijdelijk opklaren maar de komende
morgenochtend is het opnieuw enige tijd buiig weer. Pas late:
derdag worden de opklaringen wat breder. De temperaturen be
donderdagmiddag waarden omstreeks 8 graden. De wind waa?
westelijke richtingen en is aan de kust aanvankelijk krachtigtd
Later op de dag neemt de wind af en krimpt naar zuidelijke ric
gen. In het weekeinde nemen de regenkansen af en gaat de te
tuur wat omhoog.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
woensdag.
Noorwegen:
In het zuidoosten bewolkt
en perioden met regen of
sneeuw. Langs de west
kust droog en* geregeld
zon. Hier en daar veel
wind. Middagtemperatuur
van dicht bij het vriespunt
in het noorden en zuidoos
ten tot 5 a 10 graden
langs de westkust.
Zweden:
In het algemeen veel be
wolking en nu en vooral
morgen perioden met
sneeuw, in het zuiden
meest regen. Flink aan
trekkende wind. Maxima
rond het vriespunt, in het
zuiden middagtempera
tuur rond 5 graden.
Denemarken:
Vandaag langdurig regen,
mogelijk ook sneeuw. Mor
gen enkele opklaringen
maar ook winterse buien,
onweert. Nu en dan veel v
ongeveer 7 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Aanhoudend wisselvallig met soms wat
zon en van tijd tot tijd regen-, hagel- of
sneeuwbuien. Mogelijk ook onweer, 's
Nachts kans op vorst, middagtempera
tuur tussen 5 en 10 graden.
België en Luxemburg:
Vandaag veel bewolking en vooral in de
ochtend regen. Morgen enkele opklarin
gen, maar ook een bui, mogelijk met ha
gel en onweer. Middagtemperatuu r on
geveer 10 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Soms enkele opklaringen, maar in het
algemeen veel bewolking en van tijd tot
tijd veel regen, in de heuvels vooral van
daag ook (natte) sneeuw. Morgen in de
zuidwestelijk gelegen departementen
mogelijk veel wind. Middagtemperatuur
iets boven de 10 graden, in langdurige
neerslag veel lager.
Portugal:
Vandaag af en toe zon, in het noorden
eerst nog een enkele bui. Morgen veel
wind en regen. Vandaag maxima van 14
graden in het noorden tot 19 in het zui
den. Morgen enkele graden lager.
Madeira:
Wolkenvelden, ook af en toe zon en mo
gelijk een bui. Middagtemperatuur on
geveer 19 graden.
Spanje-.
Vandaag in het noordwesten enkele bui
en. Verder op de meeste plaatsen droog
en vooral in het zuiden en oosten zonni
ge perioden. Morgen veel wind, langs de
kusten in het noordwesten kans op
storm. Verder vooral in het noordwesten
veel tegen. Middagtemperatuur uiteen
lopend van 14 graden in het noordwes
ten tot iets boven de 20 in het uiterste
DONDERDAG 16 APRIL 1998
Zon- en maanstanden
Zon op 06.42 Zon onds
Maan op - 00.12 Maanon:
Waterstand
IJmuiden Katvriji
Hoog 07.11 19,28 06.4J
Laag 03.00. 15.14 02.41
Weerrapporten 15 april 08 ui
bui. Verder
de eilanden
n de noord-
Canarische Eilanden:
Vandaagnacht kans op ei
droog en aan de zuidkant
flinke zonnige perioden,
zijde van de eilanden ook wolkenvelden.
Middagtemperatuur van 20 tot 23 gra-
Marokko:
Westkust: wolkenvelden en vooral in het
noorden kans op een bui. In het zuiden
waarschijnlijk droog en morgen ook wat
meer zon. Maxima van 17 graden bij
Tanger tot iets boven de 20 in het zui-
Tunesië:
Flinke zonnige perioden en droog. In het
noorden wat meer bewolking en kans op
een regen- of onweersbui. Vandaag
maxima van 24 graden bij Sousse tot 35
in het zuiden, morgen enkele graden la
ger.
Zuid-Frankrijk:
Uiterst wisselvallig met tamelijk veel
wolken en van tijd tot tijd veel regen,
mogelijk ook onweer. In de bergen en
vandaag ook in de heuvels sneeuw. In
het algemeen tamelijk winderig, morgen
langs de westkust kans op storm. Mid
dagtemperatuur ongeveer 15 graden,
tijdens neerslag beduidend lager.
Mallorca en Ibiza:
Nu en dan zon en waarschijnlijk droog,
maar morgen later op de dag toenemen
de kans op regen en een flink aantrek
kende wind. Middagtemperatuur onge
veer 18 graden.
Italië:
Vandaag in het noorden en midden veel
regen, mogelijk ook onweer en in de Al
pen en Dolomieten boven de 1000 me
ter sneeuw. In het zuiden zonnige perio
den en tot in de avond droog. Morgen af
en toe zon en een enkele bui. Vooral
vandaag tamelijk veel wind. Middagtem
peratuur rond 20 graden, in het noorden
en bij langdurige regen ook elders lagere
temperaturen.
Corsica en Sardinië:
Vandaag wolkenvelden en vooral op Cor
sica enige tijd regen. Morgen nu en dan
zon en bijna overal droog. Op beide da
gen tamelijk veel wind. Temperatuur 's
middags tussen 16 tot 21 graden.
Malta:
Vandaag droog en flink wat zon. Mor
gennacht kans op een.bui, overdag weer
droog en zonnige perioden. Middagtem
peratuur ongeveer 21 graden.
Griekenland en Kreta:
Flink wat zon en droog, maar morgen
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Twente
Vlissingen
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona
Boedapest
Bordeaux
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
url
Johannesburg licht bew.
Los Angeles zwaar bew
New Orleans onbew.
New York zwaar bew.
D IC
D IC
toenemende kans op een forst
onweersbui. Maxima vandaJj Muz
graden in het noorden totorf icert
in het zuiden. Morgen overa'fe j
lem
Turkije en Cyprus:
Flink wat zon, maar ook kanss l y|^
se regen- of onweersbui. Midi
ratuur in de buurt van 28 gr»
de Turkse westkust wat mind?
Duitsland:
Vandaag in het oosten eerst
verder van het westen uit ftf
hoger gelegen gebieden eeiS
Morgen af en toe zon en eenf
Middagtemperatuur vandaag'
den in het noordwesten tot
in Beieren. Morgen maxim*
graden.
Zwitserland:
Vandaag vooral in het zuid#
westen veel regen, boven K'
sneeuw. In de bergen veeltf' *en
noordoosten eerst nog wat en B
rustiger, wat zon en overweg iteiti
Maxima rond 12 graden, van: fjl0;
noordoosten circa 17.
Oostenrijk:
Vandaag eerst af en toe zon.
dag en morgennacht van hett
uit flink wat regen, boven ljj
sneeuw. In de bergen veel wi
rustiger, droger en wat zon. H
daag rond 18 graden, morgen'
20.0
WC
21.;
