Euro geen campagnewapen VVD
Stroomprijs lager met Elektriciteitsbeurs
Feiten &Meningen
Beklemmend me
dood te worden
geconfronteerd
DINSDAG 14 APRIL 1998
R£ g,£T£<eiViS SöJ..?
ja4A - RAM \jiö?eM RAT
.WAÉIWS AAM H6-T VOLK
(bpiWW? WoKRT
WAT P/AS EN gElET&MTW /GNÊ£TU WAf
7TO,?V-n^STEffiM
sé^8a)^r Vir"/n
fegmejy \l
•RE geraas I
VAMtfME»
Nederland gaat akkoord met muntunie van elf landen
Zal WD-leider Frits Bolkestein morgen wéér aan Wim Kok vragen wat de premier in een gouden
lijstje boven zijn bed heeft hangen? Wie het euro-debat gevolgd heeft, kent het antwoord al: 'Drie
procent is drie procent', zal de minister-president dan antwoorden. Morgen geeft de Tweede Ka
mer haar zegen aan het kabinet om begin mei tijdens een Europese top in te stemmen met de
toetreding van elf landen tot de monetaire unie. Een echt debat levert dat niet meer op: de ver
schillende standpunten zijn bekend en de uitkomst ligt al vast.
Minister Zalm (financiën) en VVD-leider Bolkstein hebben hun verzet tegen Italië's deelname aan de euro opgegeven.
Alleen de WD en de kleine
christelijke partijen plus de SP
betreuren dat. Vooral de libe
ralen hebben het afgelopen jaar
voor spanning gezorgd in het
euro-debat. Onder leiding van
euro-scepticus Bolkestein is
systematisch gewezen op de ri
sico's van een te toegeeflijke
houding jegens Zuid-Europese
landen op weg naar de mone
taire eenwording.
Daarbij ging het om de vraag of
de politieke onafhankelijkheid
van de Europese Centrale Bank
wel voldoende gewaarborgd
werd tegen vooral Franse in
vloed. Er was de kwestie van het
Stabiliteitspact (een afspraak
tussen de euro-landen, waarin
ze zich structureel verplichten
tot begrotingsdiscipline). Zou
het een zacht pact worden
(zoals de zuidelijken wensten)
of een streng pact?
En tussendoor speelden steeds
de in het Verdrag van Maas
tricht overeengekomen EMU-
normen: om per 1 januari 1999
toegelaten te worden tot de eu
ro, moesten landen in 1997
aantonen dat ze hun overheids
financiën op orde hadden. In
flatie en staatsschuld moesten
binnen bepaalde grenzen blij
ven en het financieringstekort
mocht niet hoger zijn dan drie
procent, zodat de euro een sta
biele, harde munt zou worden.
De WD speelde al een jaar ge
leden serieus met de gedachte
van die euro een zwaar verkie
zingsthema te maken. De zui
delijke lidstaten waren ver ver
wijderd van de EMU-normen,
maar Frankrijk maakte al direct
duidelijk dat Italië en Spanje
wat haar betreft hoe dan ook
moesten meedoen aan de EMU.
CRISIS
De beoordeling van alle kandi
daat-landen zou precies in ver
kiezingstijd vallen, en het finale
besluit het weekeinde voor de
Nederlandse Tweede Kamerver
kiezingen. ,,De euro is ons een
kabinetscrisis waard," zei WD-
woordvoerder Hoogervorst vo
rig voorjaar dan ook tegen deze
krant.
De WD bouwde sindsdien con
sequent aan haar euro-verhaal,
dat keer op keer voor lichte irri
tatie zorgde bij de coalitiegeno
ten PvdA en D66. In de Kamer
dwong Bolkestein de premier
steeds opnieuw na te zeggen:
'drie procent is drie procent'
terwijl op dat moment Frank
rijk, Duitsland en Italië worstel
den om dat magische percenta
ge te halen, de ene boekhoud
kundige truc na de andere ver
zinnend.
Begin dit jaar kwam het verhaal
in de wereld dat WD-minister
Zalm had gedreigd met aftreden
als Italië tot de euro zou worden
toegelaten. Waai- of niet, het on
derstreepte de principiële hou
ding die de liberalen hadden in
genomen.
En vlak daarop schreef Zalm
aan de Kamer het is intussen
half januari dat in zijn ogen
slechts vijf landen op dat mo
ment klaar waren voor de euro.
Daar zaten Frankrijk, Duitsland
en Italië niet bij. De EMU-nor-
men moesten 'strikt naar letter
en geest' worden toegepast,
voegde Zalm eraan toe.
Eind februari rolden de exa-
mencijfers van de landen bin
nen. Elf landen zaten binnen de
drie procent, Italië bleek haar
tekortpercentage binnen twee
jaar te hebben verlaagd van 7,2
naar 2,8. Geen vuiltje aan de
lucht, becommentarieerde de
Europese Commissie: elf landen
beginnen aan de euro.
De sceptici was duidelijk een
wapen uit handen geslagen.
Had Rome op de deur geklopt
met een tekort van vier procent
dan was er reden geweest de
Italianen buiten te houden. Die
boodschap had Zalm ook uitge
sproken in de Europese verga
deringen van ministers van fi
nanciën, waar het economisch
sterke Nederland een relatief
zware stem heeft.
Vanaf het Binnenhof keek de
WD met gemengde gevoelens
toe. Zonder eenmalige maatre
gelen en enkele rekentrucjes
zou Italië niet onder de drie
procent zijn uitgekomen. En
wat te denken van hun staats
schuld? Twee maal hoger dan
toegestaan' en zeer gevoelig
voor renteverhogingen, die wor
den verwacht als de EMU van
r de
WD nu schadelijk zijn. Vast
houden aan het oorspronkelijke
standpunt zou voor ernstige
verdeeldheid zorgen binnen de
coalitie, en zo kan premier Kok
niet naar de finale bijeenkomst
van regeringsleiders worden ge
stuurd. De kiezer zou boven
dien een door de WD uitgelok
te politieke crisis rond de euro
wellicht niet op prijs stellen.
Bolkestein moest afgelopen
weekend erkennen dat 'men
zwicht voor overmacht'. Neder
land kan in z'n eentje Italië niet
buitensluiten. Dat wist de libe
rale voorman natuurlijk al veel
langer, maar hij had er eerder
geen behoefte aan dit te bena
drukken, want dat zou zijn ei
gen kritische opstelling maar in
de weg hebben gezeten.
En minister Zalm gaf vorige
week met tegenzin toe dat de
heilige EMU-normen helemaal
niet zo strikt waren toegepast
als had gekund. Maar ook hij
heeft zich moeten neerleggen
bij de Europese politieke reali
teit.
Blijft er wat betreft de euro dan
nog wat over voor de WD-in-
verkiezingstijd? Weinig. Hooguit
kan de WD de kiezer nog de in
druk geven dat Italië zich finan
cieel extra heeft ingespannen
onder Nederlandse pressie. En
dat die druk er vooral dankzij de
WD is gekomen. Maar premier
Kok zal er morgen als PvdA-
lijsttrekker snel bij zijn om die
eer namens de hele coalitie op
te strijken.
DEN HAAG MAURICE WILBRINK
Penvriendenclub tegen doodstraj
Ze heeft in een halve week tijd alweer 26 brie-
ven verstuurd. Handgeschreven, Engelstalige r
telkens minimaal drie kantjes lang. Acht uui vare
per dag is Andrea de Koning bezig met moor
denaars en andere ter dood veroordeelden.
Schrijven, lezen en organiseren namens de ne1
opgerichte League of Life. Een penvrienden
club tegen de doodstraf.
„Het is af en toe beklemmend om elke dag
weer met de dood geconfronteerd te wordea
Dan krijg je wel eens de behoefte om alles
even te laten liggen. Maar dat hou ik niet lang
vol. Sommige gevangenen klampen zich zo
wanhopig aan je vast. Ze zijn eenzaam, verlan
gen zo ontzettend naar een levensteken van
buiten de gevangenis. Een morele plicht? Ja,
misschien moetje het zo noemen."
De League of Life is vorig jaar ontstaan in
Groot-Brittannië. De Nederlandse afdelingtet
momenteel 25 leden. Het moeten er veel mee
worden. Doel van de stichting is het assisterei
van ter dood veroordeelden op alle gebieden.
Dat gebeurt vooral door correspondentie. Nie
door juridische bijstand of geld. De Koning:
,,Ik ben tenslotte geen advocaat en ook geen
miljonair."
Eind vorig jaar kwam de oprichting van de
League of Life Holland in een stroomversnel
ling. De Koning begon een actie voor Tom, dit
in California de doodstraf had gekregen we
gens verkrachting en moord. „Ik had daarvooi
gegronde redenen. De aanklacht was komen I
vervallen, zo bleek uit de correspondentie van
Tom's advocaat en familie. Maar de rechter
had er niets mee gedaan."
De Koning mobiliseerde penvrienden en pen
om de Amerikaanse overheid onder druk te
zetten. Met succes. Tom kreeg in ieder geval
uitstel van executie. Deze zomer hoort hij of
het afstel wordt. Op vergelijkbare wijze voor
kwam De Koning nog twee keer dat de
doodstraf voltrokken zou worden.
Tom is Andrea's beste penvriend geworden.
Ze heeft hem in Amerika zelfs een keer opge
zocht. „Eng? Nee, gezellig eigenlijk." Maar
normaal gesproken blijft het bij schrijven al
leen. Soms wekelijks, als het met een gevange
ne echt klikt. Inmiddels is er een lijst met 300
ter dood veroordeelden die graag contact wil
len met een Nederlandse penvriend. League o
Life is nu op zoek naar geschikte kandidaten,
„Ik schrijf over de dagelijkse dingen. Over een
rotbui of een leuke gebeurtenis. Natuurlijk kat
ik niet iemand zomaar even opvrolijken als de
dood nadert. Toch krijg ik vrolijke brieven te
rug. Een beterschapskaartje als ik een keer zielD
ben geweest, tekeningen, gedichten. Ik vind
dat knap onder die omstandigheden. Ze pro
beren toch het beste ervan te maken."
„Soms denken gevangenen ook te profiteren
van een penvriend. Ze vragen geld, willen
seksueel getint contact of uiten bedreigingen.
Er zijn enkelen die vragen om een jonge, blon
de, slanke vrouw. Nou, ik ben geen escortser
vice. Die jongens die komen onderaan de lijsl
Ik waarschuw mensen daar ook voor. Je moei
niet penvriend willen worden, omdat het leuk
en spannend is. Je moet sterk in je schoenen
staan en een gevangene van repliek kunnen
dienen. Het zijn niet allemaal lieve onschuldi
ge jongetjes."
„Ik ben tegen de doodstraf. Ik vind dat daar
mee niets wordt opgelost. Het is onherroepe
lijk. Er zijn deze eeuw al 23 onschuldige ge
vangenen geëxecuteerd. Daar komt nog eens
bij dat er sprake is van racisme. Als een zwarte
een blanke vermoordt, dan volgt bijna altijddf
doodstraf. Gebeurt het omgekeerde, dan blijft
het veelal bij celstraf. Dat klopt voor geen me
ter. Het is voor mij een belangrijke motivatie
om door te gaan met mijn werk. Elke dag
weer."
League of Life, Van Spilbergenstraat 81,3151
BXHoek van Holland.
HOEK VAN HOLLAND GPD
Sik
-HÉTBÉ&PlP
HEAieiVAAI^RAe,?
«Moer m mtmr
eN 'CE
\BywMei wu MUM
scAöoMMoECeg.' 6N li*.
Heb &iVCH teimvA
EN Miaocss. /WSEJ2.
V KlOCIÊ)... A
Een stroomslurper, stel een gro
te aluminiumsmelter, heeft een
slappe maand, houdt elektrici
teit over en biedt dat op de
beurs aan. Een woningcorpora
tie in de buurt tikt deze partij
goedkoop op de kop en levert
haar huurders goedkope
stroom. De energierekening van
de huurders gaat omlaag.
Zo simpel kan het werken als in
de Nederland de elektriciteits
beurs, Amsterdam Power Ex
change (APX), volgend jaar uit
de startblokken komt. Volgens
de stuurgroep die dè stroom-
beurs voorbereidt, onder leiding
van ex-beurs-voorzitter baron
Van Ittersum, is er voldoende
belangstelling bij producenten,
aanbieders en grote afnemers in
binnen- en buitenland.
Vrije handel in stroom, het
klinkt een beetje vaag. Maar de
burger, die nu geen andere keus
heeft dan de prijs door zijn
elektriteitsbedrijf op de accept-
'giro geprint te betalen, kan er
wijzer van worden. Marktwer
king leidt tot concurrentie en la
gere prijzen, die gedachte is ge
meengoed sinds de economi
sche wetenschap werd uitge
vonden.
De APX is een uitvloeisel van de
vrijmaking van de elektriciteits
markt, waar minister Wij er s
(economische zaken) en de Eu
ropese Unie al een tijd aan wer
ken. De vorming van één Groot
schalig Productie Bedrijf (GPB),
met een omzet van zeven mil
jard gulden) uit EZH, EPON,
Una, EPZ en SEP past hier
eveneens in: alleen een groot
bedrijf kan de buitenlandse
concurrentie aan.
Zij moeten trouwens nog wel
even wachten op de zegen van
de kartelpolitie, de Nederlandse
Mededingingsautoriteit (NMa),
die niet wil dat het GPB in zijn
eentje stroomprijzen (te hoog)
kan vaststellen. Dat is namelijk
de andere kant van fusies en
marktwerking. Met Europese
concurrentie voor de deur lijkt
een prijsdictaa't van het GPB ei
genlijk niet erg waarschijnlijk.
'SPECULEREN'
Onder meer de Verenigde Sta
ten en de noord-Europese lan
den hebben al een paar jaar
zo'n elektriciteitsbeurs. Deze
werkt net als de internationale
beurzen voor aardolie en gas:
wie stroom nodig heeft kan dat
per dag tegen de dan geldende
prijs kopen. Op termijn hande
len kan ook, in de praktijk gaan
de contracten tot anderhalfjaar.
Enige zekerheid over de prijzen
in de toekomst is heel handig
voor wie langdurig veel stroom
nodig heeft. Of in verband met
bouwplannen voor een elektri
citeitscentrale.
De noord-Europese beurs voor
ziet inmiddels voor ongeveer
een kwart in de behoefte van af
nemers en leveranciers. De rest
verloopt voornamelijk via indi
viduele contracten tussen par
tijen. Langs deze weg heeft de
afnemer zekerheid over levering
en de prijs voor de langere ter
mijn. Uiteraard hangt ook daar
een prijskaartje aan.
Overigens bleek tijdens de dro
ge Noorse zomer van vorig jaar
dat afnemers stroomoverschot-
ten via de beurs verhandelden
toen de prijzen sterk opliepen.
Van de Noorse elektriciteit
wordt ongeveer 95 procent in
waterkrachtcentrales opgewekt
zodat er door de onverwachte
schaarste voor 'speculanten' op
dat moment een leuk centje
was bij te verdienen.
De Amerikaanse stroombeurs in
New York komt nog niet voor
spoedig van de grond. Dat is
vaak zo met beginnende beur
zen: handel trekt handel aan en
zolang er weinig is, komt het
moeizaam van de grond. Dat
bleek vorig jaar bijvoorbeeld
toen de Agrarische Termijn-
beurs in Amsterdam met graan
handel wilde beginnen. Door
dat het niet zo denderend liep
kwamen er nauwelijks klanten
bij zodat het graancontract uit
eindelijk het loodje legde.
Dat via de Scandinavische elek
triciteitsbeurs 'slechts' een
kwart van de totale noordf
stroomhandel verloopt will
zeggen dat deze nog maari
kinderschoenen staat. Ooi
de Amsterdamse effectent
verloopt veel handel buitenl
Beursplein 5 om, ongeveerf
procent van de aandelen en|
ruim de helft van de
In geld uitgedrukt hebbem
het hier over bedragen vani
honderden miljarden, zo*
de vloer als daarbuiten.
Zo bezien zal de stroombeu
als jongste telg van Amsterd m
Exchanges meer overleving
sen hebben dan de tennijn!
del in graan. De tijd is er
voor, daar zijn alle betrol
het over eens. Behalve lage;
prijzen zal de APX de partic
re speculant een nieuwe tal
de beleggingssport bieden
het dat enige kennis van zal
geen overbodig luxe is, dus
vooral voor profs geschikt.
Eén daarvan staat al te trap!
len: het Amerikaanse bet'
ron zelf kandidaat-beur^
ger in Nederland gaf vol
jaar al van zijn belangstelt
blijk. Een energiehandel
Enron biedt ook contracte
een koppeling tussen ele
teit en aluminium. Dat is
lijk door overal ter wereld
lei grond- en brandstoffen
kopen.
AMSTERDAM RAYMOND PEIL
'kit J
g<'
lie
Er zijn weer een
hoop nieuwe
films uit. Ze
hebben Oscars
gewonnen en
draaien overal
in de bioscoop.
Behalve in China, want daar
mogen maar tien nieuwe wes
terse films per jaar worden ver
toond.
Geen probleem. Veel Chinezen
hadden Titanic al gezien voor
dat hij in Amerika in roulatie
ging. Op het moment is Wag the
Dog populair. Zelfs China-vijan-
dige films als Seven Years in Ti-
beten Red Corner (over een
Amerikaan die slaags raakt met
de Chinese justitie) kunnen hier
bekeken worden.
Dat gaat als volgt. Je gaat naar
een van die tenten in de 'Bar
Straat', Sanlitun Lu. In de loop
van vijfjaar is daar een reeks
cafés, nachtbarretjes en restau
rants gegroeid en het wordt al
lemaal gedoogd door Pekings
autoriteiten, misschien als een
'Speciale Economische Zone'
voor westerse verderfelijkheid.
In de kroegjes en eettenten in
Sanlitun kun je niet alleen je
honger stillen of dorst lessen, er
worden ook illegale video-cd's
aangeboden. Voor vier gulden
per stuk kun je gekloonde ver
sies kopen van Event Horizon,
Men In Black, Titanic, maar ook
van klassieke films als Rain Man
en Diamonds Are Foreüer.
De omslag is slordig nagemaakt
op een kleurenkopieerapparaat.
De titels zijn allemaal in het
Chinees vertaald: je moet op
basis van de plaatjes uitvinden
om welke film het gaat. Ana
conda (over een enorme wurg
slang die een filmteam in de
Zuid-Amerikaanse jungle terro
riseert) heet 'Rampspoed van
de Hel Slang'; Vulcano heet
'Aardvuur bedreigt de Stad' en
Men In Black 'Bovennatuurlijk
Zwart'. Alleen Titanic is herken
baar doordat vier karakters, 'Dai
Ta Ni Ke', een transliteratie van
de titel vormen.
Veel tijd om dat uit te puzzelen
is er niet, want verkoper Li is
vreselijk zenuwachtig en aller
gisch voor de politiepetten die
af en toe langs het raam schui
ven. Want hij weet dat hem ja
ren strafkamp wachten als hij
gepakt wordt, en de kebabtent,
-waarvan de eigenares het alle
maal toelaat (ze krijgt waar
schijnlijk een aandeel van de
winst), kan dan ook haar deu
ren wel sluiten. Bij het minste
vermoeden van onraad grijpt hij
de stapel VCD's ('Copmact Vie-
do' staat er op een) van tafel en
pretendeert dat hij een ober is.
Als het gevaar is geweken, pro
beert hij zo snel mogelijk nog
wat video's te slijten en ver
dwijnt in het niets.
Het gevoel van overwinning
daarna dat je films kunt zien die
in Nederland nog niet eens in
de bioscoop draaien, slaat thuis
meestal snel om. Want de kwa
liteit van die illegale VCD's is
meestal vrij slecht. Ze blijven
vaak hangen, of maken een
ziekmakend, klikkend geluid en
er verschijnen verticale, ge
kleurde balken dwars door het
verstilde beeld, net op een
spannend moment. Óndanks
dat koop je de volgende keer
toch weer een stel video's. Want
het cellofaan en de felle, slecht
gekopieerde plaatjes blijven lok
ken en wie weet zit er een film
tussen die wel werkt. Het is een
soort verslaving geworden.
JAN VAN DER MADE CORRESPONDENT
WIM STEVENHAGEN
