'Gemeente Leiden minacht de kunst'
Schipperen aan dek van een indrukwekkend cruiseschip
eteranen Buena Vista Social Club ontroeren Carré
m
Cultuur&Kunst
Onderwaterstuk met
ipvallend droge humor
ff
Bernhard tergt publiek
[PAG 14 APRIL 1998
rijsdam, 071 -5356444, plv, chef ad van kaam 071 -5356443
Dui)e
7 Monca
afi 70,
H.o,a,
Vereldbfr
bobank
VM, P0>
(Spa) ]i
3. Clave
i Etxet
itja Schuurman in film Jos Stelling
£T. Actrice Katja Schuurman speelt een van de hoofdrollen
n nieuwe film van regisseur Jos Stelling. De opnames be
en deze zomer. Stellings film is losjes gebaseerd op Jean
jFranssens boek 'Broederweelde', een deel uit diens auto-
j trafische trilogie over zijn jeugd en zijn familie.
jnsburg-Oranje Expositie
jgURGi In het gemeentehuis van Rijnsburg opent burge-
stérA.P van der Lee maandag 20 april de Rijnsburg-Oranje
ositie. Te zien zijn werken van Mady Herklots-Rusche, Jen-
e van Doorn, Suzan Visser-Off ere ins, Martijn Plettenberg,
svan Hoogdalem en Wim de Winter. De opening heeft
is om 20.30 uur. De expositie is tot en met 1 mei te bezichti-
op werkdagen van 9.00 tot 12.00 uur en van 14.00 tot en
17,00 uur.
eiderdorp Blues' op cd
iDORP» Het muziekstuk 'Leiderdorp Blues' is op cd opgeno-
Het schijfje wordt vanavond, na de installatie van de nieu-
gemeenteraad, gepresenteerd in het Leiderdorpse gemeente-
I. Het werk is gecomponeerd door Wik Hom en in het kader
Leiden Cultuurstad in juni 1997 voor het eerst uitgevoerd,
stuk wordt gespeeld door Swingin' Crash en Drumfanfare
■o. De cd is voor f. 12,50 te koop bij Sjelter, boekhandel De
Liethorps Boeckhuys.
ie Kingsmen: eindelijk royalties
kancisco Na dertig jaar gaat de Amerikaanse rockband The
jmen eindelijk verdienen aan 'Louie Louie', de wereldhit
ze in 1963 opnamen. Volgens de rechtbank hebben ze al die
ten onrechte geen royalties ontvangen. De groep deed in
tri Bafstand van de rechten op het nummer in ruil voor 9 pro-
tvan de in de toekomst te ontvangen rechten en verkoop
sten. Maar daar hebben ze nooit iets van teruggezien. In
sleepten ze de muziekuitgeverij en het platenlabel die nu
echten bezitten, voor de rechtbank. Die stelde vrijdag vast
de twee bedrijven nooit één cent hebben uitgekeerd. The
gsmen, die nog steeds optreden, krijgen nu alle inkomsten
iet lied sinds 1993 heeft opgeleverd. 'Louie Louie' is in 1955
rderythm 'n blues-zanger Richard Berry geschreven. Sinds-
2 lis het meer dan duizend keer opgenomen, ondermeer door
1 and Tina Turner en The Kinks.
leiden emile hollman
Ook 'Ochtendkroniek', het jongste stuk van de
Zuid-Limburgse theatergroep De Federatie han
delt over mensen die in een niet-alledaagse situa
tie tot elkaar zijn veroordeeld. De acteurs Juul
Vrijdag, Monic Hendrickx, Hans Hoes, Evert van
der Meulen, Remco Melles en Anne Martien
Lousberg komen elkaar gedurende een fraaie
nacht tegen op het dek van een indrukwekkend
schip.
Waren de personages in het stuk 'April 1864-
1889', vorig seizoen, nog op elkaar aangewezen in
die van God verlaten negorij van het Wilde Wes
ten, in 'Ochtendkroniek' is een familie bijeenge
komen om feest te vieren op een cruiseschip. „Ie
dereen kent dat wel," zegt schrijver Peer Witten-
bols. „Van die georganiseerde feesten waarop al
tijd het moment aanbreekt dat je weg wil. Maar je
hoopt altijd op een paar mooie momenten: op
een sympathieke glimlach bijvoorbeeld. Ook mijn
personages zijn daarnaar op zoek."
„Naar ongedwongenheid," vult regisseur Rob
Ligthert aan, „Dat eens iets van zelf gaat." Peer
Wittenbols ontwaarde de mechanismen een dag
eerder op het trouwfeest van zijn broertje. „Op
zulke dingen ga je letten. Niks is zo kunstmatig
als het geven van het jawoord. Maar als ze even
naar elkaar kijken, die ene blik uitwisselen, schiet
de hele kerk vol. Je herkent het, dit is liefde. Ac
teurs kunnen dat ook spelen." Ligthert: „Jij wil
dat herkennen, jij wil dat geloven." Wittenbols:
„Je herkent het omdat het zo georganiseerd is."
Ligthert bestrijdt dat: „Want alles is erop gericht
dat het waar is." Wittenbols: „Binnen al die af
spraken en dat hele keurslijf zie je een oprechte
poging om zo eerlijk mogelijk te zijn. Een poging
om zo oprecht mogelijk 'ja' te zeggen."
Maar wat is dan uiteindelijk nog het verschil
tussen theater en werkelijkheid? Wittenbols: „Het
ene is echt, bij het andere spreek je af dat het
echt is. Er staat heel groot Theater boven. Het
doel is te laten zien dat iedereen zijn best doet
het beste ervan te maken. Dat mag ons troosten
en kan verruimend werken. Theater is ontleding
van de werkelijkheid.
Voor het eerst heeft de Federatie een decor la
ten bouwen: een dek van een schip, een kajuit,
fraai uitgelicht. Enig verband met de Titanic mag
niet worden gelegd. En ook niet met de televisie
serie Love-boat, hoeveel van die afleveringen
Wittenbols ook heeft gezien. Hij zegt ingehaald te
zijn door de realiteit. Net als in zijn tragikomische
western 'April', waarin alle paarden het leven lie
ten door een geheimzinnige ziekte, terwijl de
kranten ten tijde van de première bol stonden
van verhalen over BSE. De bezoekers maken let
terlijk twee uur mee van een driedaagse zeereis.
De zes personages zijn nachtdieren geworden en
komen nu en dan gedurende de nacht een lucht
je scheppen aan dek. Ze dralen wat rond, ont
moeten medepassagiers, hun privé-omstandig-
heden bedreigen de feestelijkheden.
Waarom heeft De Federatie gebruikgemaakt
van zo'n klassiek theatergegeven? „Omdat het
zo'n heldere, theatrale omgangsvorm schept
waarbinnen je je persoonlijke draai kunt laten
zien. De Federatie luistert altijd naar dramaturgi
sche wetten om daarbinnen vervolgens de vrij
heid te zoeken. We moeten het niet zo hebben
van enorm dramatische gebeurtenissen, maar
van hoe mensen met elkaar omgaan, kleine con
flictsituaties. Al jaren proberen we te laten zien
hoe mensen zich gedragen, hoe ze schipperen,
hoe ze aanrommelen, hoe ze samen de boel
draaglijk proberen te houden. Ons lot is dat we
mensen zijn. Niemand lukt het om onder zichzelf
uit te komen."
'Ochtendkroniek', van De Federatie, morgen
avond in het LAKtheater, Cleveringaplaats 1,
Leiden.
Acties voor uitbreiding Lakenhal krijgen
theater
ecensie susanne lammers
voorstelling. De ondergang van
het Hollandse Atlantis door
larée. Regie: Joan Nederlof. Spel
Sophie Hoeberichts, Finn Poncinn,
udmundsson, Ute Apfelstedt. Ge-
10/4, Leidse Schouwburg.
z (Po#
:ens wat vaker in de zee-
el, adviseert muziekthea-
ep O'Mamarée. Maar wel
chtig, want als hij breekt,
ve er allemaal aan. Hin-
is die ecologische moraal
daarvoor wordt hij met te
itige rock en te veel humor
cht. O'Mamarée maakt
jÜjektheater voor de hele fa-
over 'reizen en culturen',
'De ondergang van Na
stond het verhaal van het
vtje van Stavoren model,
ke weduwe die door haar
het stadje Stavoren
len zandbank hielp,
rijke weduwe heet hier Pe-
la Romkes en vist uit
apzucht de hele Zuiderzee
zelfs de baby-visjes ontko-
niet aan haar fijnmazige,
us verboden, netten. De
overgebleven vissen
een afdoende list en
in het eiland naar de die
waarbij ze alleen de arme
Stroeve sparen, omdat die
op haar manier geholpen
Het verhaal is niet groots,
maar wel erg aanstekelijk door
de muziek, de komische rolwis
selingen en veel gekke grapjes.
Voor een onderwaterstuk is de
humor opvallend ciroog. Stok
vis, de drummer, en Zaagvis, de
violiste, bespelen een flink aan
tal instrumenten, waarmee een
mooie diepzee-sfeer en swin
gende Nederpop gemaakt wor
den. Harry de haring, gehuld in
een beeldschone zwarte jurk
met zilveren maliënkolder en
een kek petje, speelt ook de in
halig weduwe; Chantal de kwal
is met een paar vlechten tevens
Lijsje Stroeve. De overige vissen
zijn fantastische handpoppen,
zoals Ans de ansjovis en Bas
Knorhaan, een soort pyjama-vis
en de 'jeroentjes', een onduide
lijk soort zeebeestjes, die zich
aan de vingertoppen van afwas-
handschoenen bevinden.
Het moment waarop de vis
sen wraak nemen, door een
walvis de dijken te laten aanval
len, is een reuze spektakel. De
ramp wórdt fraai verbeeld door
een groot spandoek waarop een
walvis frontaal is afgebeeld en
dat als een net over de valse Pe-
tronella heen wordt gegooid.
Maar het kreng wil maar niet
verzuipen, en dat is jammer,
want daardoor duurt de voor
stelling net vijf minuten te lang.
De groep kunstenaars die
vrijdagavond enkele uren
het Stedelijk Museum De
Lakenhal bezette, bereidt
nieuwe acties voor. Van
avond valt in de gemeente
raad, tijdens de behande
ling van het collegepro
gram, een besluit over de
Lakenhal. Een meerder
heid (PvdA, D66, CDA en
Groen Links) wil afzien van
de uitbreiding van het mu
seum, onder meer vanwe
ge de kosten die worden
geschat op 40 miljoen gul
den. De Leidse kunste
naars zeggen zich daarbij
niet te zullen neerleggen.
leiden wim koevoet
Op de wat langere termijn den
ken de kunstenaars aan een sa
menwerkingsverband met de
Vereniging Oud Leiden. De
voorzitter, C. Waal, heeft zich in
deze krant uiterst kritisch uitge
laten over het besluit geen nieu
we Lakenhalvleugel te bouwen.
B. Geerts, spreekbuis van de
actievoerende kunstenaars,
geeft toe dat de bezettingsactie
maar half is gelukt. Hij had ge
rekend op een opkomst van
zo'n veertig kunstenaars maai
er deden er maar twintig mee,
van wie de helft de Lakenhal al
verliet toen de bezetting nog
moest beginnen.
„Die Leidse kunstenaars, dat
zijn gewoon tachtig individua
listen die niet telkens als het
kunstklimaat in gevaar komt,
hun atelier uitrennen. Er is ook
slecht gecommuniceerd. De
persoon die de kunstenaars van
Haagweg 4 zou optrommelen,
heeft dat nagelaten. Bovendien
begon daar vrijdag een exposi
tie."
Een paar dagen na de actie
blijft Geerts beweren dat de ge
meente de kunst 'minacht'. Het
omstreden Lakenhalbesluit partijen er in het college zitten Lakenhal, door niet een raadslid kunst in hun takenpakket heb-
vormt een nieuw bewijs „dat de en in welke krachtsverhoudin- zijn benaderd, is in zijn ogen
Leidse gemeentepolitiek geen gen. Het zijn gewoon de perso- ook een teken aan de wand.
belangstelling voor en geen affi- nen." Dat Geerts en de zijnen Hij vervolgt: „Tekenend is
niteit met de kunst heeft." En: het hele paasweekeinde, na de ook dat er niet eens meer amb-
„Het maakt ook niet uit welke toch opzienbarende actie in De tenaren zijn die de beeldende
ben zitten. Dat is ook de de re
den dat mevrouw Y. van Baarle,
voormalig sectorhoofd van de
kunstenafdeling, naar Haarlem
is uitgeweken."
Volgens Geerts waren de kun
stenaars met Van Baarle beter
af, ook al drongen haar verdien
sten niet altijd door tot de bui
tenwacht. „Ze schreef sterke
nota's maar de toenmalige wet
houder cultuur, Hennie Koek
van de PvdA, kreeg ze zelden
door het college."
Het raadslid op wie de kun
stenaars het meest de pik heb
ben, is PvdA-fractievoorzitter R.
Hillebrand. „Hij was ook dege
ne die van het Centrum Beel
dende Kunst af wilde." Hille
brand zou de onderhandelaars
van D66, CDA - en in mindere
mate - Groen Links de uitbrei
ding van De Lakenhal uit het
hoofd hebben gepraat. „Dat is
gebeurd vanuit een bekrompen
visie. Kunstenaars kosten alleen
maar geld. Oude kunst, zoals
Floris Verster en Lucas van Ley-
den en moderne kunst, van
Mondriaan of Picasso, leveren
geld op. Dat weten ze nog wel.
Maar hedendaagse kunst, daar
hebben die politici geen Hauw
benul van. Dat de kunst van nu
de oude kunst van de toekomst
wordt, ontgaat ze."
„Hillebrand en de wethouder
cultuur, D66'er A. Pechtold heb
ben geen enkele moeite gedaan
om hun onverwachte besluit
toe te lichten. Plotsklaps werd
bekend dat De Lakenhal niet
zou worden uitgebreid. De vele
plannen, de verkiezingspro
gramma's en de ontwerpen die
menig bouwkundestudent heeft
gemaakt, hebben kennelijk
geen enkele waarde. Het eerste
hobbeltje voor de extra vleugel
heeft zich nog niet eens aange
diend. Ondertussen manifes
teert Leiden zich als museum-
stad. De gemeente pronkt met
de veren van het rijk want al die
andere musea die vernieuwen
en uitbreiden doen dat met geld
van de rijksoverheid. De ge
meente gokt er gewoon op dat
de mensen dat niet door heb
ben."
keenmas
irdam» louis du moulin/gpd
lederlandse documentaire
Negras' van Sonia
;È|nan Dolz over de Cubaanse
'.a Vieja Trova Santiague-
it een half jaar na de we-
remière nog steeds in de
erdamse bioscoop
tiet. Haar zoveel beroem-
ega Wim Wenders zou
aan doen dit hartver-
lende portret te gaan be
lt omdat zijn eerstvolgen-
i mproject in vrijwel hetzelf-
aanvater speelt. Erop geat-
terd toonde de Duitse re
ut zich zondag in Carré
wel amper geïnteresseerd,
door de kans op een 'halve
lure' behoorlijk aanwezig
lm
tweed: j.
w'
ïef,
p. Hrt
fieme
n inca Of
lelonic
15 enl
ioriteii ini
lijk hi'
tieklav or
mom1
;n."
■finale'
iigheid
le eind
I neer daar de voorlopige
ak van Wenders sterk ver
met de werkwijze die
otterdamse cineaste heeft
een schets van het per
uke leven van een stel ex-
'tbloeiers aan de hand van
portages bij hen thuis en
podium. Anderzijds staat
handtekening' natuurlijk al
jaten garant voor voldoen-
II tginaliteit.
f indien heeft de maker
[onder veel meer 'lm Laufe
•eit', 'Paris, Texas' en 'The
'fViolence' de beschikking
Onmuzikale leidsman, die
twijfeld voor een aantal
'dere accenten zal zorgen:
^ooder, die hem op het
zette van een film over
gtote ontdekking in Hava-
Buena Vista Social Club.
int bonte veteranengezel-
1 nam de Amerikaanse gi-
'Ptoducer een soort intro
n-album, dat afgelopen
Compay Segundo oogde van alle su
jaar uitgroeide tot een van de
aangenaamste verrassingen in
wereldplatenland.
Vooral in ons land sloeg de
kennismaking met de 'stokoude
Cubanen' in als de spreekwoor
delijke bom, getuige de nage-
>erkrasse knarren het meest levenslustig. foto gpd
noeg spontane afzet van meer heidens karwei omdat de leden
dan 100.000 verkoopexempla- ook solo dan wel in andere
ren. Vandaar dat Nederland ook groepen volop actief zijn. Uiter-
een streepje voor had bij de in- aard mochten Cooder als Wen-
ternationale lancering van de ders niet op het appèl ontbre-
BVSC als concertattractie, vol- ken.
gens platenbaas Nick Gold een Laatstgenoemde liet weten
niet meer aan de 'Buena Vista's'
te kunnen ontkomen, doordat
Cooder hem zo verschrikkelijk
nieuwsgierig had gemaakt, toen
deze bezig was met de sound
track voor 'The End Of Violen
ce', hun eerste samenwerking
sinds 'Paris, Texas' veertien jaar
tevoren. „Ry had zoveel moeite
om zich te concentreren, omdat
zijn gedachten maar steeds afd
waalden naar z'n Cubaanse
project. Ik moest er daarom ook
wel kennis van gaan nemen,"
aldus Wenders, die eenmaal op
verkenning in Havana een drie
dubbele schok te verwerken
kreeg.
„Vanwege de armoede, de al
gehele sociale situatie en toch
ook het artistieke klimaat. Maar
al gauw stond voor me vast dat
ik me niet met Cuba, maar met
deze muzikanten zou bezighou
den. Het levensverhaal van elk
van hen is op zich al interessant
genoeg voor een complete film,
dus aan hen tezamen heb ik
mijn handen meer dan vol."
Cooder, eind jaren zestig al
bij The Stones een gewaardeerd
inspirator en daar geruime tijd
'genomineerd' als opvolger van
eerst Brian Jones en later Mick
Taylor, zei verder zeer vereerd
te zijn te mogen spelen met de
tot voor kort onbekende Cu
baanse grootheden. Ofwel: de
geestverruimende dienst die zij
hem hadden bewezen was voor
hem minstens zo zaligmakend
als de nooit meer vermoede in
ternationale doorbraak voor
henzelf. Zijn geweldige respect
kwam ook tot uitdrukking in
Cooder's opstelling tijdens de
optredens. Zittend op de twee
de rij, naast zoon Joachim (op
de plaat ook al als percussionist
present), leverde Cooder uitslui
tend aanvullende bijdragen, op
een enkel een-tweetje met
Compay Segundo na.
Deze als Francisco Repilado
geboren nestor kreeg tijdens de
ze romantische 'ronde van Cu
ba' niet alleen de meeste speel
ruimte, hij oogde van alle su-
perkrasse knarren ook het
meest levenslustig. Qua stram
heid maakte Rubén Gonzdlez
de meest kwetsbare indruk, ten
minste zodra hij werd geacht
weer even plaats te maken voor
de solo van een ander uit de 21-
koppige Club. Achter de toetsen
maakte dit bijna-evenbeeld van
Haille Selassie de eerder ont
vangen complimenten van Co
oder ('de beste pianist die ik
ken') moeiteloos waar. En dan
te bedenken dat deze Gonzélez
zichzelf al bijna in het vergeet
boek had opgeborgen, omdat
zijn 'speelgoed' thuis ten prooi
was gevallen aan houtwormen
en hij geen geld kon vinden om
een nieuw te bekostigen.
De zang van Ibrahim Ferrer
(71) rechtvaardigde de aankon
diging van Cooder dat het ko
mende solo-album van deze
'ouwe reus' wel eens de absolu
te knaller van zijn 'missie Hava
na' zou kunnen worden. Omara
Portuendo (68), de enige vrouw
van de BVSB en door Compay
Segundo maar al te graag ge
kust, tekende voor de mooiste
uitspraak uit Cubaanse mond:
'Of je mij hebt kunnen zien hui
len op het podium? Wat wil je
als zoveel warmte je tegemoet
komt! Maar door m'n tranen
heb ik, de zaal inkijkend, nog
wel kunnen waarnemen dat ik
niet de enige was die zo ont
roerd was." En die constatering
klopte helemaal.
Francis Durbridge overleden
londen.anp ken uitgegeven. In ons land
werden ook hoorspelen van
Durbridge uitgezonden. Paul
Temple heette daarin Paul
Vlaanderen. In de jaren zestig
werd op de Nederlandse radio
ook Durbridges hoorspelthriller
'De sjaal' uitgezonden.
Durbridge ging schrijven na
aanmoedigingen van een leraar
Engels op een school in Brad
ford. Nadat hij van de universi
teit was gekomen, werkte hij
enige tijd bij een effectenmake
laar. Toen hij 21 was, werd zijn
eerste hoorspel uitgezonden.
Hij schreef ook een aantal to
neelstukken.
De Britse schrijver Francis Dur
bridge is op 85-jarige leeftijd
overleden in zijn woning in
Londen. Durbridge werd be
roemd door de detectiveseries
die hij eerst voor de BBC-radio
en later voor de BBC-televisie
schreef. In veel daarvan speelde
de politieman Paul Temple een
belangrijke rol. Paul Temple
trad voor het eerst in 1939 op in
een hoorspel. Dertig jaar later
was hij voor het eerst in een te
levisieserie te zien. Die serie liep
tot 1971. Op basis van de radio-
en televisieseries werden boe-
theater
recensie wijnand zeilstra
Voorstelling: 'Ritter, Dene, Voss' van Tho
mas Bernhard door Toneelgroep De Ap
pel Spel: Sacha Bulthuis, Qanci Geraerdts
en Hubert Fermin. Regie: Aus Greidènus.
Gezien. 11/4, schouwburg Leiden. Nog te
zien: t/m 16 mei in het Appeltheater, Den
In de pauze van 'Ritter, Dene,
Voss' halen enkele bezoekers
hun jas op en vertrekken. Ze
houden het kennelijk voor ge
zien, hoewel ze hadden kunnen
weten dat Thomas Bernhard
zijn spelers en zijn publiek tergt.
Bernhard is immers een onge
makkelijk schrijver die met tal
loze herhalingen zijn theaterpu
bliek als het ware muiw maakt
om zijn pessimistisch mens
beeld aan hen op te kunnen
dringen.
De Appel-acteurs gaan daarin
ver mee. In een uiterst somber
stemmend decor creëren zij een
sfeer van uitzichtloze triestheid.
Twee zussen nemen de verzor
ging op zich van hun broer, bij
wie gekte en genialiteit op Bern-
hard-achtige wijze zijn verbon
den. De broer houdt filosofe
rende monologen, de ene zus
bemoedert hem en verdedigt
haar keuze min of meer. De an
dere zus gaat daar tegen in en
verkiest apathie boven alles.
Wil dat alles voor een publiek
verteerbaar blijven, dienen de
acteurs iets van humor te laten
doorschemeren. Deze subtiliteit
is aan Sacha Bulthuis, Qanci
Geraerdts en Hubert Fermin ge
lukkig besteed. Het lukt doordat
soms al die treurnis toneelmatig
gekunsteld en dus lachwekkend
overkomt. Dat klinkt tegenstrij
dig. En dat is het ook, maar dat
hoort nu eenmaal bij het werk
van Thomas Bernhard. Geen
enkele schrijver ageert zo fel te
gen het theater en tegen ac
teurs, terwijl hij zelf vele thea-
terstuken heeft geschreven en
dit stuk zelfs naar 'intelligente
acteurs' (Ilse Ritter, Kirsten De
ne, Gert Voss) heeft vernoemd.