'Bollenkunst
niet oubollig'
Gm
laat drie kwartier op zich
^vachten na bezetting De Lakenhal
Bachkoor zwaait zijn geweten uit
Cultuur Kunst
Amsterdamse schrijver
Van Loggem overleden
'Matthaus': geen effectbejag of valse romantiek
a h
'Tombs' laatje achter met een verward gevoel
chone
chijn
Dertien op de schaal van Richter
LTERDAGH APRIL 1998
ss Saigon beleeft 500ste voorstelling
-heveningen» De musical 'Miss Saigon' is vandaag voor de vijf
honderdste keer in Scheveningen te zien. Sinds de première op
$4 november 1996 zijn 850.000 mensen getuigen geweest van
het liefdesdrama. Drie weken geleden werd het miljoenste kaart-
levoor de voorstelling verkocht. Per week gaan gemiddeld
jb.500 tickets over de toonbank. 'The Phantom of the Opera' is
|tot nu toe de meest succesvolle musical in Nederland. Naar de
fl08O voorstellingen gingen 1,8 miljoen bezoekers. 'Miss Saigon'
Ln 'The Phantom' zijn zogenoemde open-end-producties van
■joop van den Ende. Dat betekent dat de musical zo lang blijft
graaien als er belangstelling is.
doorverkoop Bob Dylan uitgesteld
Rotterdam De voorverkoop voor het concert dat Bob Dylan 15
Ëunï in Rotterdam geeft is uitgesteld. Volgens eerdere berichten
Tou de kaartverkoop vandaag beginnen. Concertorganisator
Mojo maakt zo snel mogelijk een nieuwe datum bekend.
Schrijver Manuel van Loggem is afgelopen woensdag op 82-jarige
leeftijd overleden. Dat heeft zijn familie vrijdag meegedeeld. Van
Loggem was onder meer bekend als schrijver voor en over het to
neel en als auteur van verhalend proza. Van Loggem wordt dinsdag
in Amsterdam begraven. In de jaren vijftig verschenen onder meer
Inleiding tot het toneel (1951) en het Handboek voor het toneel
(1957). Van zijn proza kreeg de novelle Insecten in plastik grote be
kendheid. Het werk verscheen in 1950 als Boekenweekgeschenk.
Toneelwerken van zijn hand zijn Jeugdproces (1963) en Dood in de
pot (1978). Van Loggem schreef ook romans als Asfalt en Horizon
(1940), Een zon op Hirosjima (1963) en Goud en doodslag (1968).
De geboren Amsterdammer leverde toneelbewerkingen van onder
meer Elschots Lijmen en Het Been.
RECENSIE LI DY VAN DER SPEK
Matthaus Passion door Bachkoor Holland
o.l.v Charles de Wolff, m.m.v. Caroline
Stam, sopraan, Judith Németh, alt, Peter
Bartels, tenor (evangelist en aria's), Jelle
Drayer, bas (Christuspartij), Charles van
Tassel, Anneke Pols, gamba, het Haags
Matrozenkoor en het Concertgebouw
'Waarom is deze dag anders
dan alle andere', een diep ge
wortelde uitspraak uit de jood
se traditie. Een Matthaus Pas
sie op Goede Vrijdag is in prin
cipe anders dan alle andere. Je
zus dramatische afscheid zo'n
kleine 2000 jaar geleden wordt
op deze gedenkdag als het wa
re op de voet gevolgd en mee
beleefd. Het bijzondere aan de
ze uitvoering van vandaag
werd nog eens versterkt door
het afscheid van Charles de
Wolff als vaste dirigent van
Bachkoor Holland.
Speciaal voor de cd-opname
kiest Charles de Wolff voor een
sobere uitvoering, letterlijk
zonder versiering. Het Amster
dams Kamer Orkest speelt ui
terst ingetogen al is de concert
meester Johan Kracht zich daar
niet van bewust. Het enige dat
hij zich herinnert, zo meldt hij
na afloop, is dat hij 'anders'
speelde dan donderdagavond,
opnieuw gefascineerd door de
grootheid van Bachs schepping
tot in de kleinste details en
door de Wolffs 'ruimte' geven
de directie.
Hoboïst Jan Kouwenhoven
speelt in de aria 'Ich will bei
meinem Jesu wachen' spie
gelglad zonder de kleinste ver
siering; ijl, simpel, als nieuw. In
twee verend lichte streken op
waarts houden de violen steeds
de deuren open voor het vol
gende vergezicht. Het orkest
zweeft. Dat grote koren alleen
ma^r log en hard kunnen zin
gen, wordt door Bachkoor Hol
land in alle toonsoorten tegen
gesproken.
De Wolff legt de meeste ac
centen en contrasten in de ko
ralen, nergens uit effectbejag of
valse romantiek. Zijn pianissi
mo in 'O Haupt voll Blut und
Wunden' is vol piëteit en me
dedogen, ontzagwekkend het
volume in 'Was me in Gott will
gescheh allzeit'.
De dragende kracht in het lij
densverhaal, Christus eigen
woorden, kunnen nauwelijks
indringender worden vertolkt
dan door de bariton Jelle
Drayer. Zijn interpretatie is van
een grote soberheid in een vol
maakte overgave aan de in
houd. De Fin Topi Lethipuu,
die de tenorarias zou zingen,
stortte donderdag in. Evange
list Peter Bartels heeft direct, en
ook vandaag weer, ridderlijk
deze taak op zich genomen. En
voortreffelijk. Hij moet alleen
iets doen aan de uitspraak van
de a-umlaut. Lastern, krahen,
erhangete worden in flarden
gescheurd.
Charles van Tassel is (wel
licht na vele Passionen) niet bij
stem. Hij intoneert slecht, zijn
timbre is nevelig. Caroline
Stams lichte jeugdige sopraan
overtuigt het meest in 'Aus Lie-
be will mein Heiland sterben'.
De nieuwe cd zal getuigen van
een grote klankschoonheid,
maar ook van enige afstande
lijkheid. Een opname een paar
jaar geleden, zou meer 'uit Je
zus leven gegrepen' zijn, met
meer expressie, minder stile
ring.
Van tulpomania tot bollengekte
uJpt z»
Tulpen van
Hilda Kop-
Frieling. fo
to» pr
BOLLENSTREEK IRENE NIEUWENHUUSE
Achter de duinenrij liggen de
bollenvelden er deze maand
weer kleurig bij. De Bollenstreek
is een tot de verbeelding spre
kend gedeelte van Nederland.
Voor kunstenaars was en is de
bloemenpracht een onuitputte
lijke inspiratiebron. Zoals voor
de impressionistische schilders
Claude Monet en Pierre Augus-
te Renoir.
Monet kwam in april 1886
naar Holland. Hoewel hij onder
de indruk was van de strakke
bloemenpracht, gaf hij aan dat
het door de afgebakende kleur
vlakken moeilijk was om de vel
den harmonieus weer te geven.
Desondanks heeft Monet vijf
prachtige schilderijen van de
bollenvelden gemaakt.
Vandaag de dag willen en
kunnen kunstenaars ook niet
om de bollenvelden heen. Mo
menteel lopen er drie tentoon
stellingen die bloembollen als
onderwerp hebben. In galerie
De Witte Duif in Katwijk expo
seren zeven schilders. Streekge
noten als Arie-Kees van Noort,
Niek van der Plas, Jan Bos en
'nieuwkomer' Ine Groot laten
hun mooiste werken zien. In
advocatenkantoor Dekker in
Voorhout tonen drie kunstena
ressen onder de titel 'Beelden
van Bollen' hun visie op de
streek.
Bij de Kunstuitleen Bollen
streek in Hillegom is zelfs spra
ke van een 'tulpomania'. Twaalf
kunstenaars hebben zich laten
inspireren door de bolbloem.
Denise van der Zande heeft er
voor de eerste keer een ten
toonstelling ingericht. ,,We zit
ten hier midden tussen de
bloembollen. Wat ligt er dan
meer voor de hand om je inspi
ratiebron letterlijk van het land
te plukken. Je kunt hier zowel
binnen als buiten van de bollen
genieten."
In Voorhout staan dit week
einde bij advocatenkantoor
Dekker de deuren open. Ieder
voorjaar, als de bolgewassen de
kop weer opsteken, organiseert
mr. J.J. Dekker een bollenexpo-
sitie. Hij is bovendien verzame
laar van bollenkunst dat
meestal een plekje krijgt in zijn
kantoor. „Je moet er toch niet
aan denken dat je kantoorruim
te uit witte muren bestaat. Of
erger nog: dat er posters van
Rosina Wachtmeister hangen.
Ik heb honderd miljoen maal
liever een echt schilderij dan
een poster. Voor mijn voorjaars
expositie geldt slechts één se
lectiecriterium: de kunstenaars
die hier hun werk tonen, moe
ten hun inspiratie hebben ge
vonden in de bollenvelden."
„Bollenkunst is absoluut niet
oubollig," meent Dekker. „Inte
gendeel, de hedendaagse bol
lenkunst is juist sprankelend en
fris. De huidige expositie van
enkele moderne kunstenaars le
vert daarvoor het bewijs. Met
chrysanten en rozen red je het
niet bij mij."
Expositie: 'Beelden "v an Boilen',
schilderijen van Hilde Kop-
Frieling, curiosa van Truce
Leenen-Hogervorst en kerami
sche objecten van Annemarie
Hondervos. Te zien bij advoca
tenkantoor Dekker, Torenlaan
lc in Voorhout. Openingstij
den: t/m tweede paasdag van
11.00-18.00 uur. Op tweede
paasdag treedt om 15.00 uur
het barbershopkwartet 'The
Vocal Chords' op.
Expositie: Tulpomania' in de
Kunstuitleen Bollenstreek aan
de Leidsestraat 142 in Hille
gom. Te zien: donderdag, vrij
dag en iedere eerste zondag
van de maand van 14.00-17.00
uur; zaterdag van 11.00-17.00
uur.
De expositie in Galerie De
Witte Duif in Katwijk aan de
Koninginneweg 12a is te zien
t/m 2 mei, uitsluitend op za
terdag van 11.00-13.00 en van
14.00-15.30 uur.
DANS
RECENSIE MAARTEN BAANDERS
Voorstelling: 'Tombs' door Blok Steel Dance Theatre
of Ireland. Gezien: 10/4 LAKtheater Leiden. Nog te zien:
11/4 aldaar.
Bij Ierland denk je aan oude legenden en
een geheimzinnig landschap. Maar het land
heeft natuurlijk meer: een alledaags leven
met sociale conventies en een vrolijk
kroegleven. 'Tombs' geeft een beeld van
Ierland in al zijn facetten. Dat is erg veel en
maakt dat 'Tombs' weinig kern heeft. Jam
mer, want er zitten indrukwekkende scènes
in. Het begin bijvoorbeeld. Een danseres
ontwaakt in een sfeer van magische ge
heimzinnigheid. Ze beweegt in een mist
tussen de andere dansers door, als tussen
bomen of geesten. De groepsdans daarna is
een stroom van prachtige bewegingen, vaak
'in canon' uitgevoerd en doorspekt met
handgebaren die aan ondoorgrondelijke
oude tekenen doen denken.
Na dit begin zakt de spanning, ondanks
veel mooie momenten. Het geheel is te
fragmentarisch en te weinig opgebouwd.
Vooral in de groepsdansen zijn de bewegin
gen niet meer zo karakteristiek als in het
begin. Ingeslagen wegen worden niet tot
het eind toe gevolgd. De acrobatische hou
dingen bij een kroegfeest vormen slechts
een aanzet en missen het effect waar Blok
Steel zoveel naam gemaakt hebben. Een
onweersscène heeft een prachtig bliksemef-
fect in het stalen decor, maar de vele moge
lijkheden die dit decor biedt, blijven vrijwel
ongebruikt. De passage over de groep waar
de enkeling in wordt ingelijfd heeft gebaren
en grapjes die veel verder uitgewerkt had
den kunnen worden.
Wel weer overtuigend is het slot met de
christelijke symboliek. De dans met de
kaarsen en de boven het toneel zwaaiende
Christusgestalte zijn mooi, spannend en
origineel.
Er valt veel te beleven in 'Tombs', maar je
verlaat de zaal met een beetje verward ge
voel. Er is te weinig keuze gemaakt in deze
choreografie.
ze had gesommeerd weg te gaan, verlieten de bezettende beeldende kunstenaars De Lakenhal.
\t
et verrassende besluit om een
reep te halen door de uitbrei-
mgsplannen van Stedelijk Mu-
um De Lakenhal heeft een
ïïPé :hok veroorzaakt bij cultureel
:iden. Niet zomaar een be-
nkje. Nee, zeg maar gerust
in aardschok met een kracht
fyyyj in dertien op de schaal van
chter.
nwillekeurig denk je dan toch:
rdèai )u een wethoudersploeg van
andere politieke samenstel-
hg het er beter af gebracht
ideni ebben? Zou een regententeam
in, laten we zeggen WD, Lei-
itenl ;n Weer Gezellig en de Socia-
)CCA idsche Partij nu onderweg ge-
feest z')n naar het stedelijk
luseum om de vlag uit te ste
in?
denk het niet. Neem nu de
actievoorzitter van de WD.
in Willem Kradolfer. Een keu-
iiJpeman, altijd netjes in het
ak, een haardos als een zojuist
mgeharkt volkstuintje. Geen
rs Si v^w°ord daarover. Alleen...
en zie hem eerder scharrelen
in-Zu ?sen de kabouters bij Intra-
3.443 iin dan tussen de landschaps-
'hilderijen in De Lakenhal,
nnnfi! ac^encher (voorheen WD-
300 actievoorzitter) Alexander
eertsema is een erkend kunst-
ïfhebber, wat de rest van de
actie betreft: ik zou er niet
lor instaan dat ze een tuinhek
ILT
ITEI 111 een draadplastiek kunnen
p^jnderscheiden.
I n dan de fractie van Leiden
h feer Gezellig. Jacques de Coo,
51 ümmer twee op de lijst, had
chzelf voor de verkiezingen al
•afficheerd als wethouder cul-
ur. Terwijl ik toch het gevoel
3d dat de uiterste verkoopda
ta van Leiden Weer Gezellig
fjj hng is verstreken. Margje
asveld behield evenwel haar
iel. Maar de kans op het wet-
Y^uderschap was daarmee wel
f jfkeken. Laat ik het maar eer-
heggen: Margje is niet ge-
;fd bij haar collega's. Te bit-
r«t^hjd voor iedereen een on-
tdig woord over. Pargje Vlas-
Gouden speld voor Charles de Wolff
agenten opdagen.
„Met Bolten. B-o-l-t-e-n. Van De Laken
hal, ja. Waar die is? Aan de Oude Singel,
niet ver van u vandaan. Het is een museum.
Komt u snel? Ik zit met die mensen in m'n
maag en het personeel en ik willen naar
huis. Ik vind het nu wel welletjes maar ik
krijg ze er in mijn eentje niet uit."
Toen de politie na een half uur in nog
geen velden of wegen was te bekennen, bel
de ze terug. „Bolten weer. Ik ben de direc
teur van dit museum. Er bevinden zich hier
voor vele honderden miljoenen guldens aan
kunstschatten. U moet echt haast maken.
Niet dat de directeur ook maar een mo
ment hoefde te vrezen voor de museumcol
lectie. De bezetters beperkten hun actie tot
een discussie over de te voeren strategie,
met Het Laatste Oordeel van Lucas van Ley-
den als decor. „Stel dat er een paar rad
draaiers tussen had gezeten. Dat de politie
het druk heeft en met weinig mensen is, ge
loof ik wel. Maar het gaat om de prioriteiten
die worden gesteld.
Bij de deur, die ze zelf voor de vertrek
kende actievoerders en de politie open
houdt, hervindt ze haar goede humeur.
Prettige p aasdagen.
veld zeggen ze in de wandel
gangen van het stadhuis.
Ik weet het niet zeker, maar ik
denk dat Margje ook niet veel
kijk heeft op politiek. Voor de
verkiezingen hoorde ik haar in
een lijsttrekkersdebat zeggen
dat Leiden weer het beste arti
kel-12 gemeente kan worden
omdat de stad nog nooit zoveel
geld voor de stadsvernieuwing
heeft gekregen als in die tijd.
Oef, dacht ik, wat een onzin in
één zin. Ik kan me best voor
stellen dat Margje haar stem wil
laten horen in verkiezingstijd.
Maar om nou als een lady leeg
hoofd tekeer te gaan. Nee, los
van de vraag of Margje Vlasveld
milleniumbestendig is, zou het
geen goede zaak geweest zijn
als Leiden Weer Gezellig in de
komende vier jaar de cultuur
portefeuille zou beheren. Het
enige dat er voor zou pleiten is
dat ik, als ik Margje bezig zie,
het gevoel krijg dat ik naar een
amateurtoneelgezelschap zit te
kijken dat de gemeenteraad na
speelt.
Tja, dan hebben we nog de So
cialistische Partij (SP). Wat zal
ik er van zeggen? Cor Vergeer
en de cultuur, dat lijken mij bij
na een soort erfvijanden. Als u
twee keer per jaar naar de
schouwburg gaat, ziet de SP u al
als een elitaire uitbuiter, een
profiteur van de gemeenschaps
pot. Overigens: de SP is ook op
dit punt heel duidelijk: alle cul
tuurpenningen moeten naar de
amateuristische kunstbeoefe
ning. Dus dat wordt vendel-
zwaaien op het Stadhuisplein
en ritmische gymnastiek in
Mao-tuniek totdat we er scheel
van zien.
Nee, de gedachte dat we met
een andere samenstelling van
de wethoudersploeg beter af
zouden zijn is net zoiets als het
idee dat we met Teddy Scholten
(leeft-ie nog?) een kans zouden
maken het volgende Eurovisie
Songfestival te winnen. Sterker
nog: als ik lees wat het nieuwe
college de kunstenwereld alle
maal in het vooruitzicht stelt,
zijn we misschien helemaal zo
slecht niet af. Nieuwbouw voor
het LVC, een tweede zaal voor
de Stadsgehoorzaal, 10 miljoen
voor het opknappen van De La
kenhal. Je zou van blijdschap
haast vrijwillig met het vaandel
de straat oprennen.
Waarom dan toch zoveel boos
heid, verbazing en ongeloof
over het besluit om de uitbrei
ding van De Lakenhal op de
lange baan te schuiven? Als u
het mij vraagt gaat het eigenlijk
gewoon om zoiets simpels als
fatsoen. Er zijn nog mensen die
denken dat politici al hun belof
tes nakomen en die nog altijd
oprecht boos zijn als we te ma
ken met een onvervalst geval
van kiezersbedrog.
JAN RUSDAM»
LEIDEN ANNET VAN AARSEN
IRENE NIEUWENHUUSE
Een cadeautje van de gemeente
Leiden voor Charles de Wolff,
scheidend dirigent van het
Bachkoor Holland. Burgemees
ter Goekoop bood hem gisteren
bij zijn afscheid de gouden ge-
denkspeld van de gemeente
aan. „Charles, Je bent een van
de mensen, waarvan je kunt
zeggen dat ze het geweten van
de muziek vertegenwoordigen",
stelde Goekoop tijdens een druk
bezochte afscheidsreceptie in
de burgerzaal van het gemeen
tehuis.
De Wolff had voorafgaand
aan de receptie zijn laatste offi
ciële Matthaus in de Pieterskerk
gedirigeerd. Tijdens zijn dank
woord stelde hij iedereen echter
gerust door de mededeling: „De
muziek gaat ook na dit afscheid
door. Ik kan niet garanderen dat
ik nooit meer een Matthaus zal
dirigeren."
De Wolff zei voorts dat zijn
vertrek vooral om pragmatische
redenen is genomen. „Toen ik
Anton van der Horst in 1965 op
volgde, zei hij 'Zet De Wolff er
maar voor'. Ik wil dat mijn op
volger een betere introductie
krijgt."
Behalve de burgemeester
sprak ook een koorlid zijn dank
uit. Hij herinnerde de aanwezi
gen eraan dat Charles de Wolff
aanvankelijk te weinig waarde
ring had gekregen. „Maar die
tijden zijn voorbij. De Wolff
Charles de Wolff (zittend) luistert in
Goekoop.
heeft bereikt dat jaren in Leiden
dé uitvoering van het meester
werk van Bach werd gehou
den."
Charles J. de Wolff volgde, na
eerdere banen in onder meer
Enschede en Groningen, in
1965 dus dr. Anton van der
Horst op als dirigent van het
koor van de Nederlandse
Bachvereniging. In 1983 verzelf
standigde het koor zich en ves
tigde zich onder de naam Bach
koor Holland in Leiden. Een sa
menwerkingsverband met het
Residentieorkest en het Con-
burgerzaal van het Leidse
certgebouw Kamer Orkest werd
daarbij behouden. De Wolff was
tevens de vaste dirigent van het
laatstgenoemde orkest en
hoofddocent orkestdirectie aan
het Utrechts Conservatorium.
Hij dirigeerde in 1980 de Krö-
nungsmesse van Mozart bij de
inhuldiging van koningin
Beatrix in de Nieuwe Kerk in
Amsterdam. En bij het bezoek
van de Amerikaanse president
Bush aan Leiden in 1989 diri
geerde hij het Concertgebouw
Kamer Orkest en het Bachkoor
Holland. De Wolff vergaarde tij-
naar de rede van burgemeester
foto hielco kuipers
dens zijn carrière vele prijzen
en onderscheidingen: de Prix d'
Excellence voor Orgel en de
Toonkunstprijs van Amsterdam
in 1964, de prijs Concours voor
Eigentijdse muziek in 1964, de
Gaudeamusprijs voor Heden
daagse muziek in 1965, de
Edison Grand Gala du Disque
Classique in 1966 en de Medail
le van Verdiensten van de So-
ciété Academique d'Education
d'Encouragement te Parijs in
1989. In 1990 werd de de diri
gent benoemd tot ridder in de
Orde van Oranje-Nassau.
moment raakte Lakenhal-directeur J.
gisteravond geïrriteerd door de actie
de museumbezetters. Sterker nog, de
zijn haar vrienden, zei ze. Ze
ze dan ook met kussen. Niette-
ze rond 19.00 uur het vertrek van
vrienden. Het was toen de politie die
humeur bedierf. De Lakenhal ligt op
steenworp afstand van het bureau aan
Langegracht, maar pas veertig minuten
haar eerste telefoontje kwamen er twee
Niet zomaar een bevinkje.
foto* mark lamers
