Het mystieke leven van VN-topman Hammarskjöld
Piercing is sieraad in een wond'
Trendy vliegtuigboot uit Rusland zakt vanaf mei de Lek af
Binnenland
1INSDAG 31 MAART 1998
g Wi
!slesin dagboek, gevonden in de
in8-< e\v Yorkse flat. van de topman
f?estl in de Verenigde Naties (VN)
izijn plotselinge dood bij een
iegtuigongeluk. Met een brief-
erbij voor de vinder: 'Als jij
ndt dat deze aantekeningen
Pr it waard zijn om te worden
'drukt, heb je het recht dat te
ien, als een soort 'witboek'
.jet mijn dialoog met mezelf -
01 God'. Zevenendertig jaar la-
zijn van dit dagboek alleen al
,nJi
on ag Hammarskjöld, VN-secre-
ris-generaal van 1953 tot zijn
T>od in 1961, laat tot verbazing
in iedereen met 'Merkstenen'
:n heel persoonlijk dagboek
Een geschrift waarin de
•eedse diplomaat-politicus
:en verantwoording aflegt
Cf» Jor zijn politiek handelen,
aar op zoek gaat naar zijn in-
irlijke drijfveren en - zoals hij
tand !t noemt - de Ander. Een mo-
^rn mysticQs, te midden van
woelige wereldpolitiek. Nie-
and die dat van de hoogste
vanias van 'iac* verwacht,
e schok van de ontdekking is
vergelijken met een plotselin-
n jr? publicatie van een
di immentaar op de Bijbel van
rijj e hand van premier Wim Kok.
binnenkant
lerkstenen' is geen gemakke-
nie k boek. Er staan zo'n 600 min
"meer losse gedachten en kor-
gedichten in. De fragmenten
■ven de ontwikkeling van het
elenleven van Hammarskjöld
eer. Van wanhopige vragen
ver de zin van het leven tot
iepreligieuze ervaringen met
'zus. Soms glashelder gefor-
j luleerd, soms vaag en cryp-
I sch.
let het boekje 'De langste reis
de reis naar binnen' wil de
aarlemse predikant Jurjen
eumer 'Merkstenen' voor
ieuwe generatie toegankelijk
irm
Ens<:
N HAAG WILFRED SCHOLTEN
maken. Binnen drie weken was
het uitverkocht. En ook de
spreekbeurten die Beumer
houdt over het mystieke leven
van Hammarskjöld, trekken tot
zijn grote verbazing volle zalen
met een gemengd publiek.
De predikant, werkzaam bij het
oecumenisch diaconaal cen
trum 'Stem in de Stad' in Haar
lem, 'viel' voor Hammarskjöld
bij het schrijven van zijn proef
schrift. Hij kende 'Merkstenen'
wel, een exemplaar stond zoals
bij veel mensen in de boeken
kast, maar echt verdiept had hij
zich niet in het dagboek van po
liticus-mysticus. Dat kwam pas
nadat Beumer op zoek ging
naar zijn eigen 'binnenkant'.
De vijftigjarige Beumer is, naar
eigen zeggen, een product van
de jaren zestig. Een activistisch
predikant, maatschappelijk be
trokken, kritisch. „Op een gege
ven moment dacht ik: er is
meer dan alleen politiek. Wil
het echt wat worden met die
maatschappelijke betrokken
heid, dan moet dat parallel lo
pen met de binnenkant, met
mijn innerlijk leven. Het gevaar
is anders aanwezig dat je in al je
engagement tegen jezelf vecht.
Die ontdekking mondde uit in
een proefschrift ('Intimiteit en
solidariteit') over de relatie tus
sen mystiek en ethiek. „Ik wilde
een brug slaan tussen dogma
tiek, mystiek en ethiek. Zeg
maar: tussen hart, hoofd en
handen. Ik zocht daarbij een fi
guur die als illustratie kon die
nen en die de combinatie in zijn
leven had waargemaakt. Want
het blijkt vaak zo te zijn dat we
hartstikke actief zijn, of alleen
maar bidden of de hele dag met
onze kop in de boeken zitten."
Beumer ontdekte dat Dag Ham
marskjöld de zeldzame combi
natie van vroomheid en activis
me wel in zich verenigde.
„Naast succesvol diplomaat en
minister was hij een ook een
hedendaags mysticus, wat in de
jaren vijftig in het rationele
De Zweed Hammarskjöld was ruim acht jaar secretaris-generaal van de Verenigde Naties.
Zweden beslist not done was.
Hij hield dat dan ook verborgen,
zelfs zijn vrienden wisten van
niets."
Omgang
Wat mystiek precies is, blijft las
tig uit te leggen. Even stokt de
woordenstroom van de predi
kant. Ook de handen houden
even stil. Onder de grijze haar
dos wordt diep nagedacht. De
heldere ogen zoeken mee naar
het antwoord. „Mystiek heeft te
maken met de verborgen om
gang met God. Met het onder
woorden brengen van ervarin
gen die eigenlijk niet zijn te be
schrijven. Zoals liefde tussen
mensen. Je moet dat zelf erva
ren, daar kun je nauwelijks
woorden voor vinden. Mystici
kunnen dat wel. vaak in een
merkwaardige granieten taal.
Waardoor gewone stervelingen
in een flits herkennen: Verrek,
dat heb ik ook wel eens. Mystici
zijn verkenners van het innerlijk
leven, verspieders in het land
van de ziel."
Ze krijgen het niet cadeau. „Het
blijkt dat mystici de zoektocht
naar hun innerlijk minder snel
opgeven dan anderen. God zal
zich niet laten zien als je er
niets voor doet. Ze gaan dan
ook door diepe dalen, kennen
enorme twijfels, verschrikkelijk.
En juist op het moment dat ze
dreigen af te haken, is het er.
Dan worden ze in hun nekvel
gegrepen. Hammarskjöld
schrijft dat hij zelf twee keer een
piekervaring heeft gehad. De
grap is echter dat als ze dit
hoogtepunt hebben meege
maakt, ze niet in rustiger vaar
water komen. Het was zo mooi,
het gat waar ze daarna in vallen
is dan vaak nog dieper.
Beumer zelf is geen mysticus.
„O nee, het boeit mij alleen on
gelofelijk. Die taal, wat een rijk
dom! Daar kan ik iets mee als ik
na een drukke dag thuis kom.
Een goede manier om je te wa
penen tegen de waan van de
dag die ons overspoelt."
Eenzaamheid
De 'sleutel' van 'Merkstenen' is
voor Beumer de eenzaamheid
van de auteur geweest. Daar
worstelde de vrijgezel Ham
marskjöld enorm mee. In zijn
mystieke ervaringen heeft hij
negatieve eenzaamheid
(vereenzaming) weten om te
buigen naar positieve eenzaam
ARCHIEFFOTO GPD AP
heid (het alleen zijn). „Hij
schrijft ergens: 'Gaf U mij deze
onoplosbare eenzaamheid - op
dat het mij gemakkelijker zou
vallen U alles te geven?"
Wat heeft Hammarskjöld in zijn
mystieke worsteling gevonden
dat voor moderne mensen aan
het eind van de eeuw nog van
waarde is? Beumer: „Hij deelt
met wat veel mensen van nu
ook ervaren: Dat je het leven uit
handen moet geven, ook je ei
gen vroomheid. Het besef dat je
je niet te druk moet maken over
je geestelijk leven. Omdat er iets
of iemand is, zoals hij dat
noemt."
De predikant heeft van Ham
marskjöld geleerd dat het hele
idee van de maakbare samenle
ving dient te worden losgelaten.
„De modellen en blauwdrukken
over d£ perfecte wereld vlogen
tien jaar geleden nog uit onze
typemachines. Het moest alle
maal precies zo. De mysticus is
ook bezig met het hier en nu
maar ziet echter achter de botte
werkelijkheid een andere orde,
de pure werkelijkheid. Hij grijpt
er naar om het hier beter uit te
houden. Maar die andere wer
kelijkheid zet je ook onder
spanning, het maakt je buiten
gewoon maatschappij-kritisch.
Niet omdat het moet. maar om
dat het mag. Een nodiging. Dat
is een hele andere houding."
De mystieke ervaringen hebben
de gedachte van 'de kluizenaar
in New York' versterkt dat de
VN dienstbaar hoort te zijn aan
de mensheid. „Hij was een vi
sionair mens, die niet de poli
tiek van het haalbare nastreef
de. Hij wist dat het compromis
altijd onder de spanning van
het betere moest staan. Veel
mensen verlangen terug naar
zulke visionaire politici. Hier in
Nederland zijn de dromers toch
ook verdwenen na de dood van
Den Uyl? Kok zou het moeten
zijn, maar is het niet."
Tot de Congo-crisis begin jaren
zestig was Hammarskjöld een
redelijk succesvol en populair
secretaris-generaal. Zijn streven
de Koude Oorlog buiten Afrika
te houden, mislukte echter. „De
jonge landen met de nieuwe lei
ders konden niet loskomen van
de Verenigde Staten en de Sov
jet-Unie. Een derde weg tussen
kapitalisme en communisme
bleek niet mogelijk. Hij wilde
het beste van alle politieke sys
temen verenigen in die Afri
kaanse landen. Dat lukte niet en
nu zien we nog elke dag de
bloedige gevolgen daarvan. Zo
actueel is Hammarskjöld."
Behalve van zijn onbegrensde
dienstbaarheid kunnen huidige
politici nog meer van hem le
ren. „Hij zag volstrekt af van het
oppoetsen van zijn eigen ego,
juist in moeilijke perioden. Daar
is hij uniek in. Het laatste waar
een politicus aan blijft hechten
is vaak zijn ego. Ik ben dan ook
heel benieuwd hoe mijn boekje
aankomt in de politieke we
reld."
Op spreekbeurten merkt hij dat
'Merkstenen' mensen nog
steeds bezig houdt. „De herken
ning is groot. Mensen zijn aan
het eind van deze vermoeide
eeuw op zoek naar de zin van
het leven. Het komt niet uit de
lucht vallen. We kunnen alles,
hebben het materieel goed,
maar toch is er een tekort. We
winnen heel de wereld, maar lij
den schade aan onze ziel."
Jurjen Beumer, De Langste reis
is de reis naar binnen, Ten Ha
ve, f 19,90
Allereerste aantekening:
'Verder word ik gedreven,
een onbekend land in.
De grond wordt harder,
de lucht prikkelender, kou
der.
Aangeraakt door de wind
vanuit mijn onbekende ein
der
trillen de snaren
in afwachting'.
'God is een handige formule
op de boekenplank van het
leven - altijd bij de hand
maar zelden gebruikt.
'je vroeg om lasten te mogen
dragen. - En klaagde toen ze
je op de schouders gelegd
werden. Had je je een andere
last voorgesteld?'
Pinksteren 1961: 'Ik weet niet
wie - of wat - de vraag stelde.
Ik weet niet wanneer zij ge
steld werd. Ik herinner me
niet dat ik antwoordde. Maar
eens zei ik ja, tegen iemand -
of iets.
}GD bezorgd over risico 's
3TTERDAM EVELIEN DE JAGER
terretjes zag ze. Niet op het
ïoment dat de ring door haar
avel werd gehaald. De pijn
wam pas daarna en er bleken
leer haken en ogen te zitten
jj an de navelpiercing. Trek maar
ens een gewone broek aan met
''n wond op je buik. Boven-
ien is piercen niet zonder risi-
o. GGD'en maken zich zorgen
ver de hygiëne in de pier-
ingshops en de kans op infec-
eziekten. Bloedbanken weren
onors daarom een jaar nadat
een ringetje hebben laten
etten'. Regels voor het piercen
aa lijven echter vooralsnog ach-
I Irwege.
lie mooi wil gaan, moet pijn
oorstaan. Dat wist Sylvia (26)
3 it Rotterdam van tevoren.
II laar dat ze grote delen van
aar garderobe amper meer aan
on en dat ze een jaar geen
loed zou mogen geven, daar
ad ze niet bij stilgestaan. De
iercing bleek achteraf meer
onsequenties te hebben dan
edacht. Aan de verzorging
1 reeg ze bijna een dagtaak.
Het lijkt een simpel sieraad,
01 laar zeker in het begin is de
iercing gewoon een wond." En
2 at betekent in het geval van de
avel tussen de twee en negen
ïaanden voorzichtig zijn: liever
iet zwemmen (helemaal niet
i open water), niet met vieze
ingers aan de piercing komen,
i iet te strakke ldeding dragen
n goed ontsmetten.
Veel mensen onderschatten
at", weet Diana Wermer, die
en piercingshop heeft in Aal
ten. Bij het pronken met het
ringetje worden hygiënische ad
viezen in de wind geslagen „Zo
was er afgelopen zomer een
meisje dat na drie weken in bik
ini met haar navelpiercing wilde
gaan zwemmen. Omdat haar
navel nog wat rood zag, had ze
er dekkende make-up op ge
smeerd. Ja, dan gaat de boel
ontsteken."
Oud
Piercing is in feite al zo oud als
de weg naar Rome. Gaatjes in
oorlellen zijn al decennia geac
cepteerd. Gouden, zilveren of
metalen ringetjes en staafjes op
andere plekken echter worden
pas sinds een paar jaar gemeen
goed. In neuzen, wenkbrauwen,
tongen, lippen en geslachtsde
len; een piercing wordt steeds
normaler. Maar de navelpier
cing is, ónder invloed van pop
sterren en de televisie, het
meest populair, vooral bij vrou
wen tussen de 15 en 25 jaar.
Het 'doorboren van weke delen
van het lichaam om esthetische
redenen' is niet zonder risico.
Als het niet steriel gebeurt, be
staat er kans op besmetting met
HIV of hepatitis. In het geval
van de navel - vaak bedekt,
vochtig en daardoor een broed
plaats van bacteriën - is boven
dien het infectierisico groot.
Daarnaast is er een kleine kans
dat het lichaam de piercing af
stoot, dat er wild vlees groeit of
weefsel afsterft. Dat laatste kan
als er bloedbanen of zenuwen
worden geraakt.
Bloedbanken sluiten donoren
een jaar uit vanwege het risico
van besmetting. „De aanwezig
heid van sommige virussen kun
je pas na maanden aantonen",
verklaart Marleen de Bruin van
de Stichting Sanquin Bloed-
voorziening, waarbij alle bloed
banken zijn aangesloten. De
uitsluiting geldt voor mensen
met een piercing of tatoeage.
Wie oorbellen heeft laten schie
ten, acupunctuur of een haar-
transplantatie heeft ondergaan
wordt goedgekeurd, als kan
worden aangetoond dat dit hy
giënisch is gebeurd. Voor or
gaan- en weefseldonatie geldt
een termijn van zes maanden.
Strafbaar
Iedereen die dat wil, kan zonder
medische achtergrond de naald
ter hand nemen. Hier en daar
wordt verdoofd, terwijl dat zon
der opleiding gevaarlijk en straf
baar is. Voorlichting over hoe je
een piercing moet behandelen,
is niet altijd voorhanden. Als het
mis gaat, leveren sommige
shops 'wonderzalfjes' om zelf te
dokteren.
W. Beaumont, arts infectieziek
ten bij de GGD in Den Haag,
maakt zich grote zorgen. „Nu
het taboe is Weggevallen, ne
men in theorie de problemen
toe."
Maar zeker weet Beaumont dat
niet. Onderzoek in Amsterdam
leverde in de periode 1988-1993
niet meer dan vijftig complica
ties op. „Tien per jaar", consta
teert A. Boonstra. Hij is ver
pleegkundig hygiënist en be
zoekt al sinds 1984 tattoo- en
piercingshops. „Vroeger waren
dat donkere, smerige holen.
Maar nu is het er bijzonder
schoon. Er wordt heel bewust
omgegaan met het gevaar van
aids." Ook Boonstra ziet een
enorme vlucht in het aantal
piercings. „Scholieren staan er
tijdens de pauze voor in de rij."
Toch lijken met het aantal pier
cings de problemen niet toe te
nemen. De GGD in Rotterdam
vroeg in 1996 en 1997 na 'pier
cingmarathons' alle poliklinie
ken, dermatologen en huisart
sen opgeroepen complicaties te
melden. „We kregen slechts een
handjevol reactieszegt Arnold
Bosman, arts/epidemioloog. Hij
beschouwt piercing niet als een
gevaar voor de volksgezond
heid. „We hebben echter maar
een beperkt beeld, want we we
ten niet wat er in achterafka-
mertjes gebeurt."
Weloverwogen
De GGD in Amsterdam ontwik
kelde een checklist om de shops
zo hygiënisch mogelijk te laten
werken. Klanten moeten verkla
ren de ingreep 'weloverwogen'
te ondergaan. De minimum
leeftijd is achttien jaar. De
GGD'en in Rotterdam en Den
Haag zijn jaloers op de aanpak
in Amsterdam, maar hebben
geen mankracht of budget om
de piercingshops te controleren.
Tot groot verdriet van Ralph
Moelker, piereer bij zijn vader
Tattoo Bob in de Rotterdamse
havenbuurt Katendrecht. Moel
ker ('Ik ben de enige piereer
zonder gaten in mijn lijf) wil re
gels en controle. „Waarom
wordt door de vingers gezien
dat sommige piercers maar wat
De meeste piercings worden in de wenkbrauw gezet.
aanrommelen?"
Piercingmarathons gaan ten
koste van de hygiëne, \indt
Moelker. „Ik heb het één keer
gedaan op een gabbermeeting,
maar dan ben je toch minder
geconcentreerd en de hygiëne is
natuurlijk niet optimaal. De
winkel van Tattoo Bob ruikt
naar ziekenhuis. Ralph en Bob
staan in witte jassen tussen de
wanden vol tatoo-afbeeldingen
en de toonbank met ringetjes.
Vroeger kwamen er zeebonken,
nu ook giechelende meisjes.
Moelker hecht aan de 'dokters-
ainbiance'. Naalden worden
één keer gebruikt, tangen gron
dig ontsmet en er geldt een
rookverbod. „In een ziekenhuis
mag je toch ook niet roken?"
Moelker wil graag een keurmerk
van de GGD, maar die waagt
zich daar niet aan. Een eigen
keurmerk van de boom ing busi
ness is voorlopig niet te ver
wachten. „Daarvoor is er veel te
veel jaloezie en concurrentie."
De GGD in Amsterdam is in
middels ruimschoots vertrouwd
met de piercing-rage. „Maar we
zijn er niet gelukkig mee", be
nadrukt Boonstra. Ook het
branden en snijden van 'versie
ringen' in de huid is in de
hoofdstad al enige jaren be
FOTO GPD PUIL NIJ HU IS
kend. Nieuwste trend is het am
puteren van vingerkootjes en
tenen. De GGD maakt zich ern
stig zorgen over deze bijna chi
rurgische ingrepen. „Er zijn
zelfs plaatsen waar je je oren
kunt laten kartelen. Dat gaat
echt te ver."
MAARSSEN-WERKENDAM JOS STEEHOUDER.
Nog een paar maanden werk, dan is er vrij
wel niets Russisch meer over van de draag
vleugelboot Meteor die de Maarssense re
der Jan Verkerk eind vorige zomer uit Rus
land haalde. De ruiten van het schip zijn
gesloopt. De motoren en schakelkasten
verwijderd. In de haven van Werkendam
drijft een kaal karkas.
Alle verouderde Russische onderdelen
worden vervangen door nieuwe westerse
techniek. Het oog wil ook wat: het schip
krijgt een nieuw, trendy uiterlijk. Wat dan
over is van de Russische draagvleugelboot
is een omgedoopte Rivierenland Holland
Meteoor. Een 'vliegtuigboot', die vanaf
eind april, begin mei op de Lek een vaste
verschijning zal zijn.
De nieuwe stoelen komen uit een Boeing,
de buffetjuffrouw noemen we stewardess.
We serveren drank in vliegtuigbekers. En
de passagiers krijgen straks behalve het
fraaie gezicht op het rivierenlandschap en
zijn pittoreske stadjes, vooral ook de at
tractie van de snelheid", zegt beoogd
schipper en mede-eigenaar Dirk Koomen.
„Bij twintig kilometer per uur voel je 'm
opstijgen, dan begint-ie licht te trillen door
de golven die tegen de romp uiteenslaan.
Bij vijftig kilometer per uur komt-ie hele
maal vrij te liggen, de romp hoog uit het
water. Dan trekken we nog even door tot
65 kilometer per uur. Hij ligt dan helemaal
stil, de vleugel onder water, de romp erbo
ven. Je zwééft gewoon", vertelt Koomen
bijna lyrisch.
Voor reder Jan Verkerk is het enige Russi
sche aan de snelle boot straks nog de her
innering aan een avontuurlijke tocht over
de Zwarte Zee, de Donau en de Rijn, door
Roemenië, voormalig Joegoslavië, Honga
rije, Oostenrijk en Duitsland. „Ik denk dat
er onderweg duizenden foto's van ons zijn
gemaakt", zegt hij over de tocht naar de
nieuwe thuishaven van de Meteoor. „Dat
gebeurt langs de Lek straks ook. De men
sen rennen hun huizen uit als wij voorbij
komen."
Een droom komt uit. De droom van de
provincies Utrecht, Gelderland en Zuid-
Holland, de provinciale VW's en diverse
Lekstadjes, die met subsidies en faciliteiten
het spektakel op de Lek mogelijk maken.
Oude rivierstadjes krijgen met de geregelde
bootdienst over de Lek eindélijk hun lang
verbeide toeristische trekker. Niet alleen
leuk voor de eigen inwoners, maar vooral
ook voor de toerist van buiten.
Uithollen
Zo van: Maak kennis met het Rivierenland
in al zijn facetten. Met de trein naar
Culemborg, waar je een fiets huurt. En als
je geen zin hebt om tegen de wind in te
fietsen, neem je de Meteoor naar Schoon
hoven, en laat je je met de wind in de rug
over de dijk 'uithollen'. Opgelet: Wel even
kijken hoe de wind staat.
Op de dienstregeling wordt nog volop ge
studeerd. Waarschijnlijk wordt Vianen de
thuishaven van de Meteoor, omdat dat
stadje precies middenin het traject ligt. Het
traject Wijk bij Duurstede-Dordrecht is
wellicht te lang voor één boot. Als de ko
mende zomer een succes wordt, wil Ver
kerk snel met een tweede boot van Dordt
opstomen tot Arnhem. „En wie weet kun
nen we er ook wel een forensendienst mee
gaan draaien, zoals in Rotterdam al ge
beurt."
Jan Verkerk heeft het schip via scheepsma
kelaar Swerts Trading in het Zuid-Russi
sche Rostow aan de Don gekocht. „Het be
kende verhaal. Geen geld meer, dus probe
ren ze in leven te blijven door de verkoop
van een schip. In wezen hol je daarmee
zo'n zaak uit. Aan de andere kant: zonder
koper hebben ze er niets te eten."
Twee weken moeizaam onderhandelen le
verden hem uiteindelijk de Meteor 118 op,
een draagvleugelboot van bijna 35 meter
lang en bijna tien meter breed. Eentje zoals
er naar schatting tweeduizend rondvaren
in Rusland - meestal smoezelig en slecht
onderhouden. De Meteor bevoer door
gaans de rivieren de Don, Manytsj. Donjets
en de benedenloop van de Wolga bij Wol-
gograd.
Na haar verbouwing komen daarvoor in de
plaats de Lek, Vianen, Culemborg en
Schoonhoven. Maar de boot heeft dan wel
anderhalf miljoen gulden gekost en is goed
voor tachtig passagiers en veertig fietsen.
De twee gloednieuwe motoren van elk
1.250 pk geven hem straks een kruissnel
heid van 65 kilometer per uur en een top
van over de tachtig. „Geluidshinder? Ach
nee, alles voldoet straks aan de Nederland
se milieu- en veiligheidsnormen. Rijkswa
terstaat en de scheepvaartinspectie zifter
erbovenop."
Rijkswaterstaat heeft inmiddels wat erva
ring met draagvleugelboten opgedaan in
het druk bevaren Rotterdam en omgeving.
Niets wijst op verhoogd risico voor de om
geving. Beoogd schipper Dirk Koomen: „Ie
moet wel wakker blijven. Want het gaat
hard. Maar als de nood aan.de man komt,
laat je het gas los en plonst-ie met een klap
in het water. Binnen twee scheepslengten
liggen we dan stil. En om te voorkomen dat
de passagiers dan tegen de voorruit zitten
geplakt, houden ze de veiligheidsriemen
gewoon om."
