Armenen zweren bij hun cognac
E
VRAAG VAN DE WEEK (voor deelnemers van 13 t/m 15 jaar):
casterman
k
UJ
of
atl Een goede fles Armeense
It ognac kan in Rusland nog
altijd hermetisch gesloten
deuren openen. De Russen
zijn gek op het exclusieve
spul uit het kleine
Kaukasische land. Al meer
eel lan honderd jaar wordt in
een indrukwekkend, uit
rode vulkanische steen
opgetrokken gebouw in de
Armeense hoofdstad
Jerevan cognac gemaakt.
Het procédé werd in
Frankrijk geleerd en met
Franse apparatuur begon
j en Armeense zakenman te
stoken. De cognac vindt
sindsdien zijn weg over de
hele wereld, behalve naar
Frankrijk. Daar zeggen ze
Jtof cognac alleen cognac is
als-ie in Frankrijk is
htymaakt. De Armeniërs zijn
wel bereid op de voor de
export bestemde flessen
'brandy' te drukken. Maar
ze vinden hun cognac
minstens zo goed als die
ligt van de Fransen.
'Nooit zullen wij toestaan dat ons nationale erfgoed wordt verkocht'
1 duard Sjoenijan, de
I J 70-jarige ex-directeur
van een wijngaard en
nu werkzaam bij de Armeense
cognacfabriek 'Jerevan', kan er
lyrisch over vertellen. „Druiven
hebben we hier altijd gehad.
Noach plantte de eerste wijnran
ken nadat hij met de Ark op onze
berg Ararat was gestrand. Dat
heb ik niet bedacht, dat staat in
de Bijbel", zegt hij. „Maar legen
de of niet, vast staat dat hier al
duizenden jaren wijn wordt ge
maakt. We hebben kruiken ge
vonden uit 480 met versteende
druivenresten en een soort che
micaliën om de kruiken schoon
te maken. Toen wisten ze al hoe
je een goede wijn moet maken",
meldt hij. De stap naar de fabri
cage van cognac was volgens
hem logisch. Sjoenijan: „We heb
ben daarvoor uitstekende om
standigheden: prima druiven en
een warm, droog klimaat."
Een feit is dat de Armeense
cognac van excellente kwaliteit is
en dat deze kwaliteit al meer dan
een eeuw wordt gehandhaafd.
Vandaar waarschijnlijk ook dat
de communistische heersers bij
elke passende gelegenheid dit
kostbare vocht door hun kelen
lieten glijden. Maar ook de Britse
premier Winston Churchill dronk
volgens de overlevering dagelijks
enkele glazen. Sjoenijan weet te
melden dat de Britse oorlogsheld
zelfs op het hoogtepunt van de
Koude Oorlog zijn rantsoen via
speciale Kremlinkanalen ver
scheept wist te krijgen.
Nieuwe varianten
Maar met de ondergang van de
Sovjetunie braken ook voor de
Armeense cognac zware tijden
aan. De productie werd drastisch
ingekrompen. Niet omdat de
vraag was afgenomen, maar om
dat de liefhebbers niet meer kon
Eduard Sjoenijan: „We hebben uitstekende omstandigheden: prima
druiven en een warm, droog klimaat." foto's gpd hans hoogendijk
den betalen. Vervolgens had de
oorlog in de Armeense enclave
Nagorno-Karabach op Azerbeid-
zjaans grondgebied, een bijna
desastreuze invloed op de pro
ductie. De buurlanden Turkije en
Azerbeidzjan boycotten Armenië
nog steeds en dus kan de cognac
alleen maar via de lucht naar het
buitenland. En dat is duur.
Maar het is niet de eerste keer
dat de fabriek in de problemen
verkeert. Begin deze eeuw tijdens
de Turks-Russische oorlog en de
genocide door de Turken op
meer dan een miljoen Arme
niërs, zag het er ook droevig uit.
Tientallen experts vluchtten. En
van de overgeblevenen ging er
ook nog eens een aantal weg
toen Armenië ingelijfd werd door
de Sovjetunie.
Het was in die tijd dat Markar
Sidrakijan uit nood geboren be
gon te experimenteren. Hij was
van 1932 tot 1973 het geestelijke
brein van de fabriek. Vele nieuwe
cognacvarianten staan op zijn
naam. Hij schiep soorten die be
roemd zijn geworden om hun
'vanille-chocolade' smaak. Zijn
zoon Sidrak: „De specialisten
waren allemaal vertrokken. Veel
mensen vroegen mijn vader:
"Wat doe je? We bouwen het
communisme op en niemand zal
meer wijn of cognac nodig heb
ben'. Vader antwoordde: 'Zo lang
de mensheid bestaat, zal er wijn
zijn'."
Rauwe geur
In het proces dat Sidrakijan ont
wikkelde worden regionaal ge
oogste witte druiven in enorme
stalen vaten geladen en gedestil
leerd tot 'cognac-spiritus', een
kleurloze vloeistof met een rau
we geur. Het zeer veel mineralen
bevattende Armeense bronwater
maakt een ongebruikelijke hoge
graad van distillatie mogelijk en
dus een nog sterker ruw product.
„Dat is het begin van het leven
van de cognac", vertelt Sjoenijan.
De vloeistof gaat daarna rusten
in zware eiken houten vaten, af
hankelijk van de kwaliteit drie tot
vijftig jaar. Maar er liggen zelfs
vaten waarop staat geschreven
dat ze pas na een eeuw rust mo
gen worden geopend om tot ech
te cognac te worden verwerkt.
En dat proces is omgeven met
allerlei geheimen. Er komt weer
bronwater aan te pas, suiker, be
paalde extracten enzovoort en
zovoort. Het eindproduct heeft
een onverwisselbare karakteris
tiek, waarvoor wereldleiders als
Churchill, Stalin en ook Gor-
batsjov vielen. Churchill had vol
gens insiders een voorkeur voor
de tien jaar oude Dvin. Hij was
daar zo gek op dat hij persoonlijk
bij Stalin ingreep om het cognac
genie Sidrakijan uit de klauwen
van de vernietigingsmachine van
Stalin te halen. Gorbatsjov pere-
fereerde jonge Armeense cognac.
De gevel van de Jerevan cognacfabriek.
Over Brezjnjev halen ze in Jere
van de schouders op: „Die dronk
alles." Dat was in de tijd dat de
fabriek de vraag nauwelijks aan
kon. Nu ligt dit wel even anders.
In 1996 was de productie tot vijf
tien procent gedaald, oftewel
253.000 decaliter. Nu gaat het
weer iets beter: er wordt op on
geveer eenderde van de capaci
teit gedraaid. Dat is echter niet
voldoende om te overleven. Eind
vorig jaar besloot de Armeense
regering, eigenaar van de fabriek,
dat de zaak maar geprivatiseerd
moest worden. De schulden wa
ren te hoog opgelopen. Maar
daar wilde het volk niets van we
ten. Sidrak Sidrakijan: „Ze kun
nen de fabriek verkopen, de vier
muren en de apparatuur. Maar
nooit zullen wij toestaan dat ons
nationale erfgoed wordt ver
kocht."
En dus draait Armeense Cog
nac gewoon door en is dit goud
kleurige vocht overal te krijgen.
Goedkoop is het niet. Een half li
- m Vraag 1VAN WELKE LUCHTVAARTMAATSCHAPPIJ IS HET NEERGESTORTE VLIEGTUIG VAN DE CHINESE VRIEND VAN KUIFJE'? Spaar de antwoorden tot en met de vierde week
I* Yy A I en stuur de oplossingen naar: Rijksmuseum voor Volkenkunde, ter attentie van de afdeling PR, postbus 212,23 00 AE Leiden o.v.v 'Prijsvraag Kuifje'. Het museum verloot onder de inzenders een artikel uit de Kuifje-winkel.
tertje oude cognac kost zo'n 45
gulden. Buiten de kasteelachtige
gebouwen ligt een aantal vaten
in het voorjaarszonnetje. „Onze
cognac is een product van de
zon. En nu experimenteren we of
we de kwaliteit nog beter kunnen
maken door vaten opnieuw aan
het zonlicht bloot te stellen",
zegt Eduard Sjoenijan op weg
naar de proefkamer om onder
het genot van een paar beste gla
zen te filosoferen over God, de
wereld en de druif.
De tentoonstelling 'naar Tibet met Kuifje' is nog t/m 2 augustus in het Rijksmuseum voor Volkenkunde te zien. Het museum is gevestigd aan de Steenstraat 1Leiden, telefoon 071 -516 88 00. De openingstij
den van het museum zijn: dinsdag tot en met vrijdag en zondag 10.00-17.00 uur. Zaterdag en feestdagen 12.00-17.00 uur. Toegangsprijzen: Volwassenen 10 gulden. Jeugd van 4-18/CJP/65+ 7,50 gulden.
Groepen (min. 10 personen) 7,50 gulden. Museumjaarkaart toeslag 3 gulden. Kosten van de activiteiten zijn inbegrepen in de museumentree, tenzij anders vermeld.
