De valse verlokking
van de koopsompolis
Het Handboek voor Politici moet maar eens herschreven worden
Feiten &Meningen
Zomertijd,
zaligheid
Als paars verbleekt, komt groen teruj
ZATERDAG 28 MAART 1998
Vannacht wordt de klok een uur vooruit ge
zet! Elk jaar zie ik daar reikhalzend naar uit.
Ik schijn daarin alleen te staan. Terwijl ik de
zomertijd ieder jaar weer als een onbegrij
pelijke weldaad ervaar, hoor ik om mij heen
niets dan geknor, gevloek en gemopper.
Een uur eerder op, en een uur eerder naar
bed, wat kan er verrukkelijker zijn?
Als kind lag ik altijd al om een uur of vijf
te popelen van ongeduld om uit bed te
gaan. Mij was echter, onder de vreselijkste
vervloekingen, ten strengste verboden, om
voor zevenen op te staan. Op zondag zelfs
voor achten! Dan moest er, vreselijker
woord is niet denkbaar, uitgeslapen wor
den. Vooral in voorjaar en zomer, als de vo
geltjes al zo luidruchtig tetterden, was dat
een enorm zware opgave. 'Vogeltjes die zo
vroeg zingen, zijn voor de poes,' riep mijn
vader altijd, en mijn moeder voegde eraan
toe of ik 'al van de zweep wou geven eer het
paard ingespannen was.' Dan riep ik: 'De
morgenstond heeft goud in de mond,' of
'vroege vogels vangen de wormen,' of
'vroeg begonnen, veel gewonnen.' Het
mocht niet baten.
Het eigenaardige is: het hele leven is in
gericht voor de langslaper. Studeer je aan
een universiteit dan merk je dat er voor half
negen 's avonds van een studentenleven
geen sprake is. Pas daarna, als het voor mij
bedtijd is, begint het lieve leven. Opera's,
concerten, diners, prijsuitreikingen, literaire
bijeenkomsten - ze
zijn altijd 's avonds
laat. Geef mij 's
morgens vroeg eén
opera!
Ik was een keer in
Italië op een con
gres. We waren on
dergebracht in stu
dentenflats. Voor
zieningen voor een
ontbijt waren er
niet. Dus ging ik 's
morgens om half
zes naar buiten om
te zien of er ergens
misschien al een
winkeltje open was.
Laat er nu, aan de voet van die flat, een
klein kruideniertje zijn waar je al terecht
kon. De volgende dag ging ik om vijf uur.
Hij was niet alleen al open, maar de winkel
stond vol met druk kakelende zwarte
dwergvrouwtjes. Wat een feest! En je kon er
de heerlijkste dingen krijgen! Kom daar
eens om in Nederland.
Bisschop Simonis heeft zijn mond vol
over de 24-uurseconomie. Wat een onbe
daarlijke onzin. In Nederland kun je bijna
nergens voor acht uur 's morgens in een
winkel terecht. In Zwitserland en Italië zijn
sommige winkels al om half vijf open! In
Zwitserland kun je in de meeste hotels al
om half zes ontbijten. Moet je in Nederland
eens proberen! Hier is voor zevenen, in ho
tels en daarbuiten, geen sterveling te zien.
Het hele leven staat nog stil. Je kunt je hond
overal laten poepen zonder dat er ook maar.
een haan naar kraait. Vanaf zonsopgang
kun je, als je zoals ik niet in het bezit bent
van een rijbewijs, tot een uur of acht zonder
enig risico van controle in een auto het hele
land doorkruisen. Nergens zie je zelfs maar
de contouren van een politieman.
Daarom is het een groot wonder dat Ne
derland meedoet met de zomertijd. We
moeten wel omdat de omringende landen
het doen. Was het een puur Nederlandse
aangelegenheid, dan zou de zomertijd hier
nooit zijn ingevoerd. De early riser wordt in
Nederland op gruwelijke wijze gediscrimi
neerd. Daarom is het zo'n mirakel dat hij
één keer per jaar handenwrijvend mag
meemaken dat al die ellendige langslapers
keihard aangepakt worden. Nou ja, keihar -
d..een uurtje eerder het bed uit, het stelt
nog niets voor. Niettemin hoor je een paar
dagen om je heen een geweeklaag alsof de
wereld vergaat. En ondertussen ben je stie
kem zo enorm in je nopjes! Zomertijd, za
ligheid!
De verzekeraar springt er in elk geval altijd goed uit
Het meest stuitend is de advertentie voor een koopsompolis waarin een man, blijkbaar
gebogen over zijn belastingaangifte, verzucht dat hij nog een flinke aftrekpost nodig
heeft. Waarom hij een aftrekpost nodig heeft, maakt de advertentie niet duidelijk. Na
tuurlijk niet. Datje bepaalde kosten mag aftrekken voor de belasting kan het mogelijk
maken dat iets binnen bereik komt. Maar dat je iets moet kopen omdat het een belas
tingvoordeel oplevert, is nonsens van de bovenste plank. Er is toch ook niemand die vijf
televisies koopt omdat die in de aanbieding zijn?
Dit voorbeeldkapitaal is voor u, bij een
voorbeeldrendement van resp. 14% en 16% en een
storting van 11.678,-
Het tekent wel het sfeertje dat elk
jaar weer wordt gecreëerd rond de
koopsompolis. U bent een dief van
uw portemonnee als u er niet een
afsluit, is de boodschap. Maar dat
is niet waar. Ten eerste is er de
vraag of zo'n polis nodig is. Een di
recteur van een pensioenfonds: „Er
komen regelmatig mensen bij me
langs om te vragen of ze geen
koopsompolis moeten sluiten. Ik
ga dan altijd eerst eens met ze kij
ken of ze wel een extra pensioen
voorziening nodig hebben. Dat
blijkt nogal eens helemaal niet het
geval te zijn".
Ten tweede is er de vraag of een
koopsompolis dan altijd de beste
keuze is. De Amsterdamse hoogle
raar Boot heeft er al herhaaldelijk
op gewezen dat de koopsompolis
vooral voor de aanbieders ervan
een goudmijntje is. Daarin is nog
weinig veranderd. Nog altijd wor
den consumenten verlokt met on
volledige en misleidende informa
tie. Een voorbeeld is een recente
advertentie van Centraal Beheer
voor een koopsompolis waarbij de
premie in aandelen wordt belegd.
Voor alle duidelijkheid: dat is een
vrij willekeurig voorbeeld, al komt
de polis aardig in de buurt bij het
gemiddelde aanbod van andere
maatschappijen.
DE OPBRENGST
Het belangrijkste onderdeel is na
tuurlijk de afgebeelde tabel, die
aangeeft welke gouden bergen op
de consument liggen te wachten.
Wie als 41-jarige 11.678 gulden in
legt, mag bij een gemiddeld rende
ment van veertien procent op 60-
jarige leeftijd rekenen op een kapi
taal van 108.831 gulden, bijvoor
beeld om zijn VUT aan te vullen.
Wie dat bedrag zelf belegt en even
eens veertien procent haalt, heeft
op zijn 60ste dat bedrag zien aan
groeien tot 140.786 gulden. Een
verschil van 32.000 gulden.
DE KOSTEN
Waar gaat die 32 mille bij Centraal
Beheer aan op? Er zijn de aankoop-
kosten van de aandelen (zes pro
cent, ofwel 700 gulden), vijf gulden
administratiekosten per maand (in
negentien jaar 1.140 gulden) plus
een overlijdensrisicoverzekering.
Die laatste stelt echter weinig voor.
Bij voortijdig overlijden krijgen de
nabestaanden 115 procent van de
waarde van de polis op dat mo
ment uitgekeerd. In het slechtste
geval - als de verzekerde een dag
voor zijn 60ste overlijdt - moet
Centraal Beheer dus 16.324 gulden
(vijftien procent van 108.831 gul
den) bijleggen.
Welke premie Centraal Beheer voor
die verzekering rekent, wil het be
drijf niet zeggen. „Dat is ons be
leid". Overigens is het volgens een
deze week gepubliceerd onderzoek
van de onafhankelijke Verzeke
ringskamer dat voor bijna alle ver
zekeraars 'beleid'. Het is doorgaans
onduidelijk hoeveel de tarieven be
dragen en waarvoor ze precies be
doeld zijn.
Belegt de consument zelf, dan kun
je het aandelenpakket zelf zien als
overlijdensrisicoverzekering. De
waarde op het moment van overlij
den is tevens de 'uitkering' aan de
nabestaanden.
Eén ding is duidelijk. Zelfs als de
klant op het voor de verzekeraar
meest ongunstige moment voortij
dig overlijdt - een dag voordat de
uitkering ingaat - verdient Centraal
Beheer nog een kleine 15.000 gul
den aan de polis. In verreweg de
meeste gevallen levert de inleg de
maatschappij 140.786 gulden op,
waarvan 108.831 gulden wordt uit
gekeerd.
DE FISCUS
Het grote verkoopargument van de
koopsompolis is de aftrekbaarheid
van de premie voor de belasting.
Daardoor kan iemand meer geld in
leggen dan zonder dat voordeel. Als
onze 41-jarige man over de top van
zijn inkomen vijftig procent belas
ting betaalt, kost die 11.6796 gulden
hem dus maar de helft, 5.839 gul
den. Is zijn belastingtarief 36,35
procent - zoals voor driekwart van
de belastingplichtigen geldt - dan
kost die 11.678 gulden hem netto
7.433 gulden.
Belegt iemand 5.839 gulden negen
tien jaar met veertien procent ren
dement, dan eindigt de teller op
70.393 gulden. 7.490 Gulden levert
89.610 gulden op. Dat is minder dan
60 jaar
65 jaar
14%
16%
14%
16%
Huidige
lijfrente-
lijfrente
lilfrente-
lijfrente
lijfrente
lijfrente
lijfrente-
lijfrente
leeftijd
kapitaal
(60-65 jaar)
kapitaal
(60-65 jaar)
kapitaal
(levenslang)
kapitaal
(levenslang)
35
223.746
55 308
355518
86 403
418711
45.350
712.254
77 264
37
176530
42.991
267.872
64.905
327.482
35307
536.554
58.084
39
139370
33 386
201.871
48716
255.555
27474
•104.245
43 666
108-831
25.895
152170
36 525
199.47G
21.367
304.612
32816
13
85.018
20.045
114.746
27 346
155.734
16.604
229.590
24 646
45
86.450
15583
86 565
20425
121630
12.890
173.098
18 495
47
51:971
12145
65 345
15302
.95.037
9.993
130.557
13 862
49
40.680
9 480
49364
11.530
74.299
7.732
98.522
10 373
51
31.874
7.401
37,328
8689
58.127
6.037
74.394
7 742
53
25.007
5.780
28 263
6549
45.515
4.715
56.222
5.838
55
19552
4516
21435
4.937
35.679
3 685
42,533
4403
57
15.474
3 530
16.290
3723
28 OOG
2 681
32.220
3.322
De gehantee
ierdrr,
n en berekeningswijze van de
kapitalen void
en aan de ged
agscode vanb
&ïlMliffTek"T,S'
de 108.831 gulden van Centraal Be
heer. Daar staat echter tegenover
dat over de lijfrente belasting ver
schuldigd is, terwijl de opbrengst
van de zonder belastingvoordeel
aangekochte aandelen vrijwel ge
heel belastingvrij zal zijn. Het gaat
dan immers grotendeels om onbe
laste koerswinst, terwijl voor een
echtpaar de eerste 2.000 gulden di
vidend ook belastingvrij is.
POLIS ALS VUT
Centraal Beheer keert die 108.000
gulden uit in vijfjaarlijkse termijnen
van 26.000 gulden. Vijf maal 26.000
gulden is 130.000 gulden, aanzien
lijk meer dan 108.000. Dat komt
omdat Centraal Beheer erop rekent
over het resterende .kapitaal (het
geld wordt immers in gedeeltes uit
gekeerd) zeven procent rendement
te halen. Dat geld wordt toegevoegd
aan de nog uit te keren lijfrente.
Wordt de 'VUT' afgerekend door de
fiscus tegen een tarief van vijftig
procent, dan blijft van de 26.000
bruto per jaar maar 13.000 gulden
netto over. Tegen een tarief van
36,35 procent blijft 16.549 gulden
netto over.
Van de 70.393 gulden die de eigen
belegging van 5.839 gulden heeft
opgeleverd, kan onze doe-het-zelf-
belegger zichzelf vijf jaar lang op
16.800 gulden per jaar tracteren.
Daarover is dan om en nabij de dui
zend gulden belasting verschuldigd.
Die 90.291 gulden levert vijfjaar
lang 21.756 gulden op, waarover
nog een kleine 1.200 gulden belas
ting verschuldigd is. Netto blijft er
dus meer over dan van de koop
sompolis.
POLIS ALS PENSIOEN
Als het geld wordt gebruikt voor een
aanvulling op het pensioen, wordt
de polis aantrekkelijker. Centraal
Beheer ziet de 11.678 gulden in de
24 jaar tot aan het pensioen uit
groeien tot 271.046 gulden en reser
veert daarvan 199.740 gulden voor
een levenslange pensioenaanvulling
van 21.367 gulden per jaar, gemid
deld dertien jaar lang. Daarvan blijft
onder het huidige bejaarden-belas
tingtarief 17.093 gulden over. Zit ie
mand al goed in zijn pensioen, dan
kan hij ook van deze lijfrente de
helft bij de fiscus inleveren.
Eigen beleggingen-zonder-aftrek
van 5.839, respectievelijk 7.490 gul
den leveren kapitalen op van
135.000, respectievelijk 173.000 gul
den, goed voor dertien jaar lang
14.441 gulden respectievelijk 18.506
gulden.
Welke optie het aantrekkelijkst is,
hangt naast het totale pensioenin
komen (en dus het tarief waartegen
de lijfrente wordt afgerekend) voor
al af van de vraag hoe oud iern
wordt. Overlijdt de klant jong.i
wint het zelf beleggen het dik.!
deze berekening zit aan de koo
sompolis namelijk geen nabesi
denuitkering vast, terwijl bij ze
leggen het resterende kapitaal
matisch aan de nabestaanden
valt. Wordt de klant ouder dan
gemiddelde, dan blijft de uitke
lang doorlopen en levert de po
zijn geld dik op. Het belegging!
pitaal raakt echter onverbiddel
op-
Het doorrekenen levert twee o
clusies op. De eerste en belang
ste is dat niemand zich moet
blindstaren op de belastingaft]
die de koopsompolis in eerste
stantie biedt. Dan kan uiteindf
meer opleveren dan zelf belej
maar dat is lang niet in alle gt
zo. Cruciaal is dat de inleg kan
den afgetrokken tegen een hof
belastingtarief dan waarmee d
rente uiteindelijk wordt belast
dat zo is, hangt vooral af van h
tale pensioeninkomen. Maaro
een polis alleen te kopen vanw
de belastingaftrek is in elk geva
dom.
De tweede conclusie: zelfs als<
koopsompolis de verzekerde n
oplevert dan zelf beleggen, is e
partij die er in elk geval goed u
springt. Apeldoorn wil gi
even belt.
HAARLEM SJAAK SMAKMAN
d
„Paars is aardig, het is heel verdienste
lijk, het bestuurt het land goed, het
zorgt voor welvaart, maar op den duur
vertrouwen we het niet". De boodschap
is duidelijk: als het paars verbleekt,
komt het christen-democratische groen
weer terug. Ruud Lubbers heeft alle ver
trouwen dat het weer goed komt met de
partij die hij groot maakte en weer af
brak: het CDA. In zijn vandaag verschij
nende boek 'Christen-democratie in
drie generaties: Ruijs, Klompé, Lub
bers', signaleert de oud-premier 'een
soort wantrouwen tegen de kilheid en
leegheid van de moderne maatschap
pij'.
Het CDA was een grote partij en wil dat
weer zijn. Lubbers geeft zijn club een
goede kans. Misschien dat het op 6 mei
niet meteen lukt, maar op langere ter
mijn keert voor de christen-democraten
het tij. Als het onder paars de verkeerde
kant opgaat, als de samenleving bij ge
brek aan een 'stevig zedelijk uitgangs
punt' dreigt te verflodderen, dan zal de
kiezer zeggen: tot hier en niet verder.
De christen-democratie, stelt Lubbers,
heeft een soort bewakersfunctie gekre
gen. Zij is als het ware een slaperdijk,
een verzekering op de achterhand.
In 1994 trok de langstzittende minister
president van Nederland zich uit de ac
tieve politiek terug. Het CDA had bij de
verkiezingen een enorme nederlaag ge
leden. Lang had de christen-democratie
de samenleving gedomineerd. Zo lang
dat de christen-democraten overmoe-
Ruud Lubbers luistert als hoogleraar
globalisering naar een betoog van de
paarse minister van financiën Zalm
op de Tilburgse universiteit in 1995.
FOTO ANP HANS STEINMEIER
dig werden. Lubbers: „Ze waren langer
aan de macht dan de communistische
partij in de Sovjetunie, zei men. Het
ging opvallen hoeveel CDA-burgemees-
ters er waren, commissarissen van de
koningin, leden van de Raad van State,
de Kamervoorzitter. Het werd een ei
genstandige beweging om daar een ein
de aan te maken".
In zijn boek blijft Lubbers liever stil
staan bij de bloei van zijn partij en hele
maal bij zijn centrale rol daarin. Toen
hij premier werd, was de toestand dra
matisch. Per maand kwamen er tien
duizend werklozen bij en het begro
tingstekort en de staatsschuld waren
geëxplodeerd.
Onder Lubbers werd de weg terug be
wandeld. Dat leek soms hard maar het
was sociaal, vond de premier toen, en
vindt hij nog steeds. Drastische ingre
pen waren nodig, zelfs de PvdA besefte
dat. Dit nieuw verworven inzicht leidde
er volgens Lubbers wel toe dat een eind
kwam aan 'het zich gorden tegen de so
cialisten', de kracht die het CDA groot
had gemaakt. In zijn derde en laatste
kabinet ruilde hij de WD in voor de
PvdA. Onder zijn leiding integreerde het
christen-democratisch gedachtegoed in
PvdA en WD. Zozeer zelfs, dat de ver
schillen tussen politieke partijen tegen
woordig verwaarloosbaar klein lijken.
Hoe anders was dat toen Charles Ruijs
de Beerenbrouck in 1918 de eerste ka
tholieke minister-president werd. Het
zich protestants-christelijk voelende
Nederland moest erg aan de roomsen
wennen. Koningin Wilhelmina trou
wens ook. Maar Ruijs zei nooit 'nooit'
en stond daarmee, volgens Lubbers,
'aan het begin van een traditie die ka
tholieken vaak verweten is, maar die
hen ook geschikt maakte voor het poli
tieke bedrijf.
Toen Marga Klompé in 1956 de eer
vrouwelijke minister werd, was del
al uitgegroeid tot een krachtige pol
ke partij en bekleedden katholieke!
ge bestuurlijke functies. Economist
ging het Nederland voor de wind.
Klompé hoefde in de politiek nietz
te zijn en droeg met overtuiging bij
de ontwikkeling van de verzorgings
staat. Maar dat de katholieke institi
die door Ruijs waren opgebouwd, a
kracht verloren, dat zag Marga niet
Klompé moest er niet aan denken
'haar' KVP uit puur lijfsbehoud zou
moeten samengaan met andersder
den. 'Katholieken en protestantent
ren twee dranken die je niet moest
mengen Ze was bevreesd voort
kleurloos CDA zonder krachtige sot
politiek'.
Ruud Lubbers dacht er als student
cies tegenovergesteld over. Hij was
kind van de katholieke emancipatit
voelde zich aangetrokken tot cf
Aarden waaruit later de PPR voort
kwam, en interesseerde zich meert
'de dialoog met de werkelijkheid' c
voor officiële kerkelijke documente
De ontkerkelijking was tot 1994 gee
belemmering voor de groei van het
CDA en hoeft het dus nu ook niet tt
zijn, redeneert Lubbers. Maar d
is een ideële basis nodig, zonder 'fa
principieel te zijn'. De koers is uitge
het strategisch beleidsdocument 'N
we wegen, vaste waarden' deugt. Di
kunst is nu om de partij een duideli
profiel te geven, doceert de meestet
de schouders van Jaap de Hoop Sd
fer rust de zware taak die woorden i
praktijk te brengen.
DEN HAAG CHRISTL VISSER
Regel 1 van het Handboek voor politici
luidt: Torn niet aan de hypotheekrente-af
trek, want uw partij wordt gestraft met ze
telverlies. Regel 2 luidt: Bewaar de eenheid
in de partij. Want ook dat straft de kiezer
meedogenloos af.
Koud twee maanden voor de verkiezingen
blijkt het Handboek binnen de PvdA uit het
collectieve geheugen verdwenen. De partij
die lijkt af te stevenen op het eerste verkie
zingssucces onder het bewind van Wim Kok
zondigde deze week opnieuw tegen de gou
den regels uit het Handboek.
De boosdoener is dit keer financieel specia
list Rick van der Ploeg. De weieens als autis
tisch omschreven hoogleraar economie
waagde het de excessen van de renteaftrek
ter discussie te stellen. Het is Van der Ploeg
een doorn in het oog dat elke belastingbeta
ler meebetaalt als iemand de overwaarde
van zijn tweede huis gebruikt voor de aan
schaf van een auto, zeiljacht of bijvoorbeeld
aandelen.
Van der Ploeg gebruikte het binnen de PvdA
veelgelezen discussieblad Socialisme en
Democratie om zijn opvattingen kenbaar te
maken. In januari bepleitte het partijcon
gres van de PvdA beperking van de uitwas
sen bij de aftrek, waarop premier Kok gelijk
liet weten die uitspraak naast zich te zullen
neerleggen. Een maand eerder hadden in
het Belastingplan voor de 21ste Eeuw WD-
minister Zalm en PvdA-staatsscecretaris
Vermeend al laten weten dat wat hen be
treft de hypotheekrente-aftrek voor tweede
huizen sneuvelt.
Alsof de hele wereld al kennis had kunnen
nemen van het nog in het stadium van
drukproef verkerende artikel van Van der
Ploeg, barstte het tumult los. Er verscheen
een persbericht van fractieleider Wallage
dat Van der Ploeg alleen zijn eigen, en niet
het fractiestandpunt had weergegeven. Op
zich geen nieuws, want dat is altijd zo in
het discussieblad. Bovendien had Van der
Ploeg eerder in de week in het openbaar
keurig het partijstandpunt verdedigd dat er
op geen enkele manier wordt getornd aan
de hypotheekrente-aftrek.
Erger was dat een anoniem gebleven colle
ga van het hooggeleerde Kamerlid in een
ochtendblad beweerde dat „de grens zo
langzamerhand is bereikt. Zo gaat het echt
niet langer". Die uitspraak getuigde van
een ergernis die niet alleen van Van der
Ploegs recente uitspraken kan komen.
Binnen de fractie van de PvdA geldt Van
der Ploeg als een van de mensen die zich
niet bij voorbaat neerleggen bij het gezag
van de fractieleiding. De Jonge Rebellen,
onder wie ook de heren Oudkerk en Dui-
vesteijn, noemden twee maanden geleden
een nieuwe periode met Jacques Wallage
als fractievoorzitter 'niet vanzelfsprekend'.
Want de fractie discussieerde te weinig, be
paalde te weinig het debat, en fractieleider
Wallage luisterde teveel naar partij- en re
geringsleider Kok, zo luidde de kritiek.
REKENING
De fractieleiding ontplofte bijkans. Toen
Van der Ploeg deze week zo onverstandig
was te zondigen tegen de eerste regel uit
het Handboek, werd de rekening vereffend.
Met een persbericht, anonieme uitspraken
en het dreigement hem het woordvoerder
schap financiën te ontnemen werd Van der
Ploeg zijn plaats gewezen. Waarbij regel 2
van het Handboek werd overtreden.
Ongewild bevestigde het fractiebestuur een
uitspraak van de naar oud-voorzitter Rot
tenberg als Rottenbergianen aangeduide
dwarsliggers in de fractie. „We staan goed
in de peilingen, dus de neiging bestaat met
elkaar geen vervelende discussies te heb
ben, want dan loop je risico's", zei het im
mer lastige Kamerlid Duivesteijn onlangs.
De Rottenbergianen voelen niets voor de
beperkingen die 'vervelende discussies' als
de hypotheekrente hen opleggen. Sterker
nog, het denken lijkt dan te moeten stop
pen. De PvdA heeft daar meer last van dan
andere partijen. Elke keer als fractieleden
een oorspronkelijke gedachte lanceren,
schieten hun collega's in de stress. Het
houdt verband met de delicate positie van
Kok als premier én partijleider. Fractielei
der Wallage doet alles om te voorkomen
dat de fractie en Kok tegenover elkaar ko
men te staan. Maar de Rottenbergianen la
ten zich niet zo makkelijk in een keurslijf
dwingen.
Het is de grote kracht van WD-leider Bol-
kestein dat hij optimaal gebruik maakt
van de ruimte die de PvdA niet heeft. Voor
Bolkestein is weliswaar de aftrek van de
hypotheekrente een taboe, maar staat ver
der alles ter discussie. Zelfs een besluit
waarmee de WD zelf volmondig instem
de, zoals de HSL-tunnel door het Groene
Hart. Die houding heeft de WD geen
windeieren gelegd.
De vrijheid die Bolkestein zich toeëigent
kan de PvdA zich dus niet veroorloven,
maar de partij laat de kansen op zetel
winst nu doelbewust voorbij gaan. De
fractieleiding doet er goed aan het debat
niet meteen dood te slaan als dat haar niet
welgevallig is. Juist mensen als Van der
Ploeg voorkomen dat het denken stil staat.
Een verbod op publicatie van dat denken
is een partij als de PvdA onwaardig. Hele
maal ais ergernis over vermeende rebellie
een rol speelt. En dat Handboek voor Poli
tici moet ook maar eens herschreven,
waarbij regel 1 geschrapt wordt.
DEN HAAG KOOS VAN WEES
J<3C<qu2S Wcalloge
