Een vrije keuze betekent:
geen zondagopenstelling
Moeten wij per se allemaal op dezelfde dag msten? Ramp
ns
'Verlengen' dag verstoort
slaap/waak-wisselwerking
Laat het ook in de toekomst op zondag echt zondag zijn
Waar blijven die rooie partijen nou?
Een fulltime moeder wordt
met de nek aangekeken
Wat vindt u van de 24-
j uurseconomie? Op die
oproep reageerden de
anti afgelopen week vooral
n op le tegenstanders van de
verruiming van
winkeltijden. Met name
S3 de koopzondag moet
na het bij de schrijvers
de ir ontgelden. Op deze
pagina een selectie van
alle ingezonden
46-4< brieven. De redactie
dankt iedereen die de
moeite heeft genomen
om ons te schrijven.
24-UURSECONOMIE
Marktdenken
leidt niet tot
meer vrijheid
insen zijn waardevol. Die
EN-n aarde wordt gevoed door -
o, nder meer - de economie, so-
ale verbanden, tijd voor be-
nning (bijvoorbeeld in de
:rk) en ontspanning, een rust-
Sailii nnt in de week en - voor velen
geloof of religie. Deze aspec-
59106 n zorgen samen voor een ba
ns. Dit evenwicht wordt in
enemende mate verstoord
lor de vrije markt, oftewel de
rt-uurseconomie.
Paradoxaal genoeg leidt het
ol'De|arktdenken niet tot meer vrij
er. v. eid (werken en winkelen wan-
D512- eer je maar wilt) maar tot een
lurslijf. Een slavenjuk dat,
SJEf anneer je er eenmaal aan bent
3jzeil ;wend, vaak niet eens meer als
hotel lellend wordt ervaren. Maar
gevolgen zijn er niet minder
55 anjm. Aantasting van sociale ver-
iden en stress zijn slechts
JWhkele voorbeelden. Je hoeft
Pjljfcht niet alleen christen te zijn
■ÜBn bij deze zorgelijke ontwik-
ilingen de noodklok te luiden.
Filip van As, (aankomend)
raadslid RPF/SGP/GPV,
Leiden.
Klant is koning
Ik vind de zondag een onaan
tastbare dag. Maar ook het
doordeweeks verlengen van de
economische 'dag' kan niet zo
maar. In precies 24 uur draait
de aarde eenmaal om haar as
en verdeelt daardoor ons et
maal in dag en nacht. Geduren
de miljoenen jaren heeft de
mens een daarbij passend
slaap/waak-mechanisme ont
wikkeld, dat ons overdag opti
maal laat functioneren. Dit me
chanisme zorgt voor een regel
matige afwisseling van twee ex
treme toestanden: helder wak
ker zijn en diep slapen.
Het mechanisme maakt dat je
door overdag te werken
's nachts goed slaapt en daar
door de volgende dag weer lek
ker werkt. Te veel drukte
's nachts (of te weinig overdag)
verstoort deze wisselwerking.
Het mechanisme 'rekent' van
oudsher op een regelmatig 24-
uursritme en is daarin, vooral
op middelbare en hoge leeftijd,
niet erg flexibel. Als onvoldoen
de rekening wordt gehouden
met dit ritme, kan dus geen na
tuurlijke wisselwerking tussen
werken en slapen meer worden
verwacht. Je slaapt en werkt dan
niet lekker meer.
Nogal wat 24-uurseconomen
lijken alleen oog te hebben voor
de winstkant van het verhaal.
Zij maken gewoon de economi
sche 'dag' langer. Maar ze ver
storen daarmee ook de slaap-
/waak-wisselwerking bij hun
medewerkers. Dat leidt tot lage
re productiviteit, tot meer fou
ten en ziekmeldingen en tot na
righeid thuis.
Er is nog weinig aandacht
voor deze verlieskant. En dat
terwijl er best mogelijkheden
zijn om het slaap/waak-systeem
een beetje te helpen. Dat kan
bijvoorbeeld met slim toegepast
donker/licht of stilte/geluid en
dergelijk. Sommige van deze
methoden kunnen - mits ver
standig toegepast - het welzijn
van zowel economen als de
werkers bevorderen.
Ik vind dat de werkgever, die
zijn personeel bij iets anders
dan echt daglicht wil laten wer
ken, maatregelen behoort te
treffen waarmee een optimale
wisselwerking tussen slaap en
werk in stand wordt gehouden.
Bob Kemp, Centrum voor
slaap- en waakstoornissen,
Medisch Centrum Haaglanden,
Den Haag.
Gods mstdag
De mens wordt de hele week al
gejaagd en geleefd met afspra
ken enzovoort. Een dag rust
heeft het individu in deze druk
ke en gecompliceerde, snelle
tijd nodig. Zondag is de rustdag
zoals God die heeft ingevoerd.
Maar door de welvaart (ook
door God gegeven), vergeten wij
deze dag steeds meer ais Gods
rustdag. Voor de mens is deze
dag een moment van rust in het
drukke leven om je in alle rust
te ontspannen en de dingen van
het leven te overdenken.
D.C. van Rijn,
Katwijk.
Dicht!
Op zondag alles dicht!
's Avonds om zes uur dicht'
Eén koopavond!
Rust
Economie, je geeft ons wel
vaart, maar schiet je dat doel
niet voorbij. Bij welvaart
hoort ook rust
Th. Jansen,
Oegstgeest.
„Iedereen moet zelf beslissen of hij zondag als
rustdag gebruikt of niet, dat kan en mag niemand
worden opgelegd." Dat was een uitspraak - van
de Leidse D66-wethouder Pechtold - die ik van
harte onderschrijf. De uitspraak van Pechtold was
echter bedoeld als pleidooi vóór de koopzonda
gen. Onder het motto: laat iedereen zelf beslissen
of hij er gebruik van maakt.
Maar éls er iemand gebruik van maakt, bete
kent dat wel dat er mensen moeten zijn om klan
ten te helpen: de verkopers dus. Deze mensen
hebben niet de keuze zelf te beslissen om op zon
dag te werken. Aan hen wordt opgelegd op zon
dag acte de presence te geven op straffe van geen
salarisverhoging of geen contractverlenging. Of
mensen worden niet aangenomen als zij aange
ven niet op zondag te willen werken. Als iedereen
een vrije keuze moet hebben, betekent dat dus:
geen zondagopenstelling.
Elke gulden kan slechts één keer worden uitge
geven. In onze 36-40-urige werkweken is daar zes
dagen van minimaal tien uur de tijd voor. Zelfs
als je onregelmatig werkt. Dus iedereen kan mini
maal twintig uur per week winkelen!
Om kosten te besparen, gaan winkeliers op
zondag open, maar openen ze de winkel doorde
weeks om half tien of tien uur. Is dat dan de be
doeling!?
Een vrije dag door de week wordt op een ande
re wijze ingevuld dan op zondag, ook al door het
feit dat sportwedstrijden, kerkopenstelling en fa
miliebijeenkomsten alleen vaak in het weekeinde
mogelijk zijn.
Als je de zondag niet als rustdag wilt gebruiken,
zijn er legio andere mogelijkheden. Winkelen is
er één die de vrijheid van onnodig veel anderen
aan banden legt.
Steeds meer klagen mensen over stress, ver
moeidheid en psychische klachten; 40-jarige
mensen sterven aan een hartaanval. De kwaliteit
van het (be)leven is ondergeschikt gemaakt aan
de kwaliteit van de economie: verdienen en heb
ben. De jeugd krijgt een voorbeeld van niets en
kritiek op de koop toe. Psychiaters en andere wel
zijnswerkers kunnen de stroom van patiënten en
bijna-patiënten, uit alle leeftijdgroepen, bij lange
na niet meer aan. De gezondheidskosten rijzen
de pan uit.
Ook als men niet gelovig is, heeft een mens de
behoefte aan rust, bezinning, relaties, innerlijke
beschouwing enzovoort. Daarvoor is een rust
punt nodig. Blijkbaar biedt de week daar onvol
doende ruimte voor. Daar kunnen we natuurlijk
ook de maandag voor kiezen, maar de zondag is
van oudsher dat rustpunt. Wat is er op tegen om
die dag daarvoor te kiezen, voor religieuzen en
niet-religieuzen?
P. Wolvers,
(verkoper die niet op zondag wil werken),
Hoogmade.
mef
-andej
ATS 'i'
"F!»
defo
ben vóór een 24-uursecono-
lie om de volgende redenen:
Klant is koning; winkels meer
n gunste van de klant.
De wereld is steeds meer een
uurseconomie; stopt niet na
.00 uur; contacten met de ge
le wereld; wereld slaapt niet.
Kleine minderheid (kerkelijk)
'imineert nu dé stafu's-quO; ik
n zelf gelovig; voor mij mag
kerk én de winkel open!
Tegen 24-uurseconomie zijn,
een achterhaalde zaak; kijk
aar het buitenland.
Slecht voor
de gezondheid
ben een absolute tegenstan-
:r van een 24-uurseconomie.
et is niet noodzakelijk, we
ebben er maar op zeer beperk-
schaal behoefte aan en het
eeft allerlei negatieve conse-
uenties.
Alle mensen (maar ook plan-
n en dieren) hebben een inge-
uwde, biologische klok die
lin of meer synchroon loopt
in het dag-nachtritme. Die
iologische klok zorgt er onder
ieer voor dat de meeste men-
;n overdag actief zijn en
nachts slapen. De intensiteit
m de activiteiten verandert
it aarbij in de loop van de dag.
ik onze lichaamstemperatuur
erandert in de loop van de dag,
m na 24 uur weer op dezelfde
aarde uit te komen.
Wanneer je dit ritme door-
reekt, heeft dat nare conse-
uenties voor de gezondheid,
let duidelijkste voorbeeld daar-
is wel het optreden van een
tlag na een vliegtuigreis. Ook
ijk anneer anderen het ritme
oorbreken, heeft dit invloed op
gezondheid. Denk maar aan
nachtelijk vliegtuiglawaai
1 Schiphol en de nachtelijke
;a|inder van uitgaanscentra.
Asynchroon lopende activitei-
inpatronen hebben ook sociale
onsequenties. De jongere die
weekeinde nachtelijke hou-
ir iparty's afloopt, heeft vermoe-
elijk weinig contact met zijn
iftijdsgenoten die in het
11 eekeinde 's morgens gaan
ainen. Laat staan dat hij of zij
wel eens bij opa of oma op
ezoek komt.
Enige flexibiliteit is natuurlijk
oodzakelijk en we moeten el-
ar ook niet te veel in onze
ije keuze beknotten. We kun-
;n niet al onze activiteiten tus-
9 en 5 proppen. Maar vindt
het echt nodig om om twaalf
ur 's nachts een telefoonnum-
ïer te kunnen achterhalen via
m 900-8008? Was u van plan ie-
;ri land die u kennelijk niet zo
oed kent nog zo laat te bellen?
We moeten vooral niet den
dat de 24-uurseconomie
ivermijdelijk is. Alsof we niet
staat zijn om ook op dit ge-
ied onze grenzen te trekken.
TEKENING MAARTEN WOLTERINK
Wat betreft de zondagsrust en
eventueel toekomstige 24-uurs-
economie het volgende. Zon
dagsrust is nodig. Niet alleen
omdat dat door God opgelegd
zou zijn, maar omdat ieder
mens één dag nodig heeft om
na zes dagen werken tot rust te
komen.
Op die dag moet er door zo
min mogelijk mensen worden
gewerkt. Energievoorziening,
zorg voor zieken, openbaar ver
voer, recreatie enzovoort is op
die dag - voor een deel - nood
zakelijk en geheel ingeburgerd,
maar winkelen niet. Het kan
dan saai zijn in de stad, maar
die rust hebben we nodig. Door
de week is het gehaast en la
waaiig genoeg! En 's nachts
hebben we ook behoefte aan
stilte.
Toch kunnen veranderingen
niet worden tegengehouden.
Maar we moeten zorgen, dat
deze niet uit de hand lopen. Een
aantal koopzondagen per jaar is
gezellig en kan ook nuttig zijn.
Door de week moeten de win
kels niet langer geopend zijn
dan tot acht uur, op koopavond
tot negen uur en op zaterdag
hoogstens tot zes uur. Met deze
regeling is ieder in de gelegen
heid het benodigde in huis te
halen.
Een economie waar de win
kels dag en nacht open zijn en
het verkeer 24 uur lang door
raast, is in Nederland niet no
dig, omdat iedereen - als 't
moet per auto - over niet al te
lange afstand alle soorten win
kels kan bereiken.
Laat het ook in de toekomst
op zondag echt zondag zijn!
P.S. Ik ben buitenkerkelijk.
Eén dag leven
Graag één dag per week:
geen auto's op de weg (1 x
per maand);
geen was buiten hangen;
geen elektrische heggen-
scharen, kettingzagen, hoge
drukspuiten, enzovoort;
geen harde muziek buiten;
geen winkels open;
geen... vult u zelf maar aan.
Gewoon één dag echt leven
dus!
J. van de Willik,
Oude Wetering.
Er wordt gepleit voor arbeids
tijdverkorting en de winkels
gaan langer open, zelfs op zon
dag. Waar blijven nou die rooie
partijen die het altijd opnemen
voor de kleine man? Van die
langere openingstijden is de
kleine man - de eenmanswin-
kel - de dupe. Dat zijn ook
mensen met een gezinsleven.
Ook zij willen misschien wel
eens met hun kinderen een
dagje naar het strand. Ook zij
hebben behoefte aan vereni
gingsleven.
Ik heb ergens gelezen dat die
grootwinkelbedrijven, dankzij
de langere openingstijden, 20
procent meer omzet maken.
Hoe rijmt dat met extra kosten
van licht en verwarming? Bij
een sluitingstijd van 18.00 uur
kan ik me voorstellen dat
's winters de lichten uitgaan en
dan de verwarming op een laag
pitje wordt gezet.
Als ik 100 gulden heb te be
steden, kan ik niet voor 150 gul
den inkopen gaan doen omdat
de winkels langer open zijn. En
voor de sociale veiligheid op
straat hoef je de winkels ook
niet langer open te houden,
want bij daglicht of bij licht van
de straatlantaarns... beroofd
kun je toch wel worden.
Persoonlijk ben ik geen voor
stander van koopzondagen,
misschien omdat ik kerkelijk
meelevend ben en de zondag
nog steeds als rustpunt pro
beer te zien in deze hectische
maatschappij. Toch ben ik
bang dat het al te laat is om
één en ander nog tegen te
gaan. Men is inmiddels zo aan
dit fenomeen gewend geraakt,
dat het nog moeilijk is terug te
draaien.
Over de schuldvraag wil ik
het niet hebben, we laten het
immers met z'n allen gewoon
gebeuren. De maatschappij is
langzamerhand zo hard, kil en
zakelijk geworden, dat het
moeilijk is je daarin staande te
houden als je de principes die
je hebt zoveel mogelijk vast wil
houden. En daarnaast kinde
ren op te voeden die je ook
nog wat geestelijke bagage wilt
meegeven. Het blijkt mijns in
ziens maar weer hoezeer wij
mensen telkens weer min of
meer kuddedieren zijn. Som
mige dingen sluipen erin, wor
den langzamerhand gewoon
en zijn vervolgens niet meer
terug te draaien.
Het doet soms zeer om te
merken dat je met de nek
wordt aangekeken als je full
time moeder bent. Het is im
mers 'uit de tijd' je kinderen
nog op deze wijze te begelei
den naar hun volwassenheid.
Toch probeer ik mijn princi
pes in de veranderende omge
ving te blijven vasthouden,
hoe moeilijk dat soms ook is.
Misschien zouden de men
sen voor zichzelf eens goed na
moeten gaan waar hun eigen
grenzen liggen en hoever ze
die grenzen willen overschrij
den. Dan zien we misschien
ook eens in dat geld heel be
langrijk is, maar dat er ook nog
andere waarden in het leven
zijn, die op langere termijn wel
eens waardevoller blijken te
zijn.
REDACTIE PAUL DE VLIEGffi,071-5756482
Armoede
Een samenleving die alles on
dergeschikt maakt aan het ver
dienen van geld, leeft in geeste
lijke en culturele armoede en
zal uiteindelijk ten ondergaan
Mr.drs. T.L.J. Steenmetser,
Oegstgeest.
Gejakker
Hierbij wil ik mij harte?ijk
achter de actie tegen de 24-
uurseconomie plaatsen. Ik
ben ervan overtuigd hoe
heilzaam een rustdag per
week voor bijna iedereen kan
zijn. Ik maak in de praktijk
vaak mee hoe mensen klem
komen te zitten wanneer al
les maar draait om geld en
het gejakker naar meer. De
winkelopening 's avonds is
voor personeel en kleinere
werkgevers niet iets om vro
lijk van te worden.
E.C.M. Priester, huisarts,
'Rtjnsburg.
Verschrikkelijk
Vierentwintig-uurseconomie is
ronduit verschrikkelijk. In alle
opzichten. Niet alleen uit reli
gieus opzicht, maar ook vereni
gingen zullen het merken en zo
vele anderen.
Waar men ook aan voorbij
gaat is het feit, dat de zondag
een gewone werkdagvmtdt, met
alle gevolgen van dien, zoalshei
nu reeds in mijn eip;en cwpgè-
ving gebeurt. Auto s wassen,
boren, timmeren, grasmaaien
als het mooi weer is en ga zo
maar door. Er wordt totaal geen
rekening meer mee gehouden
dat er ook nog mensen zijn die
dolgraag één dag in de week
wat rust zouden willen hebben.
Die op zondag geen was voor
hun neus willen zien wapperen
en andere werkzaamheden wil
len horen en zien.
Nee, voor ons moet en mag
de 24-uurseconomie niet.
L. Hendriks,
Zoeterwoude.
Ongezelliger
Met de 24-uurseconomie raakt
de regelmaat in de war. De tijd
voor relatiebezoek, rust dfe'qo-
dig is, het contact met de btitirt
en omgeving is er niet' ftioer.
Sportactiviteiten vermihdéreb.
De tijd voor theater en musea
bezoek wordt minder Het
wordt gewoon een stuk onge
zelliger.
B. van vliét,
Voorschoten.
Fnuikend
.11 ome i
We leven in een haastige, turbu
lente samenleving. We hebben
nergens meer tijd voor. We wor
den als het ware geleefd, Door
voering van de 24-uursecono
mie doet daar nog eens een
schepje bovenop. Mede ingege
ven door religieuze motieven is
een 24-uurseconomie fnuikend
voor de samenleving. Daar
komt niets goeds van.
Het hoofd koel houden en het
gezonde verstand laten prevale
ren, is mijn devies. Rustdagen
werken stimulerend op het ge
moed van de Nederlandse bur
ger.
C. Oosilpoder,
RljVtSDurg.
Doodklap
Ik heb grote bezwaren tegen de
versoepeling van de winkelslui
tingswet.
Er wordt niet meer geld uitge
geven, alleen gebeurt het op an
dere tijden. Er is meer personeel
nodig (als het te krijgen is)1 en
dat kost geld aan salarissen.
Hoe wordt dat betaald? Wel, uit
prijsverhogingen. En daar is
niemand bij gebaat.
Het is de doodklap voor de
kleine ondernemers. Een één-
mansbedrijfje waarin de vrouw
meewerkt, hoe moet dat? Deze
mensen hebben geen huiselijk
leven meer. En hoe moet dat
met de kinderen?
De winkelsluitingstijdenvyet is
indertijd niet voor niets lij ge-
steld!
A. van der Vliet-de Vries, ^rfs,
Oegstgeest.
if' en
%J X Wij zijn zeer tegen eer
vv
aS
Tom van der Meij,
Oegstgeest.
De bezorgdheid van de kerkleiders
over het verlies van de zondagsrust is
begrijpelijk. Het is een feit dat de mens
behoefte heeft aan een periode van
rust en bezinning op zijn tijd. Die heeft
daarom - door de kerken geïnitieerd -
altijd plaatsgehad op de zondag.
Als kind al had ik echter het idee dat
er op zondag na het kerkbezoek niets
anders opzat dan gelaten af te wachten
tot het leven op maandag weer zou be
ginnen. De zondag was voor mij een
'dode' dag. Niet dat je niets mocht,
want dat veranderde wel geleidelijk.
Maar er was gewoon niets te doen,
want het land lag 'lam'. Ik moet beken
nen dat ik dat gevoel nog steeds wel
een beetje heb.
Mozes gaf het gebod: 'Gedenk dat
sabbatdag (let wel: zaterdag!), dat gij
die heiligt' natuurlijk ook niet voor
niets. Hij bleek al te weten dat het le
vensritme van de mens vereist dat de
ze na zes dagen arbeid voor een goed
functioneren een dag rust en bezin
ning nodig heeft. De christelijke ker
ken keerden dat om en begonnen met
de rust en bezinning op de eerste dag,
zondag, om er daarna zes (nu vijf) da
gen tegenaan te gaan.
Na de Franse revolutie, toen het de
cimale stelsel was ingevoerd heeft men
geprobeerd om negen dagen te wer
ken en dan een dag rust te nemen.
Daar kwam men al gauw van terug.
Dat paste de mens niet. De vraag kan
evenwel gesteld worden of wij allemaal
op dezelfde dag rust dienen te houden
en bezinning plegen; dus op zondag.
Of zou het zo kunnen zijn dat dat voor
een ieder verschilt?
De vraag is dan niet of de zondags
rust dient te worden gehandhaafd of
niet, maar het is dan een kwestie van
een goede CAO voor de arbeids- en
rusttijden. Ik zou graag zo een 24-uur
seconomie zien, mits daarin ruimte en
garantie is opgenomen voor de nood
zakelijke rust. Dat zou mijn probleem
van de 'dode' zondag oplossen. Ik zie
het probleem ook niet als een theolo
gisch probleem, maar een econo
misch.
Veel kleinschalige bedrijven zullen
namelijk de grootste moeite hebben
om met het weinige personeel waar
over zij beschikken een adequate 24-
uursplanning te maken. Als zodanig
zou het loslaten van de zondagsrust
een bedreiging voor hun bestaan kun
nen vormen. Dat lijkt mij trouwens
ook een reële angst, waarvoor ik overi
gens veel begrip heb, omdat onze klei
ne detaillisten nu eenmaal tot de
meest hardwerkende bevolkingsgroep
van het land behoren. Daar zouden
dus oplossingen voor moeten worden
gevonden.
C.F.J. Ooijevaar,
Leiden.
Wij zijn zeer tegen een 24-uur$
economie. We vinden dit een
ramp voor het sociale leven
zoals relaties, gezin, familie,
sportbeoefening en ge2atrienlij-
ke uitjes.
Het leven is al zo gejaagd. Er
is al zo weinig rust en tija yoor
elkaar. Moet dit nog erger wor
den?
Laten we dit toch een halt
toeroepen!
S. van den Brink,
W.J. van den Brink «Luiten.
Stompwijk.
