Ook in crisistijd steunt Hasan zijn vriend Soeharto Tegenstanders kernenergie op verkeerde been gezet Feiten &Meningen Top van OM blokkeert terugkeer Sorgdrager De onstuitbare opmars van Schiphol VRIJDAG 20 MAART 1998 nieuwsanalyse| De top van het openbaar ministerie gromt als een gewond dier. In het interne blad van het OM, Opportuun, luchten de overgebleven procureurs-generaal hun hart over het naar hun mening onterech te ontslag van hun collegevoorzitter mr. A. Docters van Leeuwen. Nog verder dan de pg's gaat de voorzitter van het beraad van hoofdofficieren van justitie, mr. S. van Gend, met zijn kritiek op minister Winnie Sorgdrager. Hij beticht haar open lijk van onzorgvuldig handelen en dringt aan op het ongedaan maken van het ont slag van de 'super-pg'. Zoveel is zeker: het komt nooit meer goed tussen de huidige minister van justitie en de leiding van het apparaat dat is belast met de rechtshand having. Van Gend laat weten dat de parkethoof- den - de hoofdofficieren van justitie - het gevoel hebben dat Docters van Leeuwen hard nodig is bij de reorganisatie van het OM. De ontslagen 'super-pg' is dus nog niet afgeschreven, maar de minister in feite wel. Met hun stellingname in Opportuun ma ken de topambtenaren duidelijk dat zij geen kans zien (of niet bereid zijn) om de reorganisatie van het OM tot een goed einde te brengen onder leiding van deze minister. Zelf wil Sorgdrager - afgezien van de voor D66 ongunstige verltiezings- prognoses - wel terugkomen in een vol gend kabinet. Maar in bedekte termen spreekt de hele ambtelijke top daar een veto tegen uit. Deze opstelling valt moeilijk te rijmen met het veel bezongen primaat van de politiek. Want door zich in de kwestie- Docters van Leeuwen zo onverzoenlijk te gen de minister te keren, mengen de pg's zich bij voorbaat in de kabinetsformatie. Blijkbaar is hun inschatting, dat de positie van Sorgdrager al dermate is verzwakt, dat zij toch geen kans maakt op een vol gende termijn. De uitlatingen van de OM-top ademen een sfeer van: zij weg of wij weg. Procu reur-generaal mr. C. Ficq overwoog aan vankelijk zelf ontslag te nemen, „maar ik heb verdomme geen 25 jaar in deze orga nisatie gewerkt om hem nu in de steek te laten". Zijn collega mr. H Blok zegt: „Stel dat ik mijn ontslag had aangeboden: de minister zou het hebben geaccepteerd en ik was ook ergens in de buitenste duister nis verdwenen." De derde pg, de omstre den Steenhuis, vertelt dat hij op uitdruk kelijke wens van Docters van Leeuwen is aangebleven. En hoofdofficier Blok vraagt zich over de reorganisatie van het OM af „of het zonder Docters van Leeuwen in dit tempo en op deze manier kan." De machtsstrijd tussen het departement van justitie en het openbaar ministerie is met het ontslag van Docters dus allesbehalve afgelopen. Ook al steunde de Tweede de Kamer de minister. Van zijn kant kon Docters van Leeuwen eveneens op steun rekenen, maar dan van buiten de politiek. Begin deze maand gaf de voltallige redactie van het gezaghebbende Nederlands Juristen blad een verklaring uit. Daarin stond dat minister Sorgdrager het recht zou hebben geschonden. Zij had bij het ontslag van Docters van Leeuwen eerst wederhoor toe moeten passen. Deze verklaring was extra pikant omdat twee raadsheren (rechters in een gerechtshof) tot de ondertekenaars behoren. Het is hoogst ongewoon dat le den van de rechterlijke macht zich uit spreken over een zaak die nog voor de (ambtenaren)rechter moet komen. Ook de rector van het studiecentrum waar rechters en officieren van justitie worden opgeleid, mr. J. Verburg, keerde zich in het openbaar tegen minister Sorg drager. Volgens hem kwam de maatregel tegen Docters van Leeuwen neer op 'een politiek ontslag'. En hoogleraar strafrecht mr. T. Schalken sprak zich om dezelfde reden uit tegen een tweede ambtstermijn voor Sorgdrager. Opvallend is dat in alle solidariteitsverkla ringen met Docters van Leeuwen een di rect verband wordt gelegd tussen het rechtspositionele conflict en de staats rechtelijke positie van het openbaar mi nisterie. Bij het ontslag van de disloyale super-pg zou onzorgvuldig zijn gehan deld, luidt de ene klacht. Maar het gaat om iets anders, volgens de topjuristen. De minister probeert naar hun mening te veel greep te krijgen op het openbaar mi nisterie, dat bij vervolging van strafzaken een zekere mate van onafhankelijkheid moet hebben. De situatie van 22 januari - de beruchte avond van de vermeende muiterij van de pg's tegen de minister - blijft zich als het ware herhalen. Aan de ene kant de minis ter, die politieke verantwoording aflegt in de Tweede Kamer. Aan de andere kant de ambtelijke top, die zich laat leiden door een gevoel van groepssolidariteit. In feite duurt de 'muiterij' van de pg's tegen de minister voort. De topambtenaren - die zich solidair verklaarden met Docters van Leeuwen op de dag dat de Tweede Kamer diens ontslag goedkeurde - betrekken een politieke stelling: deze minister moet weg. Alleen wil niemand het woord muiterij nog in de mond nemen, want de kaarten lijken al te zijn geschud: Sorgdrager komt hoe dan ook niet terug. GUSSCHREUDERS juridisch medewerker Gefortuneerd zakenman was Bob Hasan al. Sinds maandag is hij ook een topper in de Indonesische regering. 'Oom Bob' heeft het ver ge schopt. Maar wel in een klimaat van protectionisme en vriendjespoli tiek, zeggen critici. Investeerders en donoren betwijfelen of hij de juiste man is om de Indonesische economie open te gooien. Of Bob Hasan veel invloed had op het over heidsbeleid, wilden verslaggevers vorig jaar we ten „De regering kan mij niet betalen. Ik ben te duur", luidde het snedige antwoord. Toch is hij nu minister. Voor een basissalaris van 2,5 mil joen rupiah, zo'n zeshonderd gulden per maand. En op bevel van de president moet hij dat nog afstaan aan een armenfonds ook. Het blad Forbes schatte Hasans vermogen vorig jaar op zes miljard gulden. Zwaar overdreven, vindt hij. „Ook ik kan maar drie keer per dag eten." Niettemin zijn er slechts twintig Indone siërs met een hogere belastingaanslag dan Bob Hasan. Voor het geld hoefde hij dus geen minister te worden. Het ligt meer voor de hand dat hij geen 'nee' kon of wilde zeggen toen president Soe harto een beroep op hem deed. Soeharto en Hasan zijn al zo'n veertig jaar goede vrienden. Beiden zijn daar niet slechter van geworden. Mohamad 'Bob' Hasan werd 67 jaar geleden als The Kian Seng geboren in Semarang, een druk ke handelsstad aan Java's noordkust. Zijn Chi nese vader was een arme handelaar. De jonge Bob werd ondergebracht in het gezin van de la tere generaal Gatot Subroto. In de jaren vijftig bekeerde hij zich tot de islam. Via Gatot kwam Hasan in contact met kolonel Soeharto, die destijds diende in de Midden-Ja- vaanse Diponegoro-divisie. Via zijn peetvader trachtte Hasan de carrière van zijn vriend Soe harto te bevorderen. Omgekeerd liielp Soeharto Hasan aan leverancierscontracten met het Di- ponegoro-commando. Het grote geld kwam in zicht toen Soeharto midden jaren zestig president was geworden. Hasan kreeg van de regering grote houtconces sies en werd de ongekroonde koning van de houtindustrie. Gestadig breidde hij zijn imperi um uit tot belangen in zeker 120 ondernemin gen, variërend van rederijen en banken tot au to-assemblage en het weekblad Gatra. Hasans bedrijf PT Kiani Kertas bouwde vorig jaar in Kalimantan de grootste pulpfabriek vein Azië. Soeharto verrichtte de opening. Niet al leen omdat Bob Hasan de goede vriend is met wie de president vaak gaat vissen en golfen, maar ook omdat twee van Soeharto's stichtin gen aandeelhouders zijn in de fabriek die grondstof levert voor de papierindustrie. Hasans zakelijke belangen zijn nogal verstren geld met die van de Soeharto-clan. Het beste voorbeeld is Nusantara Ampera Bakti (Nusam- ba). Die investeringsmaatschappij is voor tach tig procent eigendom van twee stichtingen (voor goede doelen) van president Soeharto. Tien procent is van Soeharto's zoon Sigit Harjo- judanto en Bob Hasan bezit de overige tien procent. Onder Hasans leiding was Nusamba de afgelo pen jaren betrokken bij grote transacties. Voor honderden miljoenen guldens verwierf Nusam ba tien procent van Astra International, het grootste autobedrijf van Indonesië. Hasan werd er president-commissaris. Voor een ongeveer even groot bedrag stapte Nusamba begin vorig jaar voor ruim negen procent in Freeport Indo nesia. Die dochter van de Amerikaanse mijngi- gant Freeport McMoRan exploiteert in Irian Jaya een reusachtige goud- en kopermijn. De klap op de vuurpijl kwam in februari vorig jaar. Iedereen dacht dat de Busang-concessie in Kalimantan's werelds grootste goudvondst be vatte. Later bleek het bedrog, maar op dat mo ment vochten de buitenlandse firma's Barrick en Bre-X nog om het project. Banick had zich verzekerd van de steun van Soeharto's dochter Tutut, Bre-X vond in haar broer Sigit een bond genoot. Aan de strijd binnen de familie zou Soeharto's echtgenote Ibu Tien waarschijnlijk een eind hebben kunnen maken. Maar zij was in april 1996 overleden. Daarom schakelde de presi dent zijn vriend in. Hasan schoof Bairick en Tutut terzijde. Bre-X en Sigit kregen het Busang-project toebedeeld. De bevriende mijn bouwer Freeport en de Indonesische staat kre gen eveneens een aandeel. En in één moeite door gaf Hasan PT Nusamba ook een flink stuk van de koek. Geen wonder dat een Indonesische krant 'Oom Bob' deze week omschreef als 'troubleshooter in crisistijd'. Ook in crisistijd staat hij zijn vriend Soeharto terzijde. Maar of hij als minis ter van handel en industrie de juiste man is, staat te bezien. Investeerders en donoren zien Hasan nog niet de hervormingen doorvoeren die volgens het IMF nodig zijn in Indonesië. Krachtens het IMF-akkoord moest het door Hasan geleide triplex-kartel Apkindo worden ontmanteld. Via omwegen probeerde hij zijn greep op de sector te behouden. Hij gaf pas op toen de regering ingreep onder druk van pu blieke commotie. Zelf is Hasan van de negatieve pubiciteit niet onder de indruk. „Toen we twintig jaar geleden alleen boomstammen exporteerden, was er geen kritiek. Maar toen we houtproducten zoals triplex gingen exporteren, begon de buitenland se pers ons te kritiseren", zei hij deze week. „Ik denk, omdat we hun industrie aantastten." JAKARTA RONALD FRISART CORRESPONDENT De actievoerder kijkt de verslag gever verbaasd aan. „Verrast door-de tactiek van de politie"? Nee, dat zou te veel eer zijn. Maar drie minuten later moet hij toch toegeven dat ze er niet op gerekend hadden dat het 'atoomtransport' veel vroeger op weg zou gaan dan was ge pland. „Oké, ze hebben de eer ste slag gewonnen, maar dat be tekent niet dat ze de oorlog zul len winnen. De Castors (de zes containers met afgewerkte reac torstaven, red.) zijn nog niet in Ahaus". De werkelijkheid is dat de auto riteiten een reuzenklap hebben uitgedeeld, die het actiewezen op zijn benen doet tollen. De met kernafval geladen trein, die elk jaar als in een grotesk lente ritueel van Zuid- naar Noord- Duitsland trekt en elke keer weer tienduizenden actievoer ders en politiemensen mobili seert, zou volgens schema aan staande woensdag naar Ahaus zijn vertrokken. En omdat Duitsland Duitsland is en dienstregelingen nageleefd moeten worden, waren de te genstanders van kernenergie er van uit gegaan dat de trein ook nu op tijd zou vertrekken. Maar de 'atoomstaat' bleek dit keer flexibeler dan zijn tegenstan ders ooit voor mogelijk hadden gehouden. Het transport verliet het station in Walheim (in de deelstaat Baden-Württemberg) waar het afval uit de centrales Neckarwestheim en Gundrem- mingen op de trein ging, vijf da gen eerder dan verwacht en de actievoerders hadden het nakij ken. Ook in het even over de Twent se grens gelegen Ahaus, waar het afval 'voorlopig' wordt op geslagen, had de overvaltaktiek het actiecomité volledig verrast. Woensdagavond nog had het de informatie van de collega's uit Baden-Württemberg, dat de trein eerder zou vertrekken, in de wind geslagen. De trein zou pas op woensdag aankomen: de autoriteiten hadden zich bij alle voorgaande transporten stipt aan de dienstregeling gehouden en er was geen reden om aan te nemen dat het nu niet zo zou zijn. Van de nood moest dus een deugd worden gemaakt en dat gebeurde ook. Er werd een nieuwe slogan verzonnen, die van enige slagvaardigheid ge tuigde. 'De Castor komt vroe ger, wij ook', werd het motto, dat de acties een nieuw élan moest geven. Aanvankelijk leek het erop dat het devies te opti mistisch was. Voor de vrije- tijdsactievoerders was het nieu we tijdstip duidelijk te vroeg ge- Een demonstrant tegen kernenergie geschminkt in traditionele oorlogskleuren. foto anp paul vreeker komen. Ze hadden zich ver heugd op een druk weekend en niet gedacht dat ze op een werkdag al aan de slag moesten. Maar gisterenmiddag kon in het kleine stadscentrum toch nog een demonstratie worden ge houden, waarvoor naar schat ting 3000 man was uitgerukt. Een paar honderd scholieren had bovendien de belangrijkste kruispunten een half uur bezet gehouden. Intussen had de politie evenmin stil gezeten. Er werden twee kampen ontruimd die te dicht bij de spoorlijn lagen waarover de trein het terrein met het de pot moet binnen rijden. In het tussen de weilanden van het gehucht Ahle gelegen Noor delijke Kamp was de veront waardiging onder de actievoer ders over de politiële actie groot. Ze hadden de camping plaats met instemming van de plaatselijke overheid gehuurd. Een lange uitgemergelde man met het schouderlange haar dat de sluimerende associaties wek te met een inmiddels lang ver vlogen tijdperk van protest, liet iedereen die maar wilde het huurcontract zien. „In bureau cratisch Duitsland hebben we braaf de regels van de bureau cratie gevolgd en nog is het niet goed", zei hij mismoedig. „Er staan chemische toiletten, de Telekom wilde vanochtend al een telefoonlijn aanleggen. Ik bedoel, serieuzer kunnen we volgens mij niet zijn, maar nu moeten we toch weg". Hij wist ook waarheen. „Naar het hoofdkamp, waar ze ons zo lang kunnen vasthouden tot de zaak voorbij is". Zijn argumenten sneden hout, maar er zijn momenten dat ze, hoe redelijk ook, niet tellen. Gistermiddag even na zes uur, terwijl de invallende scheme ring en het landschap voor wat eenvoudige natuurlyriek zorg den, was een van die ogenblik ken. De politieman tegen wie hij zijn bezwaren richtte, bleef vriendelijk, maar gaf geen krimp. Het kamp moest weg, vergunning of geen vergunning, dat deed er niet toe. De actievoerders wilden geen confrontatie en braken schel dend hun kamp op. De giganti sche witte mobiele gaarkeuken scheerde bij het verlaten van het terrein een boomtak en ver loor een schoorsteen. Een escorterende politiewagen stop te en een agent raapte de schoorsteen op die hij mee nam in de auto. Een groep activisten liep over de akkers naar de weg naar Ahaus. Ze deden met hun baarden, lange haren, zwart ge schilderde gezichten en donke re plunje in het avondlicht den ken aan middeleeuwse pel grims. AHAUS PETER VAN NUUSENBURG CORRESPONDENT Discussies over Schiphol gaan altijd over geluid normen, groei, klachten, milieuverontreiniging werkgelegenheid. Het is de strijd van economij vooruitgang versus veiligheid en milieu. Hetdei wordt gevoerd door politici, de luchtvaartlobb} milieubeschermers en daarbij wordt gescherm: met cijfers en onderzoeken, die er meestal sled toe dienen het eigen gelijk te illustreren of oni steunen. Ondertussen gaat het wel over mensen. Overn zelf, bijvoorbeeld. Verpozend in de achtertuin, 's zomers de glimmende KLM-buikjes over me razen. Da's wel eens hinderlijk. Maar de helftn huiselijke boterham te Zwanenburg wordt opd luchthaven verdiend. Wellicht zorgt dat samen de uitgebreide isolatie voor vermindering vani 'gevoelshinder'. Het beeld dat mensen hebben van een Zwaneri ger is een gestresst mens die de dokter plat loep vanwege slaapstoornissen en dagelijks de kero? roet van zijn tuinstoelen moet halen. Dat beeld net zo overtrokken als het doemscenario vano; Schiphol gestrande vakantiegangers omdat erti weinig extra vluchten mogen worden uitgevoen Zwanenburg is nu nog een leefbaar dorp. Opdi vliegtuigen na - die trouwens heus niet dag-ini uit over je dak denderen - is het er heerlijk rusti Maar het aantal vluchten blijft toenemen en hel dat over drie, vier jaar? Door de komst van de\i baan wordt de overlast hopelijk weer wat terug bracht. Maar wat gebeurt er daarna? Ieder men grijpt dat Schiphol niet ongebreideld kan groeie zonder de leefbaarheid in de omgeving aan te tasten. groei Inmiddels wordt er al meer dan een jaar overga cussieerd. In politiek Den Flaag is de vraag alsa hete aardappel over de verkiezingen heen getild Deze omwonende is inmiddels van één dingoi: tuigd geraakt: de groei zal hoe dan ook op Schip worden gerealiseerd. Zonodig door de milieugre zen her en der cosmetisch wat op te rekken ofd ze in een van de volgende kabinetsperiodes ten gen. Daar is ook een heel logische verklaring voor. Ei geen draagvlak om de groei van de luchtvaart Is stoppen. En in zo'n dichtbevolkt land als Neded leiden alle andere opties slechts tot verplaatsing milieuhinder en onveiligheid. De rust zal altijde gens verstoord worden. Overlast beperkt zicho: niet tot tien kilometer rondom de luchthaven.E wordt al snel boven iemands 'backyard' gevloge En wie wil er nu echt een luchthaven in zee? Een tweede nationale luchthaven als vervangiirj van Schiphol zou leiden tot een immense kapin vernietiging. Een satelliet-luchthaven is niet erg aantrekkelijk voor luchtvaartmaatschappijen en passagiers, omdat je altijd vertraagd op Schiphol aankomt. Nog afgezien van de vraag of het aantel gen van zo'n lange ondergrondse snelverbind™ wel haalbaar is. Wil je een voor passagiers, vrachtvervoerdersec luchtvaartmaatschappijen aantrekkelijke twee® nationale luchthaven aanleggen en Schipholblrt bestaan, dan is de vraag hoe zo'n overloopluchi ven ooit rendabel wordt. De overlast rond Amsia dam zal trouwens ook blijven. Kun je dergelijke vangrijke investeringen dan niet beter in ietsanl steken? plafond Als 'ervaringsdeskundige' denk ik al jaren dat de| drijvigheid rond Schiphol nauwelijks te stoppen! Het ene kantoorgebouw, distributiecentrum en loodsgebouw na het andere is verschenen. Eris« winkelcentrum, er zijn goede treinverbindingen! HSL komt eraan. Op zich zijn die ontwikkelingen goed, maar ze bevestigen het idee dat niemandij gelooft dat er een plafond zit aan de groei van Schiphol. Als 'politiek waarnemer' in Den Haag heb ik era eens het gevoel dat Schiphol ondanks alle weer stand van milieuorganisaties en 'groene' politioj rukt. De lobby van Schiphol is ijzersterk. De eed mische belangen zijn groot, om met premier Kei spreken. Het gaat om gigantische bedragen. End buigt de politiek mee, geholpen door nieuweciji bevindingen, rapporten of adviezen. En als eend derzoek niet de gewenste resultaten oplevert, zoi met het rapport van het Nationaal Lucht- en Rub tevaartlaboratorium het geval was, dan wordt ha overgedaan. Tot op de dag van vandaag is er nog niets definid besloten of uitgesloten, dus de politici hebbenin na de kabinetsformatie de handen vrij. Hoe steil staat een partij als de PvdA of D66 in zijn schoeü als het gaat om werk versus milieu? De WD van haar wensen geen geheim. WD-ministerlori tsma wil de luchtvaart het liefst concentreren op Schiphol. En WD-lijsttrekker Bolkestein zietalbd maal weinig in het ontzien van het milieu bij dit soort infrastructurele vraagstukken. schuiven Nu ligt er nog een harde garantie dat er alleen iö groei wordt toegestaan op Schiphol als dat binna de geluidsgrenzen kan. In het verleden is echteif bleken dat politieke garanties niet zo hard zijad het om dergelijke belangen gaat. Alle grote panf* zijn nü al bereid het maximum van 44 miljoenpS sagiers (het 'dubbele slot') te laten schieten alsfi binnen de 'randvoorwaarden van milieu en vei| heid' meer luchtreizigers vervoerd kunnen woriü Het schuiven is al begonnen. De overheid toonde zijn onbetrouwbare gezicht' rig jaar door overschrijding van de milieugrenzeJ op Schiphol te gedogen. En de komende vijfjaar mag er ineens meer gevlogen worden - 20.000 vluchten per jaar - omdat er heel kunstig her end wat is onderzocht en aangepast. Dat waren ook eens harde grenzen. Alles wijst er op dat het zo in de toekomst ookza! gaan. Van de alternatieven is niet veel te verwacb' ten. Als Schiphol hard drukt, buigt de politieke wat mee. Voorlopig is het nog prettig wonen in Zwanenburg, maar er is geen enkele garantie dn dat zo blijft. DEN HAAG ANS BOUWMANS -

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1998 | | pagina 2