ifrekenen met de notaris
IA
S ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
W' ^/SKH
/3?
/fe» SSi»/
eS'W^fe
iW l d: 6 nr kakte f O?89'38
f»Cd,g
'"SC hrif^nt:
Notarissen verdienen
uitzonderlijk veel. Een
jaarinkomen van een half
miljoen gulden is eerder regel
dan uitzondering. De
Koninklijke Notariële
Beroepsorganisatie (KNB) vindt
dat ook. Maar gaat doorgaans
niet veel verder dan een enkele
tariefkorting op de
dienstverlening. De regering wil
- evenals de
consumentenorganisaties - rfflf
het hele tarievenstelsel op de
helling komt om de onderlinge
concurrentie te bevorderen en
de kosten te drukken. De KNB is
mordicus tegen deze aantasting
van haar monopoliepositie. De
Consumentenbond:Maar
angst om inkomen te verliezen
mag geen reden zijn om
gerechtvaardigde
veranderingen door te voeren.
door AD HEESBEEN
Consumenten
organisaties
blijven glazen
huis bestormen
Notaris Renée Meiners: „De gemiddelde burger heeft de idee dat we niets anders doen dan lui achterover in een stoel hangen, hooguit een akte voorlezen en
vervolgens een gepeperde rekening sturen. Dat beeld is volstrekt onjuist." foto »henk bouwman
nnelies Trip van de Vereniging Ei-
gen Huis geeft het ruiterlijk toe.
■■Gevoel voor timing kan de nota
riswereld niet worden ontzegd. Op het juiste
moment een gebaar maken in de vorm van
kortingen om kritische belangenorganisaties
tegemoet te komen. Een (overheids)onder-
zoek aanvechten om het daarin opgeroepen
negatieve beeld van grootverdieners weg te
nemen. Of vlak voor een ingrijpende wetswij
ziging de politiek op andere gedachten pro
beren te brengen met onheilspellende be
richten. Zeven jaar lang, zegt ze, heeft de in
vloedrijke notarislobby langs slinkse wegen
kunnen voorkomen dat de magistraten via
een wetswijziging hun monopolieposite zou
den verliezen. En opnieuw is het dreigende
onheil afgewend, want enkele dagen voor de
behandeling van de nieuwe Notariswet is
eind deze week het debat wederom uitge
steld.
Tot grote woede van Trips adjunct-direc
teur Van Loon. „We accepteren onder geen
enkel beding dat dit kartelparadijs voor nota
rissen blijft bestaan. Als de Kamer toestaat
dat de behandeling van de wetswijziging
weer op de lange baan wordt geschoven, is ze
geen knip voor de neus waard."
Noortje van Zanten van de Consumenten
bond deelt dat gevoel. „Na jaren van touw
trekken zouden politici toch ook moeten in
zien dat de kwaliteit van de dienstverlening
van notarissen in overeenstemming dient te
worden gebracht met de honorering. Het no
tariaat mag van mij goed verdienen. Maar
het kan niet zo zijn dat op grond van een vast
tarief onevenredig hoge bedragen moeten
worden betaald voor werkzaamheden die in
de regel niet zoveel geld hoeven te kosten. Of
een bepaalde dienst veel of weinig tijd kost
maakt niet uit. Ze rekenen de volle mep."
Van Zanten heeft een simpel voorbeeld bij
de hand. „Voor een standaardtestament
moet 286 gulden worden betaald. Een notaris
die een beetje snel werkt, kan zo'n akte vol
gens onze berekeningen voor honderdvijftig
gulden doen." De grootste ongelijkheid zit in
haar optiek bij onroerendgoedtransacties
(koop en verkoop, hypotheekakte), het leeu
wendeel van het werk van het notariaat. „Bij
een huis van een miljoen gulden ontvangen
de notarissen voor hun dienstverlening meer
dan bij een woning van twee ton, terwijl het
in de regel om dezelfde hoeveelheid werk
gaat Dat is uiterst onrechtvaardig. Logisch
toch dat de samenleving vindt dat ze hun
geld heel makkelijk verdienen. Bijna de helft
van de notarissen heeft een inkomen van bo
ven de vier ton. Da's niet misselijk."
De Leidse notaris Renée Meiners irriteert
zich merkbaar aan het feit dat de notarissen
worden gerangschikt onder de noemer van
'een exclusief gezelschap dat maar raak
plukt'. „De gemiddelde burger heeft het idee
dat we niets anders doen dan lui achterover
in een stoel hangen, hooguit een akte voorle
zen en vervolgens een gepeperde rekening
sturen. Dat beeld is volstrekt onjuist. Eenie
der die zich een beetje verdiept in het notari
aat, weet wat er allemaal voor komt kijken
om dit werk goed te doen. Er gebeurt veel
meer dan voor een klant zichtbaar is."
Verkeerde kant
Meiners zegt enigszins te kunnen bevroeden
waarom zo negatief naar de branche wordt
gekeken. „Huizenkopers en -verkopers",
geeft ze aan, „hebben geen moeite geld uit te
geven voor advies of bemiddeling van ban
ken of makelaars. Als zij uit beeld zijn, komt
de notaris pas. De kosten voor zijn diensten
vinden de mensen zonde van hun centen. Ze
zijn in gedachten al bezig met de inrichting
van hun woning en besteden hun geld liever
aan nieuwe vloerbedekking of gordijnen. In
feite zitten we aan de verkeerde kant van een
florerende markt."
Voor een goed begrip: Meiners, woord
voerder van de beroepsgroep in de Leidse re
gio, pleit niet voor een ongebreidelde groei
van het inkomen. „Het is een leuk beroep. Ik
werk hard. Word goed betaald. Maar mijn ul
tieme doel is niet om rijk te worden. In deze
tijd hebben bedrijfsleven, banken, accoun
tants, dus ook notarissen voordeel van de
hoogconjunctuur. Maar als ik een stap terug
moet doen, omdat dat maatschappelijk ge
zien reëel en verantwoord is, heb ik daar
geen moeite mee."
Notaris Sjang Janssens, woordvoerder van
de beroepstak in de Haarlemse regio, voelt
zich allerminst een halve miljonair. „Ik werk
met nog een collega. We verdienen samen
het salaris van een notaris." Hoewel hij zich
niet persoonlijk aangesproken voelt, stoort
Janssens zich wel aan de wijze waarop de
discussie over de exorbitante inkomens van
de notarissen wordt gevoerd. „Het wordt -
zoals zo vaak in ons land - erg gechargeerd.
Daardoor ontstaat de indruk dat elke notaris
een gigantisch jaarsalaris mee naar huis
neemt. Dat is niet zo. Bovendien is inkomen
geen pure winst. Er moeten van dat bedrag
ook investeringen worden gedaan in kan
toorruimte, werknemers, pensioenvoorzie
ningen en dergelijke."
Woordvoerder Pieter Vos van de Koninklij
ke Notariële Beroepsoganisatie (KNB) be
treurt het dat de notaris als een geldwolf
wordt gezien. „De markt waarop wij ons be
wegen, maakt een hoogconjunctuur door.
Daar profiteren wij van mee. Dat mag kenne
lijk niet. Wij zitten als ambtenaren in een gla
zen huis."
Desondanks geeft de KNB toe dat de inko
mens van de 1250 aangesloten leden de pan
uitrijzen. Volgens cijfers van het Bureau voor
de Statistiek incasseert bijna de helft van de
notarissen meer dan een half miljoen per
jaar. 'Dat is te veel', oordeelt de KNB. „Onze
norm", geeft woordvoerder Pieter Vos aan,
„ligt op drie ton. Dat lijkt ons een redelijke
beloning. Netto is dat vergelijkbaar met het
salaris van kantonrechters in middelgrote
steden als Leiden of Haarlem. Vanwege de
gunstige economische ontwikkelingen heb
ben we de afgelopen zes jaar vier maal een
tariefkorting doorgevoerd. De meest recente
is eind december vorig jaar geweest."
Noortje van Zanten reageert enigszins cy
nisch op die tariefaanpassing. „Dat doen ze
alleen op de momenten dat consumentenor
ganisaties boos Worden. Meer dan goede wil
tonen is het echter niet."
Dat de status van de notarissen dezer da
gen nadrukkelijker dan ooit onder vuur lag,
had alles te maken met de aanstaande be
handeling van de wetswijziging op het nota
risambt in de Tweede kamer. Hoewel dat be
raad tot nader order is uitgesteld, blijft voor
staatssecretaris Schmitz Öustitie) en minister
Wijers van Economische Zaken keihard
overeind staan dat alle tarieven op de hel
ling moeten. De bewindslieden willen op
die manier de onderlinge concurrentie be-
vorderen. Dat zou ertoe moeten leiden
dat notarissen efficiënter gaan werken,
zodat ook de kostprijzen van de dienst- i
verlening omlaag kunnen. Bovendien
maakt de wet het kandidaat-notarissen
gemakkelijker zich als notaris te vesti
gen en wordt de plicht opgeheven dat de no
taris woont waar hij zijn ambt uitoefent.
Als uitgangspunt voor de discussie geldt
een onderzoek van de accountantsorganisa
tie KPMG dat eind 1993 in opdracht van eco
nomische zaken en justitie is uitgevoerd. Uit
die rapportage blijkt dat de tarieven van no
tarissen in Nederland buitensporig hoog zijn.
De uitkomsten daarvan worden door de KNB
overigens bestreden, 'omdat het onderzoek
niet representatief zou zijn'. De zaak ligt in
middels bij de Hoge Raad.
Trip van de VEH en Van Zanten van de
Consumentenbond scharen zich ondubbel
zinnig achter het standpunt van de regering.
In hun optiek moet er een einde komen aan
de wettelijke monopoliepositie van de nota
ris. „Voor een koop- en hypotheekakte, een
echtscheiding, een testament, oprichting van
stichtingen, verenigingen, BV's en NV's. Nie
mand kan om de notaris heen. Je hebt 'm
overal voor nodig. Vrije tarieven maken dat
notarissen met elkaar in competitie moeten
om de gunst van de klant. Dat pakt gegaran
deerd in het voordeel van de consument uit,
ook al wil de KNB anders doen geloven."
Ondermijning
De KNB is fel tegen het loslaten van de vaste
tarieven. De Beroepsorganisatie ziet de om
wenteling als een ondermijning van het
noodzakelijke vertrouwen. Maar meent bo
venal dat de kwaliteit en de onpartijdigheid
van het ambt door het voorstel in het geding
komen. Renée Meiners en Sjang Janssens
voelen dat ook zo. „Een notaris is een ver
lengstuk van de overheid", meent Janssens.
„Hij heeft een bepaalde positie in de maat
schappij. Hij moet als onafhankelijke des
kundige boven de partijen kunnen staan. Op
het moment dat je gaat onderhandelen over
tarieven, verandert de relatie met de klan
ten."
In die zin dringt zich de vergelijking op
met rechters, die ook niet tegen elkaar opbie
den met concurrerende prijzen om recht te
mogen spreken. „Stel dat die betaald worden
door de mensen wier ruzie zij moeten be
slechten..."
Janssens denkt dat de sfeer in de nieuwe
situatie ook zal 'verzakelijken'. „Ik neem nu
alle tijd voor mijn cliënten. Dat wordt niet al
leen als prettig ervaren. Er komen uit zo'n ge
sprek ook vragen voort die ruimte laten voor
extra advies. Straks zitten we met z'n allen op
onze klok te kijken omdat de meter loopt. Ik
ben er trouwens van overtuigd dat het losla
ten van de tarieven niet betekent dat notaris
sen minder gaan verdienen. Alleen de ver
houdingen komen anders te liggen. Ik hoop
op een wijze politieke beslissing. De nieuwe
wet moet een verrijking zijn voor de maat
schappij."
De KNB vreest dat de tarieven voor fami
liezaken (testamenten, huwelijkse voorwaar
den etc.) zo exorbitant zullen stijgen dat de
toegankelijkheid van notariële diensten in
gevaar komt. Voorzitter Jansen Hief de afgelo
pen week al een waarschuwende vinger. „De
tarieven voor familiezaken", deelde hij mee,
„zijn vrijwel nooit kostendekken, maar dat
wordt
ruim terugverdiend
in de uiterst lucratieve onroe
rend goedmarkt. Als de tarieven straks
worden vrijgegeven worden onroerend goed-
transacties veel goedkoper en kunnen de
kosten van de familiepraktijk daarmee niet
meer worden gecorrigeerd."
Ellende
De daadwerkelijke kostprijs van het opma
ken van een huwelijkse voorwaardencontract
schat de KNB op een bedrag tussen de 700 en
1000 gulden (nu 580). Een voogdijregeling
valt met 350 a 350 gulden iets lager uit (nu
gemiddeld 138). Maar volgens woordvoerder
Pieter Vos mogen notarissen straks zelfs
maximaal 2180 gulden berekenen voor hun
diensten. Alleen voor mensen met minder
geld is dat bedrag gelimiteerd (545 gulden).
Meiners voorziet een poel van ellende
wanrteer de notarissen zich als vrije onderne
mers gaan profileren. „Het is niet zo moeilijk
met mensen afspraken te maken over tarie
ven bij de aan- en of verkoop van villa's in
Wassenaar. Zij hebben bovenmodale inko
mens en zijn gewend aan hoge nota's. Maar
in een stad als Leiden, met veel mensen uit
de onderste lagen van de samenleving, ligt
dat duidelijk anders. Die hebben doorgaans
weinig geregeld. In dat soort gevallen kost
het veel tijd om zaken op orde te krijgen. Nu
kunnen ze tegen een laag tarief geholpen
worden. Dat wordt straks heel wat ingewik
kelder. Ik denk dan ook dat de onderkant van
de maatschappij de dupe wordt van deze
ontwikkeling."
De beroepsorganisatie is inmiddels op een
aantal proefkantoren zelf bezig met een on
derzoek om te toetsen of de tarieven aanpas
sing behoeven. Op grond van het aantal uren
dat het samenstellen van een dossier in be
slag neemt, wordt berekend wat een zaak ge
middeld kost en welk tarief daarbij hoort.
„Dat geeft het publiek enig houvast", aldus
Meiners. „Vrije tarieven bieden de klant hele
maal geen zekerheid."
De Consumentenbond en de Vereniging
Eigen Huis zijn niet gevoelig voor het gehuil
van 'de geldwolven' in hun statige panden.
Annelies Trip vindt vooral het argument van
de KNB dat de onpartijdigheid van de notaris
in gevaar komt buitengewoon merkwaardig.
„Kennelijk neemt de integriteit van het nota
riaat toe naarmate de verdiensten hoger uit
vallen."
Volgens Van Zanten hoeft het notariaat
zich niet druk te maken over de onafhanke
lijkheid. „Er is een heel pakket eisen en voor
waarden verbonden aan deze verandering",
geeft ze aan. „En daarbij zit ook een garantie
voor het behoud van de onafhankelijke posi
tie. Ik begrijp het wantrouwen overigens best.
Het is niet eenvoudig vanuit een beschermde
positie de omslag te maken naar het vrije on
dernemerschap. Je wordt tenslotte plotseling
concurrenten van elkaar. Maar angst om in
komen te verliezen mag geen reden zijn om
gerechtvaardigde veranderingen door te voe-
ZATERDAG 14 MAART 1998
itraks zitten we met z'n allen op onze klok te kijken omdat de meter loopt..."
foto united photos de boer rob hendriks
