Wat is de prioriteit in de predikin
Gereformeerd Beraad
distantieert zich
van 'Groep van 64'
Leidsch DagbladARCIIIEVEN
Kerk Samenleving
{RVVQ
sulta
istmc
sie wi
jema.
en:c
FOTO>
Azië-crisis treft bedevaartsoorden
bodh gaya Ook boeddhistische pelgrims uit Zuidoost-Azië heb
ben de 'Aziatische griep'. Trokken ze tot voor kort nog in groten
getale naar het bedevaartsoord Bodh Gaya in de straatarme In
diase deelstaat Bihar, dit jaar houdt de economische crisis in
.Azië hen thuis. Bodh Gaya, waar Boeddha in de zesde eeuw voor
Christus onder de takken van een bodhiboom verlichting be
reikte, drijft op de koopkracht van pelgrims uit Japan, Zuid-Ko-
rea, Taiwan, Thailand, Sri Lanka, Vietnam en Birma. In de
maanden december en januari is het rond de beroemde boom
op zijn drukst. Dit seizoen was het aantal buitenlandse gasten
echter de helft lager dan normaal.
Verzet tegen bezuinigingen
hannover/bremen De vakbonden in Nedersaksen willen voorko
men dat de Evangelisch Kerk in deze Duitse deelstaat overgaat
tot ontslagen en het verlagen van de salarissen. De kerk is van
plan de predikantstractementen en de salarissen van andere
kerkelijke medewerkers los te koppelen van de ambtenarensala
rissen. Ontslagen zijn niet uitgesloten. De vakbonden zeggen dat
de kerk 'geen enkele reden' heeft dit te doen. De Evangelische
Kerk van Hannover, de grootste in Nedersaksen, heeft een finan
ciële reserve die groter is dan de jaarlijkse uitgaven omvatten.
Ook in Bremen moet de Evangelische Kerk fors bezuinigen. In
1992 ontving de kerk via de Kirchensteuer ongeveer 105 miljoen
gulden van de leden, dit jaar is dat nog slechts 60 miljoen gul
den. Voor het jaar 2000 moet er niet minder dan 38 procent op
de uitgaven worden bezuinigd.
Theoloog breekt met christendom
góttingen De Duitse protestantse theoloog Gerd Lüdemann
breekt met het christendom. ,,Het meeste dat de bijbel over Je
zus meldt, heeft hij nooit gezegd", zo lichtte hij gisteren zijn op
merkelijke stap toe. Om zijn baan aan de theologische faculteit
van de universiteit van Göttingen niet te verliezen, wil Lüde
mann wel lid blijven van de Evangelische Kerk in Duitsland
(EKD). Een godsdienstige relatie met Jezus acht hij echter niet
mogelijk. De Heiland van het christendom betekent voor hem
'niet meer dan Socrates of Goethe'. Günter Linnenbrink, vice-
voorzitter van de EKD in de regio Hannover, vindt dat Lüde
mann van de theologische faculteit naar de faculteit wijsbegeer
te moet overstappen.
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HERVORMDE GEREF. KERKEN VRIJGEMAAKT
KERK Beroepen: te Hasselt (O): S.W de
Beroepen: te Alblasserdam (wijk- Boer te Leek.
gemeente 3): P. Barmentlo te Beroepbaarstelling: J.R. Douma,
Nieuw- en St. Joosland en Rit- Witbol 7, 8265 ES Kampen, tel:
them 038-3330887.
Bedankt: voor Wierden (wijk
West): J Westland te Putten. CHR. GEREF. KERKEN
Beroepbaar: A. Simons, D.C. Bedankt: voor Broek op Lange-
Kraaijstraat 10, 2957 AG Nieuw- dijk. A.C. van der Wekken te
Lekkerland. Winschoten.
scheveningen/nukerk anpKN) niet veranderen, willen de
predikanten gereformeerd blij-
Het Confessioneel Gerefor- ven, zei Riemens. Het CGB-
meerd Beraad (CGB) distanti- hoofdbestuur verklaart niet bij
eert zich van een groep gere- de zaak betrokken te zijn. Het
formeerde predikanten die uit beraad, waarbij 200 van de bij-
het Samen op Weg-proces van na duizend gereformeerde
hervormden, gereformeerden predikanten zijn aangesloten,
en lutheranen dreigt te stap- wil vanuit een positieve, maar
pen. Het CGB wil de voorgë- kritische betrokkenheid aan
nomen kerkfusie niet vertra- het SoW-proces meewerken,
gen of verhinderen.
Dat schrijft het hoofdbe- Een aantal van de 64 predi-
stuur van het CGB in een ver- kanten heeft intussen veront-
klaring, die gisteren is ver- waardigd naar CGB-secrataris
spreid. Aanleiding is de actie ds. A. Rienstra gebeld met de
van ds. D. Riemens uit Nijkerk. mededeling dat hun naam on-
Riemens, die lid is van het terecht op de lijst van Riemens
CGB, kondigde donderdag aan voorkomt. Vier jaar geleden
dat 64 gereformeerde predi- maakten ze nog wel deel uit
kanten een brandbrief aan de van de Groep van 64. De groep
900 kerkenraden gaan sturen protesteerde destijds tever-
waarin ze waarschuwen tegen geefs tegen de ontwerp-
de gevolgen van het Samen op kerkorde van de VPKN. Rie-
Weg-proces. mens zou de oude namenlijst
Als de plannen voor de toe- nu zonder overleg opnieuw
komstige Verenigde Protes- hebben gebruikt, vermoedt
tantse Kerk in Nederland (VP- Rienstra.
ZATERDAG 14 MAART 1998
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 7 maart 1860)
Het gehoor in de Lokhorstkerk luistert naar het
van prof. dr. K.A. Deurloo.
Veel getheoretiseer op Leidse studiedag over verzoening of koninkrijk
ANNO 1898
Maandag 14 Maart
NOORDWIJK Hedenmorgen tegen elf uren
werd te Noordwijk Binnen een hevige knal ver
nomen, welke als begrijpelijk is met naliet in
de geheele gemeente ontsteltenis te doen ont
staan. De ontploffing had plaats in de verleden
jaar gebouwde, alleen staande gasfabriek, in
het Westeinde. Hoe de ontploffing ontstond
wist men zoo dadelijk niet te zeggen; dat ze ge
makkelijk in een inrichting als deze kan voor
komen, zal evenwel ieder moeten toegeven.
Op het oogenblik der catastrophe bevond
zich een der directeuren, de heer Jas, in het
gebouw, met den lantaarnopsteker Van der
Weyden. Beiden konden zich ongedeerd ver
wijderen uit de gasfabriek, welke spoedig in
brand stond. Van de fabriek bleven enkel de
muren over. Deze nieuwe gasfabriek, welke
dus geen hoogen ouderdom mocht bereiken,
en waarschijnlijk niet was verzekerd, leverde
het zoogenaamde .nieuwe Noordwijksche
licht" tot straatverlichting, dat nogal eens
monden en pennen in beweging heeft ge
bracht.
Door dit onheil zal Noordwijk vooreerst ver
stoken zijn van het nieuwe licht, hetwelk niet
door alle gemeentenaren boven het oude ver
koren wordt; maar gelukkig kan het oude gas
nog dienst doen, daar de oude fabriek tot pro-
■duceeren nog steeds in staat en de oude lei
ding ook nog altijd aanwezig is. Particulieren
zullen ook geen nadeel of hinder ondervinden
door het plotseling gemis van nieuw licht.
REDACTIE
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
J.Preenen chef red Groot Leiden
AJ.B M Brandenburg, chef emdred regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F Wegman, chef red Duin en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
T. Brouwer de Koning chef Rijn- en
Veenstreek
ABONNEMtj
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per half jaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een mad?
het automatisch afschrijven»
geld, ontvangen 1,-kortin;
VERZENDING*
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD0!
Voor mensen die moeilijk
hebben of blind zijn (olm
hebben), iseen samenvatte
nieuws uit het Leidsch Dagfc*
beschikbaar Voorinfoimats
(Centrum voor Gesproken tl
Auteursrechten vw
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17 00 u. uitgezo>iï
Academisch Ziekenhuis: zaterdag 13 00 t/m dinsdag 13.00 en vanaf
13 00 t/m vrijdag 13 .00 u.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131
Academisch Ziekenhuis: tel 071 -5269111
Verzoening is weer een
spraakmakend theologisch
kernthema. Het stond naar
aanleiding van de
oorlogsellende in Rwanda en
Bosnië op de agenda van de in
juni 1977 in Graz gehouden
Europese kerkenconferentie
en het is ook het onderwerp
van de Nederlandse
kerkendag die in april in
Kampen wordt gehouden.
Veel stof heeft het boek van
de gereformeerde prof. dr.
C.J. den Heyer - Verzoening,
bijbelse notities bij een
omstreden thema - doen
opwaaien. Zo eisten 92
predikanten uit het
(orthodoxe) Confessioneel
Gereformeerd Beraad Den
Heyers ontslag als hoogleraar
en is het aantal 'protestanten'
in deze kring gegroeid tot
rond 200. Voor de Stichting
Leidse Lezingen was één en
ander aanleiding om
afgelopen week een studiedag
te organiseren in de
Lokhorstkerk. Rond honderd
aanwezigen luisterden naar
en discussieerden over de
inleidingen van vier
hervormde theologen: prof.
dr. L.J. van den Brom, prof.
dr. K.A. Deurloo, prof. dr. H.J.
de Jonge en dr. A.
Noordegraaf. Gespreksleider
was prof. dr. M. den Duik.
Uitgeverij Callenbach
presenteerde een boek met
als titel het thema van de
studiedag: Verzoening of
koninkrijk; over de prioriteit
in de verkonding. Behalve de
referaten van de inleiders
bevat de bundel preken en
artikelen van een aantal
bekende theologen en
predikanten, onder wie twee
uit de hoek van de
Gereformeerde Bond binnen
de Nederlandse Hervormde
Kerk.
ANNO 1973
woensdag 14 maart
LEI DEN Vandaag vieren Jo
ke Mulder, Jannie Laman en
Riek van der Laan het feit dat
zij 25 jaar lang kraamverzorg
ster zijn geweest. Jarenlang
hebben zij in Leiden en omstre
ken geassisteerd bij bevallin
gen. Tot voor kort werkten zij
voor het Groene Kruis, maar
sinds januari zijn zij verbonden
aan het kraamcentrum Rijn en
Vliet. Sinds zij in 1948 begon
nen te kramen is er in hun
werksituatie veel veranderd.
Het werk is gemakkelijker ge
worden door de wasmachines
e.d. Ook zijn de werktijden aan
zienlijk verbeterd. ,,Het kwam
soms voor dat we drie bevallin
gen op een dag hadden. Dat is
gelukkig nu niet meer nodig,
ook doordat er minder kinderen
worden geboren".
LEIDEN Directeur Van Over-
meire van de Leidse reinigings
dienst en de vuilverbranding
voor Leiden e.o. staat wat scep
tisch tegenover het gescheiden
ophalen van vuil. Heeft het zin
om glas apart op te halen? Re
cycling geeft nauwelijks een
besparing van grondstoffen.
Joke Mulder, Jannie Laman en Riek van der Laan (v.l.n.r.) brachten in hun 25-jarige loopbaan als kraamver
zorgster ongeveer 1800 baby's ter wereld, waaronder verschillende tweelingen.
FOTO ARCHIEF LEIDSCH DAGBLAD
Om milieutechnische redenen
hoeft het niet, want glas tast
het milieu niet aan. Van Over-
meire is blij met de bereidheid,
die er blijkt te bestaan om mee
te doen aan het "glasexperi
ment". Dat blijkt bij de Spar,
waar het glas wordt opgehaald
en naar glasfabrieken in Frank
rijk gebracht. Bij Albert Heyn
moet de gemeente het ophalen
en daar wordt geld op toege
legd. Het gescheiden ophalen
van papier is kostendekkend
voor een voetbalclub, maar niet
voor een overheidsapparaat, zo
zegt Van Overmeire, die overi
gens het verwerken van oud pa
pier erg nuttig vindt. Aldus de
directeur tijdens een gistermid
dag gehouden vergadering van
de algemene raad van de Ge
meenschappelijke Vuilverwer
king voor Leiden en omgeving.
Professor Den Heyer zet zich in zijn boek
af tegen de traditionele gedachte dat Je
zus Christus met zijn bloedoffer op Gol
gotha plaatsvervangend is gestorven voor de zon
den van de mensheid. Volgens hem geeft het
Nieuwe Testament van de verzoening een zeer
fragmentarisch en verwarrend beeld. Het indruk
wekkende dogmatische gebouw dat in latere eeu
wen rond Jezus' lijden en sterven is opgetrokken,
is zijns inziens voor het bijbelse fundament veel
te zwaar. Evenals studentenpredikant Herman
Wiersinga in het begin van de jaren zeventig ziet
Den Heyer een compensatie voor de noodzaak
van Jezus' kruisdood in de humanisering van de
verzoeningsleer. Jezus' leven en sterven moet dan
als voorbeeld mensen inspireren de weg van de
verzoening te gaan.
Directe aanleiding voor de studiedag in de Leidse
Lokhorstkerk is een artikel van de Leidse hoogle
raar H.J. de Jonge in Hervormd Nederland (HN)
van 26 april 1977. Deze breekt daarin een lans
voor de prioriteit van de prediking van Jezus' ko
ninkrijk, waarvan de principes door de mens kun
nen worden nagevolgd. Dit betekent volgens De
Jonge dat de verzoening in theologie en prediking
een minder belangrijke plaats moet krijgen. Van
het concept van het koningschap van God en de
daaruit voortvloeiende gehoorzaamheid zal,
meent hij, in onze tijd een sterker appèl uitgaan
dan van de verzoening door Jezus' dood.
Professor Deurloo gaat in zijn reactie op De Jon-
ge's betoog uit van dezelfde paradigmawisseling.
Hij was geïrriteerd en boos toen hij op het station
Leiden-De Vink een poster zag met de tekst 'Jezus
is ook voor u gestorven'. De klassieke leer van
verzoening en vergeving van zonde komt hij als
kerkganger in de prediking nauwelijks meer te
gen. De evangelist Marcus leidt met een citaat uit
het troostwoord van Jesaja (hoofdstuk 40) het op
treden van Johannes de Doper in, die verkondigt
dat het koningschap van God (in Jezus Christus)
is nabijgekomen. God was ook de koning die het
volk Israël uit de ballingschap bevrijdde en daar
mee aangaf dat hij wilde vergeven. Ook in de drie
Torah-boeken Exodus, Leviticus en Numeri staat
niet de verzoening centraal, maar de bevrijding,
nu uit de slavernij van Egypte. Toch kan, aldus
professor Deurloo, in de prioriteitstelling van het
koninklijk van God de verzoening niet gemist
worden. In Zuid-Afrika bijvoorbeeld beseft men
dat de bevrijding wordt voltooid in verzoening.
Dr. Noordegraaf werpt als meer orthodox prak
tisch theoloog tegen dat hij alleen met de bevrij
ding niet toekomt aan de existentiële vraag van
de verzoening. Volgens hem geeft verzoening
zicht op het koninkrijk. God is Verzoener én Ko
ning. Spreker citeert in dit verband uit de kruis
hymne van Venantius Fortunatus (535-609): ,,'t Is
van het hout dat God regeert." In deze kruishym
ne zijn het evangelie van het Godsrijk en dat van
de verzoening door Jezus' dood verbonden. Zo
verstaan zet het lied nog altijd de toon voor de
prediking van de kerk in de chaotische wereld
van vandaag.
Professor Van den Brom vraagt zich als dogmati
cus af wat de theologische argumentatie is om de
koninkrijksleer prioriteit te geven. Volgens hem is
er geen onderlinge hiërarchie tussen verzoening
en koninkrijk. Hij ziet het koninkrijk ook niet zo
zeer als heerschappij, maar als heil waardoor
mensen troost ontvangen. In eschatologisch op
zicht, dus toekomstig gezien, is het koninkrijk een
volmaakte gemeenschap van en een relatieherstel
tussen God en mensen en mensen onderling. In
Van den Broms optiek zijn verzoening en konink
rijk niet eikaars concurrent, maar eikaars comple
ment, aanvullend dus.
Als vierde en laatste inleider spreekt professor De
Jonge over de plaats van de verzoening in de
vroegchristelijke theologie. Hij heeft zijn referaat
enigszins gewijzigd ten opzichte van zijn tweede
bijdrage aan het studiedagboek. (Nog even voor
de duidelijkheid: zijn eerste bijdrage was het HN-
artikel waarop zijn collega's reageerden). Zijn
stelling luidt dat verzoening heeft plaatsgehad,
omdat gelovigen een hechte eenheid vormen met
Jezus en participeren in Zijn lichaam: de kerk. Zo
deelt de gemeente in het Jezus' gunstherstel door
God. Verzoening is volgens hem ook het delen in
Jezus' opstanding met een heilzaam effect voor
anderen. Volgens Paulus in zijn tweede brief aan
de gemeente van Corinthe komt verzoening, al
dus De Jonge, niet zozeer tot stand als effect van
Jezus' dood, maar vooral omdat de gelovige in
Christus een nieuwe schepping is geworden.
Vanuit Israël naar de heidenen is er sprake van
een nieuw tijdperk. Zonder de corporatieve een
heid (dus als lichaam) van Jezus met zijn ge
meente wordt de verzoening moreel wat goed
koop. Zonder de eschatologische (dat is de eeu
wen en wereldomspannende) dimi
zoening onbegrijpelijk. paujL
De Jonge komt tot de volgende conc i(ajsr
1. De prediking van Gods koninkriji j
men legitieme en voldoende sote
dingsleer) die altijd en overal op)
De vroegchristelijke voorstellingi
zoening heeft de koninkiijkspre:
eschatologie trouwens tot voorin
Daarom mag de koninkrijkspredi
kerk altijd en overal gebracht woi QO
2. De verzoening daarentegen kan
gepredikt waar zowel de eschatol
corporatieve eenheid van Chrism
meente als realiteit wordt belede
wijst uit dat dit niet overal het ge
dit geldt, is de prediking van de v
begrijpelijk, aanvechtbaar en red Q
stoot, dus nog niet op haar plaat*
volstaan met de prediking van
3. Uit de punten 1 en 2 volgt dat vo
rijksprediking ruimere mogelijkhi
dan voor de prediking van de ven
Jezus' dood en opstanding. De Je
dat beide worden gepreekt: het'
tijd en overal, daarnaast de vei
waar het kan (dus minder). De
diking zal zo het dominante sott
is: reddend) patroon leveren.
Uit opmerkingen en vragen naar at
de inleidingen blijkt dat ettelijke ai
de Lokhorstkerk het gebodene in h(
ervaren als behoorlijk intellectualist
retisch. In het verbale geweld wort
vraagd om een duidelijke definitie
verzoening en één toehoorder vindt
beurtenis kennelijk nogal onbevredi
zijn waag waar in dit alles de liefdei
Natuurlijk is op een theologische st
deze niet te ontkomen aan een veel
tionele argumenten, maar als dit noo
voor de wijze waarop het 'gewone"
prediking dient te worden benadeid
zich de vraag aan naar een predi'
aan intellectuele ook recht doet aan
behoeften. Een prediking waarin vet
koninkrijk in een warmmenselijkcc
evangelie vormen van bemoediging
De schrijver is oud-journalist en ouderling I
voegdheid.
