Afrikaanse kinderen lijden aan waterkanker
'Behandelen cholesterol aan banden'
Kinderlokkers in de supermarkt
Binnenland
Iedereen aan de
om anderen te hp.lnEj
de supermarkt ook altijd zeer strategisch opgesteld bij de kassa's zodat de kinderen daar nog even om kunnen zeuren.
VRIJDAG 13 MAART 1998
Het waren gezichten van de armoede die
de Enschedese plastisch chirurg Hans de
Bruijn onlangs in Afrika onder het mes
kreeg. Op de weinig vruchtbare gronden in
Nigeria lijden tienduizenden kinderen aan
noma, een ziekte die zich manifesteert als
gevolg van voedselgebrek. Als zich bij de
verminderde weerstand ook nog eens een
infectie voordoet (bijvoorbeeld malaria),
dan ziet een bacterie in de mond kans om
weefsel van het gelaat 'weg te vreten'.
ENSCHEDE GPD
De ene gruwelijke foto na de andere glijdt
door zijn handen. De Bruijn spreidt de pla
ten uit op tafel; alle gezichten die hij heeft
gefotografeerd zijn ernstig verminkt. Ze
zien er bijna te akelig uit om naar te kijken,
vindt ook de plastisch chirurg zelf. „Maar
het is de realiteit."
De Bruijn keerde onlangs terug uit het
Nigeriaanse Sokoto, waar hij samen met
een Nederlands medisch team twee weken
onder zeer primitieve omstandigheden
tientallen operaties uitvoerde in een po
ging de misvormingen bij kinderen en jon
geren zoveel mogelijk te herstellen. Voor
plastisch chirurgen, anesthesisten en hun
assistenten zijn dergelijke ingrepen een
vorm van topsport.
Negen van de tien kinderen die noma
krijgen, overlijden daaraan. De overleven
den moeten verminkt verder, met alle soci
ale gevolgen van dien. Soms komen ze zel
den of nooit meer buiten. Een meisje dat
door het Nederlandse team werd gehol
pen, hield zich al achttien jaar schuil in
haar hut, haar hoofd bedekt met een sluier,
vertelt Janneke Schuijzeman uit Enschede,
die De Bruijn in Nigeria bij alle operaties
heeft geassisteerd. Het team dat onlangs
terugkeerde bestond verder uit plastisch
chirurg Klaas Marck uit Leeuwarden, ope-
ratieverpleegkundige Ida Burkink uit En
schede en anesthesist Marten van Weijhe
uit Hengelo.
Noma komt in Europa sinds de vorige
eeuw nauwelijks meer voor. De laatste keer
dat er in ons werelddeel noma is geconsta
teerd, was tijdens de Tweede Wereldoorlog
bij gevangenen in concentratiekampen. In
de volksmond werd de aandoening vroeger
'waterkanker' genoemd.
Het Nederlandse team had overigens al
enige ervaring met de ziekte, want vorig
jaar werd het vijftal voor de eerste keer
naar Afrika uitgezonden. Dat gebeurde op
initiatief van een Duitse stichting die via
Interplast, een internationale organisatie
voor plastisch chirurgen, naar vrijwilligers
zocht om noma-patiëntjes te helpen.
Tot dat moment werden patiëntjes regel
matig naar Europa gehaald, waar ze dan
een jaar moesten blijven. Ze ondergingen
dan meerdere operaties. Kosten: 100.000
tot 200.000 gulden per kind. Dat was niet
alleen duur, maar ook nadelig voor de kin
deren zelf. Ze waren immers een jaar weg
uit hun vertrouwde omgeving. Bovendien
kon het allemaal veel goedkoper: Voor dui
zend dollar per persoon kunnen de pa
tiëntjes 'thuis' worden geopereerd en op
die manier kunnen ook veel meer ver
minkte kinderen worden geholpen.
Maar gemakkelijk is het allemaal niet.
„Het is op het randje van wat kan", vindt
De Bruijn. „Vorig jaar hebben we in drie
weken 48 operaties gedaan, dit jaar zestig.
Van 's morgens vroeg tot het donker werd
hebben we staan opereren. Het zijn inge
wikkelde operaties, onder barre omstan
digheden. Er is geen bloed en geen intensi
ve care en de patiëntjes liggen op een hou
ten tafel. Af en toe valt ook het licht uit en
lampjes op ons hoofd moeten dan voor de
verlichting zorgen.
Tot nu toe is het altijd goed afgelopen.
Geen enkele patiënt is het team tijdens of
na de operatie ontvallen. „De mensen die
de ziekte hebben overleefd, zijn heel
sterk", zegt Janneke Schuijzeman. „Het is
wel eens spannend geweest. Zo was er een
jongetje dat tegen de aanwijzing in kort
voor de operatie nog had gegeten. In Nige
ria is het gebruikelijk dat de familie de pa
tiënten te eten geeft en dat had men nu
ook vlak voor de ingreep gedaan. Overma
tig zelfs, zodat hij sterk genoeg zou zijn om
de operatie te doorstaan. Het kind spuugde
daarna een hele emmer vol... bananen. Die
waren hem bijna fataal geworden."
Tijdens de operatie worden huid, spieren
en bot verplaatst naar het verminkte ge
deelte. Daar wordt het als 'een legpuzzel'
aan elkaar gemaakt. Soms zijn er meerder
de operaties nodig om een goed resultaat
te krijgen.
Helemaal gaaf zullen de gezichten nooit
meer worden. Maar ze zien er wel een stuk
beter uit, vindt De Bruijn. Het
patiënten weer sociaal
is dankbaar werk, stellen de led
medisch team. Het meisje van
dat al bijna haar hele leven nie
ten durfde, is nu getrouwd, ver
zeman. De Bruijn: „Het is wel
om vanuit onze haast
geneeskunde in Europa weer
maal met beide benen op d(
staan."
Over twee jaar gaat De
Dan kan hij terecht in een
Sokoto wordt gebouwd,
ma-patiëntjes. Dat gebeurt met
de wereldgezondheidsorganisc
die eindelijk heeft ontdekt da
Afrika een groot probleem is.
hiervan heeft de WHO nu tot
van beleid' gemaakt.
LEEUWARDEN GPD
De mens is dol op zichzelf. Alles wat een
gezichtje heeft, bekoort. Dat begint al in de
kleuterperiode, als een pannenkoek met
oogjes en neus er beter in gaat dan een
zonder. Makers van nuttige en minder nut
tige producten weten dat al lang. Eerst le
verden ze gratis 'poppetjes' in de vorm van
speldjes of sleutelhangers bij een product,
tegenwoordig krijgen de pakken en flesjes
vaker zelf de gedaante van een persoontje
of worden de producten voorgesteld als
persoontjes.
Het is maar goed dat hedendaagse super
marktbezoekers van wanten weten, want
anders kwamen zij enkele malen per week
thuis met een tas vol onduidelijke pakket
jes, die alleen maar waren aangeschaft om
dat ze er zo olijk uitzien. Kinderen zijn de
gemakkelijkst te overtuigen doelgroep. En
ook al heeft het Nederlandse kind al ge
middeld zo'n 37 poppen en knuffels,
vriendjes heb je nooit genoeg, is de ge
dachte.
Product manager Allard Nikkels van Euro-
ma geeft ronduit toe dat kinderen en hun
moeders de belangrijkste doelgroep vor
men voor de kortgeleden geïntroduceerde
potjes met pannenkoekenstrooimix, ook
wel 'pannenkoekensmaakmaker' ge
noemd, onder de naam Mr. Pancake.
De potjes hebben het uiterlijk van snaakse
mannetjes gekregen. De dop is een petje
met klep en de buik van het flesje, waarin
het mierzoete spul zit, is de buik van het
kereltje. „Dat is nou kindermarketing",
zegt de openhartige Nikkels. „We hopen
dus dat kinderen in de supermarkt de
mannetjes opmerken en bij hun moeder
gaan zeuren om het te kopen. Als de moe
ders overstag gaan, zijn we in onze opzet
Volgens Nikkels is het niet zo verwonderlijk
dat veel volwassenen twijfels hebben over
het product. „Het is ook niet bedoeld voor
volwassenen. Maar een leuke buitenkant
hoeft natuurlijk niet te betekenen dat de
inhoud niet deugt."
Hij wijst erop dat Euroma pas besloten
heeft Mr. Pancake op de markt te brengen
nadat er veel positieve reacties waren ge
komen op het product in een 'neutrale'
verpakking. „Ons bedrijf maakt kruiden
mengsels en toppings, dat wil zeggen pro
ducten die je gebruikt op het laatste mo
ment, bijvoorbeeld op een pizza, een pasta
of iets dergelijks, wanneer het mooi moet
worden afgemaakt. Het bestrooien van een
pannenkoek hoort daar ook bij. Op een
beurs zeiden mensen dat het een leuk pro
duct was, maar dat je het aardiger zou
kunnen presenteren. We zijn toen verder
gaan werken aan het uiterlijk en dit is het
resultaat."
Dat dergelijke 'mannetjes' succes hebben
in de schappen is wel duidelijk. Ook ande
re fabrikanten weten dat oogjes, neuzen en
een mond wonderen kunnen doen, denk
maar aan kindershampoos. Worstjesfabri
kant Lupack koos voor een tussenvariant.
Knakworstjes ('met 35 procent meer
proteïnen') worden sinds enige tijd extra
aantrekkelijk gemaakt door ze in een potje
te stoppen, met een vrolijk 'kindvriende
lijk' etiket. Men spreekt van mr. Knakko en
Knakko'sfor kids. Dat helpt al.
Een stap verder gaat Bolletje met doosjes
vol 'Schuddebuikjes', dat wil zeggen piep
kleine bolletjes met vanille of speculaas-
smaak. In feite koekkruimels, die je op
brood kunt strooien. Op de doosjes staat
een getekend kind afgedrukt onder de
naam 'Fun Time', wat duidelijk maakt dat
het absoluut voor kinderen is.
Het opvallendst is echter de vormgeving
van het doosje zelf. Een klein 'melkpak',
met bovenin een gezichtje plus tong die
verlekkerd langs zijn lippen likt. En dan
komt het: uit de neus die een schroef
draad heeft, komen de schuddebuikjes. Nu
is eten uit de eigen neus al niet zo fris,
maar uit andermans neus is werkelijk ge
weldig. De vormgeving is echter komisch
genoeg om je over dergelijke gedachten
heen te zetten.
De opmerkelijkste mannetjes blijven ech
ter de pannenkoekstrooisels. Alard Nikkels
is er dan ook trots op: „Het is een aanval
op het traditionele pannenkoekenbeleg-
segment", zegt hij wat cryptisch. „In de
schappen stond bij het pannenkoekmeel
tot nu toe alleen de schenkstroop, en dat is
dus niet veel. Volgens het vakblad Food-
press is Mr. Pancake nu al doorgedrongen
tot 68 procent van de winkels en daar zijn
we heel tevreden mee."
Nïkkels sluit niet uit dat de concurrenten
van de schenkstroop zich een hoedje zijn
geschrokken en spoedig met een 'tegen-
mannetje' komen. En warempel: CSM, van
de suiker, heeft de ouderwetse schenk
stroop inmiddels aangepast. Die heet nu
Crazy Stroopstift en er staat een blits heer
tje op, dat likkebaardend stroop smeert.
Zoiets kun je ook al weer niet laten staan.
De farmaceutische industrie plaatst cholesterolmeters bij
huisartsen om zoveel mogelijk medicijnen te kunnen
verkopen, maar het is aan de arts om het apparaat te ge
bruiken en de medicijnen voor te schrijven. Cholesterol-
behandelingen moeten aan banden, vindt een gezagheb
bende commissie van medici. ,,Maar zeker niet alleen
omdat anders de kosten uit de hand lopen," zegt één van
de opstellers, de Rotterdamse cardioloog prof. Dr. M. Si
moons.
In de medische wereld wordt
het als een novum beschouwd:
Macro-economische berekenin
gen liggen ten grondslag aan
het advies dat een werkgroep
van het Centraal Begeleidings
orgaan voor de Intercollegiale
Toetsing uitbrengt. Simoons
wenst dat echter te nuanceren.
„Welbeschouwd loopt een
kwart van de bevolking een heel
klein beetje risico op vaatlijden.
Als die allemaal medicijnen ge
bruiken, zou het hele medicij
nenbudget eraan opgaan. On
zinnig natuurlijk. Maar er zijn
vooral medische gronden waar
om je sommige mensen wel en
andere niet moet behandelen.
Die sneeuwen nu onder, het
kostenaspect krijgt te veel ac
cent."
Simoons en zijn commissie zijn
niet van hun voorstel afge
bracht tijdens een hoorzitting
met alle betrokken partijen, af
gelopen donderdag in Utrecht.
„Onze denkwijze werd ge
steund. Hier en daar zullen we
bij het schrijven van het eind
voorstel, de accenten verleggen.
Maar de grenzen zijn dezelfde
gebleven. Mensen met erfelijke
cholesterolproblemen. bijna alle
patiënten met vaataandoenin-
gen, veel patiënten met suiker
ziekte en een bepaalde groep
personen met verhoogd risico
moeten behandeld worden.
Voor deze groep geldt dat zij
een spiegel van minimaal vijf
micromilliliter per liter moeten
hebben. Voor alle anderen,
mensen zonder risico's, stellen
we de grens op 8 micromilliliter
per liter bloed."
De commissie keek volgens Si
moons naar een redelijke mate
van risico op hart- en hersenin
farcten om medicijnen te ver
strekken. De risicobepaling is
hetzelfde uitgevallen als bij de
overheidsprogramma's voor de
screening van borstkanker bij
vrouwen. „De kosten voor de
samenleving bedragen 40.000
gulden per gewonnen levens
jaar. De screening van vrouwen
kun je ook niet tot in het onein
dige doorvoeren door steeds
jongere vrouwen te testen. Er
komt een moment dat de inves
tering niet meer opweegt tegen
de aantallen gevallen van borst
kanker die je eruit haalt. Bij veel
meer ingrepen maken individu
ele artsen die afweging, alleen
schrijven wij het op."
Enkele jaren geleden bleek dat
een hoge cholesterolspiegel,
met gepaard gaande risico's
voor hart- en vaatziekten, goed
te behandelen was met nieuwe
medicijnen. Die waren effectief
tegen het dichtslibben van de
aderen en zorgden daardoor ze
ven jaar geleden voor een haus
se aan behandelingen. Maar er
moet, vindt Simoons, inmiddels
betef gekeken worden naar de
risico's die iemand loopt. Die
zijn vaak te klein om een be
handeling aan op te hangen.
Daar zijn de richtlijnen van de
commissie voor bedoeld.
Eén van de opmerkelijkste be
vindingen van de commissie is
het niet-behandelen van man
nen boven de 70 jaar en vrou
wen boven de 75 jaar. Een der
gelijke behandeling zou, gezien
de verdere levensverwachting,
niet kosteneffectief zijn. „Een
arts moet bij een man boven de
zeventig niet eens de choles
terolspiegel meten. Ook die
man zelf moet helemaal niet
willen weten wat zijn choles
terolspiegel is."
„Medisch gezien en qua kosten
wordt toch niet besloten men
sen boven die leeftijd medicij
nen te geven. Dat is niet effec
tief. Bovendien, onderzoek
De overeenkomst tussen prins
Willem-Alexander, staatssecre
taris Ercia Terpstra, oud-com
missaris van de koningin Henk
Vonhoff en D. Schoor, bestuurs
lid van de Sint Martinusstich-
ting? Alle vier hebben last van
overgewicht. En als het even
meezit, doen ze in het voorjaar
alle vier mee aan de Nationale
Afslank Race.
In elk geval doet de heer Schoor
mee als één van de organisato
ren van de actie. De anderen
krijgen binnenkort een uitnodi
ging. Van 16 maart tot en met 3
april hoopt Schoor toch zeker
tien kilo lichter te worden. Zijn
vrouw, directeur van de Sint
Martinusstichting, zet in op vijf
kilo. Het is de bedoeling van de
stichting dat iedereen in die
drie weken aan de lijn gaat en
zich ook nog laat sponsoren
door vrienden, familie of be
drijfsleven. De opbrengst is dan
voor de stichting. Schoor: „In
mijn geval is sponsoring niet zo
op zijn plaats. Er is meer sprake
van weddenschappen.
De Nationale Afslankrace is de
tweede grote actie van de stich
ting, die pas sinds augustus echt
actief is. De start werd ingeluid
met de introductie van het Har-
tenmikje; een meergranen
broodje, zacht van binnen en
krokant van buiten. „En je kunt
het breken. Daarmee sluit het
aardig aan op de doelstelling
van onze stichting. Wij willen
graag onze welvaart delen met
anderen", zegt Schoor. Bakkers
verkopen het broodje en van elk
verkocht exemplaar gaat een
kwartje naar de stichting. Dat
heeft als zo'n zestig mille opge
bracht, vertelt mevrouw Schoor.
Ook de Nationale Afslankrace
past prima in de doelstelling
van de stichting, vertelt het
echtpaar vanuit hun fraaie, iet
wat verwaarloosde Baarnse vil
la. „De Sint Martinusstichting
strijdt tegen de armoede en de
onrechtvaardigheid in Neder
land. Het ontstaan ligt bij de
uitspraak van bisschop Mus-
kens, een kennis van ons, die
zei dat armen een brood mogen
stelen. Dat opende onze ogen.
Armoede in Nederland? Wij
dachten dat het niet bestond.
Toen hebben we, met een aan
tal anderen, de koppen bij el
kaar gestoken en de
opgericht."
Bisschop Muskens
mité van
een aantal
ders. Ook in het
veel VIP's. Schoor
bureau voor public rel
Baarn dan ook vele co:
Met het idee voor de A
ce liep hij al jaren rond
wouw Schoor: „Hij he
goede ideeën, is ookhf ^jr
in slogans bedenken." jp
schudt er één uit de m "en
„Tien kilo op de schaa seP
lichter." Hij bedachth °^ei
om gezamenlijk één n
lo lichter te worden,
rekensommetje leerde
met vijftien miljoen Ne
ders zoiets makkelijk: J'1£
nen. Hetzelfde sommi
bovendien dat de opb
de sponsoractie ooka:
oplopen.
In de strijd tegen de
past afslanken prima
„Dan voel je het ooke 2021
het is om gebrek te he' eet,
Dan krijg je misschien iser
grip voor de armen."
Het echtpaar is inmidifcnoi
alleen vol van de strijd iber
armoede, maar ookht as
ken laat ze niet los. „V e.N
hoeveel slechte dinge; ;eai
ze voeding zitten? Met
moeten zich daar beu
worden. Tijdens onze
nen mensen onder be
afslanken en zich beu
and
den van wat ze eten.
De opbrengst van de
ce gaat naar de dak- e
zen kinderen in Nedei
Schoor: „Daar zijn eri
schatting zevenduizer j
Mevrouw Schoor: „In
tegen de armoede mo
deraan beginnen. Alsl
een slechte start hebb
komt het nooit meerj
Voordat de actie een:
noemd mag worden, i
nog veel gebeuren. „D !0Uj
moeten er veel aanda: de d
besteden. Het moet ei
Elfsteden-gevoel wort lol
een aan de lijn om eei unc
helpen. En we zoeken
Nederlanders, veel be eoj
derlanders, om de act iev
zicht te geven." Voor: ;re
formatie is de stichtin oce
baar via telefoonnumfesl;
6023602.
ARCHIEFFOTO
dan een medische en een finan
ciële indicatie." Het advies van
de commissie zal zeker niet als
een wet van Meden en Perzen
worden opgevat. „We proberen
collega's zover te krijgen zich er
aan te houden en dat doen ze
doorgaans ook wel. Maar als ze
een grensgeval voor zich heb
ben. zijn ze vrij te handelen
naar eigen bevinding."
heeft uitgewezen dat je sterfte
cijfers niet naar beneden brengt
door massaal hoge cholesterol
tegen te gaan. Dan blijken ze er
gens anders aan te sterven. En
de meeste mensen krijgen géén
hartaanval of herseninfarct door
dichtslibbende aderen. Rijden
onder invloed is slecht en het is
verboden. Toch doen mensen
het en de meesten komen zon
der brokken thuis.
Volgens Simoons zijn de bijwer
kingen op lange termijn van de
medicijnen nog niet bekend.
„Daarom moet iemand ook niet
zomaar die cholesterolmiddelen
voorschrijven, want ze gebrui
ken ze hun hele leven lang. Je
trekt ze het medisch circuit in,
wat een slechte zaak is. Behalve
voor de risicogroepen die we
hebben omschreven, is dat on
nodig. We moeten cholesterol-
medicijnen niet door het drink
water doen, om het zo maar te
zeggen."
De medicijnen kosten per jaar
ongeveer 1.500 gulden per pa
tiënt, in de toekomst zou dit la
ger kunnen worden. Als ook
meer bekend is over de bijwer
kingen op lange termijn, kan
volgens Simoons de richtlijn op
goede gronden worden bijge
steld. „Daarvoor hebben we
De hamburger met kaas, uien en andere vettigheid, een cholesterolbom van formaat.
