Vervolging hangt op handtekening
De weg naar de hel is geplaveid met euro's
Turkse politie martelt rustig door
Feiten &Meningen
Dat waren nog
eens tijden
VRIJDAG 13 MAART 1998 i»
Ankara betoogden vij
recht op staken en eljn
werden eerst met wal
nen bewerkt, waarnai^.
op hen werd afgevui|oe(!
combinatie veroorza^.
brandwonden. Le(
Met bewonderensw#
misme wil de Confedf
Ambtenarenvakbond]!]
rechtszaak aanspanij
de politie voor dezelfiAA*
praktijk. „We hebberjjust
net gegevens verzamij-n I
verschillende soortenjzicl
verklaarde een woon|°uc
„Allemaal afkomstigf en
Wereldlanden. In modelij
westerse landen gebifat i
het niet." ":m
Waar of niet, de Turt?nat
zoekt het wel degelijtr
Westen. Dinsdag w«Lv.
nieuwe maatregel af#1"
wachtend in haar bufcp^
rens losgelaten tewo*^
betogers, zal de oprcl0m
voortaan Mozart en*jrjc
beluisteren. De agern!^
er misschien nog nicftt
aan gewend zijn,
heeft, volgens hun
rustgevend effect. |n j]
ISTANBUL* JESSICA LUT2,
CORRESPONDENT
N1EUWSANALYSE
Minister Zalm (financiën) moet op de valreep alle zei
len bijzetten om de staatshuishouding op orde te hou
den. De uitgaven van enkele ministeries lopen uit de
hand en bedragen al bijna 3,5 miljard meer dan be
groot.
Dit bedrag bestaat uit kostenoverschrijdingen in de
gezondheidszorg, een kostbare koopkrachtreparatie
(850 miljoen) en duurder uitvallende vluchtelingenop
vang. Vooral de problemen op het terrein van minister
Borst (volksgezondheid) baren Zalm zorgen. De minis
ter is dezer dagen in zware onderhandelingen gewik
keld met Borst en haar ambtenaren om te snoeien in de
zorguitgaven.
Die gesprekken staan in meerdere opzichten onder
druk. Over enkele weken moet het kabinet de zoge
noemde Kaderbrief publiceren, waarin het in grote lij
nen aangeeft hoe de rijksbegroting voor volgend jaar
eruit zal zien. Er moet rekening mee worden gehouden
dat tegenvallers de begrotingscyclus overschaduwen.
Wel heeft Zalm al aanwijzingen dat de uitbundig
bloeiende economie in .1998 voor nog meer rijksinkom
sten zorgt en de sterk dalende werkloosheid voor nog
minder WW-uitgaven. Met potlood kan hier heel voor
zichtig een incidentele meevaller van drie miljard wor
den ingevuld, die mag worden ingezet om tegenvallers
weg te strepen.
Toch zal in de campagne voor de Kamerverkiezingen
van 6 mei de term bezuinigen niet zijn te vermijden.
Vooral bezuinigingen in de zorg liggen gevoelig. De sec
tor zelf slaagt er goed in een beeld op te roepen dat ze
totaal overbelast is. Alle politieke partijen schrijven in
hun verkiezingsprogramma's dat er juist investeringen
nodig zijn om de kwaliteit van de zorg te verhogen.
Zalm kan bij het ministerie van volksgezondheid aan
dringen op de Wijers-methode: het kraken van monop-
olie-achtige situaties in de zorgsector, waardoor pro
ducten en diensten goedkoper worden. Een het terug
dringen van verspillingen door gebrek aan efficiëntie en
concurrentie. Zo'n situatie bestaat bijvoorbeeld bij de
fabrikanten van medische hulpmiddelen.
Maar een besluit tot meer efficiëntie levert niet on
middellijk fraaiere cijfers op. Het 'medicijnendossier'
laat dat zien. Daar vallen de uitgaven dit jaar meer dan
een half miljard tegen. Borst wijt dat onder meer aan
het feit dat er nieuwe, zeer kostbare geneesmiddelen in
het vergoedingssysteem zijn opgenomen.
Behalve bij de zorg kan Zalm bezuinigingen voorstel
len bij de rijksuitgaven en in de sociale zekerheid. Of de
inkomsten kunnen worden vergroot door belastingen
en premies te verhogen. En er is de mogelijkheid om
het financieringstekort weer te laten oplopen. Maar
geen van deze scenario's is erg aantrekkelijk.
Het verhogen van belastingen en premies verhoudt
zich absoluut niet met de hoeksteen van het paarse be
leid van lastenverlichting, iets waar Zalms partij de WD
zeer aan hecht. Een oplopend financieringstekort in
een periode van hoogconjunctuur is gevaarlijk, omdat
dan de buffer verdwijnt die nodig is voor slechtere eco
nomische tijden. Bovendien ligt er de harde EMU-
norm, die ook Zalm dwingt tot begrotingsdiscipline.
Snoeien in de sociale zekerheid tot slot ligt politiek zeer
gevoelig.
Blijven over de rijksuitgaven. Ambtenaren op minis
teries waar veel rijksgeld wordt uitgegeven, stellen nu
modellen op waarin wordt bezuinigd. Minder militaire
uitgaven, uitstellen van infrastructurele werken, geen
klassenverkleining, goedkoper technologiebeleid - alles
is mogelijk.
Aan het Binnenhof moet men intussen nog erg wen
nen aan een situatie waarin na enkele feestbegrotingen,
weer harde financiële keuzes moeten worden gemaakt.
Later deze maand komt het Centraal Plan Bureau met
de doorberekeningen van de verkiezingsprogramma's
van de politieke partijen. Dat zal een ontnuchterend ef
fect hebben, want vrijwel elk programma is te ruim be
groot. Maar de noodzaak tot bezuinigen plaatst ieder
een net op tijd voor de komende kabinetsformatie weer
met beide benen op de grond.
In die formatie moeten weer ouderwets keuzes wor
den gemaakt volgens het principe dat bezuinigen op
het ene terrein nieuw kostbaar beleid (meer agenten,
bedden en klassen) elders mogelijk maakt. Verwacht
wordt dat de economische groei - nu 3,75 procent - na
1999 terug loopt. Al bij een groei van twee procent (het
percentage waarop de meerjarenbegroting zal zijn ge
baseerd), domineren flinke bezuinigingen het beeld.
Daarnaast kunnen er nieuwe problemen ontstaan.
Zoals wateroverlast en varkenspest de afgelopen jaren
lelijke tegenvallers opleverden, kunnen in de komende
kabinetsperiode de introductie van de euro of achter
blijvende groei van de wereldhandel de groei drukken.
Dan is het paarse kabinet '94-'98 een roze herinnering
waarin bijna alles kon: én lastenverlichting, én koppe
ling, én tekortreductie, én armoedebestrijding, én geld
voor allerlei problemen én extra stortingen in het AOW-
fonds. Dat waren nog eens tijden!
DEN HAAG ANS BOUWMANS
EN MAURICE WILBRINK
TOM JANSSEN
.C06~
Een groep vrouwen staat met
spandoeken in de hand. „Wij ei
sen het recht op marteling",
roepen ze tot verbazing van een
verslaggever. Even later toont
de televisie beelden van een
man die thuis zijn zoon met een
riem afbeult en vervolgens zijn
dochter op de tafel vastbindt en
haar bewerkt met elektrische
schokken. Zijn vrouw, die het
waagt te protesteren, krijgt een
flink pak stokslagen op de voet
zolen.
Het is een sketch van Turkije's
populairste komieken, het echt
paar Levent Kirca en Oya Basar,
die regelmatig misstanden in
hun land op de hak nemen. De
betogende vrouwen zijn echtge
notes van politiemannen.
„Sinds onze mannen op het bu
reau niet meer mogen marte
len, hebben we geen leven meer
thuis", jammeren ze. De politie
vrouwen hebben echter weinig
te klagen. Eerder deze weeg nog
werden tien agenten vrijgespro
ken van martelpraktijken, on
danks overweldigend bewijsma
teriaal.
In Manisa aan de Turkse west
kust werden in december '95
zeventien scholieren opgepakt
op verdenking van betrokken
heid bij een extreem-linkse or
ganisatie. Gedurende hun ver
blijf op het politiebureau wer
den ze geblinddoekt, naakt met
ijskoud water bespoten en kre
gen ze elektrische schokken
toegediend, ook op hun ge
slachtsdelen. Een meisje moest
hierdoor met vaginale bloedin
gen naar het ziekenhuis worden
overgebracht. De jongens wer
den in hun testikels geknepen
en met knuppels verkracht.
De verklaringen van de jonge
ren werden gestaafd door medi
sche rapporten. Hét sociaal-de
mocratisch parlementslid Ergül,
die later als advocaat de verde
diging van de jongeren op zich
nam, had hen bovendien op het
politiebureau gezien. Hij was
daarheen gegaan nadat hij van
hun aanhouding hoorde en had
plompverloren een deur ge
opend waarachter hij een groep
geblinddoekte, naakte kinderen
zag.
Pas na 2,5 jaar procederen wer
den vijf van de jongeren wijge
sproken omdat de rechter zijn
twijfels had over de verhoorme
thode. Zeven kwamen vrij om
dat ze al langer dan de hun op
gelegde straf hadden gezeten,
maar de vijf die tot vijftien jaar
werden veroordeeld, zitten nog
steeds vast. In de andere zaak,
tegen de tien politiemannen,
werd zes keer een nieuwe rech
ter aangesteld. De laatste be
sloot dat er niet voldoende be
wijs was voor kwade opzet. Wel
waren de jongeren slecht be
handeld, maar de straf daarvoor
is minimaal.
„Het zoveelste bewijs dat de
rechtspraak in dit land niet on
afhankelijk is", zei een geschok
te Ergül. „Als de politie bewij
zen achter kan houden, artsen
verhinderd worden een verkla
ring af te leggen en de politie
chef die voor dit alles verant
woordelijk is nog steeds op zijn
plaats zit, dan is dat een duide
lijke boodschap van de regering
aan die beulen: ga rustig je
gang." De Turkse autoriteiten
werken hard aan verbetering
van het imago van de politie.
Maar het wil maar niet lukken.
In Istanbul gedroeg de oproer
politie zich uiterst coulant te
genover de duizenden studen
ten die de afgelopen weken be
toogden voor het recht een
hoofddoek of een baard te dra
gen. Toen echter vrouwen de
straat opgingen voor wereld-
vrouwendag, en riepen dat ze
wilden emanciperen, werd het
een bloedbad. De ambtenaren
die vorige week in de hoofdstad
De euro komt. Met in haar kielzog een financiële
crisis van ongekende omvang, voorspelt voormalig
Europees topambtenaar Connolly. De verdeeld
heid tussen de euro-landen zal de economische
voorspoed uiteindelijk verpulveren. Vandaag het
eerste deel van een tweeluik over een financiële
operatie zonder weerga. Morgen deel twee.
Het beste voorbeeld dat de euro banen kan kosten is
Bernard Connolly zelf. Koud was zijn boek over de
'smerige oorlog om Europa's geld' verschenen, of de
Britse topambtenaar bij de Europese Commissie kon
zijn bureau leegruimen. Zijn broodheer Europees
commissaris De Silguy was absoluut not pleased met
de explosieve analyse van zijn ondergeschikte over
de risico's van de nieuwe eenheidsmunt.
Zo scherp als zijn analyse is, zo bedeesd is zijn ma
nier van spreken. De twee jaar die zijn verstreken
sinds zijn ontslag hebben Connolly niet van mening
doen veranderen. Nog steeds verwacht hij enkel
rampspoed van de euro. een doemscenario dat hij
louter baseert op financiële en economische argu
menten. „Aan politieke uitspraken waag ik mij niet",
glimlacht Connolly.
Flet Nederlandse bedrijfsleven kan zijn borst nat
maken, verzekert Connolly. „De periode van stabiele
wisselkoersen is voorbij. De hardheid van de gulden
bood zekerheid. De euro daarentegen wordt één van
de belangrijkste munten in de wereld. En hoe be
langrijker de munt, hoe groter de politieke invloed
op de koers", zet Connolly uiteen. De dalende dollar
omdat president Clinton zijn broek laat zakken, is
daar het ultieme voorbeeld van.
„De VS zullen de euro nauwgezet in de gaten hou
den, keihard onderhandelen en marchanderen om
de koers naar hun hand te zetten. Dat is een vol
strekt normale zaak. De euro moet het opnemen te
gen de dollar en de yen. De verhouding tussen de
drie munten zal zwaar worden beïnvloed door de
politiek. Het gevolg is voortdurende koersschomme
lingen, die de economie beslist geen goed doen."
Maar gevaar komt zeker niet alleen vanuit de heup
en van Bill Clinton. Connolly voorspelt ook volstrek
te chaos die groeit vanuit het hart van Europa zelf,
simpelweg omdat de introductie van de euro op de
verkeerde vooronderstelling is gebaseerd. „De theo
rie van de muntunie veronderstelt een grote mate
van solidariteit tussen de landen. Een beetje: één
voor allen, allen voor één. Landen zouden vrijwillig
economische kansen moeten laten liggen, omdat
het grotere geheel - de EU - daarom vraagt."
Prachtig idee, snuift Connolly, maar volstrekt bezij
den de realiteit. „In de praktijk bestaat er geen soli
dariteit, er bestaan enkel problemen. En die zijn
voor ieder land verschillend. Het is een feit dat
Frankrijk en Duitsland nu al een zwaar stempel op
het financieel en monetair beleid van de EU druk
ken. Met een monetaire unie zal dat alleen maar
sterker worden. Dat kun je hen ook niet kwalijk ne
men, dat is volstrekt logisch."
„Kijk naar de Europese Centrale Bank (ECB). In
theorie is die onafhankelijk van de politiek. Maar het
feit dat de Fransen Trichet naar voren schuiven als
president van de bank, geeft aan dat er een gevecht
plaatsheeft om het nationale belang veilig te stellen.
Dat is onvermijdelijk. Om eerlijk te zijn: ik kan me
niet voorstellen dat ook maar iemand denkt dat het
niet zou gebeuren."
De Frans-Duitse as zal straks het monetaire beleid
van heel Europa dicteren, meent Connolly. En dat
schaadt de welvaart van sommige landen, waaron
der Nederland. „De economie in Finland, Spanje,
Italië en Nederland dreigt oververhit te raken. Deze
landen hebben dus belang bij een wat hogere rente
die de groei afremt. Frankrijk en Duitsland daarente
gen kampen met lage groeicijfers en hoge werkloos
heid. Voor hen is een lage rente dus essentieel."
„In de theorie van de muntunie bepaalt de onafhan
kelijke Centrale Bank dan een mooie middenpositie,
die het EU-belang als geheel het beste dient. Maar -
helaas voor de ECB - er bestaat niet zoiets als 'het
EU-belang'. Simpelweg omdat 'Europa' niet bestaat:
er bestaan vijftien landen die de EU vormen, ieder
met hun eigen sores."
Wat zal gebeuren is dat Duitsland en Frankrijk uit
eindelijk - ten koste van de rest - hun zin doordruk
ken, verzekert Connolly. „En daar sta ik niet alleen
in: het IMF, de Bundesbank en de Banque de France
voorspellen hetzelfde.
Niet dat kleine beleggers en grote ondernemers nu
direct naar de rand van de dakgoot moeten schui
ven, stelt Connolly gerust. Integendeel zelfs, want de
komende jaren verwacht de financieel adviseur een
periode van ongebreidelde groei. De stijgende waar
de van onroerend goed, oplopende aandelenkoersen
en aanhoudende economische groei staan garant
voor een heuse boom. „Paradijselijk", lacht Connol
ly. „Maar de natuur van een boom is dat hij na ver
loop van tijd instort."
Hij prikt die datum voor de crash vrij pre»
één jaar voor de burger de euromuntjes ij
krijgt. Gewoon een crisis, relativeert Coni
er velen zijn geweest en nog zullen kome
alleen dat de praktijk van de muntunie e<
sing van crises straks frustreert."
De Financiële klappen zullen immers niet
land even hard en op dezelfde plekken va
kan een land zijn munt devalueren om de
hoofd te bieden, straks niet meer. Geld bij
de rente wijzigen is er ook niet meer bij. l
dat een land overblijft is uit de muntunie
pen."
In - alweer - theorie zouden de sterke euii
hoog oplopende schulden van de zwakke
kunnen overnemen. Connolly: „Het zoul
maar erg waarschijnlijk is dit niet. Wie\vw
schuld van Italië erbij hebben, of die van#
meest waarschijnlijke is een zeer diepe fi
crisis."
Als Brit doet het hem goed dat het Verenii
rijk voorlopig niet met de euro meedoet. iPÊ
wijs besluit", meent Connolly. „Een muntj
alleen succesvol zijn als het ook een politl
Een wereldmunt is dan natuurlijk nog beiln*
bestaat geen land met de naam 'wereld'.,
ook geen land is dat 'Europa' heet."
Pas over een maand duidelijkheid over verdachte zaak-Tjoelker
Over ongeveer een maand zal bekend zijn, of
een 18-jarige inwoner van de Friese hoofdstad
alsnog voor de Leeuwarder rechtbank terecht
zal moéten staan in de zaak-Tjoelker. De klacht
van Jennifer Zijlstra, de vriendin van de vorig
jaar september om het leven gekomen Mein-
dert, over het niet-vervolgen van de jongeman
werd gisteren door het gerechtshof in Leeuwar
den achter gesloten deuren behandeld.
Het hof kan in deze klachtpro
cedure - een zogeheten 'artikel
12-procedure'- de officier van
justitie bevelen alsnog een straf
vervolging tegen de 18-jarige in
te stellen. Wanneer het ge
rechtshof dat niet doet, gaat de
jonge Leeuwarder definitief vrij
uit.
Het gerechtshof hoorde gister
morgen de indienster van de
klacht en haar advocaat Rots
huizen. 's Middags waren de 18-
jarige en zijn raadsman Kuiters
aan de beurt om hun zegje te
doen. Over wat op de zitting
van het hof is aangevoerd, wen
sen de partijen zich niet uit te
laten.
Toch valt wel ongeveer aan te
geven wat door hen naar voren
zal zijn gebracht. Advocaat
Rotshuizen zal zich sterk heb
ben beijverd om belastend be
wijsmateriaal tegen de 18-jarige
aan te dragen. Dat kan bijvoor
beeld worden afgeleid uit de
oproep die hij vorige week in de
media deed aan getuigen van
de fataal afgelopen vechtpartij
om zich zo snel mogelijk bij
hem te melden.
Verder heeft Rotshuizen naar
verluidt een Duits onderzoeks
bureau ingeschakeld om meer
helderheid te verkrijgen over
een in de halsstreek van het
slachtoffer gevonden afdruk die
afkomstig zou kunnen zijn van
een Nike-Air-schoen. De 18-ja-
rige droeg zulke schoenen. In
ieder geval zal de raadsman
hebben gesteld dat het in het
dossier aanwezige materiaal
een strafvervolging van de jon
geman rechtvaardigt.
Een belangrijk deel van de argu
mentatie van Kuiters kan wor
den afgeleid uit zijn opstelling
tijdens een kort geding dat hij
kortgeleden in Den Haag heeft
gevoerd om de zaak tegen de
18-jarige van tafel te krijgen.
Een essentiële rol speelt daarin
dat de officier begin december
besloot de jongeman een ken
nisgeving van niet verdere ver
volging te geven, omdat er on
voldoende bewijs tegen hem
was.
Tijdens de behandeling van dat
kort geding wees Kuiters er op
dat zo'n kennisgeving bij de
door de officier gevolgde proce
dure 'onverwijld' aan de 18-ari-
ge uitgereikt ('betekend') had
moeten worden. De officier
heeft op 22 december, de dag
voordat de rechtbank de zaak-
Tjoelker behandelde, zijn hand
tekening onder de kennisgeving
van niet verdere vervolging ge
plaatst.
Deze kennisgeving is echter
nooit uitgereikt. Nadat er veel
commotie over de volgens velen
te lage eisen en de snelle vrijla
ting van de hoofdverdachten
was ontstaan en Jennifer Zijlstra
op 30 december een klacht over
het niet vervolgen van de 18-ja
rige had ingediend, wenste de
officier niet meer mee te wer
ken aan het betekenen van de
Stille tocht door het centrum van Leeuwarden ter nagedachtenis van Meindert Tjoelker.
kennisgeving. Op deze wijze
wilde hij de nabestaanden de
ruimte geven om zijn besluit
van begin december bij het hof
aan te vechten.
Het kort geding had tot doel om
de officier alsnog op te dragen
de kennisgeving van niet verde
re vervolging uit te reiken. De
Haagse rechter wees dat ver
zoek af. Het ligt voor de hand
dat Kuiters gisteren zal hebben
aangevoerd dat de officier de
kennisgeving in de periode na
de 22ste december aan zijn
cliënt had moeten uitreiken.
Wanneer een kennisgeving van
niet verdere vervolging eenmaal
is uitgereikt, dan kan een zaak
alleen nog worden heropend,
wanneer er nieuw bewijsmate
riaal - 'nieuwe bezwaren' - te
gen iemand is. Advocaat Kuiters
zal ongetwijfeld hebben gesteld
dat het achterwege blijven van
de onverwijlde betekening van
de kennisgeving vergaande ge
volgen moet hebben.
Als het gerechtshof de handel
wijze van de officier echter bil
lijkt, dan ligt de situatie heel an
ders. Dan mag het rechtsco.llege
alle stukken in het dossier be
trekken bij de beslissing oil
of niet tot een strafvervolgii11
over te gaan. Het zal duidelf
zijn dat in dat geval veel eere a
kan worden besloten omdtrat
jarige alsnog voor de straffil
ter te brengen.
LEEUWARDEN* AU KE PIERSMA
