'Dossier rijmt op bier'
iensen moeten beter leren kijken 9
Cultuur&Kunst
Dynamisch spel Theater Artemis
over vastgeroeste relaties
Vilein portret van drie krengen
Alexander
chef jan rijsdam, 071 -5356444, plv. chef ad van kaam 071 -5356443
jeugdtheater
recensie paulien koopmans
Voorstelling. '8izon zn' door Theater
Artemis. Gezien: 11/3, Schouwburg, Lei-
Zet drie broers bij elkaar en je
krijgt oorlog. Ze gooien met
messen en darts naar elkaar,
slurpen spagettislierten op en
kafferen elkaar uit. De oudste
is een ruige bonk, de middelste
een twijfelaar en de jongste
een huilebalk. Ze zijn tot elkaar
veroordeelt, want moeten op
hun vader wachten.
De voorstelling 'Bizon zn'
gaat over macht en genegen
heid. Op «en middag is de va
der vertrokken. Hij heeft een
briefje achtergelaten met de
mededeling: ,,Ben naar de
bank." Wat dat precies bete
kent, weten de broers niet. Ze
wachten daarom af. Maar hoe
langer het wachten duurt, hoe
heviger de machtspelletjes
worden. De oudste laat zijn
spierballen rollen. Hij komt op
voor de kleine als die wordt ge
pest en getreiterd. Dit rollen
patroon herhaalt zich steeds.
Hoewel je een beklemmende
voorstelling verwacht, is het te
genovergestelde het geval. Het
spel is superdynamisch en
soms zelfs komisch. De drie
broers vechten zowel tegen el
kaar als tegen hun eigen her
senspinsels. En vooral de de
tails zijn grappig: het fotolijstje
van de overleden moeder in
het aanrechtkastje, of de ra
zende boksbewegingen van
'Big Boy' tegen onzichtbare vij
anden.
Net als bij de vorige voorstel
ling van Artemis 'Soms ver
dwaal ik in een draak', heeft
tekstschrijver Pauline Mol zich
laten inspireren door klassieke
verhalen. Nu niet door sprook
jes, maar door verhalen uit de
bijbel en cowboy- en maffia
films. De spelers in 'Bizon
zn' zijn bijna karikaturen. En
hun bewegingen en gedrag lij
ken voorgeprogrammeerd. Ar
temis geeft zo op een bijzonde
re manier vorm aan vastge
roeste familierelaties.
Dat er toch nog enig per
spectief is, wordt duidelijk aan
het slot. Want na een middagje
oorlog kunnen de broers zich
eindelijk losmaken van hun
grootste kwelgeest. Ze leggen
netjes een briefje neer voor
hun vader: „Wij zijn even
weg." En zo is 'Bizon zn' niet
alleen een speelse voorstelling,
maar zijn vorm en inhoud ook
perfect met elkaar in even
wicht.
jncert 'Nightfever' afgelast
umc. Power Events Holland bv in Noord-Brabant heeft om
Jra inisatorische redenen' de party 'NightFever', morgenavond
stt, -Haagse Statenhal, afgelast. Er was in de voorverkoop te
iig belangstelling voor de kaartjes ten bedrage van 47,50.
zou een grootse party worden met in het circuit bekende
ien als Jocelyn Brown, 4 Fun, Nasty, Samantha of Seven Ele-
ien dag voor dwarsfluitisten
j. De Streekmuziekschool aan het Rapenburg 22 houdt op
jdag28 maart 'Flutedating', een open dag voor dwarsfluitis-
In samenwerking met leden van dwarsfluitistenacademie
Daicon brengt de Streekmuziekschool meerstemmige stuk-
'Flutedating' duurt van 10.00 uur tot 16.00 uur. Inlichtin-
tel. 071-5141041.
erfpop werft bands
5 Bands uit Leiden en omgeving die op Werfpop het spits
?ftiti n afbijten, kunnen op zaterdag 23 mei meedoen aan de
ka ronde in Q-bus. Uit zes geselecteerde groepen kiest de jury
atw* die het zeventiende Werfpopfestival op zondag 12 juli
it. Geïnteresseerden kunnen voor 1 mei een demo en infor-
e over de groep sturen naar Werfpop, p/a Breestraat 66,
CS Leiden onder vermelding van: 'Voorronde Werfpop'.
rtuyn signeert 'Babyboomers'
leiden Pim Fortuyn sig
neert morgen in het kader
van de Boekenweek zijn
nieuwste boek 'Babyboom
ers'. Fortuyn, zelf geboren
tijdens de na-oorlogse ba
byboom, is voor de signeer
sessie van 14.30 tot 16.00
uur bij Boekhandel De Kier
aan de Nieuwe Rijn. John
Jansen van Galen geeft
dinsdag vanaf 20.00 uur een
lezing over het Nederlandse
landschap, ook bij De Kier.
jesterverteller in De Meester
,rwqude Meesterverteller Eric van Etten uit 'Het Land van
'doet in het kader van de Boekenweek op donderdag 19
tZoeterwoude aan. In Café De Meester, Zuidbuurtseweg
rteltVan Etten over de bijzondere band tussen Leiden en
hop nliggende dorpen. Een verteller van Stichting Oud Zoeter-
,ide brengt een verhaal over de geschiedenis van Zoeterwou-
anvang: 20.30 uur, kosten: vijf gulden. Voor inlichtingen:
71-5801537.
""jissive Attack naar Vredenburg
jht. De Engelse band Massive Attack treedt 3 juni op in
p 1? ekcentrum Vredenburg in Utrecht. De driekoppige forma-
t Bristol speelt nummers van de nieuwe cd Mezzanine die
verwachting half april verschijnt. Massive Attack behoort
N' Ie meest invloedrijke groepen van de afgelopen tien jaar. Het
ïethe ert begint om 20.15 uur. Kaarten zijn te koop bij de grotere
ar aa- antoren en via de Ticketlijn.
T) Utrecht eist opheldering
De WD in Utrecht eist tekst en uitleg over Panorama
het tentoonstellingsproject van het Centraal Museum,
voor heeft het stadsbestuur 4,5 miljoen gulden begroot.
ie,si tig kunstenaars moeten voor dit milleniumproject creaties
iken en pleinen maken, die alleen vanaf de tweede trans
e Domtoren goed te zien zijn. Zij kunnen ieder 200.000
k in tegemoet zien. De WD wil nu weten hoeveel de ge-
Ite bijpast en vraagt zich meteen af hoe zo'n bijdrage zich
Dudt tot de tekorten bij de Stadsschouwburg en Muziekcen-
Vredenburg.
Cabarettekst opgerekt tot toneelstuk
theater
recensie wunand zulstra
'Facelift', komedie van Guus Vleugel. Spel
Ingeborg Elzevier, Dons Baaten, Henriëtte
Tol. Hugo Metsers, Anne-Mieke Ruyten
en Olivier de Smet. Regie: Chnstiaan Nor-
tier. Gezien: 12/3, schouwburg Leiden
Niet vanwege de zon, maar van
wege het milde belastingkli
maat wonen ze in het Belgische
Brasschaat. In 'Facelift' is het
groepje Nederlandse belasting
vluchtelingen schatrijk gewor
den door de handel in onder
broeken of voorgebakken gar
nalenkroketten. Het is een ca
bareteske manier om aan al die
miljoenen iets armoedigs mee
te geven. Ook in zijn nieuwe ko
medie laat Guus Vleugel dus
zien dat hij nog altijd zijn pen in
de vitriool kan dopen.
Het hele stuk is eigenlijk vrij
sterk vanuit een cabaretachtige
invalshoek geschreven. Vleugels
grootste faam berust immers
nog altijd op een aantal inmid
dels klassiek geworden cabaret
teksten. In zekere zin geeft dit
meteen ook de zwakkere kant
van zijn toneelstuk aan. Alles
draait om het vileine portret
van drie krengen van vrouwen.
Da s vrij snel duidelijk en daar
komt ook geen enkele verande
ring meer in.
Gelukkig is de auteur handig
genoeg om het verhaal draaien
de te houden door de relatie
van de hoofdpersoon met een
voormalig corrupt belasting
ambtenaartje dat intussen for
tuin heeft gemaakt en zich
eveneens in Brasschaat komt
vestigen. Een man temidden
van die drie vrouwen: van liefde
is geen sprake, 't is meer een
combinatie van opspelende
hormonen en vooral het verdrij
ven van de verveling.
Teneinde de eigen marktwaarde
enigszins op peil te houden, is
met grote regelmaat van een fa
celift sprake. En een mislukte
facelift is zo'n beetje de ultieme
wraak op mislukte affaires uit
het verleden. Ingeborg Elzevier,
Doris Baaten en Henriëtte Tol
maken van hun personages
bordkartonnen figuren. Met
professioneel gemak nemen ze
daarbij hun toevlucht tot flink
wat overdrijving. Aldus ontstaat
een tot toneelstuk opgerekte ca-
baretsketch met als belangrijk
ste boodschap: zeg de plastisch
chirurg voorlopig nog maar
even af.
Oegstgeestenaar Van der Wouden over de eigenaardigheden van het Vlaams
se Simone Robbers schrijft tekenboek
'Awel manneke, hebt ge
goesting naar een pintje?'
Nederlanders vinden het
leuk om het Vlaams na te
doen, dat taaltje met al die
'grappige' woorden. 'Bui
tenwipper' (uitsmijter) bij
voorbeeld, of 'duimspijker'
(punaise). Ton van der
Wouden schreef Verboden
op het werk te komen, een
Vlaams woordenboekje
waarin hij deze en andere
taaleigenaardigheden be
spreekt. ,,Wij hebben een
gecultiveerd vooroordeel
over het Vlaams, dat lieve
taaltje," aldus de Oegst
geestenaar. „Sommige Vla
mingen trouwens ook over
het Nederlands, dat vol
gens hen klinkt als rogge-
lende kamelen."
oegstgeest sjoerd de jong
Het idee voor dit boek kwam
van de uitgever. Die zag wel een
markt, want taalboekjes doen
het goed. Via het Internet kwam
de uitgever in contact met Van
der Wouden (1958), die in Lei
den Nederlands heeft gestu
deerd en in Groningen promo
veerde. „Ik had niet zoveel met
het Vlaams. Behalve dat mijn
broer met zijn Vlaamse vrouw
in België woont. Zij waren voor
mij goede informanten bij het
schrijven van Verboden op het
werk te komen."
„Met dit boek wilde ik een
beeld geven van het Vlaams van
nu. Eén jaar van het zogeheten
standaard Vlaams, dat in de
media wordt geschreven of ge
sproken. Dit standaard Vlaams
staat dichter bij het Nederlands
dan bij het Vlaams dialect dat in
de huiskamers wordt gespro
ken."
In de inleiding van het boek
geeft Van der Wouden aan, dat
het verschil tussen het Vlaams
en het Nederlands niet alleen in
woorden als 'droogzwierder',
'vluchtmisdrijf of 'kotmadam'
zit. Ook in de woordvolgorde,
bijvoorbeeld in de zin 'Dat zou
eerst maar eens moeten duide
lijk worden', of in de uitspraak
van woorden. In Nederland
rijmt 'dossier' op 'zee', maar bij
onze zuiderburen rijmt het op
'bier'. Allemaal verschillen met
het Nederlands, die het Vlaams
een eigen karakter geven.
Hoe komt het dan, dat de Vla
mingen zo vaak winnen bij Tien
Van der Wouden: 'In het algemeen zijn dialecten op hun retour'.
voor Taal? „Dat komt door het
Belgische taalonderwijs," legt
Van de Wouden uit. „Voor de
Vlaamse kinderen die thuis
vaak opgroeien met een Vlaams
dialect, is het Nederlands haast
een nieuwe taal, hun tweede
taal. Het onderwijs is daarom
gericht op de regels en de
weetjes van de Nederlandse
taal. Terwijl het taalonderwijs in
Nederland zich vooral bezig
houdt met het communiceren
met taal."
In het boek beschrijft de
Oegstgeestenaar ook hoe het
Vlaams zich door de eeuwen
heeft ontwikkeld. Daaruit blijkt
dat vanaf ongeveer 1600 het
Vlaams is verworden tot boe
renkinkeltaaltje. Een dialect, dat
bijna in elk dorp anders was en
dat moest opboksen tegen het
Frans, in België lange tijd de
taal van de macht: van de over
heid, het onderwijs, de kerk en
de adel. En later ook tegen het
Nederlands, dat sinds 1898 in
België als officiële taal erkend is.
„Bij de BRT was tien jaar ge
leden nog een taalzuiveraar in
dienst," vertelt de schrijver, „die
met vermanende briefjes het
personeel erop wees als zij de
Vlaamse taal hadden gebruikt in
plaats van het Nederlands. Te
genwoordig gaan er echter weer
stemmen op, om het
Vlaams-gekleurde Nederlands
te accepteren."
De positie van het Vlaams
blijft echter ook nu, net als in
voorgaande eeuwen, zwak. Van
der Wouden: „In het algemeen
zijn dialecten op hun retour.
Dat heeft alles te maken met
foto henk bouwman
het gemak waarmee mensen te
genwoordig reizen en met de
massamedia. En dus met de
noodzaak om mensen te begrij
pen, die een andere taal spre
ken dan jezelf' Toch denkt hij
niet dat het Vlaams op den duur
verdwijnt. „Want aan de andere
kant zijn talen en dialecten erg
flexibel. Elke groep spreekt zijn
eigen taal. Een taal of een dia
lect is immers een machtig
middel voor de eigen identiteit
van een groep mensen. Een
landsgrens is iets abstracts,
maar voor een taal of een geloof
wil je nog wel strijden. Kijk bij
voorbeeld maar naar het Bas
kenland."
Ton van der Wouden - Verbo
den op het werk te komen. SI-
WU Uitgevers. F. 24,90.
Wat is er toch een verschil tussen
de kritiek op Leiden die binnen
of buitgn de stad wordt geuit.
Binnen Leiden kan ik die kritiek
wel hebben. Vaak vind ik dat ze
nog veel te
mild is. Maar
soms is de kri
tiek harder
dan ikzelf zou
durven formu
leren. Dat is
het geval met
de opmerking
over de 'dwars-
liggeriglteid'
van de ge
meente in het
interi'iew met
onze stadge
noot prof.
Adriaan van
der Staay in de
krant van afge
lopen maan
dag. We moes
ten lezen dat
met het op ver
zoek gegeven
advies van de
ze gezagheb
bende oud-di
recteur van het Sociaal en Cul
tureel Planbureau 'helemaal
niets' wordt gedaan.
Ik kan er echter absoluut niet te
gen als een landelijke kwaliteits
krant als de NRC een negatief
bericht over Leiden bevat. Vorige
week was het weer zover. Rudy
Kousbroek begon zijn NRC-co-
lumn aldus: 'Leiden, de stad
waar ik woon, heeft de reputatie
de slechtst bestuurde stad van
Nederland te zijn'. Vervolgens
kraakt Rudy Kousbroek vooral
het horeca-beleid van onze loka
le politici. Het oordeel van Kous
broek over de kwaliteit van onze
stadsbestuurders wordt helaas
niet geneutraliseerd door een
positief oordeel van één van de
andere gerenommeerde Leidse
schrijvers. Voor Leiden is het te
hopen dat de kwaliteit van het
eigen stadsbestuur nooit het the
ma van de Boekenweek wordt.
Beter zou het zijn om prominen
te Leidse schrijvers eens een op
dracht te geven om over de stad
Leiden en haar inwoners te
schrijven; niet de stad en de Lei-
denaars hebben zij wel degelijk
veel op.
Ook buiten het circuit van
schrijvers en intellectuelen hoor
ik vaak prijzende en waarderen
de woorden over de stad. Alge
meen vindt men dat Leiden zich
krachtig hersteld heeft en een
cultuurstad bij uitstek is. Posi
tieve geluiden over de Leidse
stadsbestuurders hoor ik alleen
bij de Leidse politici zelf. Dat is
zorgelijk. De collegevorming is
voor Leidse politici het moment
om te laten zien dat het stadsbe
lang en niet het partijbelang
'frouke houtman
woners van het huis aan
eddesteeg hebben mis-
wel het mooiste uitzicht
liden. Het vroegere tol-
jinsbe ijkt over het Galgewater
uit op molen De Tol en
mbrandtatelier. Het huis
directe omgeving vor-
voor tekenares Simone
rs een onuitputtelijke
van inspiratie. Binnen
tekeningen en schilde-
aarvan het origineel spie
oor een van de ramen is
vinden.
woonkamer hebben bij-
voorwerpen met Rob-
TRjterk te maken. Een schil-
ïl en een enorme teken-
nn^ taan naast rijen boeken
hilder- en tekenkunst. In
nte hangt de indringende
Ji boeketten die al gerui-
in vazen staan. „Om de
enz i lt'e van mijn boek 'Alles
kenen' te vieren, heb ik
voor vrienden en
een feestje gegeven. De
'n laat ik zo lang moge-
i", zegt Robbers,
over tekenen' is een lei
voor amateurtekenaars
ch willen toeleggen op
vittechnieken. Het gaat
pentekeningen, maar
>ruik van houtskool en
wordt ook behandeld,
ekent wel dat het boek
jfhebbers van schilderij-
[kleurentekeningen van
nut is. Robbers zelf
iar anders over: „Teke-
ji-r die met kleur werken,
1111 vaak de basisprincipes
nijn boek naar voren ko-
!kl ingen
'e noodzaak van een
y tekenboek zegt Robbers:
uwend ten opzichte van
tekenboeken is de cen-
uats die het visuele in-
'k wil de mensen vooral
m goed naar dingen te
Dit uitgangspunt laat ik
k in het boek terugko
et gaat vooral om de te-
Jn en die kunnen mak
Simone Robbers laat een tekening zien van de knotwilg die in haar tuin staat. foto henk bouwman
kelijk los van de begeleidende
tekst worden gezien.
Simone Robbers heeft een
opleiding aan de kunstacade
mie gevolgd. In 1983 verzorgde
zij de planten- en bloemenru-
briek van de Teleac-cursus 'Te
kenen en schilderen'. Ze is nu al
jarenlang docent tekenen bij de
LOI. „Het boek is ontstaan naar
aanleiding van de behoefte uit
de, praktijk. Het valt me op dat
veel beginnende tekenaars het
moeilijk vinden om op papier
diepte en schaduw aan te bren
gen. Ook hebben ze moeite met
stofuitdrukking, wat zoveel wil
zeggen als de aard of het uiter
lijk dat een voorwerp heeft. Je
kunt een rechthoek eruit laten
zien als een baksteen, maar die
zelfde rechthoek kan je als een
blok hout of een spons tekenen.
Het accent ligt met name op dit
soort knelpunten die een teke
naar kan tegenkomen."
'Alles over tekenen' legt ver
schillende technieken, zoals
compositie van de tekening en
detaillering, uit aan de hand van
zes thema's. „In het tweede deel
van het boek gebruik ik alle
daagse onderwerpen om de
theorie uit het eerste deel mee
te illustreren, namelijk fruit,
bloemen en planten, dieren,
uitzicht en interieur."
Speciaal voor intimi heeft
Robbers haar huis tijdelijk als
tentoonstellingsruimte inge
richt. De ontstaansgeschiedenis
van 'Alles over tekenen' komt er
uitgebreid in naar voren, van
het allereerste boekconcept tot
het uiteindelijk gebruikte letter
type. In elke kamer van het huis
staat een van de zes thema's
centraal.
Robbers heeft van de gelegen
heid gebruik gemaakt om ook
haar andere werk te tonen,
zoals aquarellen en schilderijen
met bloemen die zijn opge
bouwd uit gekleurde, gescheur
de papiertjes. Ook de veertien
jarige kat van Robbers is een ta
lentvol model, zo blijkt uit de
vele schilderijen en tekeningen
waarop hij is afgebeeld. In de
hal hangt een collage van ver
schillende gezichten. „Aan por
tretkunst hoop ik mijn volgende
boek te wijden," aldus Simone
Robbers.
Simone Robbers: 'Alles over te
kenen'. Uitgeverij Cantecleer.
Fl. 34,90.
voorop staat bij het formeren
van een nieuw wethoudersteam.
Welke stadgenoot (buiten de po
litiek) zou het vreemd vinden
om de raadsleden die daarvoor
het meest
geschikt
zijn, tot wet
houders te
kiezen? Of is
kwaliteit be
dreigend?
Alexander
Pech told is
nog geen
jaar wet
houder voor
cultuur.
Over zijn be
kwaamheid
en geschikt
heid bestaat
geen enkele
twijfel; hij
heeft gezag
weten te ver
werven en is
ontvankelijk
voor advie
zen. Er moet
in het Leidse
cultuurbe
leid nog veel gebeuren. Ik noem
alleen maar de al jaren slepende
en noodzakelijke vernieuwing
en uitbreiding van De Lakenhal,
waarover in het collegeprogram
ma zeker afspraken zullen wor
den gemaakt.
Over enige weken wordt het
nieuwe museum Naturalis offi
cieel geopend. De plannen voor
dit Rijksmuseum - in wat in het
structuurplan 'de nieuwe stad'
wordt genoemd - zijn veel later
ontivikkeld dan die voor het Ste
delijk Museum in de oude stad.
Dat geeft te denken over de
doortastendheid van het Leidse
stadsbestuur. Een beetje stad
schaamt zich, ab de logge Rijks
overheid sneller plannen reali
seert dan zijzelf. Laat Alexander
Pechtold de ruimte krijgen om
de impasse bij De Lakenhal te
doorbreken. Hij kan dan ook de
stelling van Van der Staay ont
krachten, dat hier de moderne
architectuur 'beneden Leids peil'
is.
Er b zeker ook een minpunt.
Voor een columnbt voor kunst
en cultuur is aan Alexander
Pechtold weinig plezier te bele
ven; met weemoed denk ik wei
eens aan zijn voorganger. Maar
het zou toch wat te ver gaan om
het stadsbelang altijd onderge
schikt te maken aan het belang
van een columnbt. Alexander
moet in het belang van de stad
worden herbenoemd en de por
tefeuille kunst en cultuur blijven
beheren. Hij kan er aan bijdra
gen, dat Leiden bevrijd wordt
van de reputatie de slechtst be
stuurde stad van Nederland te
zijn.
