Depressie wordt vaak niet herkend
Wetenschap Techniek
Orwells 1984' gaat over Japan
Nieuw dieselfilter krijgt kans
DONDERDAG 26 FEBRUAR11998
Volgens studie Duitse literatuur-historicus
Toen George Orwells beroemde
roman '1984' bij zijn verschij
nen in 1946 uitkwam twijfelde
niemand eraan dat hier ging om
een toekomstbeeld van een
staat die veel verwantschap
toonde met het communisme.
Literatuurcritici, historici en Or-
well-analysten hebben de inspi
ratie van de schrijver altijd ge
zocht in de stalinistische en na-
tionaal-socialistische totalitaire
regimes. Die verklaring is on
langs op de tocht gezet door de
Duitse literatuur-historicus Mi
chael Rademacher.
Rademacher publiceerde eind
vorig jaar een opmerkelijke stu
die, waarin hij uitvoerig gedo
cumenteerd stelt dat niet zozeer
het stalinisme en nazi-Duits-
land, maar wel het totalitaire
keizerlijke Japan model heeft
gestaan voor Orwells 1984'.
Rademacher toont aan dat in
het vooroorlogse Japan talrijke
en frappante sporen terug te
vinden zijn van de totalitaire
nachtmerrie die Onveil in '1984'
beschrijft. Zo was er bij de heer
sende Japanse elite een afkeer
voor alles wat naar on-Japans
gedachtegoed zweemde. In
1911 werd zelfs een 'Ideeënpoli-
tie' opgericht die de versprei
ders van 'gevaarlijke gedachten'
moest opsporen. Een speciale
afdeling van het ministerie van
Justitie vaardigde normen en
strafmaatregelen uit tegen af
wijkende en on-Japanse menin
gen.
'Andersdenkenden' dienden
niet aanstonds te worden be
straft, maar veeleer 'bekeerd' en
'herschoold' te worden en de
proeve voor een geslaagde ideo
logische heropvoeding bestond
uit een openbare verklaring van
trouw en gehoorzaamheid aan
de keizer.
Ook in Onveils roman wordt de
rebellerende hoofdpersoon
Winston Smith aan een herop
voeding onderworpen tot hij
bereid wordt gevonden 'Big
Brother' blindelings te volgen
en te gehoorzamen. De gelijke
nis met het Japanse model is in
derdaad treffend en men zou
zelfs de gedachte kunnen aan
hangen dat de latere stalinisti
sche en nazistische dictaturen
zich op het Japanse voorbeeld
hebben geïnspireerd.
Zijn deze en andere voorbeel
den echter overtuigend genoeg
om Japan daadwerkelijk als mo
del voor '1984' te aanvaarden?
Rademacher zelf geeft toe dat
Orwell in zijn boeken, publica
ties en brieven Japan nauwelijks
vernoemt, in tegenstelling tot
zijn talrijke verwijzingen naar
de Sovjetunie, Duitsland en Ita
lië. Dat is wellicht een bewust
afleidingsmanoeuvre geweest,
aldus de Duitse historicus, want
Orwell heeft zich beroepsmatig
wél intensief met de Aziatische
situatie beziggehouden. Als me-
Had George Or
well Japan voor
ogen bij het
schrijven van
zijn roman
1984? De Duitse
literatuur-histo
ricus Radema
cher is ervan
overtuigd.
foto cpd
dewerker van de BBC verzorgde
hij van 1941 tot 1943 de propa-
ganda-uitzendingen die voor
India en andere door de Japan
ners bezette Aziatische landen
bestemd waren.
Orwell moet volgens Radema
cher voor deze BBC-uitzendin-
gen zonder twijfel uitstekend op
de hoogte zijn geweest van de
achtergronden en de actuele si
tuatie in Japan en Azië, daarbij
voor zijn informatie al dan niet
geholpen door de Britse en ge
allieerde geheime diensten.
Japan dus als inspiratiebron
voor Orwell? Bij vele Orwell-
deskundigen wordt deze analy
se met heel veel twijfel en kri
tiek ontvangen. Hoe dan ook,
alle argumenten en bewijzen
van Rademacher kunnen niet
zomaar van tafel worden ge
veegd, maar zullen een aanzet
zijn tot verder kritisch literair-
historisch onderzoek.
Het binnenste van de nieuwe knalpot. De uitlaatgassen van turbo-dieselmotoren worden door dit dieselfilter
tachtig procent schoner. Vier Nederlandse bussen gaan proefdraaien met dit systeem. tekening gpd
Een nieuwe knalpot kan de uit
laatgassen van bussen en
vrachtauto's een stuk schoner
maken. Het systeem mag nu
ook in Nederland proefdraaien.
De uitlaatgassen van turbo-die
selmotoren kunnen minstens
tachtig procent schoner. Een
nieuw filter van Brits fabrikaat
moet dat mogelijk maken. In
Zweden en Duitsland is men er
al van overtuigd dat het werkt.
De rollenbank bij TNO in Delft
en praktijkproeven met auto
bussen in Alkmaar hebben in
middels aangetoond dat het ap
paraat ook onder Nederlandse
omstandigheden zijn zuiveren
de werk verricht.
Die proeven duurden echter
slechts kort. Om antwoord te
krijgen op de vraag of het sys
teem ook bestand is tegen de
tand des tijds, rijden tot halver
wege volgend jaar vier bussen
rond waarvan de standaard
demper is vervangen door de
CRT (Continuously Regenera
ting Trap).
Diesel levert betrekkelijk veel
energie en de kosten van mo-
toronderhoud blijven laag. Na
deel is dat de uitlaat bij diesel
grote hoeveelheden roetdeeltjes
uitbraakt, die zeer schadelijk
zijn voor de gezondheid. Dus
kwamen (en gingen) er verschil
lende soorten deeltjesfilters, die
echter een teleurstellend korte
levensduur hadden: De filters
raakten simpelweg verstopt.
Hoewel er in het Nederlandse
openbaar vervoer al verschillen
de bussen op aardgas en LPG
rijden, kan het nieuwe filter de
vervoersbedrijven goed uitko
men. Voor aardgas is een heel
nieuw netwerk van pompsta
tions nodig, zodat er voorlopig
nog minstens vijftien jaar een
dubbele infrastructuur zou
moeten bestaan. Bij LPG bren
gen de veiligheidseisen allerlei
beperkingen met zich mee. Bij
voorbeeld dat busbedrijven er
aparte werkplaatsen op na
moeten houden.
De Novem (Nederlandse On
derneming voor Energie en
Milieu) is enthousiast over het
nieuwe CRT-filter. Niet alleen
omdat de proeven op de rollen
bank uitwezen dat het gehalte
roetdeeltjes in de uitlaatgassen
met 89 procent daalde en de
koolmonoxide en de koolwater
stoffen met maar liefst 94 en 96
procent, maar vooral ook omdat
het filter zonder problemen in
het uitlaatsysteem van alle
reeds rijdens turbodiesels kan
worden gemonteerd. Gewoon
de standaarddemper eruit en de
CRT erin: het filter neemt ook
de functie van geluiddemper
over.
Voorlopig kost de vervanging
van een standaarddemper door
een CRT-filter ('retrofit' noe
men technici dat) evenveel als
een kleine auto. Openbaar ver
voerbedrijven staan niet te
springen om dat te mogen beta
len, dus wordt er met het minis
terie gesproken over subsidie in
het kader van de regeling, waar
van ook de vervanging door
aardgas- en LPG-motoren profi
teert.
Huisarts dr. Victor Pop was er zelf ook ingetrapt
en hij schaamt zich niet dat ruiterlijk toe te geven:
zo gemakkelijk is het om een depressie te 'mis
sen'. In dit geval ging het om een vrouw die zich
meldde met vage buikklachten. Pop liet haar in
de loop van anderhalf jaar zo ongeveer alle darm-
onderzoeken ondergaan die er maar zijn, maar er
werd niets ontdekt.
Toen de vrouw op een gegeven moment de op-
merking maakte dat de slaappillen die ze kreeg
niet erg goed werkten, realiseerde Pop zich dat ze
steeds bij het vertrek naar een nieuw recept voor
slaappillen had gevraagd. Korte tijd later kon hij
de echte diagnose stellen: een ernstige depressie.
De boodschap is duidelijk en onderzoek heeft het
ook uitgewezen: de huisarts mist heel vaak een
depressie. Dat komt vooral doordat de patiënt
zelf het verschijnsel niet kan omschrijven en
daarom met lichamelijke klachten komt.
Pop promoveerde ooit op het verband tussen
schildklierafwijkingen en depressie in de periode
na de bevalling, en interesseert zich sindsdien
voor het onderwerp. Ook van zijn hand is het deel
van de Eindhovenstudie over het voorkomen van
depressie onder alle vrouwen tussen de 47 en 54
jaar in Eindhoven.
Belangrijke conclusies: de postnatale depressie
bestaat niet, maar is een 'gewone' depressie. Voor
het vermoeden dat vrouwen misschien een de
pressie krijgen door de overgang werd geen be
vestiging gevonden. Nog belangrijker was de be
vinding dat 22 procent van de ondervraagde
vrouwen last hadden van depressieve klachten,
waarvan eenderde in de ernstigste vorm. Depres
sie komt vooral voor bij vrouwen die al eerder
zo'n periode doormaakten, vrouwen die depres
sie in de familie hebben, vrouwen met financiële
problemen en vrouwen die hun (vaak zeer be
jaarde) ouders verzorgen. Vrouwen die depressie
ve verschijnselen vertoonden bleken veel slaap
pillen en middelen tegen maagklachten te gebrui
ken. x
Volgens Pop is 63 procent van de vrouwen die
slaapmiddelen gebruiken depressief. ,,En slaap
middelen zijn daarvoor de verkeerde medicatie."
Pop is wel verweten dat hij met zijn stellingen zo
ongeveer iedereen depressief wil verklaren, daar
mee te veel diagnostiek laat doen en dus de kos
ten van de gezondheidszorg opjaagt.Als je weet
dat 63 procent van de vrouwen die slaapmidde
len gebruiken depressief zijn, dan heb je het dus
ook mensen die al gemedicaliseerd zijn. Ze zitten
alleen op een plek waar ze helemaal niet thuisho
ren en zijn ook helemaal niet gelukkig." De bood
schap is duidelijk: met antidepressiva of ge
sprekstherapie (of een combinatie daarvan) zijn
heel veel mensen heel goed te helpen. Overigens
bleek ook dat vrouwen die wel antidepressiva
hadden, vaak een te lage, niet werkende dosis
kregen.
Pop heeft, als voorzitter van de Nederlandse De
pressie Stichting, het Nipo een onderzoek laten
doen naar het voorkomen van depressie onder de
hele bevolking. Tachtig procent van de bevolking
kent de belangrijkste symptomen van depressie
niet: Verlies van plezier in het leven en interesse
in activiteit. Maar de meerderheid beschouwt de
pressie wel als een ernstige ziekte.
Niettemin zoekt veertig procent geen medische
hulp en denkt problemen op het werk te krijgen
als daar bekend zou zijn dat ze depressief zijn.
Ook veertig procent noemt eerdere depressieve
periodes. Slechts zestien procent ging over tot het
gebruik van antidepressiva. De helft zegt het pro
bleem te hebben opgelost zonder medische hulp.
Op grond van de cijfers uit diverse onderzoeken
concludeert Pop dat depressie een zeer veel voor
komend ziekte is; hij noemt het cijfer 1,2 miljoen
mensen voor Nederland.
Z E
1
5
7
7
5
8
2
9
1
5
9
5
10
2
3
2
1
2
2
6
6
5
2
10
8
9
10
3
4
8
5
5
8
3
8
6
10
8
2
3
2
8
9
4
2
2
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
OPGAVE
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
In sommige vakjes staat een
getal dat correspondeert met
een getal in de balk onderaan.
De letters die ingevuld worden
in de vakjes met een getal,
kunnen ook op de balk worden
ingevuld. Verticaal vormen de
letters in de eerste en derde
kolom ook een woord. Hoe
luidt het sleutelwoord?
1. Beroering: 2.Zuidamerikaan-
sereuzenslang; 3.geld dat men
voorkost en inwoningbetaalt; 4.
enzovoorts; 5.onrust v.h.gewe-
ten; 6.muziekinstrument;7. ker
ke! ijkgebruik: 8.varkens, geiten-
schapen.
CRYPTOGRAM
-m-b
vuurbol
o--i-o-l-
vossen-i-
e-a--spel
ramen-1-e
w-s-ovaal
e-a-d-t-
gemeen
HEINZ
„w/lt u met mij dawfem, juffrouw
vroe6 johmft &apao aam 0f/<$ao/£r
smc/ft. mocs, t/va t oraa&
efz fvfm ca tff zw/ffdfm zf ol>'ff
of oamtzofr mat&/ va/j ffn
mbloo/f &f mft ai/odfm m/fco
tukfmrfïtffpar" vak 3fa tiff
£as waa/z /s of frwoamaaf
fm ff zat ooaf ffm 0fftjf
//V vam fst c/mc?
f/fmffs faf/e s"£v£fll£"
TOMPOES
Heer Bommel en de wilden wagen
Heer Bommel begreep, dat hij voor
een van de moeilijkste ogenblikken
in zijn loopbaan stond. Voor hem lag
het nagerecht zacht doch dreigend te
trillen, achter hem blies de adem van
de ober verkillend in zijn rug en om
hem heen verstomden de gesprek
ken.
Met de moed der wanhoop greep hij
een mes en een vorkachtig iets uit de
verzameling zilverwerk en richtte die
op het voedsel. Hij voelde de kelen
verstijven en ergens klonk een ge
smoord gemompel. „Nu doorzet
ten", prevelde heer Ollie tussen op
eengeklemde kaken. „Rustig, vooral
rustig..."
Met deze woorden trachtte hij de on
beschrijfelijke massa van de schotel
te lichten, maar ach, dat viel tegen.
Het rekte en vervormde op een akeli
ge wijze en het denkbeeld om het te
moeten eten stond hem steeds meer
tegen. Maar hij begreep, dat hij nu
niet meer terug kon.
„Als het maar eerst op mijn bord
ligt", dacht hij, terwijl hij krampach
tig zijn eetgerei hanteerde. Zodoende
rekte hij de substantie steeds verder
uit tot een gerekte, draderige massa,
die echter niet los wilde komen van
de oervorm. Het koude zweet brak
hem uit en met een onbeheerste uit
roep verhief hij zich van zijn stoel om
beter te kunnen trekken.
De ober was inmiddels in beweging
gekomen. Verbleekt wenkte hij een
collega, die in gezelschap van een as
sistent snel naderde. Heer Bommel
was echter zo door het dolle heen dat
hij geen aandacht meer aan zijn om
geving schonk. Het was nu heel stil
geworden in de fraaie eetzaal van het
Chateau Royal en zijn snuivende
ademhaling was het enige geluid dat
nog hoorbaar was.
REDACTIE SASKIA5TOELINGA
Nt
H
W
DOOR JAN VISSER
Hoewel het morgen flink gaat waaien wordt de ther
mische afbouw pas op de laatste dag van februari, za
terdag dus, een feit. Gedurende het weekeinde waarin
de meteorologische winter plaats maakt voor de lente
voltrekt zich een overgang van voorjaarsweer naar win
terweer. Echt koud met temperaturen ruimschoots on
der het vriespunt, wat in deze tijd van het jaar nog ge
makkelijk kan, is niet aan de orde. Evenmin ziet het er
naar uit dat het koude weer lang zal aanhouden. In de
loop van volgende week komen vanaf de Oceaan de
pressies opzetten die de uit de poolstreken afkomstige
luchtmassa's weer terugdringen.
De komende nacht bereikt een zwak front ons land.
Het systeem veroorzaakt in de nacht en vrijdagochtend
wat lichte regen en motregen. Daarna kan het enige
tijd opklaren en lopen de temperaturen op tot om
streeks 10 graden. Inde loop van de middag of avond
bereikt een koufront met regen of buien ons land. On
dertussen is de zuidwestenwind flink aangewakkerd:
boven land tot vrij krachtig of krachtig, aan de kust tot
stormachtig, windkracht 8.
In het weekeinde stroomt met een naar west tot noord
west ruimende wind koude lucht ons land binnen.
Daarin worden geen hogere middagtemperaturen dan
5-6 graden verwacht. Bovendien vallen er maartse bui
en. Op zondag kunnen deze samenklonteren tot een
neerslaggebied. Dat gebeurt onder invloed van een
randstoring. De kans is groot dat de neerslag in de
vorm van sneeuw gaat vallen omdat met name de hoge
re luchtlagen gevoelig afkoelen.
Tijdens het afgelopen etmaal is het bewolkt en rustig
weer geweest. Ondanks de bewolking meldde Valken
burg bij Katwijk nog 10,4 en Schiphol 10,2 graad. In
IJmuiden en Bloemendaal bleef de temperatuur echter
bij een graad of 8 steken.
E U
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
vrijdag
Noorwegen:
Bewolkt en in het zuidwes
ten veel regen Elders
morgen enige tijd regen,
vooral morgen ook over
gaand in sneeuw. Morgen
langs de westkust moge
lijk storm. Morgen iets
minder wind. Maxima tus
sen de 2 en 5 graden.
Zweden:
In de zuidelijke helft een
harde zuidwestenwind.
Verder morgen bewolkt en
enige tijd sneeuw, in het
zuiden mogelijk regen.
Morgen behalve opklarin
gen ook enkele sneeuw
buien. Middagtempera-
tuur van 2 graden in het
noorden tot 6 in het zui-
Denemarken:
Onstuimig weer met vooral
morgen kans op storm. Op
beide dagen buien, vooral morgen in de
vorm van sneeuw. Middagtemperatuur
morgen rond 8 graden, morgen 5.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Vooral morgen een krachtige wind. Ver
der wisselend bewolkt en regen-,
sneeuw-, hagel- en onweersbuien. Maxi
ma dalend naar ongeveer 4 graden,
maar morgen in Engeland en Ierland
nog 10 graden.
België en Luxemburg:
Zeer wisselvallig met op morgen regen,
morgen ook sneeuw. Vooral morgen
staat er een harde wind. Middagtempe
ratuur morgen 10 graden, morgen 6.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Wolkenvelden met slechts af en toe zon
Morgen vooral later op de dag enkele
buien. Morgen meer buien met kans op
natte sneeuw. In de Jura en Vogezen
morgen vanaf 300 meter sneeuw.
Portugal:
Flink wat zon en droog Middagtempera
tuur langs de kust in het zuiden bijna 20
graden.
Madeira:
Perioden met zon en droog. Middagtem
peratuur ongeveer 18 graden.
Spanje:
Fiinke zonnige perioden en droog. Mid
dagtemperatuur meest tussen de 15 en
20 graden.
Canarische Eilanden:
Meest zonnig en droog. Vandaag ook wat
wolkenvelden Middagtemperatuur rond
25 graden.
Marokko:
Westkust: Overwegend zonnig. Maxima
in het noorden ongeveer 20 graden, in
het zuiden plaatselijk 25 graden
Tunesië:
Op beide dagen vrij veel beolking en
kans op enkele buien. Middagtempera
tuur meest tussen 15 en 20 graden.
Zuid-Frankrijk:
Flinke perioden met zon en zacht; in de
kuststreken maxima rond 15 graden, in
het binnenland ongeveer 11 graden.
Morgen vanuit het noordwesten kans op
een enkele bui.
Mallorca en Ibiza:
Overgang naar rustiger, droger en zonni
ger weer. Middagtemperatuur oplopend
tot ongeveer 17 graden.
Italië:
In het noorden geregeld zon Elders naar
het zuiden wegtrekkende buienactivi-
teit. Middagtemperatuur tussen 10 en
16 graden.
Corsica en Sardinië:
Op Sardinië eerst nog bewolkt en enkele
buien. Verder meest droog en toene
mende zonneschijnkans. Middagtempe
ratuur ongeveer 15 graden.
Malta:
Weinig zon en geregeld een bui. Mid
dagtemperatuur ongeveer 15 graden.
Griekenland en Kreta:
In het westen eerst bewolking en kans
op enkele buien. Verder meest droog
met geregeld zon. Middagtemperatuur
meest tussen 10 en 15 graden
Turkije en Cyprus:
Droog, in het zuiden vrij zonnig. In het
noorden van Turkije toenemende wind
en wolken, maar waarschijnlijk droog.
Maxima van cirqa 10 in het noorden tot
ongeveer 16 graden in het zuiden en op
Duitsland:
Vrij veel wolkenvelden en vooral in het
zuiden geleidelijk meer zon. Morgen van
het noordwesten uit toenemende bewol
king en af en toe regen. Middagtempe
ratuur rond of net iets boven de 10 gra-
Zwitserland:
Flinke zonnige perioden. Morgen in het
noorden geleidelijk meer bewolking later
mogelijk gevolgd door regen of sneeuw
Temperatuur op 2000 meter rond het
vriespunt. Maxima in de dalen uiteenlo
pend van ruim 10 graden in het noorden
tot 16 plaatselijk in het zuiden.
Oostenrijk:
Steeds meer zon en droog weer. Mid
dagtemperatuur op 2000 meter hoogte
iets boven het vriespunt. Maxir
dalen tussen 10 en 15 graden. 1.15
Polen:
In het zuiden af en toe zon. Ve
bewolking en vooral op morgeni
regen en toenemende wind. Mia
peratuur oplopend tot een graac
Tsjechië en Slowakije:
Vandaag af en toe zon
Morgen in Tsjechie toenemend»
king, later mogelijk gevolgd dooi
gen. Maxima oplopend tot r
TC
Hongarije:
Komende dagen me...
gend droog. Middagtemperatui Ikü
veer 11 graden.
VRIJDAG 27 FEBRUAR11991
Zon- en maanstanden
Zon op 07.31 Zonondei
Maan op 07.53 Maanonde
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 03.57 16.13 03.30
Laag 12.05 «00.00 11.46
Weerrapporten 26 februari 07 uur
Amsterdam
De Bilt
Deelen
Maastricht
Athene
Barcelona
Boedapest
Bordeaux
Dublin
Franklurt
Geneve
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
41
licht bew. w.s C
motregen zw8
mistbanken ol
hall bew.
Klagenfurt onbew.
Kopenhagen zwaar be\
Las Palmas onbew.
Madrid onbew
Rome onbew
Split licht bew.
Stockholm onbew
Warschau zwaar bew.
Wenen zwaar bew.
Zurich zwaar bew.
Bangkok onbew.
Buenos Aires onbew.
Casablanca onbew
Johannesburg licht bew.
Los Angeles half bew
New Orleans onbew
New York halt bew
Tel Aviv licht bew
Tokyo
Toronto
