'Klassieke verzoeningsleer
is kennelijk een open zenuw'
Kerk Samenleving
Leidsch DagbladAltCHIEVEN
ZATERDAG 21 FEBRUAR11998
AG2
Het is in protestants
Nederland dé rel van
de jaren negentig. Met
zijn bewering dat
Jezus niet als Gods
zoon voor de zonden
der mensheid is
gestorven, gooide
prof. dr. Cees den
Heyer, hoogleraar aan
de Theologische
Universiteit te
Kampen, de knuppel
(opnieuw) in het
gereformeerde
hoenderhok.
Behoudende
groeperingen als het
Confessioneel
Gereformeerd Beraad
(CGB) spinnen er
garen bij. Zelfs door
Den Heyer opgeleide
predikanten sluiten
zich nu bij het CGB
aan, tot verbijstering
van de hoogleraar.
„Die klassieke
verzoeningsleer is
kennelijk een open
zenuw. Als je daar aan
komt, zijn de rapen
gaar."
ANNO 1898
REDACTIE DICK VAN DER PUS
Professor Cees den Heyer het middelpunt van dé rel van de jaren negentig in protestants Nederland
ons
jare
Het is oorlog in de Gereformeerde Ker
ken. Het Confessioneel Gereformeerd Be
raad (CGB) en het Evangelisch Werkver
band hebben hun achterbannen gemobi
liseerd in een uiterste poging nieuwtesta-
menticus Cees den Heyer het zwijgen op
te leggen. Het is de confessionelen een
doorn in het oog dat de gereformeerde
synode (landelijke kerkvergadering) eind
vorig jaar weigerde om disciplinaire
maatregelen tegen Den Heyer te nemen.
Er worden nu zelfs gebedsbijeenkomsten
tegen de Kamper hoogleraar gehouden.
Ook ligt er al weer een nieuw bezwaar
schrift tegen Den Heyer bij de synode.
Of prof. Den Heyer wel eens spijt heeft
van zijn beweringen in zijn boek 'Verzoe
ning, bijbelse notities bij een omstreden
thema'? Den Heyer schudt zijn hoofd.
„Het boek is het resultaat van een be
paalde ontwikkeling in mijn leven. Ik ben
zelf afkomstig uit een gereformeerd
milieu waar die klassieke manier van
denken vanzelfsprekend was. Wanneer
de knop bij mij omgegaan is? Dat kan ik
niet zeggen. Het is een proces. Er zijn nu
mensen die mijn boeken aan het uitplui
zen zijn. Dan komen ze erachter dat ik
vroeger anders dacht over bepaalde za
ken. Tja, vind je het gek. Als je je intensief
met de Bijbel bezighoudt, dan ga je op
een bepaald moment vragen stellen bij
de traditionele verzoeningsleer. Klopt die
leer eigenlijk wel? En wat zegt de Bijbel er
over?"
,,Ik ben tot de conclusie gekomen dat de
Bijbel geen afgeronde leer bevat over de
verzoening. In het Nieuwe Testament
vertellen evangelisten en apostelen ver
halen over de historische Jezus. Die ver
halen schreven ze tientallen jaren na de
kruisdood van Jezus. Ze vertelden niet al
leen verhalen, maar ze reageerden ook op
vragen die in de gemeenten leefden,
zochten naar de betekenis van het lijden
en sterven van Jezus. Wat we nu in onze
handen hebben, is een wirwar van visies
en meningen. Fragmentarisch, veelkleu
rig en heel inspirerend."
„Maar de verzoeningsleer staat er niet in.
Dat is een dogma. Mensenwerk. Al in een
vroeg stadium achtten christelijke theolo
gen het kennelijk noodzakelijk om de leer
van de kerk in heldere formules samen te
vatten. Zo bakenden ze grenzen af in de
hoop de eenheid en eensgezindheid bin
nen de christelijke gemeente te bevorde
ren. Zo ontstond ook het dogma van de
verzoeningsleer. Trouwens, dat streven
naar eensgezindheid kende een tragische
schaduwzijde. Een ieder die de leer van
de kerk niet onderschreef, werd van ket
terij beschuldigd.
„Je zou kunnen zeggen dat dat in zekere
zin nu ook weer met mij gebeurt. Overi
gens is het helemaal niet mijn bedoeling
om die klassieke verzoeningsleer te be
strijden. Als mensen zich daar veilig bij
voelen en daar steun aan ontlenen, vind
ik dat prima. Ik vraag alleen begrip voor
al die mensen - in de kerken en daarbui
ten - die zich er niet meer in herkennen.
Dat geldt ook voor mij. Ik ben opgegroeid
met die vertrouwde geloofswaarheden,
maar ze kunnen mij niet meer ontroeren
of inspireren."
„Volgens de verzoeningsleer is Jezus'
dood aan het kruis het bewijs van zowel
Gods liefde voor zondaren als van Gods
straffende gerechtigheid. God kan het
kwaad van de mensen niet zomaar door
de vingers zien. Vergeving is alleen moge
lijk als het recht zijn loop heeft gehad. De
zonde moet worden gestraft. Het is god
delijke genade dat Jezus in onze plaats
die straf gedragen heeft en de kruisdood
is gestorven."
„Maar zit God dan in zo'n keurslijf? Is hij
zo gebonden aan zijn eigen gerechtigheid
dat hij niet kan redden zonder voorwaar
den vooraf? Hoe zit het dan met zijn
barmhartigheid? En hoe kan de dood van
iemand in een ver verleden voor mij die
vele eeuwen later leeft, redding beteke
nen? Ben ik dan niet verantwoordelijk
voor mijn eigen daden?"
Zondeval
„Of mensen überhaupt zondig zijn? Ik
ben opgevoed met de Heidelbergse Cate
chismus en het idee dat de mens van na
ture geneigd is tot alle kwaad. Zondeval,
erfzonde, noem maar op. Zonde bepaalt
het bestaan van de mens. Zelfs de kleine
baby in de wieg is zondig. Dat gaat mij
veel te ver. Mensen doen verkeerde din
gen, ze begaan misstappen en maken
overtredingen. Ze houden zich niet aan
de regels van de Tora en dan gebeuren er
nare dingen. In het Oude Testament zie
je dat God op weg gaat met het volk Is
raël. Er worden afspraken gemaakt tussen
God en het volk. De Tora is er op gericht
om het leven op aarde leefbaar te hou
den. Als je de weg van de Tora volgt, gaat
het goed met je. Dat is sjalom, vrede. Het
volk hield zich niet aan de regels. En toch
gaf God Israël steeds weer een kans."
„Dat kun je ook betrekken op je persoon
lijke leven. Gpd schenkt vergeving en wil
steeds weer met je op weg gaan. Daarom
moet je ook steeds weer met je mede
mens in het reine zien te komen. Al kan
dat soms heel moeilijk zijn. Soms gebeu
ren er hier op aarde zulke verschrikkelijke
dingen. Dan valt er niets meer te verge
ven."
„Ik heb geen duidelijk beeld van God. Ik
ben ervan overtuigd dat liefde en j_
bij hem centraal staan, hoewel er in het
Oude Testament ook wel een ander beeld
van hem wordt geschetst. Maar dat pro
beer ik dan in de context van die tijd te
verstaan. In de Psalmen zie je weer een
hele andere kant van God. het kost de
vrome soms heel veel moeite om hem te
vinden. Die stilte van God is ook een as
pect van het bijbelse verhaal.
„De Bijbel creëert ruimte. Het is geen af
gerond geloofsboek met een eenduidige
boodschap. In de Bijbel zoeken mensen
van vlees en bloed naar God. Net zoals
wij worstelen ze met de zin van het be
staan. Het is wel een moeilijk boek, om
dat het in een totaal andere cultuur ont
stond dan waarin we nu leven."
„Geloven is zoeken. En zoeken is veel
boeiender dan zeker weten. Je krijgt het
geloof toch niet als een pakketje overge
leverd van je voorouders? Ja, vroeger mis
schien wel. Ik vind ook niet dat we de be
lijdenisgeschriften af moeten schaft koe.'
Het is uiterst boeiend materiaal. Nfe ^te
moeten nu op onze eigen wijze ons r at
loof onder woorden brengen net zo mne
neraties voor ons dat gedaan hebbe nog
Wat we nu formuleren heeft echteij jp t<
eeuwigheidswaarde." jere
>zus SL
„De figuur van Jezus boeit mij enon islid
feite is hij voor mij de weg naar God aten
bij de God van Israël te komen, heb jai
zus nodig. Door hem is het Oucje Te jtw
ment voor mij veel meer tot levengt om<
men." n O]
„Jezus was de zoon van God. Maan et pi
vraag is: wat versta je daar onder? Zn
uitdrukking kan tot een enorme beg parti
verwarring leiden. Spreek je bijbelts ran
spreek je dogmataai? De kerk heeftt yd
der invloed van Grieks-Hellenistisch or 2
ken een wezenseenheid van Jezus,9 mne
gemaakt. Maar zo zie ik het niet. Jea tardi
was niet God. Hij was Gods zoon in art
zin van iemand die wandelde metG: rfst
handelde in de Geest van God. Jezus schif
ons een glimp van God zien. Zo hee# j| ee
eerste gemeente dat ook ervaren. Ja m zt
was hun voorbeeld. Hun wegbereidt rood
Een inspirerend mens die heel watts lig
weeg heeft gebracht.5 he
„Ik vraag me ook af of Jezus werkelijlals
chamelijk is opgestaan. Zelfs de evai nati
listen zijn het onderling niet met elk ik a
eens. Ik spreek daarom veel bever oij i
opwekking van Jezus door God. Jezus iden
ven eindigt niet in de dood, maar gai (ana
verder in zijn volgelingen. En dat ish yzai
begin van het christendom.
„Jezus' leven was enorm veelzijdig.li ir i
kunt dan ook heel veel over hem zeg nat
maar niet alles. In de nazi-tijd maaii
Duitse christenen van Jezus een soa erai
per-ariër. Dat kan niet, omdat je Jea lede
dan voor het karretje spant van eeni nsn
logie die op dood en vernietiging van doe
mensen uit was. Daar ligt een duidd en.
grens."
/lie kt
„Het Confessioneel Gereformeerd fis na;
wil me weg hebben omdat ze bang 3
dat ik met mijn ideeën toekomstige| jéri
dikanten indoctrineer. Nou als dat ze ilar
zijn, dan slaag ik niet erg in mijn opa |e j.
Het is toch op z'n zachtst gezegd cub 0nj|
dat uitgerekend jonge predikantend l(j
zelf heb opgeleid of die bij mij afgest
deerd zijn zich nu bij het CGB aanslu
vanwege de zaak-Den Heyer? Allesw
in mijn boek schrijf, wordt al meerd
dertig jaar in de collegebanken verk
digd. Hebben die studenten dan allt
zitten slapen? Ik houd er trouwens he
maal niet van om te indoctrineren.ll|
studenten laten zien hoe er over z;
als verzoening wordt gedacht en daa
een open wijze met hen over discusl
„Ik zou willen dat dat in de kerk ook|
gelijk is. Dan zouden we nog een Ie
kerk krijgen. Maar ja, gereformeerde
zijn daar niet zo sterk in. Niet voorÉ
hebben we in het verleden te maken;
had met kerkscheuringen. Ik ben met
sterk in kerkpolitiek, maar soms ben
bang dat mijn zaak door confessionel
krachten wordt aangegrepen om heti
men op Weg-proces tussen gereforns lteJ
den, hervormden en lutheranen tere
gen. Of heeft het soms allemaal te ma ®,s'
met onrustgevoelens in een kerk did "j'
maar kleiner en kleiner wordt?"
;te
ja;
L O F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
Maandag 21 Februari
LEIDEN Ten gevolge van de hedenmorgen
vroeg gevallen sneeuw moesten de tramwa
gens met twee paarden rijden. Voor het eerst
kwam nu de gemeentelijke sneeuwoprui-
ming, waartoe onlangs besloten was, in wer
king voor hen, die zich daarvoor als abonnés
hadden laten inschrijven.
LEIDEN Een heer die hedenmiddag de
Breestraat passeerde, kreeg van een school
meisje een sneeuwbal tegen het oog, het
geen zeer gevaarlijk had kunnen afloopen,
daar de sneeuw erg nat was. Het meisje
kreeg een vermaning van haar ouders om
zulk iets nooit weder te doen. De schooljeugd
zij voortaan dus gewaarschuwd!
LEIDEN Reeds meermalen is het voorge
komen, dat brieven, waarin acht blauwe
postzegels waren gesloten voor een kleine
advertentie, niet aan hun adres door de post
werden bezorgd. Wij raden daarom ernstig
aan, voor de toezending der 40 cents gebruik
te maken van een postwissel, ook daérom,
omdat de advertentie zelve aan den achter
kant van het strookje geschreven kan wor
den, dat door ons mag worden afgesneden.
De frankeerkosten bedragen twee-en-een-
halve cent. De Uitgever.
ALKEMADE Van de 13 in te lijven man
schappen voor de lichting 1898 dezer ge
meente op 2 Maart e.k. zullen er 6 zich in
den dienst der nationale militie doen vervan
gen door een plaatsvervanger of nummerver-
wisselaar.
ANNO 1973
woensdag 21 februari
OEGSTGEEST— In het Rijn
lands Lyceum werd gisteravond
een lezing verzorgd door Jan
Wolkers, die een spervuur van
vragen moest doorstaan. Hij las
eerst gedeelten voor uit "Het TiI-
lenbeest" en "Horrible Tango"
en besteedde daarna veel aan
dacht aan de morgen in premiè-
.re gaande film "Turks Fruit". Hij
vindt Rutger Hauer een bijzon
der geslaagde figuur om de
hoofdpersoon uit zijn boek uit te
beelden. Wolkers maakte een
duidelijk onderscheid tussen het
boek en de film. Hij vind het be
langrijk, dat beide als afzonder
lijke grootheden worden gezien,
waarbij de filmregisseur niet ge
bonden is de tekst uit het boek
letterlijk in het script over te ne
men. Hij heeft het volste ver
trouwen in de film, zoals die nu
tot stand is gekomen en ver
moedt, dat de belangstelling in
het land wel erg groot zal zijn.
Het typeert Wolkers wel, dat
hij bijvoorbeeld niet lid is van de
Vereniging van Letterkundigen
en voorts alle aanbiedingen voor
een redactieplaats in een literair
tijdschrift heeft genegeerd. ,,lk
KANTOOR
Rooseveltstraat 82
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen7
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/ vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071 -5128 030
DIRECTIE
B.M Essenberg,
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
r. van Brussel (adjunct)
W. F
Redactie-
Hoofdredactie:
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30tott k;
RUBRIEKSADVERTENTIE
Maandag t/m vrijdag van 8 30
Off®
ABONNEMENTEN
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per half jaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtiging vet®
het automatisch afschrijven van hetaio jf
geld, ontvangen 1,- korting per bels
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSEÏÏil
REDACTIE
J Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst hebben of blind zijn (0/1
J. Preenen chef red. Groot Leiden
A.J.B.M Brandenburg, chefeindred regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
T. Brouwer de Koning chef Rijn-
nieuws uit het Leidsch Dagblad opgdiT 3
beschikbaar. Voor informatie 0486-4$ u
(Centrum voor Gesproken Leduur,
Jan Wolkers in gesprek met een paar leerlingen van het Rijnlands Lyceum.
voel me nog steeds in eerste in
stantie beeldhouwer", zegt Jan
Wolkers grijnzend, terwijl hij
speels aan zijn strakke, zwarte
Amerikaanse sporttruitje trekt.
En het jeugdig publiek in het
Rijnlands Lyceym knikt gewillig.
,,Voor het geld hoef ik het niet te
doen. Geld interesseert mij niet"
zegt Wolkers en het publiek
FOTO ARCHIEF LEIDSCH DAGBLAD
schudt het hoofd. Als alle vragen
beantwoord zijn, verdwijnt Jan
Wolkers in het donkere Oegst-
geest, waar hij zich zo thuis be
hoort te voelen.
K
(MéüM
N H
U I
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. uitgezonderdl&
Academisch Ziekenhuis: zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13 00 en vanaf 1
13.00 t/m vrijdag 13.00 u.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071 -5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Academisch Ziekenhuis: tel 071-5269111.
