KBB en Vendex
klaar voor Europa
Turkije zit hopeloos klem tussen vriend en bui
Feiten&Meningen
Alleen AH is gebaat
bij eigen bonuskaart
DINSDAG 10 FEBRUARI 1998
-Albert Heijn heeft iets nieuws bedacht: de gangbare aan
biedingen uit de bekende krantenadvertenties gaan de ko
mende tijd plaats maken voor speciale bonuskortingen.
Daar is op het eerste oog niets mis mee, zij het dat de
klant een 'bonuskaart' moet aanvragen om in aanmerking
te komen voor die kortingen, die bij een vol wagentje ove
rigens aardig kunnen oplopen. Die kaart kost de klant he
lemaal niets. Hij hoeft alleen maar even een aanvraagfor
mulier met een aantal essentiële persoonlijke gegevens in
te vullen.
Dat lijkt een formaliteit, maar 's lands grootste kruide
nier zet met de kaart de gangbare verhouding klant-winkel
op z'n kop. Die drijft op simpele handel: de klant heeft het
geld en de winkel de spullen. Kortom, ze hebben elkaar
nodig. Om de klant ertoe te bewegen zo vaak mogelijk zo
veel mogelijk geld achter te laten, zorgt de winkel voor een
breed, kwalitatief goed en liefst opvallend assortiment,
want anders kun je je spullen tenslotte net zo goed bij een
ander gaan halen.
Daarbij horen natuurlijk ook concurrerende prijzen. Wil
de winkel vervolgens nèt dat beetje meer klandizie, dan
doet hij geregeld wat in de aanbieding, zodat het de klant
nog aantrekkelijker wordt gemaakt om te komen. Slotsom:
de winkel is er vooral voor wat ooit 'Koning Klant' heette,
want die houdt de grootgrutters in leven, en niet anders
om.
Met de bonuskaart draait Albert Heijn de zaken om. De
klant wordt niet alleen meer geacht zo veel mogelijk geld
achter te laten, hij wordt opeens ook leverancier, en wel
van zeer waardevolle informatie. Met de gegevens die no
dig zijn om het kaartje te krijgen, worden door het bedrijf
namelijk 'klantprofielen' opgesteld, voorzien van naam,
toenaam, geboortedatum, gezinssamenstelling en adres.
Het kaartje dat straks nodig is om korting te krijgen,
wordt over de scankassa gehaald en koppelt de afgereken
de boodschappen aan het klantprofiel. Zo kan Albert Heijn
straks gedetailleerd zien wat de klant koopt, waar hij of zij
vandaan komt, hoeveel mensen thuis de spullen opeten
en hoeveel geld eraan wordt besteed. Wat het huishouden
verdient, is vervolgens een simpele afgeleide van het uit
gegeven bedrag. De klant blijkt er dan opeens vooral voor
de winkel te zijn.
Albert Heijn houdt vol dat vooral de klant profiteert van
zo'n 'onschuldige' registratie. Het assortiment van filialen
kan beter op het publiek worden afgestemd, voorraadbe
heer en bestellingen kunnen beter worden geregeld en de
klant kan directer worden benaderd met reclame-uitin
gen. Want dat die gerichte reclame een belangrijk doel is,
dat staat vast. Op het aanvraagformulier staat niet voor
niets in hele kleine lettertjes dat een vakje moet worden
aangekruist als de bonuskaarthouder niet persoonlijk wil
worden geïnformeerd.
Een vegetariër zal straks bijvoorbeeld geen vleesaanbie
dingen meer ontvangen, zegt een woordvoerder van het
bedrijf, zonder erbij te vermelden dat die vegetariër die
ook nu al niet krijgt, omdat hij zonder registratie niet per
soonlijk kan worden benaderd. Er zal bovendien vrijwel
geen vegetariër zijn die nu niet naar Albert Heijn gaat,
omdat daar naast de afgeprijsde sojaballen toevallig ook
vlees in de aanbieding is. De enige die profiteert is Albert
Heijn, want het bedrijf kan gigantisch beparen op niet-ef-
fectieve reclame en met het bespaarde geld klanten bin
nenhalen door hen gericht te benaderen en te paaien.
De woordvoerder zegt ook dat de gegevens in 'eigen
huis' blijven. Bij een tak van een van de grootste winkelbe
drijven ter wereld - moedermaatschappij Ahold - is het de
vraag of het hier het hele huis of alleen het AH-kamertje
betreft. Want kan Albert Heijn garanderen dat een geregi
streerde klant die geregeld een fles wijn meeneemt straks
niet een folder met aanbiedingen van Ahold-slijterijdoch-
ter Gall Gall krijgt? Of dat de luierstunts van Ahóld-dro-
gisterijdochter Etos niet 'toevallig' in de bus glijden bij een
bonuskaarthouder die zijn eerste Pampers bij de super
markt heeft gehaald?
Toegegeven, dat lijkt allemaal onschuldig, maar het is
het niet. Dit soort persoonlijke gegevens is voor het be
drijfsleven goud waard, en er zijn geen keiharde garanties
dat ze binnenboord blijven. Ze zouden ook wel eens een
heel ander doel kunnen dienen. De Consumentenbond
noemt als afschrikwekkend voorbeeld een ziektekosten
verzekeraar die zijn premie zou kunnen verhogen, omdat
via een klantenkaart ergens is vastgelegd dat de verzeker
de wekelijks een slof sigaretten meeneemt.
In een tijd waarin zelfs de anders zo kalme Registratie
kamer zich al openlijk zorgen maakt om de manier waar
op met persoonlijke gegevens wordt omgesprongen, en
waarin de gemiddelde Nederlander al in zo'n negenhon
derd computerbestanden is vastgelegd, is elke feitelijk
nutteloze registratie er één te veel. En de registratie van Al-
bert Heijn is voor de klant nutteloos, want die hoort van
een supermarkt maar één ding te verwachten: goede spul
len voor weinig geld. Wil hij Koning Klant blijven, dan kan
hij die straks misschien beter ergens anders gaan halen.
PATRICK VAN DEN HURK
De aangekondigde fusie tussen Vendex en KBB, warenhuizen en speciaalzaken, levert een
voor Nederlandse begrippen reusachtig groot detailhandelsbedrijf op. In Europees ver
band behoort Vendex/KBB echter maar tot de top twintig met een omzet van 8,2 miljard
gulden en een bedrijfsresultaat van 337 miljoen gulden. Het is dan ook de realiteit van de
Europese markt die beide concerns, die in het verleden meermalen met elkaar in de
clinch hebben gelegen, in eikaars armen heeft gedreven.
De fusie kan op begrip rekenen bij men
sen binnen de branche. „Het is een of
fensieve strategie", aldus F. Pleister van
het Economisch Instituut voor het Mid
den- en Kleinbedrijf (EIM). „Ze krijgen
de financiële slagkracht om naar het
buitenland te expanderen. Ook binnen
lands worden ze groot genoeg om met
nieuwkomers te kunnen concurreren. Er
is nog niet veel concurrentie, maar ze
zijn vast voorbereid op de toekomst."
Pleister denkt dat er veel te besparen is
op logistiek. „Dat zijn toch behoorlijke
kostenposten. Als je de distributie van
bijvoorbeeld HEMA en V&D kunt com
bineren kun je aardig wat geld bespa
ren."
Volgens de bij het nieuwe concern top
man J. Hessels (nu nog Vendex) lopen
de besparingen op tot 75 miljoen gulden
de komende drie jaar. Tenminste de be
sparingen die het nieuwe concern in
tern kan realiseren. „De besparingen op
de inkoop worden meteen doorgegeven
aan de consument. Daar zal de concur
rentie ons wel toe dwingen."
De fusie brengt twee bedrijven bij elkaar
die voor elkaar geschapen lijken. Waar
de Bijenkorf de top van de markt be
dient en de HEMA de onderkant, zitten
de V&D warenhuizen er precies tussen
in. Ook op het gebied van de speciaalza
ken is weinig overlap, met uitzondering
van de modeketens. KBB heeft een ster
ke troef met haar Praxis bouwmarkten,
terwijl Vendex weer de succesvolle opti
ciensketen Hans Anders exploiteert.
De concurrentie komt vooral van het
buitenland. De Duitse bouwmarktgigant
Marktkauf is al begonnen met grote
bouwmarkten in Nederland, terwijl de
cataloguswinkels van Argos serieuze
concurrenten kunnen worden van de
bruin- (stereo's, televisies) en witgoed
ketens (wasmachines, vaatwassers) van
Vendex. Hoewel de concurrentie nog
geen pijn doet, willen de beide bedrij
ven toch vast een sterke positie opbou
wen om hard terug te kunnen slaan.
De expansie van winkelformules naar
het buitenland kan nu ook voortvarend
ter hand worden genomen. Hessels
noemde de Kijkshop, die al in België en
Luxemburg zit, de kledingdiscounter
America Today, Hans Anders en Praxis
als formules die ook in het buitenland
kunnen worden geëxploiteerd. „Buiten
landse expansie kost veel geld en zo be
keken is een samengaan logisch", aldus
Pleister. Bovendien zitten de bedrijven
samen goed in de managers. Er is dus
meer kader om de expansie te sturen,
waardoor de expansie sneller en gerich
ter kan worden uitgevoerd.
Vendex moet nog wel van de super
markten af. Deze tak is goed voor een
omzet van vijf miljard gulden en een be
drijfsresultaat van ruim 120 miljoen gul
den. Verkoop levert een flinke som geld
op, die het bedrijf goed kan gebruiken
om schulden af te betalen, de overname
van KBB kost 1,7 miljard gulden, of voor
uitbreiding in andere sectoren.
AMSTERDAM PEET VOGELS
WIM STEVENHAGEN
ma jftew eoEiKAsemi m w meoeriw slachtoffer m shjc,eu£ 2£êspi%6L
De facades van de Vroom Dreesman en de Bijenkorf in Den Haag.
Afstoten winfc t(
niet acceptabt
Vendex en het Bijenkorf-coi
cern gaan onder geen bedi
akkoord met de verkoop vj
één van hun warenhuisket
V&D, HEMA en de Bijenkorf
Mocht Brussel verkoop van
van deze ketens eisen, als\i
waarde voor goedkeuring,
is de overname van het Bije ni
korf-concern doorVendexv jT
de baan. De Europese Cont i
sie in Brussel heeft in het vi s.
den bij fusies wel vaker aan m
drongen op verkoop van ac jn
teiten in die marktsegment on
waar de fusiepartners eeno
permachtige positie zoudei
krijgen. Volgens bestuursvo n
zitter J. Hessels van Vendes
kende dat met de overnam
het Bijenkorf-conceren alle
derlandse warenhuizen iné
hand komen. Maar dat zegt
gens hem weinig. Veel belai
rijker is volgens de twee pai
ners dat hun gezamenlijk n:
taandeel in de detailhandel
clusief winkels die voeding
ducten verkopen) niet bove 3Ei
elf procent komt.
AMSTERDAM. ANP
Kleine winkeli
vreest nieuwi
detailhandelsre
De overname van KBB dooi
Vendex zit de kleinere winlt
liers niet lekker. De concun ig'
tie om de beste winkelpand ss
wordt nog harder omdat de >e
nieuwe gigant 'dubbel zo re
tig wordt'. Dit zegt B. vanA j
hals, voorzitster van het Ml
onderdeel de Nationale Wit 5E
raad gisteren.
De zelfstandige winkeliersI
ben het nu al moeilijk omds
panden aan de belangrijkst!
winkelstraten steeds meen
huurd worden aan de grote
concerns. „De kleine wii
kan de toplocaties steeds it
lijker bereiken. Wij worden
de markt gedrukt", zegt Var
Arenthals. Ongeveer tweedi
van alle winkels aan een dn J
winkelstraat is in handen \t
grootwinkelbedrijven,
De voorzitster verbaast zich
over de fusiegolf die ondem ll'
mend,Nederland treft. Naas
banken en verzekeraars zijn
dedetailhandelsbedrijvent >"i
'rtiërééh'éo'hfcëhtratiebeU'éj lf
Volgens haar verandert er
nig. „Vroeger waren we een
telparadijs. Nu worden we
langzamerhand een fusiepaf11
dijs", tekent zij aan. In haar
ogen kan de nieuwe Mededi
gingswet de overnametrend
niet afremmen. „Als je een
groot bedrijf hebt, dan mag
wel allerlei dingen samen dl e]
maar als twintig winkeliers! >r
men willen gaan, krijgen ze
blemen."
WinkelverhuurderK. Streefi j](
directievoorzitter van hetoi er
roerendgoedfonds Vastned,
daarentegen niet bezorgd oi >e
de nieuwe combinatie. Vast
is met een onroerendgoedp
tefeuille van 1,5 miljard guit -
één van de grootste wir
huurders in Nederland.
In de ogen van Streefkerk zi
Vendex én KBB samen niet
groot genoeg om de huurpi
zen van de winkelpanden o
druk te zetten, zo verwacht
FOTO QPD ROLAND DE BRUIN AMSTERDAM ANP
Officieel ontkent Turkije berichten dat
dit weekeinde duizenden troepen de
grens met Irak overgetrokken zijn. Wel
worden er voorbereidingen getroffen
om dat te doen, zodra de Verenigde Sta
ten Bagdad aanvallen.
Turkije wil humanitaire hulp op Iraaks
grondgebied verlenen en zo voorkomen
dat, zoals tijdens de Golfoorlog in 1991,
honderdduizenden Koerden de bergen
over trekken. Verder is de regering ech
ter verdeeld over de keuze tussen loyali
teit aan het Westen en een verdere ver
slechtering van de relaties met de buren.
Wijlen Turgut özal, president ten tijde
van de Golfoorlog, poseerde destijds op
een tank, orerend dat dit de kortste weg
was naar de Europese Unie. Hij had vier
jaar eerder een aanvraag tot volledig lid
maatschap ingediend in het kader van
het associatieverdrag van 1963, maar
werd door Europa aan het lijntje gehou
den. Zonder zijn regering te raadplegen
gaf hij al in de eerste dagen het bevel de
dubbele pijplijn af te sluiten waarlangs
Irak de helft van zijn olie exporteerde.
Ook gaf hij onmiddellijk toestemming
aan de geallieerde vliegtuigen om op te
stijgen vanaf de NAVO-basis Incirlik in
het zuidoosten, om Bagdad te bombar
deren.
Het Westen applaudisseerde, maar
özals eigenzinnige optreden, geheel te
gen de traditionele Turkse politiek van
neutraliteit in, werd niet door iedereen
op prijs gesteld. Toen hij een tweede
front wilde openen en troepen wilde
sturen om een deel van Irak te bezetten
- het olierijke Mosul en Kerkuk - dien
den de minister van buitenlandse zaken,
die van economische zaken en uiteinde
lijk zelfs de Chef Generale Staf hun ont
slag in.
Van het gewaagde plan kwam niets te
recht en al bij al deed Turkije precies
wat het Westen van haar verwachtte. In
het gebied dat Özal aan zijn land had
willen toevoegen, creëerden de gealli
eerden na de Golfoorlog een 'veilige ha
ven' voor de Koerden. De no fly zone
(verboden voor Saddams vliegtuigen)
wordt nog steeds vanuit Turkije be
waakt.
De beloning viel echter op z'n zachtst
gezegd tegen. EU-lidmaatschap zit er,
zo bleek op de Luxemburg-top in de
cember nog maar eens, nog lang niet in.
Het internationale embargo dat na de
Golfoorlog aan Irak opgelegd werd,
heeft Turkije tot nu toe zo'n 35 miljard
dollar gekost, want de pijplijn levert
niets meer op en de eertijds bloeiende
grenshandel ligt plat.
De 'veilige haven' vormde bovendien
een uitstekend toevluchtsoord voor de
guerrilla's van de Turks-Koerdische
PKK, die van daaruit de strijd voor een
onafhankelijke staat op Turks grondge
bied opvoerde. Haar gelederen werden
versterkt door talloze jongeren die in het
economische vacuüm geen ander per
spectief zagen. Met lede ogen zag Tur
kije aan hoe de Iraakse Koerden aange
moedigd werden door het Westen om
verkiezingen te houden en zelfbestuur
op te zetten, het begin van een eigen
staat. Die zou onvermijdelijk tot Turks
territoriumverlies leiden, aangezien de
meeste Koerden in Turkije wonen.
In een reflex reageerde Turkije met bru
tale onderdrukking van haar eigen Koer
den, een politiek die miljoenen mensen
binnenslands op de vlucht dreef,
doodseskaders creëerde die na verloop
van tijd behalve moordden, in samen
werking met de PKK ook heroïne smok
kelden en het land verder dan ooit ver
wijderde van Europa.
Het leger is echter inmiddels uitgerust
met de modernste apparatuur en heeft
enorme ervaring opgedaan, wat het een
waardevolle bondgenoot maakte in
moeilijke situaties als Somalië of Bosnië,
maar ook in NAVO-verband tegenover
een onberekenbaar Rusland.
Het liefst ziet Turkije Bagdads centrale
gezag hersteld in Noord-Irak, waar de
twee grootste Koerdische leiders na ja
renlange onderlinge oorlog nu ieder ko
ninkje spelen over hun eigen gebied.
Maar Amerikaanse bommen op de
hoofdstad - hoezeer Washington ook
zegt dat het doel niet is om Saddam om
ver te werpen - lijken het land in chaos
te storten. Een tweede Afghanistan
dreigt waar etnische en religieuze facties
elkaar bevechten, de bevollang voortdu
rend op drift is en de grenzen forceert.
Vice-premier Bülent Ecevit verwoordde
dit weekeinde de angst voor het andere
alternatief: het ontstaan van een Koerdi
sche marionettenstaat van waaruit het
Westen de energiebronnen van het Mid
den-Oosten kan controleren. De Turkse
minister van buitenlandse zaken Ismail
Cem drong er vorige week bij de Iraakse
dictator dan ook op aan dat hij de VN-
resoluties gehoorzaamt. Tevergeefs, zo
bleek uit zijn rapportage aan het kabi
net.
Ingegeven door wantrouwen ten aan
zien van de Amerikaanse bedoelingen
verkondigde premier Mesut Yilmaz dat
de NAVO-basis Incirlik, die een sleutel
rol speelde tijdens de Golfoorlog, onder
geen voorwaarde gebruikt mag worden,
tenzij het parlement anders beslist.
Amerikaanse generaals deden daarop
Ankara aan en plots was de premier
doordrongen van de dreiging van Sa )e
dams chemische wapens.
Diens Scud-raketten zouden midden
Turkije kunnen treffen en ondanksd
vriendelijke ontvangst van minister!
in Bagdad, zon de dictator ongetwiji c
nog steeds op wraak voor Turkije'sh t(
ding tijdens de Golfoorlog. Ineens b
dat Incirlik weliswaar niet voor aanv lt,
doeleinden, maar wel degelijk voon u
kennings- en spionagevluchten kan
worden gebruikt. Het ministerie van
buitenlandse zaken heeft het inmidf
over 'actieve steun'.
Weer is Turkije braaf, en de Britse pi sc
mier Tony Blair zei vrijdag in Washii y,
ton op een gezamenlijke persconfeR n,
tie met Bill Clinton dan ook dat ze to n
over Turks EU-lidmaatschap haddei
had. „Ik vind het belangrijk dat de R
tie tussen Europa en Turkije versterf a
wordt." De officiële Voice of America jj,
verkondigde dat de EU Turkije moei
toelaten.
Het klonk de Turken als loze woorde
de oren. Bitter verklaarde premier
Yilmaz daags daarop tegenover een
Duitse televisiezender dat „de Luxecln
burg-resultaten Turkije dwingen opi o
gen benen te staan. Daarvoor hebbe
we Europa niet nodig."
Ook dat zijn holle woorden. Want zo o,
lang Europa Turkije's grootste handi
partner is, Amerika de grootste vvapi
leverancier en Turkije ondanks alles
westerse democratie wil zijn, is hett
dat Westen veroordeeld, dat in tijdei
van nood best een oogje toe wil knijl
voor schendingen van de mensenrei
ISTANBUL JESSICA LUTZ
CORRESPONDENT
